... ... ... МАКАРЕНКО ЖАҢА АДАМДЫ ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ ҰЖЫМНЫҢ РОЛІ ТУРАЛЫ
Оқушылар ұжымы өзiнiң
... ... ... даму заңдылықтары мен бағыттары, көрiну формалары жәнiнен А.С. Макаренконың
... ... ... теориясында ерекше мазмұн мен бағыт ұсынылады, өзiне тән белсендiлiкпен
... ... ... Ұжымдық өндірістік қатынастар жүйесiне негiзделе отырып, салауатты өмiр салты
... ... ... әспiрiмдердiң қоғам игiлiгi үшін берекелi еңбекке, материалдық және рухани
... ... ... кең ғұлашты дамуына еңбекке көзғарасты ғалыптастыруға, саналы тәртiптi нығайтуға,
... ... ... сағтап, молайта беруге, демократияны дамытуға деген мңдделiгiн бiлдiретiн өмiрлiк
... ... ... формаларың ғамтиды. Ол адамдардың мiнез - ғұлғындағы және өзара
... ... ... сезiмiн орнығтыруға, олардың патриотизмiн, интернационализмiн, гуманизмiн нығайтуға қоғамдық белсендiлiгiн
... ... ... азаматтардың қоғам, алдындағы жауап кершiлiгiн күшейтуге, сын мен өзара
... ... ... әрiстетуге, жеке адамның барлық шығармашылық мүмкiндiктерi мен ғабiлеттерiн барынша
... ... ... ықпал жасайды.
А.С. Макаренконың аса бағалы мұрасының өмiршендiгiне тән тағыда
... ... ... ерекшелiк, олар ұжым жәнiндегi теориялық қағидалары нақты сұйене отырып
... ... ... Ол өзiмшiлдiкпен, меншiлдiлiкпен және пайда күнемдiлiкпен сиыспайды, жалпыхалықтық, және
... ... ... ұйлесiмдi ұштастырады, дейтiн келедi принцип А.С. Макаренко армандақан және
... ... ... үшін барлық өмiрiн сарп еткен iзгi мұраты болды. Ол
... ... ... анықтамасын нақтылай келе, адамдарын еңбегiнде қана емес, сондай -
... ... ... ең алғашғы адамдардың бiрiгуiнiң бастауыш ұйымдық формасы, мектептегi оқушылар
... ... ... ескерте келiп, оларға да арнайы мiндет пен мақсат тән
... ... ... ескерттi.
Талап қоюшылық оның орындалуы туралы алдын ала ой әрбiр
... ... ... басшысы iс - әрекетiнiң нәтижелiлiгiнiң алдын ала кепiлi. Бұл
... ... ... А.С. Макаренко ең әуелi жақсылап тұрып жақсы жиналыс әткiзуден
... ... ... едiм, онда басты мақсат етiп, тәрбиеленушiлерден не тiлейтiнiмдi, ненi
... ... ... ететiнiмдi және олардың келешегiн әрi кеткенде екi жылда қандай
... ... ... айтып берер едiм деген едi.
А.С. Макаренко - шын жүректен
... ... ... ашығ, кiнәсiз сендiретiн жалынды, және жiгерлi әдiлеттi талаптарсыз тәрбиешiлiк
... ... ... бастауға да басқаруға да болмайды және “Кiмде - кiм
... ... ... әлдекiмнiң жетегiндегiлердi үгіттеуден бастауды ойласа ол қателеседi” - деп
... ... ... дәл және ғайсарлана айтты өзiнiң ниеттестерiне.
Талап пән тiлек арасындағы
... ... ... үйлесiмдiлiк, қатiгездiлiк пен мейрiмiдiлiк, махаббатпен сыйластық қатар тұрқан жағдайда
... ... ... коллектив басшысы оқушылар ойынан шыға алады деп үзілдіке сiлдi
... ... ... айтқан едi.
А.С. Макаренко жас ұжым жетекшiлерiне үнемi қамқор ұстаз
... ... ... отырып өзiнiң ақылшы - ұстаздық кеңесiн беруден бiрде жалыққан
... ... ... Ол ұжым келешегi оның активiн алдына ала тәрбиелеумен баулу
... ... ... содан кейiн қана оларды өз жәрдемшiлерi ретiнде пайдалану коллектив
... ... ... биесiндегi ең тиiмдi педагогикалық ықпал деп тұжырымдады: Мен мұны
... ... ... асығтым (актив iрiктеду). Мен бұл балалардың немесе қыздардың өздерiнiң
... ... ... көптеген кемшiлiктерi бар екендiгiне ғарақан жоқпын, менiң талаптарымды жалпы
... ... ... сәйлеген сөздерiнде өз топтарында өздерi де талап қою, пiкiр
... ... ... арқылы ғостап отыратын активтер мен активистердi тезiрек жинап алуға
... ... ... жұмыс iстеу және актив таңдау, әлi де болса өзара
... ... ... қатынастын орнығқаны емес, сондықтанда деп кеңес бередi ол, ұжым
... ... ... алдын - ала өз объектiлерi мен ықпал ететiн көмек
... ... ... мәлiметi болуы керек және тындырқан iстерi жәнiнде ұжым әкiлдерi
... ... ... ұдайы есеп берiп отыруда әдетке айналдыру керек.
Ұжымды мүшелерiндегi белсендiлiк
... ... ... шығармашылық қатынас атғаралатын iстiң нәтижесiн тез арада көруден болатынын
... ... ... мұғалiм естен шығармауы керек. Бұл арада жақын переспективаны тiптi
... ... ... бiрiншi сатысында тұрқан коллектив алдында да қоюға болатынын ескертемiз.
Орта
... ... ... тән ерекшелiк - мерзiмi жәнiне бiрқатар қашықталынған iс -
... ... ... жобысы. Мысалы, мектеп ауласын тәртiпке келтiру, мектептегi спорт жабдықтарын
... ... ... сабағға қажеттi көрнекiлi құралдармен жазғы еңбек лагерiне қажеттi құрал
... ... ... алдын - ала дайындау т.с.с. Ортағ переспективанын iске асуындағы
... ... ... рөлді атқаратындар жеке пән мұғалiмдерi мен класс жетекшiлерi екендiгiн
... ... ... еске сағтауымыз керек. Алыс переспектива - бұл әлеуметтiк -
... ... ... проблема. Отанымыздың келешегiне байланысты, А.С. Макаренко - адамды тәрбиелеу
... ... ... оның бойында перспективалық, бағыт - бағдарды тәрбиелеу екенiн, ескерте
... ... ... коллектив переспективасы неқұрлым ауғымды, кең болса адам да соқұрлым
... ... ... сұлу, ғұлашы кең, көреген, алдын болжай алатын болып ғалыптасады
... ... ... пайдамдақан.
Дәстүрлер тәрбиелеу, оларды сағтау – тәрбие жұмысының аса маңызды
... ... ... Дәстүрдi ыждағаттықпен орнығтыру, әрбiр оқушыдағы жақсы әдет пен мiнез
... ... ... құлықтың ең жарасымдысын бекiту құралы. Мұғалiмдер мен тәрбиешiлердiң негiзгi
... ... ... жәйттерi дәстүрлердi ойлап табу мен оны пайдалануда ұжым және
... ... ... - сай келулерiн барлық уағытта үлкен этикамен басшылықға алып
... ... ... керек.
Мектеп оқушыларының ұжымдық мңдделерiн қорғау мен кенейту ұжым
... ... ... күрделi және мұғалiмдер мен класс жетекшiлерден ұстамдылық пен ыждағаттылықты
... ... ... еететiн процесс. Әрбiр педагогикалық ұжым оқушылардың мңдделерiн ғорғау мен
... ... ... кеңейте тңсуде өзiдерiнiң iзгi ниетiне айналдырса А.С. Макаренко айтқандай
... ... ... мұғалiмдер мен оқушылар арасындағы ынтымақтыастықжоғарылап, педагогикалық процестi шешудi мектеп
... ... ... “бiр жеңнен қол шығарып, бiр жақадан бас шығарып” деген
... ... ... өмiр салтының ғалыптасуына ешбiр күмән жоқ. Мiне, ұлы педагогтың
... ... ... идеясы бойынша мектептегi оқушылар ұжымын ұйымдастыру мен оқан педагогикалық
... ... ... жасаудың тңп негiзi: Бiрiншiден - оқушылардың мұғалiм талабын орындаудан
... ... ... - өздерi басқара алу дәрежеге дейiн көтерiлуi; Екiншiден -
... ... ... атғаратын қызмет туралы мәлiметтерi жалпы бiлiммен әрбiр оқушының сенiмiне
... ... ... үшiншiден - оқушыларменен мұғалiмдер арасындағы ғарым - қатынасын нақыз
... ... ... негiздей отырып. Ұжымды педагогикалық ықпалдың субъектiсiне айналдыру.
1.1 А.С.
... ... ... - жас ұрпақты еңбекке даярлау әдiстемесiн жасаушы
Өскелең ұрпақтың моральдық
... ... ... ғалыптастырудың мемелекет белгiлеген бағдарламада еңбекке тәрбиелеу, еңбекке қатынасты тәрбиелеу
... ... ... Макаренконың педагогикалық жүйесiндегi басты проблемалардың бiрi болқандығына, оның “Ұстаздық
... ... ... атты шығарма сындағы келедi пiкiрлер мен жүйелi педагогикалық тұжырымдар
... ... ... куә боларына ешбiр күмән жоқ. Мiне, осы тұрғыдан оның
... ... ... ұрпақты өнімді еңбекке араластыра отырып баулына тән озат тәжiрбенi
... ... ... үйрену және мұғалiмдерменен мектеп практикасында пайдалану өзiнiң жаңа мектеп
... ... ... жағдайында зор мәнге ие бола бастайды. Бұл мәңгi жасайтын
... ... ... еңбекке тәрбиелеу, әскелен ұрпақтың еңбегiн ұйымдастыру тәрбиенiң өмiрiлiк негiзi
... ... ... ғаралады. А.С. Макаренко балалардың тәрбиесi туралы тоғтала келiп, ой
... ... ... мен дене еңбегінің арасында тңбiрлi, принципиалды айырмашылықтар жоқ, өйткені
... ... ... да болсын еңбек жұмыс арының ойсыз, өзiнiн - өзi
... ... ... еңбегi емес, ең алдымен, ақылға қонымды шығармашылық еңбек болуға
... ... ... екендiгiн атап көрсетедi. Адам қандай жұмысты атғармасын, оның нәтижелiгiне
... ... ... жiгермен зердесiн салуы керек, тек мұндай еңбекке деген қатынас
... ... ... адамның нақыз iс - әрекетке деген, өмiрге деген шығармашылық
... ... ... бере алады дедi.
А.С. Макаренко баланың мектептегi кезеңiне еңбек қызметiне
... ... ... неше жастан, ғалай даярлау керектiгi туралы түрлi көзғарастарға үзілді
... ... ... кесiлдi жауап берген ұстаз –педагог - ғалым.
Ол жас ұрпақты
... ... ... тек бiр қана еңбектi бес аспап құрал деп ғарау
... ... ... дей келiп, “… еңбек ету арқылы бiлiм алу, саяси
... ... ... ғалыптастыру, қатаң жүрiп отырқанда, ол ғұдiреттi тәрбие құралына айналады”
... ... ... Макаренко өз шәкiрттерiмен әңгiмесiнде, еңбек - материалдық және рухани
... ... ... молайтушы, сондықтанда ол адамгершiлiк принципiне айналқан, деп екертiп отырды.
... ... ... еңбек тәрбиесiн берудiң жақсы тәжiрбиелерi ғалыптасқан жағдайға айналу үшін,
... ... ... оқу орындарында жанұяда, өндірістік ұжымға күш жiгер мен ынта
... ... ... отырып қоғамдық қажеттiлiкке айналуы шарт деп ескертедi.
өзiнiң педагогикалық жүйесiнде,
... ... ... тәрбиесiне тәрбиенiң бiр буыны ретiнде, жаңа қоғам ғалыптастыруда айрығша
... ... ... атғарады деп есептеп, оғытуды ұйымдастыру, жет - кiншектердi өмiрге
... ... ... қызметiне даярлап, олардың қоғамдық белсендiлiгi мен инициативасын дамытуға барынша
... ... ... жасап отыру қажет дей келiп, бұл салада мектеп пен
... ... ... ғарым - қатынасын барынша нығайтып, баланы сенiмдiлiк, жоғары патриотизммен
... ... ... сезiмi рухында тәрбиелеуде бiрiгiп күш жұмсақанда қана педагогикалық жұмыс
... ... ... нәтижесiн бередi. Сабағ барысында, оғыту процесiнде кластан мектептен тыс
... ... ... ересектердiң еңбек дәстүрiн тңсiндiрiп отыру керек дейдi.
А.С. Макаренко -
... ... ... өнімді еңбек арқылы бiр - бiрiмен тығыз байланыста болуы,
... ... ... әспiрiмдерге тән адамгершiлiк қасиетiнiң қайнар көзi, даму мен кемелдену
... ... ... болып танылды, ол оқушылар атғаратын жұмыстын ұжымдық формаларына ерекше
... ... ... аудара келiп, бiрлесе отырып атғаралқан еңбек қана адамның рухани
... ... ... жеткiзедi дейдi. Мұндай кезiңде - деп жалғастырды өз ойын,
... ... ... еңбекке деген шынайы қатынасы нақты тәрбиеленуге де, олардың барлық
... ... ... жолдастық пен шынайы көмекке негiзделген ортағ еңбегiн ажырамас бәлiгi
... ... ... көздерiн жеткiзедi. Тек қоғамдық пайдалы еңбек қана олардағы ғабiлетпен
... ... ... талаптарды толық жан - жақты дамытады деп сендi.
А.С. Макаренко
... ... ... В.А.Сухомлинскийдің көп жылдық практикалық жұмыстары оқушылардың еңбегін коммунистік тәрбиенің
... ... ... факторына айналдырды.
Еңбек әрекетінде оқушыларды тәрбиелеу нәтижесінің жемісті болуы, негізінен
... ... ... педагогикалық тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылуына байланысты.
Мекгептегі еңбек тәрбиесінің негізгі жүйесіне
... ... ... окыту мен оқушылардың қоғамдық пайдалы еңбек әрекеті жатады.
Оқушыларды еңбек
... ... ... қажетті жалпы политехникалық және арнайы білімдермен біліктілік пен дағды
... ... ... қаруландыру еңбекке оқытудың негізгі педагогикалық міндеттерінің бірі болып саналады.
Еңбекке
... ... ... арнайы ұйымдастырылған педагогикалық процесс ретінде оқшыларда еңбек біліктілігі және
... ... ... тәрбиелеуге, еңбек әрекетінің практикалық тәсілдерін меңгеруге бағытталған.
А.С. Макаренко мектеп
... ... ... отбасы біріккен жұмысын ұйымдастыру мәселесіне, өз еңбектерінде баса
... ... ... аударған. Сөйтіп отбасы тәрбиесін жетілдіруге қосқан үлесі мол, оның
... ... ... мәселе жөніндегі « Ата –аналар кітабі» және «Балаларды тәрбиелеу
... ... ... лекциялар» балаларды семияда тәрбиелеу жөніндегі өте маңызды ғылыми және
... ... ... әдебиеттер болып есептелінеді. бұл еңбектер ата-аналар арасында жүргізілетін үгіт
... ... ... бастап, оны өрістетуге және бүкіл тәрбие жұмысынын құлаш жаюында
... ... ... роль атқарады. «Жанұя-өте үлкен аса жауапты жұмыс, бұл жұмысты
... ... ... басқарады, бұл үшін қоғам алдында, өз бақыты және балалар
... ... ... жауап береді», - деді Макаренко./12/135б/
Макаренконың пікірінше, жанұя тәрбиесіне керекті
... ... ... жағдайлар: жанұядағы еңбектін дұрыс ұйымдастырылуы, дұрыс режим, атаналармен ересек
... ... ... мүшелерінің беделінің болуы.
Тәрбиенің қай түрі болмасын ондағы аса маңызды
... ... ... бірі - тәрбиенің алдына қойылатын мақсат перспективаларды таңдау. Осыған
... ... ... А.С.Макаренко теориялық мұрасына сүйене отырып. Балалардың дарындылығын дамытудағы мектеп
... ... ... отбасы біріккен жұмысында оның, жақын және орта, қашық перспективаларын
... ... ... пен пайдаланған жөн.
Қашық перспектива - бұл жеке адамның бір
... ... ... ұзақ мерзімде орындауға талаптану мақсаты. Оған келешек мамандықты таңдау,
... ... ... алу не болмаса белгілі бір істің шебері - дарыны
... ... ... талаптану т.б. жатуы мүмкін. Ал бұған дейінгі перспективалар қойылған
... ... ... жүзеге асырудың кезекті бөлімдерінің қызметін атқарады. Мұндағы мектеп пен
... ... ... атқаратын рөлі, нақтылы тапсырмалар қоя отырып баланы сол мақсатқа
... ... ... іс-әрекетін бір жүйеге қою, осылай жақын мақсаттарды жүзеге асыру
... ... ... тәрбиедегі ортақ мақсатқа қол жеткіземіз./28/48б/
Кеңес
... ... ... В.А. Сухомлинскийдің іс-тәжірибелері мен идеясын да бүгінгі мектеп жұмысында
... ... ... өте тиімді. Ол 1-сыныпқа дейінгі балаларды жинап, оларды мектепке
... ... ... мақсатында сыныпта отырып сабақ өтпейтін,табиғат аясында білім алатын "Қуаныш
... ... ... ашады. 1-ші жылды оқушыларды зерттеу жылы деп санап, әр
... ... ... ерекшелігіне көңіл бөліп, мінез-құлқы мен қызығушылығын анықтайды. Сонымен қатар
... ... ... оқушылардың ата-аналары кімдер, олар қандай жандар, баланың үйде жағдайы
... ... ... ма, соны да білу тәрбиеде өте маңызды - деп
... ... ... Сухомлинский тәрбиені отбасы жағдайын зерттеуден бастады. Ол баланың сабақ
... ... ... жақсаруымен қоса, денсаулығының мықты болуына, ой-өрісінің кеңеюіне көңіл бөлді.
... ... ... соңында қандай оң өзгерістер болды деп ой түйіндеді. Балалардың
... ... ... - жақты тәрбие алып, дамуына ерекше назар аударды. Оқушылардың
... ... ... шешендігін дамытуға, табиғат сұлулығын байқап әсерленуге, айналадағы құбылыстар сырын
... ... ... ой топшылай білуге, өзгелермен сыпайы қарым-қатынас жасай білуге т.б.
... ... ... оятуға мүмкіндіңтер жасады. В.А. Сухомлинский балалардың 3 - 4
... ... ... бірқалыпты, тәртіпті болып келіп, 4 сыныптан кейін біртіндеп өзгере
... ... ... түсіндірді. Ересектік кезең баланы тәрбиелеудің ең қиын кезең
... ... ... екендігін айта келіп, ата - аналарды
... ... ... олармен сырластықта, өзара түсіністік қарым -қатынасты нығайта отырып,
... ... ... балалар дамуына қатысты психологиялық, педагогикалық өзгерістер сырын түсіндіріп, хабарлап
... ... ... ұсынады./2/45б/
Мектеп пен отбасының бірікен жұмысы
... ... ... ата-аналардың педагогикалық білімін көтеру мәселелері көптеген ғалым - педагогтар
... ... ... И.В. Гребенников, Б. Мұқанов, М.С. Сангинова, Р.М. Капралова, Ж.Қоянбаев
... ... ... тарапынан зерттеліп, қарастырылып жүр. Отбасы тәрбиесі мәселелері бойынша ата-аналардың
... ... ... мен қабілеттіліктері әр-түрлі болып
... ... ... Жоғарыдағы ғалым - педагогтар олардың сауатын көтеруде
... ... ... басшылығын негізге алса, А.Е.Мосин: «Бүгінде ата-аналар өте сауатты. Сондықтан
... ... ... отбасы тәрбиесіндегі білімі мен тәжірибесін сабақтан, сыныптан тыс тәрбиелік
... ... ... басқаруға тарту арқылы пайдалану керек», деген идеяны ұсынады.Мектеп пен
... ... ... ынтымақтастығы тұрақтылығын ұйымдастырып, бағыт беруші сынып жетекшісі болғандықтан, ең
... ... ... оның өзі отбасы тәрбиесі мәселелері саласынан жан-жақты білімді болуы
... ... ... деп мекте пен отбасы біріккен жұмысында сынып жетекшінің рөлі
... ... ... деген пікір келтіреді.
Әрбір адам бала кезден өмірде үлкен жетістікке
... ... ... армандайды. Адамда ерте кезден бастап Жеке белгілі бір іс-әрекетке
... ... ... байқалады (сурет салады, билейді, өлең айтады, белгілі бір музыкалық
... ... ... ойнайды, мүсін салады). Бірақ, бұл қабілеттілікті қалыптастырып, жүйелі дамытып
... ... ... ол қасиет жас өскен сайын бірте-бірте жойыла бастайды, жас
... ... ... болашақ кәсіби өміріне бағыт-бағдар бере алмайды./24/41б/
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайда кәсіби
... ... ... жалпы және арнайы қабілеттілік, білімділік, шығармашылық арқылы ғана
... ... ... болады. 'Сондықтан ата-аналардың, мұғалімдердің алдында жаңа міндет: балалардың дарындылығын
... ... ... соның негізінде олардың болашақына бағыт беру тұр. Осы аталған
... ... ... өзектілігі соншалық,баланың дарындылығын дер кезінде анықтап, оны қолдап отыру
... ... ... кажет етпейді. Бүгінгі таңда дарынды балалар мәселесін зерттеуге қатысты
... ... ... педагогикалық, әдістемелік әдебиеттер жинақталған. Бұл мәселенің түп тамыры ғасырлар
... ... ... жатқаны да белгілі. Адамның психикалық ерекшеліктері жөніндегі идеялар, оның
... ... ... қабілеттілік туралы ойлар сонау ертедегі грек философтарының еңбектерінде, қайта
... ... ... дәуірі ғалымдарының және алдыңғы қатарлы әр елдің озық ойлы
... ... ... еңбектерінде кездеседі./35/56б/
Талантылық пен данышпандық туралы құнды пікірлер ерте грек
... ... ... еңбектерінде көптеп кездеседі. Бірақ, адам психикасы танымдық құбылыстың ішіндегі
... ... ... білуге, ұғынуға өте қиын мәселелердің бірі болғандықтан, жекелеген адамдардың
... ... ... ерекшелігі мен оларда ерекше табиғи қабілеттіліктің болуы құдіреті күшті
... ... ... жарылқағаны деп есептеп Платонның пікірінше, ақын туындылары өзінің өнерлілігі
... ... ... білімінен емес құдайдың кұдіретінен, оның белгілеуінен.
Ерте
... ... ... XIV ғасыра қабілеттілік, дарыңдылық тек өнер адамдарында байқалады деп
... ... ... Үкімет қызметкерлеріне, әскери адамдарға,қатысты дарындылық қабілетін жат санаған. Дегенмен,
... ... ... ойды жоққа шығаруға әрекет жасағандар да болды. Аристотель көркемөнер
... ... ... интелектуалдық іс-әрекетпен байланысты екендігн айтады./42/25б/
Ерте грек
... ... ... дарындылықты құдайдың құдіретінен дей келе,оны дамытуда білім мен тәрбие
... ... ... маңызын жоққа шығармайды.
Қайта орлеу дәуірінде дарындылық табиғатын танып білу
... ... ... Испандық дәрігер Хуан Уарте айналысты. Ол
... ... ... империясының қайта өрлеуінің болашақы мемлекеттік қызметке аса дарынды
... ... ... тарту деп есептеді. Оның зерттеулерінің негізгі мақсаты адамдардың жеке
... ... ... дарындылықты анықтай отырып, болашақта кәсіби маман таңдауда
... ... ... ескеру "болып табылады.Бұл зерттеулер саралау (дифференциалды) психологияның негізін
... ... ... деуге болады./55/26б/
X. Уартенің пікірінше, талант адам табиғатына байланысты,
... ... ... адамның дамуына тәрбие мен еңбек қажет. Ол таланттылық мәселесімен
... ... ... мемлекеттік жүйе қуру жөнінде пікір қозғаған және жас жеткіншектердің
... ... ... қабілеттіліктерін дамыту үшін арнайы жұмыс жүргізу
... ... ... сондай-ақ бұндай жұмысты ақылы мен білімі өте жоғары ұлы
... ... ... жүргізу керек деп есептейді.
Қабілеттілік пен дарындылық мәселесі — Орта
... ... ... мен Қазақстан ойшылдарын да толғандырған мәселе. Араб сөз бостандығының
... ... ... қалаушылар (Әл-Хорезми, Фердауси, Әл-Фараби, Ибн Сина, Беруни және т.б
... ... ... логика, химия, астрономия, география, медицина, психология: ғылымдарымен бірге жас
... ... ... тәрбиелеу мәселелеріне көп еңбектер арнаған. Мысалы, Әл-Фараби "Бақытқа жету
... ... ... еңбегінде этикалық мәселелермен қатар адам қабілеттілігінің, білім беруде түрлі
... ... ... әдіс тәсілдерді колдану жолдарына көңіл бөледі./18/45б/
Ғылымдағы педагогика мен психологияның
... ... ... негізінде адам психикасы мен қабілеттілігі жөніндегі ғылыми зерттеулер жүргізіле
... ... ... Қабілеттілік ілімі жөніндегі алғашқы зерттеулер ағылшын психологы Френсис Гальтон
... ... ... ғ.) есімімен байланысты. Ол адамдардың жеке дара ерекшелігі мәселесін
... ... ... Ол өзінің "Таланттың тұқымқуалаушылық оның заңдылығы мен шығу тегі"
... ... ... қабілеттіліктің шығу тегін әдіснамалық тұрғыдан негіздеп, келесі заңдылықтарды белгіледі:
— өте
... ... ... қабілеттілігі болмаса, ешбір адам қоғамда жоғары дәрежеге, атаққа,
... ... ... ие бола алмайды;
— өте жоғары қабілеттілігі бар адамдардың тек аз
... ... ... ғана қоғамда жоғары дәрежеге, атаққа, даңқа ие бола алмайды.
Ф.Гальтон
... ... ... ұлы да қабілетті адамдардың өмірін бақылай кез келген деңгейдегі
... ... ... тұқымқуалаушылық негізгі шарт деген қортындыға келеді.
Ф.Гальтоннан кейін неміс педагогі
... ... ... психологі Э.Мейман (XIX -) ғ.ғ.) дарындылық мәселесін зерггеуді теориялық
... ... ... жалғастырып, соның негізінде "дарындылық белгілерінің типтерін" белгіледі. Сонымен қатар
... ... ... біткен дарындылық пен кейіннен игерілген дарындылықты бірлікте қарауға тырысты.
... ... ... дарындылықтың педагогикалық аспектілерін: оқу - тәрбиенің дарындылықтың дамуына әсерін,
... ... ... қабілеттілік, жетістікке жетушілік арасалмағын қарастырды./25/62б/
XX ғасырдың бірінші жартысында неміс
... ... ... В.Штерн адамның жеке басы ерекшелігін зерттеп (дифференциальная), жеке бас
... ... ... негізін қалады. Ол (интеллект) талантты бағалау әдістерін қарастырып оқушылардың
... ... ... - ой қабілетін анықтауға арналған "қабілетті коэффициентін" көрсетті. В.Штерн
... ... ... - ой қабілеттілігінің келесі анықтамасын ұсынды: "Ақыл-ой қабілеттілігі —
... ... ... ойын саналы түрде жаңа талаптарға қарай бағыттайтын, жаңа міндеттер
... ... ... өмір жағдайына бейімдейтін жалпы ақыл-ой қабілеттілігі". Штерннің пікірінше,
... ... ... деп жаңа талаптарға әр түрлі салада, әр салада, түрлі
... ... ... тез бейімделе алатын адамды айтуға болады.
XIX ғасыра қазақ халық
... ... ... да халықты сауаттандыру, жеке тұлғаның қабілетін дамыту мәселелерін көтере
... ... ... Ағартушы Ы.Алтынсарин «Табиғи ақыл көзін қоршағанда ғана құшағына ала
... ... ... оны дамытып өзі көрмегенді де танып білуге мүмкіндің жасайтын
... ... ... қана өркениетке жетелейтін озық (светское ) білім» дейді.
Уәлиханов Шоқан
... ... ... жеке тұлға тәрбиесіндегі білім тәрбиенің шешуші рөлі көрсетілген. Оның
... ... ... қазақ халқының ақыл-ой қабілеттілігі жөніндегі пікірі мынадай: "Қырқыз-қайсақтар табиғатынан
... ... ... жүйріктігімен, таңқаларлық көңілшектігімен ерекшеленеді". Ш.Уалиханов тәрбиеге үлкен маңыз бере
... ... ... адам қабілетінің дамуына табиғи бейімділігінің мәні зор екендігін
... ... ... тартады.
Құнанбаев Абай адамды қоршаған орта — табиғаттың бір бөлігі
... ... ... келе табиғаттың адам баласына берген керемет сыйы — туылғаннан
... ... ... түсінуге деген ұмтылысы деп есептейді. Бірақ, бала өсе келе
... ... ... қасиетті біртіндеп жоғалта береді. Ақын адамның ойы мен санасы
... ... ... іс-әрекетті кезінде қалыптасады деп тұжырымдайды; "Кей қасиет туа бітеді,
... ... ... кейбірі еңбек арқылы қалып тасады".
“Азамат - дейдi - А.С.
... ... ... тек еңбекшiлер қана бола алады, бұл –олардың ар -
... ... ... ғуанышы мен адамгершiлiк қасиетi”. Ал оның еңбекке деген қамқорлығы
... ... ... өмiр сүру үшін, азық iздеу емес, ол оның этикасы,
... ... ... философиясы еңбекшiлер ынтымағы туралы ой, бағыты, болашақ жолындағы ынтасы
... ... ... да болашақ азамат тәрбиелеу үшін оларды жас кезiнен бастағ
... ... ... қамқоршы болуға жаттықтыруымыз керек. Бұдан шығатын қорытынды пiкiр еңбек
... ... ... тек күн - мәрiс құралы қана емес, сонымен бiрге
... ... ... маңызды өмiрлiк қажеттiлiк ретiнде барқан сайын кәбiрек көрiнiс берiп,
... ... ... да жастар бойындағы көзғарасты калыптастыру құралы да. Сондықтан да
... ... ... өзiнiң педагогикалық системасына негiз етiп, еңбектің мазмұндағы, сипаты мен
... ... ... сапасы жәнiнен жаңа әлеуметтiк экономикалық және техникалық элементтердiң бүкiл
... ... ... күшейту жеке адамның жанжақты дамуына игi әсер етiп, еңбек
... ... ... үшін, ұжымының өндірістік iстерiн басқаруға еңбекшiлердiң барқан сайын белсене
... ... ... үшін неқұрлым ғолайлы жағдайлар жасайтыны туралы зор көрегендiлiкпен айтты.
А.С.
... ... ... педагогикалық, оның iшiнде еңбек арқылы тәрбиелеу жүйесiне, қызығушылар, онан
... ... ... балаларыңыздың шаруашылық жұмыстарына көп қатысқаны, бұл тәрбие процесiн ұйымдастыруға
... ... ... келтiрмей ме?” деген сұрағына А.С. Макаренко “мектептің iрге тасы
... ... ... еңбек - жұмыс iстеу емес, еңбек - адам үшін
... ... ... айналуы керек” деп жауап бередi. Ғұлама ғалым педагогтың бұл
... ... ... қазіргі мектеп реформасының негiзгi мақсатына айналқаным өмiр дәлелдеп отыр.
А.С.
... ... ... өз шәкiртерi мен ұйымдастыратын қоғамдық пайдалы еңбектің қоғамдық әлеуметтiк
... ... ... қоғам еңбеккерлерiне берiлетiн тәрбие тұрғысынан ғарауы да бiр сәт
... ... ... шығарқан емес. Ол еңбекке деген қамқорлық тек тәрбиешiлер мiндетi
... ... ... емес, ол тәрбиешiлердiң де мақсаты мен мәндi болуы керек.
... ... ... оқушылардың еңбек етуге мiндеттiлiгi, олардағы еңбекке деген ынтамен өз
... ... ... нәтижесiн бiлуге деген қамқорлығы да пайда етедi дейдi. Мұнда
... ... ... мұраты жас әспiрiмдердi еңбек процесiне деген келелi ой мен
... ... ... көзi дейдi.
Ұлы педагогтың бұл пiкiрiне ғосыла отырып Н.К. Крупская
... ... ... егер өзiне тапсырылқан iске белгiлi бiр ығлас көрсететiн болса,
... ... ... еңбекке саналы қатынасты тәрбиелеу кiшкентай жаста да неқұрлым жемiстi
... ... ... деп көрсеттi.
А.С. Макаренко еңбек процесiне қатысушы балалардың тек
... ... ... iстеуге қана машығтанып ғоймай сол сияғты олардың өндiрiстiң қиыншылығын,
... ... ... нақты жоспарын, олардың орындалуына себепшiлер кiмдер деген ой ғалыптасуын
... ... ... естен шығарқан жоқ. Мұндай еңбек процесiнiң мәнiнiң өндірістік процеске
... ... ... қатынастың баладағы ерте ғалыптасуы баладағы қоғамдық пайдалы еңбекке деген
... ... ... қатынас iспен ынтаны және талғампаздықты пайда етедi. Нәтижеде бала
... ... ... бейiмдiлiк ғабiлет сол сияғты мамандық туралы ой - әрiсте
... ... ... тңседi. Ол қыз балалар мен ер балаларға кәсiп түрлерiне
... ... ... әртүрлi эмоция болатынын ескерте келiп, жас әспiрiмдердiң мүмкiншiлiктерiне ынтасын
... ... ... қана әлшеммен кесiп пiшуге болмайтынын үнемi ескертумен болқан зиялы
... ... ... Сондықтан да мамандық таңдау мен кәсiби шеберлiктiн ғалыптасу мерзiмiнiң
... ... ... әлшемi болатындығын алдын ала ескертiп те отырды. Сонымен бiрге
... ... ... таңдау қазіргі кезеңдегi күрделi мәселе себебi: “Қазіргі кезеңдегi басты
... ... ... мен қиыншылықтар шамадан тыс мүмкiншiлiктермен, өте көп әртүрлi жолдарда”
... ... ... болатын өзiнiң “Мамандық таңдау” атты мағаласында.
А.С. Макаренко жастардың
... ... ... деген ынталылығын тәрбиелеудi балалар мекемесiнiң шаруашылығынан болiп алуды, ол
... ... ... мңдделерiнен тыс ғалдырмауға болмайтынын ескерттi. Ол: “материалдық мұғтаждықтан тәрбие
... ... ... болмауы керек - деп ескерте отырып, мекеменiң оқу тәрбие
... ... ... жауапкер адам материалдық процестер туралы да мекеме алдында жауапкерлiгiн
... ... ... тыс ғалдырмау керек. Ол балалардың өзiн - өзi басқару
... ... ... бiрлесе отырып материалдық жақтан да қамтамасыз ету олар үшін
... ... ... тiптi педагогикалық құбылыс екенiн ойластырқан жән” деп тұжырымдайды. Оның
... ... ... тәрбие мекемелерiне тән оқу тәрбие мен қатар iшкi шаруашылық
... ... ... педагогикалық процеске әсер ететiн күш екендiгiне барлық тәрбиеленушiлердiң қатынасып
... ... ... “iшкi коллективтiк тәрбие кодексiн” ғалыптастырады дейдi. Бұл – тәрбиеленушiлердегi
... ... ... тәрбие мекемелерiне деген дұрыс көзғарасты ғалыптастырып, нәтижеде әрбiр тәрбиеленушi
... ... ... тәрбие ортасының құралына қана айланып ғоймай оның ғорғаушысы, қамқоршысы,
... ... ... және нақыз ғайрат керiне де айналады.
А.С. Макаренко еңбекке
... ... ... дегенiмiз –тек байлықтын қана емес сол сияғты эстетикалық тәрбие
... ... ... болу керек дейдi. Мысалы, балалардың еңбек орындарының тазалығы тек
... ... ... қана көзi емес, сол сияғты жоғары сезiм мен жақымды
... ... ... ғалыптастырудың да көзi болмақ дейдi. Себебi: әсемдiктi сұймей жинақты,
... ... ... әнер мен ғылымға жаны ғұмар жеке адамда ғалыптаспағ емес
... ... ... едi. Оның атап көресеткенiндей, бұл процестi жетiлдiрудiң маңызды факторы
... ... ... шығармашылық потенциялын ғалып тастыру болып табылды. Тек психологиялық ахуал
... ... ... өзара талапкершiлiк және құрмет жағдайында жұмыс iстейтiн коллективте қана
... ... ... табысты жүзеге асыруға болады. Мұндай коллективтiң басшылары өз бойында
... ... ... зерттеушi психолог, ұйымдастырушы, экономист, шаруашылық адамның қасиеттерiн өз бойында
... ... ... Макаренко еңбек ұжымына тән арнайы дәстүр болуын ғалап, еңбектерiн
... ... ... бiр - бiрiне жақындастырудағы негiзгi дәнекер екендiгiн де педагогикалық
... ... ... байланыстырды. Антон Семенович басқарқан еңбек ұжымының негiзгi дәстүрлерiнiң бiрi
... ... ... жылы тындырқан еңбектің қорытындысын шығара отырып, ғол жеткен табысға
... ... ... себепкерлер мен еңбек озаттарын атап әту мен алдағы еңбек
... ... ... арналқан жаңа жоспар беллгiлеу және жаңа нысаналардан шығудың нақты
... ... ... көрсету дәстүрi болқан.
А.С. МАКАРЕНКО ЖАНҰЯЛЫҚ ҚАТЫНАСТЫҚ ТӘРБИЕДЕГІ ОРЫНЫ ХАІЫНДА
Отбасының
... ... ... тәрбие берудегi орнына баға беруге алғашғылардың бiрi болып талаптанқан
... ... ... Семенович Макаренко болды. Ол қоғамның ұясы және адамзаттың ең
... ... ... теңдесi жоқ моральдық құндылығы деп ғарақан. Жанұя адамның өте
... ... ... аса жауапты iсi, адамға бағыт, толық мәндi тыныс тiршiлiк
... ... ... бірақ әрбiр мемелекеттiк мәнi бар, зор iс болып табылады.
Өзiнiң
... ... ... қызметiнiң алғашғы күнiнен бастап,адам бағытының қайнар көзiн iздеген ол.
... ... ... тұрмыс деп тебiрене жазды ол махаббат мәселелсiнде ғашанда адамның
... ... ... ғабiлеттерi, саяси және адамгершiлiк тұрпаты, оның дамуы, жұмысға қабiлетi,
... ... ... өз едiне шексiз берiлуi, қоғамға деген сұйiспеншiлiгi шешушi рольды
... ... ... Бұл пiкiрдiң психологиялық - педагогикалық астарына ңңiлетiн болсағ шығатын
... ... ... түйіні, тәрбие мақсаты жеке адамның азамат ретiнде кемелденуi, ондағы
... ... ... шаңырағ - отау иесiне жауап берерлiк сапаларын да жүйелік
... ... ... тәрбиелей, орнықтыра бiлу борышы. А.С. Макаренконың пiкiрiнше - адамды
... ... ... болуға алдын ала ұйренту мүмкiн емес, ал оны өмiрден
... ... ... орнын таба тiлуге және бағытты боларлықтай етiп тәрбиелеуге әбден
... ... ... адамның аса маңызды педагогикалық - психологиялық сипаттарының оның болашақтағы
... ... ... функцияларының бiрi азаматтық борыш тұралы ескертiп, “… адамға бiр
... ... ... мамандық болуы тиiс, ол нақыз мәндi адам деген атға
... ... ... болу екенiн сен кейiннен анық ұғатын боласын” - деп
... ... ... шәкiрттерi бойынан адамгершiлiкке жауап беретiн сан ғырлы қасиеттi ғалақаны
... ... ... мәлiм.
А.С. Макаренко жеке адам, қоғам және жанұя ұғымдары арасындағы
... ... ... бiрлiк болу туралы келелi ой ғозғақан кемеңгер. Балаларды дейдi
... ... ... қасиеттi тәрбиелеу iсi оларды сонымен қатар болашақтағы жанұялық өмiрге
... ... ... негiзгi бiр бағыты болып табылады, өйткені коллектившiлдiк ерлi -
... ... ... өте қажеттi сапалардың бiрi болып табылады. Ол өз ойын
... ... ... тңсiп, бiздер балалада, далдықты, жұмысына ғабiлеттiлiктi шандықты, әдiлеттiлiктi, басқаны
... ... ... оның кәңiл - күйiмен мақсат - мңддесiне ортақтаса алушылықты,
... ... ... Отанына деген сұйiспеншiлiктi тәрбиелей отыра, оқан қоса жыныс тәрбиесi
... ... ... да, жанұялық өмiрге дайындық жақынан да тәрбиелеп отырамыз. –
... ... ... те жазқан болатын.
А.С. Макаренко жанұялық өмiрдiң ең тамаша көрiнуге
... ... ... мңддесi мен ондағы қарым - қатынастарында елеулi ықпал ететiн
... ... ... тәрбиеленушiлерiнiң өмiрiнен көре отырып, жаңа жанұя қоғам нығайды деп
... ... ... бiлдiрiп өз оқушыларының алдындағы ең бағыты мен шаттықын адам
... ... ... мен байланыстыра келiп. “Жанұя - адам өмiрiнiң тамаша ғыры
... ... ... асып, адамның женiмпаз күшi тыныс табатын өмiрдiң ең басты
... ... ... – балалардың әсiп, өмiр суретiн қоғамнын табиғи алғашғы ұясына
... ... ... - деп болашақға зор үмітпен ғарақан болатын. Отбасының негiзгi
... ... ... бiрi бала тәрбиесi дей келiп, отбасы қажеттiлiгiн қанағаттандыру да
... ... ... мән берiлетiн құбылыс болмақ деп ескерттi. Мысалы, мәндi жанұя
... ... ... үшін ерлi зайыптылар мiндетi. Жанұядағы баланың санына байлансты мәселелердiң
... ... ... тек бiр жақтылық тұрғыдан емес ұжымдық тiршiлiкке ңұғсан келмеуiн
... ... ... ала ойластыру тек ата - ана мәселесi қана емес
... ... ... сияғты педагогикалық проблема да деп ғарау қажеттiлiгi тағы да
... ... ... сияғтылар. Ол өзiнiң “Ата аналар” кiтабы - атты шығармасының
... ... ... бәлiмiн тәрбиеге арнай отырып, әрбiр саналылық ғарым - қатынас
... ... ... өзара ынтымағтастықтың балалар санының жанұялық ғарым - қатынасға әсер
... ... ... фактор ретiнде жан - жақты дәлелдедi. Ұлы педагогтың бұл
... ... ... ойының күнi бңгiнге дейiн өзiнiң қоғамдық әлеуметтiк және педагогикалық
... ... ... жоймақанын өмiр көрсетiп, педагогтар мен қоғам және адамзат алдында
... ... ... проблема ұсынуда. А.С. Макаренко сонау 1937 жылдың өзiнде тiптi
... ... ... және зейiндi ата - аналардың ғолы мен де жалғыз
... ... ... тәрбиелеу ерекше қиын мiндет болып саналады - деп үлкен
... ... ... пен табанды ескерткенi педагогикалық қауымға мәлiм. Оның пiкiрiнше, мұндай
... ... ... пайда болуының тңпкi сыры мыналарда болмақ:
Бiрiншiден - Жалғыз бала
... ... ... ұясының төзгiсiз орталығына айналады.
Екiншiден - Жалғыз баланы ата -
... ... ... бiр қана көзге бағытталқан зиянды жақымпаздықтан арыла алмайды. Әке
... ... ... шешенiң қамқорлығы әдеттегi мәлшерден әсте асып кетедi. Ата -
... ... ... сұйiспеншiлiгi мұндай жағдайда белгiлi қызбалық көрсетумен ерекшеленедi.
Үшіншiден - Ата
... ... ... аналық бағыттың бүкiл перспективасы жалғыз балаға келiп тiреледi де
... ... ... айырылып ғалу - бәрiн жоқалтумен бiрдей болып саналады. Сондықтан
... ... ... жалғыздығына байланысты орынсыз мазасыздану, көзсiз сұйiспеншiлiк, ғорғу мен ңрейлену
... ... ... сезiмдердi тудырмай ғоймайтынына шек жоқ.
Тәртiншiден - жанұясындағы бiр баланы
... ... ... қауіптілiгi тңптен кегенде, ұжымдық сапасын жоқалтуға әкелiп тiреледi. Ал
... ... ... едәуiр зиянды зардабы бар. “Ұжым белгiлерiн жоқалта отырып, отбасы
... ... ... мен бағыт ұйымы ретiндегi өз мәнiнiң көп бәлiгiн жоқалтады”.
... ... ... сондықтан да жалғыз баланы ата - аналар “индивидуализмнiң дамуына
... ... ... түрде тежелiс бере алмай”, ерiксiзден - ерiк сiз тәкаппарды
... ... ... шығарады. А.С. Макаренко бұл жоғарыдағы ойларын қорытындылай келiп, бiр
... ... ... отбасы өзiнiң өмiр сүру барысында тек сол жанұяға қана
... ... ... сол сияғты қоғам алдында педагогикалық - әлеуметтiк қиындық туқызқан
... ... ... емес деп тұжырымдады.
Жалғыз - жарым баланы тәрбиелеудiң, шамадан тыс
... ... ... Антон Семенович ескерткен қиындығы мен “азабы” қазіргі кезенде өз
... ... ... келеңсiз құбылыс ретiнде жиi - жиi ұшырап отырқаны бәрiмiзге
... ... ... және экономикалық жағдайдың жана сатықа көтерiлген кезеңiн де көп
... ... ... мемлекеттiк қамқорлықға алынып, олар құрметтi жанұя санатына ғосылды.
А.С. Макаренко
... ... ... көп балалы жанұялар саны арта тңстi. Шын мәнiндегi ұжым
... ... ... көп балалы жанұя да пайда болып қоймайды, сол сияғты
... ... ... өзi ұсынқан уставын башылықға алқан коллектив ғалыптасады. Көп балалы
... ... ... ұжым мүшелерiне тән тәрбиелiлiктiң басты себебi, мұндай да ңлгi
... ... ... тұратын да, жауапкершiлiктi мойындайтын да, тәлiмгерлер мен қамқоршы жасаушы
... ... ... көптеп кездесерi хағ.
Тәрбие процесінде ойлаған мақсаттарды, белгіленген тәрбие шараларын
... ... ... іске асыру, тексеру және нәтижесін анықтау мүмкін емес. Сонымен
... ... ... тәрбие жұмысын өткізуге сыртқы факторлар зиянды әсер етеді. Педагогикада
... ... ... барлық заңдары көрсетілген. Сондықтан педагогиканы А.С.Макаренко диалектикалық ғылым деп
... ... ... Оқыту және тәрбие процесінің диалектикасы оның өзара байланысында, үздіксіз
... ... ... жылжымалылығында және қарама-қайшылығында ашылады. Оқыту процесінде оқушылардың жас, дербес
... ... ... есепке алу. Жас ерекшеліктері мынадай жағдайда алынады.
а) оқу жоспарларын,
... ... ... бағдарламаларын, оқулықтарды, оқу құралдарын т.б. жасағанда;
ә) организмнің дене және
... ... ... дамуына байланысты;
б) оқу, тәрбие процесінде.
Жеке адамның дербес ерекшеліктері:
а) темперамент,
... ... ... типтері (сангвиник, флегматик, холерик, меланхолик);
ә) қабілет, оның түрлері: жалпы
... ... ... арнайы қабілет .
Қабілет — адамның түрлі іс-әрекеттеріндегі мүмкіншілігі.
Білім беру
... ... ... адамның жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкес ұйымдастырылады. Оқыту процесінің
... ... ... мазмұнының формаларының және әдістерінің өзара байланыс заңдылықтары, оқыту процесінің
... ... ... элементтерінің мақсаттары мен міндеттері мұғалімнің және тәрбиеленушілердің жұмыстарының мазмұнын,
... ... ... және әдістерін анықтайды. Бұл заңдылықтар:
а) оқыту мазмұны қоғамның мақсаттарын
... ... ... қажеттілігін бейнелейтін міндеттерге байланысты:
ә) оқыту формалары, оларды ұйымдастыры, өткізудің
... ... ... мазмұнына және әдістеріне байланысты;
б) оқыту әдістері,олардың мақсаттарымен анықталады.
Оқыту
... ... ... міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері тұтас логикалық тізбек құрса,
... ... ... қарастырылып отырған байланыс заңдылықтары ақырғы нәтижені қамтамасыз етеді. Оқыту
... ... ... заңдылықтары оның приициптерінде бейнеленеді. Принцип — латын сөзі —
... ... ... бастапқы деген ұғымды білдіреді. Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі
... ... ... оқыту процесінің принциптері деп атайды. Оқыту процесінің бірнеше принциптерін
... ... ... болады.
Оқыту процесінің мақсаттылық принципі. Әрбір сабаққа дайындалу үшін ең
... ... ... оның мақсатын анықтайды. Мақсатсыз сабақ жақсы нәтиже бермейді. Өйткені
... ... ... әдістері олардың мақсаттарына байланысты. Осыған орай, әрбір баланың және
... ... ... ерекшеліктерін еске алып, мұғалім оқыту жұмыстарының формаларын, мазмұнын, әдістерін
... ... ... алады. Оқыту мен тәрбие жұмыстарын асындай мақсатпен ұйымдастыру мұғалім
... ... ... оқушылардың іс-әрекеттерінің үнемі жоспарлы түрде өтуіне игі әсер
... ... ... ғылымилық принципі. Бұл принцип табиғат, қоғам, мәдениет, ойлау дамуының
... ... ... білуді талап етеді. Ғылымилық принцип оқу бағдарламаларын
... ... ... жасағанда еске алынып, оқыту процесінде жүзеге асырылады. Ғылымилық приицип
... ... ... таным қабілетінің дамуына, дүниеге көзқарасының және жоғары адамгершілік
... ... ... қалыптасуына әсер етеді.
К.Д.Ушинскийдің айтуы бойынша, оқыту - бұл баланың
... ... ... ойының, тілінің, есінің, қиялының дамуы, баланы еңбекке, өмірге дайындау.
... ... ... ғылыми ережелер мен теориялардың оқушылардың көзқарасы мен сезіміне ұласуымен
... ... ... Оқыта отырып тәрбиелеу – бұл баланың өмірге, білімге қатысы,
... ... ... – ойының қабілеттілігі, адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуы.
Түсініктілік принципі оқытуды
... ... ... дайындық деңгейіне сай ұйымдастыруды талап етеді. Сонымен бірге окушыларға
... ... ... “ең таяу даму зонасына сәйкес берілуі тиіс яғни тапсырманы
... ... ... басшылығымен терең ойлап орындауды оқушылардан талап ету керек.
... ... ... тапсырма аса ауыр болса, онда оқушылардың ықыласы төмендейді, сенімі
... ... ... күшіне зиян келеді. Түсініктілік принципінен оқыту ережелері туады. Мысалы.
1.
... ... ... қиынға көшу. Мұнан оқушыларды
... ... ... іс – әрекетіне бірте – бірте
... ... ... яғни нақты фактілерден жалпы қорытындыға
... ... ... ұғымы туады. Дара фактілерді жинақтау негізінде жеке нәрседен жалпы
... ... ... көшуді индуктивті жол деп атайды.
2. Қарапайымдылықтан күрделілікке көшу. Мәселен,
... ... ... құрмалас сөйлемді түсіндіру үшін, оларды ең алдымен жай сөйлеммен
... ... ... қажет.
3. Белгіліден белгісізге көшу деп оқушылардың өткен сабақтан алған
... ... ... сәйкес жаңа сабақ материалын меңгеруін, яғни өткен сабақ үстінде
... ... ... терең түсініп, игеруін айтады.
Жүйелілік және бірізділік принципі. Оқыту процесінде
... ... ... бағдарламалары мен тақырыптық жоспарда көрсетілген тақырыптар бойынша
... ... ... және практикалық мәселелер бірізділікпен белгіленеді. Жүйелілік және бірізділік принципі
... ... ... процесінде балаларды үнемі өз бетімен жұмыс істеуге (сабақ
... ... ... үйде кітаппен, лабораторияда, шеберханаларда т. б.), сонымен бірге
... ... ... білімін жүйелі түрде тексеріп, есебін алып отыруда, оларды күнделікті
... ... ... дайындықпен келуге де үйретеді. Бұл принцип жалпы пәндерді оқыту
... ... ... де қолданылады.
Мысалы, көркем әдебиет пәндері бойынша бастауыш сыныптарда жай
... ... ... мен әңгімелер оқытылса, жоғары сыныптарда әдебиет шығармалары, әдебиет тарихы
... ... ... пен белсенділік принципі. Саналылық пен белсенділік дегеніміз білімді саналылықпен
... ... ... қабылдап, оның өмір және практикамен байланысын тереңдету,
... ... ... оқылатын фактілер мен құбылыстардың мәніне түсіну болады.
Сабақ үстінде
... ... ... тапсырмаларды оқушылардың саналылықпен орындауы, олардың белсенділігін арттырады. Әрбір
... ... ... іс-әрекетін орындауда оқушылар оның теориялық және практикалық мәніне терең
... ... ... қажет. Мысалы: 1. Тіл сабақтарында грамматикалық ережелерді теория тұрғысынан
... ... ... терең ұғыну қажет болса, ал сөйлемдерді сөз таптарына,
... ... ... мүшелеріне ажырата білу оқушылардың іскерлік пен дағдыны саналылықпен игеруін
... ... ... 2. Ауыл шаруашылық дақылдарын өсірудің теориясын жете түсінумен бірге,
... ... ... қалай өсірудің практикалық тәсілдерін шәкірттер жақсы білуі қажет. Оқушылардың
... ... ... танымын тереңдетуге, белсенділік сезімін оятуға ғылыми-техникалық даму кезеңіндегі оқытудың
... ... ... демелі одістері мсн формалары ыкпал жасайды. Сонымен бірге
... ... ... және белсенділік принципін іске асыруда мұғалім мен шәкірттердің бірлесіп
... ... ... шығармашылық жұмыстары да игі әсер етеді.
Көрнекілік принципі. Көрнекілік принципін
... ... ... зерттеп, оған мәнді үлес қосқан Я.А. Коменский, К.Д. Ушинский
... ... ... б. Осы принцип негізінде Я.А.Коменский алғашқы оқытудың әдістемесін жазды.
... ... ... көрнекілік жайындағы ілімді дамыта келіп, көрнекілік — балалардың психологиялық
... ... ... жауап береді, балалар заттардың пішіні, дыбысы, бояуы арқылы ойлайды
... ... ... процесінде сөз бен іс, теория мен практика өзара байланысты
... ... ... әр түрлі көрнекілікті қолданудың нәтижесінде сабақ әрі түсінікті, әрі
... ... ... болып өтеді. Мысалы, жоғары сыныптарда сабақты демонстрациялап өткізу өте
... ... ... және нәтижелі болады. Көрнекілік абстракты ұғымды игеруге әсер етеді.
... ... ... электрон теориясын сабақта кинофильмді пайдаланып түсіндіру жақсы нәтиже береді.
... ... ... көрнекілік припципінің оқыту материалдарын, әсіресе, теориялық ережелерді терең оқуда,
... ... ... есте сақтауда алатын орны ерекше. Көрнекіліктің түрлері:
Табиғи көрнекілікке коллекциядағы
... ... ... өсімдіктер, хайуандар мен құстардың тұлыбы, минералдар және т. б.
... ... ... және бейнелеу көрнекілігі: муляж, геометрлялық фигура, макет, портреттер, архитектура,
... ... ... және мүсін үлгілері, жер бетінің бедері т.б. Символикалық көрнекілікке
... ... ... картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелер жатады. Мысалы, кестенің бірнеше түрлері
... ... ... Олар: хронологиялық, синхрондық, тақырыптық, графикалық кестелер.
Экранды — динамикалық көрнекілік
... ... ... дүниені бейнелейді. Олар: диапозитивтер, диафильмдер, эпипроекциялар, оқу
... ... ... оқу теледидары.
Дыбысты техникалық көрнекілікке грампластинкалар, магнитофильмдер, радиоқабылдағыштар жатады. Көрнекі
... ... ... оқу материалдарын, әсіресе, теориялық ережелерді есте
... ... ... сақтау және жеңіл түсіну үшін қолданылады. Педагогикалық процестің бағыттылық
... ... ... Педагогикалық процестің бағыттылық принципі жеке адамның әр жақты дамуына,
... ... ... тәрбие үйлесімдігіне ықпал жасайды. Кешенді ықпал жасау идеясы
... ... ... құрылыстың өз табиғатынан шығады — оқыту мен
... ... ... жұмысы жүйесінің тұтас, мызғымас бірлігі.
Ақыл-ой, адамгершілік және еңбек тәрбиесін
... ... ... бірлікте қамтамасыз ету педагогикалық процестің бағыттылық принципінің негізін құрайды.
... ... ... білімге, әр түрлі іс - әрекетіне сенімділігі, сонымен бірге
... ... ... тәрбиесі қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек процесінде дамиды. «Еңбек
... ... ... білім берумен қатар жүрмейінше, саяси және қоғамдық
... ... ... қатар жүрмейінше, тәрбиелік пайда келтірмейді, бейтарап процесс болады” -дейді
... ... ... Макаренко.
Педагогикалық процестің басты идеясы - оқыту және тәрбие жұмысында
... ... ... міндеттердің, принциптердің, заңдылықтардың мазмұнының әдістер мен формалардың бірлігі,
... ... ... және өзара байланыстылығы. Бұл идеяны іске асыру үшін ең
... ... ... ғылымының соңғы жетістіктеріне сәйкес әр түрлі жабдықтармен, оқыту машинкаларымен,
... ... ... құралдармен, атап айтқанда, символикалық экранды—динамикалық дыбысты—техникалық құралдармен жабдықтау, оқыту
... ... ... тәрбие процесінің сапасын және тиімділігін арттырады.
Оқыту
... ... ... тәрбие процесінде моральдық-психологиялық жағдайдың да мәні өте зор. Сабақ
... ... ... тәрбиелік шараларды өткізу процесінде тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы бір-біріне
... ... ... жанашырлық, қамқорлық және қиын жағдайларда өзара көмек іс-әрекетінің саласына
... ... ... ықпал жасайды.
Сонымен, тұтас педагогикалық процесте
... ... ... ықпал жасау — бұл әр түрлі іс-әрекеттерін нақты
... ... ... әр түрлі жұмыстарды (саяси-идеялық, қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек
... ... ... табиғи бірлікте жүзеге асыру.
Тұтас педагогикалық процесс—оқыту, білім және
тәрбие бірлігінің
... ... ... құралында «Екінші бөлімінде» тәрбие процесінің мәні, заңдылықтары және принциптері,
... ... ... «Үшінші бөлімінде» оқыту процесінің заңдылықтары мен принциптері баяндалған. Шынында
... ... ... екі категориясы (оқыту, тәрбие) бір-бірімен өзара байланысын, тұтас педагигикалық
... ... ... айналды. Бірақ осы-екі ұғымның өзінше ерекшеліктері бар. Бұл жөнінде
... ... ... лекцияларда айтылған болатын.
Қазіргі кезеңде тұтас педагогикалық процестің мәні өте
... ... ... өйткені, қоғамдық-өндірістік қатынастың дамуы оқыту мен тәрбие бірлестігі принципінің
... ... ... іске асуын талап етеді. Орта, жоғары оқу орындары мен
... ... ... тыс мекемлер жүйесінде білім беру және тәрбие мақсатын жүзеге
... ... ... процесін тұтас педагогикалық процесс немесе оқу-тәрбие процесі деп атайды.
... ... ... беру мен тәрбие міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде
... ... ... тақырып бойынша оқуды тәрбиемен үлестіріп өткізу — оқу-тәрбие процесінің
... ... ... шарты.
Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар ұжымы біржағынан
... ... ... объектісі, екінші жағынан тәрбне субъектісі болады, Осыған орай, оқу,
... ... ... процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы, олардың шығармашылық еңбек етулеріне
... ... ... сүйеніш болады.
Тәрбиенің субъектілері мен объектілері арасында әр түрлі
... ... ... пайда болады. Мысалы, тәрбиешілер мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас арқылы
... ... ... алмасуы, ынтымақтастық немесе бірлестік іс әрекетті т.б. Мұндай байланыстар
... ... ... процестің табысты болуына игі әсер етеді. А.С. Макаренко жанұялық
... ... ... ең тамаша көрiнуге қоғамның мңддесi мен ондағы ғарым -
... ... ... елеулi ықпал ететiн өз тәрбиеленушiлерiнiң өмiрiнен көре отырып, жаңа
... ... ... қоғам нығайды деп сенiм бiлдiрiп өз оқушыларының алдындағы ең
... ... ... мен шаттықын адам тағдыры мен байланыстыра келiп. “Жанұя -
... ... ... өмiрiнiң тамаша ғыры жүзеге асып, адамның женiмпаз күшi тыныс
... ... ... өмiрдiң ең басты шаттықы – балалардың әсiп, өмiр суретiн
... ... ... табиғи алғашғы ұясына айналады” - деп болашақға зор үмітпен
... ... ... болатын. Отбасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi бала тәрбиесi дей келiп,
... ... ... қажеттiлiгiн қанағаттандыру да ерекше мән берiлетiн құбылыс болмақ деп
... ... ... Мысалы, мәндi жанұя ғалыптасуы үшін ерлi зайыптылар мiндетi. Жанұядағы
... ... ... санына байлансты мәселелердiң шешуде тек бiр жақтылық тұрғыдан емес
... ... ... тiршiлiкке ңұғсан келмеуiн алдын ала ойластыру тек ата -
... ... ... мәселесi қана емес сол сияғты педагогикалық проблема да деп
... ... ... қажеттiлiгi тағы да сол сияғтылар. Ол өзiнiң “Ата аналар”
... ... ... - атты шығармасының негiзгi бәлiмiн тәрбиеге арнай отырып, әрбiр
... ... ... ғарым - қатынас пен өзара ынтымағтастықтың балалар санының жанұялық
... ... ... - қатынасға әсер ететiн фактор ретiнде жан - жақты
... ... ... Ұлы педагогтың бұл кемелденген ойының күнi бңгiнге дейiн өзiнiң
... ... ... әлеуметтiк және педагогикалық мәнiн жоймақанын өмiр көрсетiп, педагогтар мен
... ... ... және адамзат алдында жаңа проблема ұсынуда. А.С. Макаренко сонау
... ... ... жылдың өзiнде тiптi талапты және зейiндi ата - аналардың
... ... ... мен де жалғыз баланы тәрбиелеу ерекше қиын мiндет болып
... ... ... - деп үлкен зерделiлiк пен табанды ескерткенi педагогикалық ғауымға
... ... ... Оның пiкiрiнше, мұндай жайттардың пайда болуының тңпкi сыры мыналарда
... ... ... - Жалғыз бала адам ұясының төзгiсiз орталығына айналады.
Екiншiден -
... ... ... баланы ата - анасы бiр қана көзге бағытталқан зиянды
... ... ... арыла алмайды. Әке мен шешенiң қамқорлығы әдеттегi мәлшерден әсте
... ... ... кетедi. Ата - ана сұйiспеншiлiгi мұндай жағдайда белгiлi қызбалық
... ... ... ерекшеленедi.
Үшіншiден - Ата - аналық бағыттың бүкiл перспективасы жалғыз
... ... ... келiп тiреледi де одан айырылып ғалу - бәрiн жоқалтумен
... ... ... болып саналады. Сондықтан баланың жалғыздығына байланысты орынсыз мазасыздану, көзсiз
... ... ... ғорғу мен ңрейлену сияғты сезiмдердi тудырмай ғоймайтынына шек жоқ.
Тәртiншiден
... ... ... жанұясындағы бiр баланы тәрбиелеу қауіптілiгi тңптен кегенде, ұжымдық сапасын
... ... ... әкелiп тiреледi. Ал мұның едәуiр зиянды зардабы бар. “Ұжым
... ... ... жоқалта отырып, отбасы тәрбиесi мен бағыт ұйымы ретiндегi өз
... ... ... көп бәлiгiн жоқалтады”. Мiне, сондықтан да жалғыз баланы ата
... ... ... аналар “индивидуализмнiң дамуына табиғи түрде тежелiс бере алмай”, ерiксiзден
... ... ... ерiксiз тәкаппарды тәрбиелеп шығарады. А.С. Макаренко бұл жоғарыдағы ойларын
... ... ... келiп, бiр балалы отбасы өзiнiң өмiр сүру барысында тек
... ... ... жанұяға қана емес сол сияғты қоғам алдында педагогикалық -
... ... ... қиындық туқызқан толық емес деп тұжырымдады.
Жалғыз - жарым баланы
... ... ... шамадан тыс мәпелеудiң Антон Семенович ескерткен қиындығы мен “азабы”
... ... ... кезенде өз арамызда келеңсiз құбылыс ретiнде жиi - жиi
... ... ... отырқаны бәрiмiзге мәлiм.
Қоғамымыздың және экономикалық жағдайдың жана сатықа көтерiлген
... ... ... де көп балалар мемлекеттiк қамқорлықға алынып, олар құрметтi жанұя
... ... ... ғосылды.
А.С. Макаренко аңсаған көп балалы жанұялар саны арта тңстi.
... ... ... мәнiндегi ұжым бастауы көп балалы жанұя да пайда болып
... ... ... сол сияғты өмiрдiң өзi ұсынқан уставын башылықға алқан коллектив
... ... ... Кәп балалы жанұядағы ұжым мүшелерiне тән тәрбиелiлiктiң басты себебi,
... ... ... да ңлгi алаға тұратын да, жауапкершiлiктi мойындайтын да, тәлiмгерлер
... ... ... қамқоршы жасаушы “педагогтар” көптеп кездесерi хақ.
Тәрбие процесінде ойлаған мақсаттарды,
... ... ... тәрбие шараларын тез іске асыру, тексеру және нәтижесін анықтау
... ... ... емес. Сонымен бірге тәрбие жұмысын өткізуге сыртқы факторлар зиянды
... ... ... етеді. Педагогикада диалектиканы барлық заңдары көрсетілген. Сондықтан педагогиканы А.С.Макаренко
... ... ... ғылым деп санады. Оқыту және тәрбие процесінің диалектикасы оның
... ... ... байланысында, үздіксіз дамуында, жылжымалылығында және қарама-қайшылығында ашылады. Оқыту процесінде
... ... ... жас, дербес ерекшеліктерін есепке алу. Жас ерекшеліктері мынадай жағдайда
... ... ... оқу жоспарларын, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, оқу құралдарын т.б. жасағанда;
ә)
... ... ... дене және психикалық дамуына байланысты;
б) оқу, тәрбие процесінде.
Жеке адамның
... ... ... ерекшеліктері:
а) темперамент, оның типтері (сангвиник, флегматик, холерик, меланхолик);
ә) қабілет,
... ... ... түрлері: жалпы және арнайы қабілет .
Қабілет — адамның түрлі
... ... ... мүмкіншілігі.
Білім беру жеке адамның жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкес
... ... ... Оқыту процесінің міндеттерінің мазмұнының формаларының және әдістерінің өзара байланыс
... ... ... оқыту процесінің барлық элементтерінің мақсаттары мен міндеттері мұғалімнің және
... ... ... жұмыстарының мазмұнын, формаларын және әдістерін анықтайды. Бұл заңдылықтар:
а) оқыту
... ... ... қоғамның мақсаттарын және қажеттілігін бейнелейтін міндеттерге байланысты:
ә) оқыту формалары,
... ... ... ұйымдастыры, өткізудің міндеттеріне, мазмұнына және әдістеріне байланысты;
б) оқыту әдістері,олардың
... ... ... анықталады.
Оқыту процесінің міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері тұтас
... ... ... тізбек құрса, онда қарастырылып отырған байланыс заңдылықтары ақырғы нәтижені
... ... ... етеді. Оқыту процесінің заңдылықтары оның принциптерінде бейнеленеді. Принцип —
... ... ... сөзі — негізгі, бастапқы деген ұғымды білдіреді. Оқытуға қойылатын
... ... ... бастапқы белгілі жүйесін оқыту процесінің принциптері деп атайды. Оқыту
... ... ... бірнеше принциптерін атауға болады.
Оқыту процесінің мақсаттылық принципі. Әрбір сабаққа
... ... ... үшін ең алдымен оның мақсатын анықтайды. Мақсатсыз сабақ жақсы
... ... ... бермейді. Өйткені оқыту әдістері олардың мақсаттарына байланысты. Осыған орай,
... ... ... баланың және ұжымның ерекшеліктерін еске алып, мұғалім оқыту жұмыстарының
... ... ... мазмұнын, әдістерін іріктеп алады. Оқыту мен тәрбие жұмыстарын асындай
... ... ... ұйымдастыру мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеттерінің үнемі жоспарлы түрде
... ... ... игі әсер етеді.
Тұтас педагогикалық процестің өзіне тән компоненттері бар.
... ... ... оқыту мен тәрбиенің мақсаты, мазмұны, формалары мен әдістері, сонымен
... ... ... нәтижесі. Бұл компоненттер бір-бірімен тікелей байланысты түрде іске асырылады,
... ... ... педагогикалық процесс сонда ғана татымды нәтиже береді.
Тәрбие мен оқыту
... ... ... бірте-бірте өзін-өзі тәрбиелеу және өз бетімен білім алу процестеріне
... ... ... Сондықтан тұтас педагогикалық процесті оқыту, тәрбие, білім және даму
... ... ... табиғи бірлігі деп қарастырған жөн.
Педагогикалық процестің нәтижелі болуы
... ... ... ішкі қозғаушы күштеріне байланысты. Қозғаушы күш деп қойылатын талаптармен
... ... ... орындауға оқушылардың мүмкіншілігі арасындағы қайшылықты айтады. Егер қойылатын талап
... ... ... мүмкіншілігіне, яғни даму деңгейге сай келсе, онда қайшылық даму
... ... ... көзіне айналады.
Тұтас педагогикалық процестің заңдылықтары және принциптері,
... ... ... олардың тұтастығын, өзара байланысын дәлелдейді. Тұтас педагогикалық процестің мақсаты,
... ... ... мазмұны, формалары және әдістері қоғамның әлеуметтік экономикалық талаптарына, саясатына
... ... ... оқу-тәрбие жұмысын ғылыми-техникалық үдеу негізінде ұйымдастыру үшін педагогикалық процестін
... ... ... көрсетілген міндеттерді толық іске асыруда педагогикалық ұжымға, оның әрбір
... ... ... іскерлік, білімдарлық шығармашылық қабілеттеріне сүйену қажет.
Қоғамның экономикалық мүмкіншілігі өскен
... ... ... тұлғаны әржақты дамытуға үлкен жағдай жасалады, мектептің оқу-материалдық базасы
... ... ... тәлім-тәрбие, білім беру жұмысының сапасы жоғарлайды.
Отбасының қоғам алдындағы тек
... ... ... балалар тәрбиелеу мен әсiру мақсаты қана емес олар өздерiнiң
... ... ... құндылығымен де мәндi, деп ескерттi А.С. Макаренко. “Сiздiң қоғамдағы
... ... ... жұмыстағы белсендiлiгiңiз, - дедi ол ата - аналарға, ұжым
... ... ... байғалып отыратын болсын, сiздiң саяси және азаматтық қабілетінiздi көрiп,
... ... ... ата - аналар қабілетінен бәлмейтiн болсын. Елде болып жатқанның
... ... ... сiздiң жан дүниеңiзбен сiздiң ақыл - ойыңыз арқылы балаларыңызға
... ... ... жететiн болсын.”
Отбасылық дәстүрдi орынды пайдалана бiлу тәрбие құралы -
... ... ... келiп, дәстүрлер қоғамдық өмiрдiң еңбек, әлеуметтiк - саяси, жанұялық
... ... ... тұрмыстық, ғарым - қатынас, мәдени т.б. қатынасуы педагогикалық қажеттiлiк,
... ... ... мұның келешегi ұлттық, еңбектiк, интернационалдық, мәдени, тұрмыстық т.б. әрбiр
... ... ... қажеттi дәстүрлердiң пайда болуынын нақыз көзi деп тұжырымдайды.
А.С.
... ... ... өзiнiң педагогикалық жүйесiн ғалыптастыру барысын да ол тек мектеп
... ... ... қана шектелмей тәрбиенi педагогикалық процесте ұтымды пайдалана отырып ынтымақтыастықпедагогикасының
... ... ... да және отбасылық психологиясының да негiзгi ғалаушы ғалым -
... ... ... келелi пiкiрiн онан әрмен сабағтай келiп, ұжым арасындағы теңдiк
... ... ... ата - анаға қана емес оның барлық мүшесi үшін
... ... ... мен салтға айналуы керек деп: Егер мүшелерiнiң қоғамдық еңбекке
... ... ... араласуының дұрыстықы негiзделiп құрылқан және өз мүшелерiнiң бостандығы теңдiгiн
... ... ... орнықтыратын жанұяны коллектив деп атауға болатын болса, есерсоқ әке
... ... ... көпестiк немесе тiптi мүшелерiнiң теңдiгiн нығайтса да, бүкiл қоғамға
... ... ... топтық, тұтынушылық бағыт ұстайтын дворяндық ешғашадна ұжым болып саналмайды”
... ... ... дер ой толғады. Ол мемлекет бастауы дей келiп оның
... ... ... уағытта қоғаммен тығыз байланыста болып өзiнiң бағытын қоғамнан табатынын
... ... ... Мұндай қоғам арасындағы берiк одағтың педагогикалық негiзгi әрбiр оның
... ... ... мүшелерi арасындағы қоғам алдындағы тәртiп пен жауапкершiлiктi ғалыптастырады дей
... ... ... “Елiмiзде болып жатқанның бәрi сiздiң жан дүниеңiз, сiздiң ақыл
... ... ... ойыңыз арқылы балаларға келiп жететiн болсын. Олар сiздi қоғам
... ... ... деп бiлiп, сiздi, сiздiң жетiстiктерiңiздi, сiздiң қоғам алдындағы еңбектерiнiздi
... ... ... санайтын болсын” - деп ағтарылады ұлағатты ұстаз.
Отбасы бiрлiгi мен
... ... ... мүшелерi арасындағы өзара сыйластық пен түсінушілікте Макаренконың жетiк назарынан
... ... ... қалған жоқ, ол бағыт бұлағының бастауы деп атақан едi.
... ... ... пайымдауынша, тiршiлiгiнiң көзi орасан зор, зерделi және жинақты жұмысты
... ... ... ететiн,өз сезiмдерiнiң қорғаушысы болып, оларды қастерлеу жолындағы өзара тңсiне
... ... ... әрекет ету тiршiлiк көзi екендiгiн ыждағатты iзеттiлiкпен жастардан талап
... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
А.С. Макаренко бала тәрбиесiне байланысты тыңғылықты ойлы және мақсаты
... ... ... қаншалықты ерте басталса, оның нәтижесiнiң де ұзатпай жемiс беретiнiн
... ... ... ұстаз ата - аналарға үнемi ескертiп отыруды бiр сәтте
... ... ... шығарқан емес. Ол … “тәрбиенiң негiзi бес жасқа дейiн
... ... ... бес жасға дейiн жүргiзiлген барлық тәрбие iсiңiз – бңлiк
... ... ... процесiнiң тоғсан процентi, одан кейiн адамды тәрбиелеу, ғалыптастыру процесi
... ... ... бередi, ендi сiз жидек дәмiн тата бастайсыз, ал гңл
... ... ... лөззатын бес жасға дейiн әткiзгенсiз”. Сөйтiп А.С. Макаренко орыс
... ... ... iшiнде алғашқылардың бiрi болып өз зерттеулерiнде мектептің, жұртшылықтың өзара
... ... ... отырып әрекет етуiнде мектеп жасына дейiнгi тәрбиенiң жүйесiнiң ғылыми
... ... ... жасап, жас отбасы мұраты да педагог - ғалым назарынан
... ... ... ғалан жоқ.
Ана мен бала бағыты, отбасы бағытының, оның дәулетiнiң
... ... ... екендiгiн ескерте келiп, кемеңгер ұстаз: “бiзге ананың үнсiз ерлiгi
... ... ... тәрбиеленген, оның өз жанын ғиярлықтай шексiз сүйiспеншiлiгiне бәленген адамдар
... ... ... iштей ұғынысқан ұйлесiмдiлiк, тiршiлiк көзi, өмiр өзегi, болашақ бастауы”
... ... ... деп тұжырымдайды. Ол ананы құрметтеудi - адамгершiлiк қасиеттiң табалдырығы
... ... ... әрi жеке адамға тән ең жоғары қасиет қалыптаса бермек
... ... ... А.С. Макаренко отбасы тауғыметiн көтеруде ана мен әке көтерер
... ... ... мәлшерiн алдын - ала анықтау жанұя бiрлiгi мен ынтымақтыастықкөзi
... ... ... деп ұсыныс жасады. Мысалы, әке туралы, “Ол жанұяның материалдық
... ... ... басқарды, тiршiлiктiң қиын сәттерiн мойнымен көтердi, дүние мүлік жинап,
... ... ... ғаржысын жұмсап, балаларының тағдырын шешiп отырды.”
Әке - бұл тарихтағы
... ... ... тұлға! Қожайын, бастық, сот, кейде жендетте бола отырып, ол
... ... ... асырайды, құдайдан басқа ешбiр заңға бағынуды бiлмеген өзiмшiл, ағша
... ... ... әктемдiк иесi шексiз билiк пен зор сұйiспеншiлiкке ие болды.
... ... ... абстрактылы әкеге берiлген бақанын әдiл ғазысы болу тек үлкен
... ... ... нақыз парасат иесiне қана тән қасиет демекпiз. Әке бейнетi
... ... ... зейнетiнiң ғарамғайшылығы мен қайғылы тағдырына талдау жасай келiп, ол:”
... ... ... тағы да сыры бар. Ол балаларының аш жалаңаштықын, ауруы
... ... ... әлiмiн, ауыр тұрмысы меғн ғайғы ғасiретiн, өз мойымен көтерiп,
... ... ... үшін қатал жауап кершiлiкте болды. Бұл жауапкершiлiктi ондақан ғасыр
... ... ... оларға өмiр тiршiлiгiнiң қожалары, танаушылар мен зорлық - зомбылық
... ... ... дворяндар мен рыцарлар, финанс қожалары., әскер басшылары мен завод
... ... ... жүктедi. Әке ондақан ғасыр бойы барлық ауыртпалықтарға шыдай отырып
... ... ... ғиналды, ғайғырды өзi секiлдi кiнәсiз кәктi ғарғады, бірақ арта
... ... ... сұйiспеншiлiгiнiң арғасында әкелiк жауапкершiлiктен кетпедi.
Бұл жоғарыдағы айтылған келелi ой
... ... ... қазіргі қоғамда бала тәрбиесiндегi әке рәлi бiр дағтылыкпен шектелмей
... ... ... ана мен ата арасындағы ар - ожданына сұйенген қамқорлықпен
... ... ... деген нақыз махаббат болу керек. Олай болса, ата мен
... ... ... өзара ыңтымағтастықға негiзделген iс - шаралары, бала тәрбиесiнiң iзгiлiктiлiгiн
... ... ... қамтамасыз етудiң алдын - ала куәсi iспеттi.
Әрбiр сәбидiң
... ... ... ата мен аналарға қана байланысты, бұл бағыттылық атадан балаға
... ... ... ретiнде берiлiп отыратын да өмiр жалғасы тек ең ғұдiреттi
... ... ... тән құндылық.
А.С. Макаренко педагогика теориясы мен халық ағарту жүйесiне
... ... ... мұра қалдырған педагог - жаңашыл. Оның педагогикалық жүйесiнiң тән
... ... ... педагогикалық проблеманы шешеуге шеберлiкпен пайдалана бiлуiнде. Ол тәрбиенiң мақсаты
... ... ... негiзгi анықтауда да өзiндiң қатынас жасақан зиялы ұстаз.
А.С. Макаренкоға
... ... ... ерекшелiк, оны педагог қызметiнiң нәтижелiлiгiмен мұғалiмнiң жеке басына тән
... ... ... арасындағы педагогикалық процеспенен байланыстырудынан тұрады. “Менiң пiкiрiмше деп жазды,
... ... ... бағыты бұл педагогтың саяси сенiмi”. Тәрбие жұмысының негiзгi бағытын
... ... ... тәмендегi факторларды есепке алу керектiгiн ескертiп, ол - тәрбиешiлердiң
... ... ... қатынасы, мiнез - ғұлғы, ерiк - жiгерi, методикалық шеберлiгi
... ... ... саяси моральдық бейнесi педагогикалық процестiң iрге тасы дейдi. өзiнiң
... ... ... күрделi психологиялық - педагогикалық еңбегiнде “… мен көптеген совет
... ... ... қызметтес болдым, бірақ олардың барлығы бiрдей оқушылармен ата -
... ... ... тiл табысып сәйлесе алмайтын” - деп, педагогикалық ғауымды алдын
... ... ... ала сағтандырып отырды зиялы тәлiмгер.
А.С. Макаренко тек
... ... ... кеңестік халық ағарту жүйесiн ұйымдастырушы практика қана емес, сол
... ... ... педагогика теориясына жаңа ұғымдар еңгiзген жаңашыл - ғалым да
... ... ... Олар “Мiнез - құлық гимнастикасы”, “жақын, орта және ұзағ
... ... ... “тәрбие техникасы”, “коллектив мiнез - құлық гимнастикасының залы”, “салыстырмалы
... ... ... ету педагогикасы” т.б.
А.С. Макаренконың бұл жоғарыдағы айтылқан педагогикалық ой
... ... ... пiкiрлер өзiнiң ағтаулығын бңгiнге дейiн жойылқан жоқ. Халғымызды жақсының
... ... ... жойылмайды дегендей, А.С. Макаренконың хаты емес оның есiмi де
... ... ... бiздiң елiмiзде қана емес, бүкiл дүние жүзiнде зор беделге
... ... ... Н.К. Таңдамалы педагогикалық шығармалары. Алматы, 1973 жыл
2. Макаренко А.С. Соч.
... ... ... 7 - ми томах. Москва, 1958г.
3. Макаренко А.С. избран. Пед.соч.
... ... ... 2 - х томах. Москва, 1977г.
4. Макаренко А.С. Пед.соч. в
... ... ... - ми томах. Москва, 1983год
5. Гордин Л.Ю. О педагогических взглядах
... ... ... Макаренко. Москва, 1977год
6. Опыт творческого использования педагогической системы А.С. Макаренко
... ... ... профтехучилищах. С. Статей. Москва, 1975год
7. Кондаков М.И. А.С. Макаренко и
... ... ... - журнал. Советская педагогика, 1979год N3
8. Коротов В.М. Наследие А.С.
... ... ... в теории и практики комвопспитания. – жур. Советская педагогика,
... ... ... N3
9. Лихачев Б.Т. А.С. Макаренко о сущености и функции воспитательного
... ... ... – жур. Воспитание школьников, 1974. N5
10. Малькова З.А. Фальсификация педагогического
... ... ... А.С. Макаренко в современной буржуазной педагогике. – жур. Советская
... ... ... 1978 год N3
11. Моносзон Э.И. А.С. Макаренко и актуальные проблемы
... ... ... и комвоспитания . –жур. Советская педагогика, 1978. N3
12. Нежинский Н.П.
... ... ... Макаренко и педагогика школы - Киев, 1976г
13. Организация воспитательного процесса
... ... ... пратике А.С. Макаренко учебн. Пособие, - Горький, 1976г.
14. Павлова М.П.
... ... ... система А.С. Макаренко и современность. Москва, 1980г.
15. Педагогическое наследие А.С.
... ... ... и современная школа - Воронеж. университета 1981г.
16. Созинова Г.А. А.С.
... ... ... и А.К. Волин в Полтавском учительском институте - журн.
... ... ... педагогика, 1982г. N3
17. Филонов Г.Н. Выдающийся вклад в марксистско -
... ... ... педагогику. Жур. Советская педагогика, 1978. N3
18. Фролов А.А. Становление педагогических
... ... ... А.С. Макаренко в 20 - х годов . –
... ... ... Советская педагогика, 1976г. N