... ... ... СІЛТЕМЕЛЕР АНЫҚТАМАЛАР БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР КІРІСПЕ 6 1 «Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптстырудың ... ... ... негізі 9 1.1 «Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың мәні мен ... ... ... тұғырлары 9 1.2 Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың құрылымы мен мазмұны 16 1.3 Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін ... ... ... жолдары 22 2 Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптстырудың тәжірибелік-эксперимент жұмысы 28 2.1 Студенттердің ... ... ... қабілеттерін қалыптастырудың диагностикасы 28 2.2 Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптстырудың жұмыстары 35 2.3 Тәжірибелік-эксперимент жұмыстың нәтижелері 39 Қорытынды 47 Қолданылған ... ... ... тізімі 49 Қосымша Нормативтік сілтемелер 1. Қазақстан Республикасының білім туралы заңы; 2. Қазақстан Республикасының ... ... ... дамуының мемлекеттік бағдарламасы 2011-2020 ж. Анықтамалар Қабілет — тұлғаның қызмет түрлерін ... ... ... тәсілдерін жетік меңгеруінен көрініс табатын, оларды игеру мүмкіндігін шарттастыратын, ... ... ... нәтижеге қол жеткізу мүмкіндіктерін көрсететін дара - психологиялық ерекшелігі. Ұйымдастырушылық ... ... ... - қандай да істі ұйымдастыруға бағытталған қабілет. Ұйымдастырушылық істерді ... ... ... мен ұйымдастыру саласындағы орналастыруды, қорларды жұмылдыруды, ортамен байланысты, тәлімгер ... ... ... оқушылардың өзара әрекеттестігін қамтамасыз ететін шығармашылық қабілет. Педагогикалық іс-әрекет – ... ... ... оқу-тәрбие істерін нәтижеге жеткізетін әрекеттер құрылымы. Іс-әрекет - әлемді және ... ... ... саналы түрде өзгертетін процесте адамның немесе топтың әлеммен жасайтын ... ... ... әрекеті Белгілеулер мен қысқартулар ЖОО – жоғары оқу орны ЭТ – эксперименталды ... ... ... – бақылау топ Кіріспе Зерттеудің өзектілігі: Қазіргі заманғы тез өзгеретін қоғам ... ... ... мүшелерінен, әсіресе жастардан белсенді ашып, өмір мен өндірістің әр ... ... ... салаларында өз әлеуетін танытуды, жағдайдың ерекшеліктерін ескере отырып, білімді ... ... ... пайдалануды, тұлғаның жаңа сапаларын алудың тиімді тәсілдерін табуды талап ... ... ... білім берудің негізгі мақсаты: еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті, құзыретті, ... ... ... жұмысын жақсы білетін, жан-жақты бағыт-бағдармен қарайтын, әлемдік стандарт деңгейінде ... ... ... жұмысқа, кәсіби өсуге, әлеуметтік-саяси оңтайлы тез әрекет жасауға, болып ... ... ... өзгерістерге тез бейімделуге қабілетті білікті маман, индустриалды-инновациялық жағдайды шешуге ... ... ... өз қалауы мен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге ... ... ... өз ойын еркін айта алатын, жоғары білімді, ұлттық тілді, ... ... ... жетік меңгерген, отандық және әлемдік мәдениетті бойына қалыптастырған, шығармашыл, ... ... ... кәсіби маман дайындау. Маманның қалыптасқан ұйымдастырушылық қабілеті жеке және топтық ... ... ... ұйымдастыруды қамтамасыз етеді (B.Л. Боднар, М. И. Рожков, В. ... ... ... Худанич), тұлғааралық өзара іс-қимыл мен қарым-қатынасты құруға жәрдемдеседі (B. ... ... ... Лазарев, Р. Петрунева, И. А. Скопылатов), қысқа мерзімді және ... ... ... мерзімді әрекеттерді жоспарлауға, стандартты және стандартты емес жағдайларда тиімді ... ... ... етуге (Ю. Л. Воробьев), уақытша, материалдық, психологиялық және кадрлық ... ... ... оңтайлы пайдалануға мүмкіндік береді. Қызметкердің ұйымдастырушылық қабілеті атқаратын лауазымына ... ... ... талап етіледі (С. Белл, B.C. Лазарев, Р. Дж. Негізгі ... ... ... қызметінің сипаты (А. Д. Копытов, В. С. Лазарев, Е. ... ... ... В. Шепель). Сонымен қатар қазіргі жастар ортасында төмен азаматтық белсенділік ... ... ... Б. Крылова, Л. Шаламова), масылдық мінез-құлық, оқу, қоғамдық және ... ... ... қызметте іске асыруға қабілетсіздік (Т. И. Волчок) байқалуда. Көп ... ... ... жоғары оқу орындарының түлектері кәсіби және әлеуметтік әлеуеті төмен ... ... ... болып табылады, Шығармашылық емес, инертті, кейде қазіргі заманғы динамикалық ... ... ... және әлеуметтік жағдайларда жұмыс істеуге дайын емес (А. И. ... ... ... Г. В. Горченко, В. Приходько, 3). Сазонова, А. И. ... ... ... Жоғары оқу орындарының қазіргі түлектері еңбек нарығына түсе отырып, ... ... ... жұмыс берушілердің жоғары талаптарына (Т. Д. Клячко, Г. А. ... ... ... оларды белгілі бір ыңғайсыздыққа ұшырататын, олардың психикалық және физикалық ... ... ... әсер ететін қатаң бәсекелестік ахуалына тап болады. Жас мамандарды жұмысқа ... ... ... проблемасының алдын алуды зерттеушілер жас мамандардың кәсіби маңызды сапаларын ... ... ... Х. Бальхаева, Д. Н. Лебедев, Н. Б. Крылова, Н. ... ... ... Тартаковский, Г. Н. Филонов, Е. Чепурных) сатып алу бойынша ... ... ... мақсатты жұмыстарды уақытылы ұйымдастыру мен жүргізуде көреді. Кеңес кезеңінде ұйымдастырушы-мамандарды ... ... ... негізінен жастар қоғамдық - саяси ұйымдарымен (пионерия, комсомол) жүзеге ... ... ... олардың қызметі оларды жойғаннан кейін басқа әлеуметтік институттарға берілмеген. ... ... ... даярлау үшін көшбасшы-ұйымдастырушылар мен менеджерлерді қалыптастырудың шетелдік тәжірибесін алу ... ... ... болып табылмайды,өйткені ұйымдастырушы шешімдерді әзірлеу және іске асыру кезінде ... ... ... қалаушы болып табылатын біздің менталитетіміздің ерекшелігіне жауап бермейді. Осылайша, болашақ ... ... ... ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастыру міндеті әлеуметтік өмірдің арнайы саласы болып ... ... ... және тұлғаның жан-жақты қалыптасуы үшін сыртқы және ішкі жағдайлар ... ... ... білім беру мекемелеріне жүктеледі. Қалыптасушы процесте жоғары оқу орындарына ... ... ... даярлаудың негізгі кезеңі ретінде ерекше орын беріледі.Жоғары мектепте маман ... ... ... қалыптастыру мәселелеріне Ю. Р. Вишневский, Н. Ф. Головатый, В. ... ... ... Кагерьманьян, Ю. В. Кондратюк, Б. И. Корнилова, Н. А. ... ... ... Н. П. Соколов, Г. К. Чернявский және т.б. жұмыстар ... ... ... ұстаздарды педагогикалық-психологиялық біліммен қаруландыру,олардың ең алдымен ұйымдастырушылық қабілеттерін дамыту ... ... ... мамандарын даярлау ісінің маңызды тетігі. Н.Ф.Кузьмина педагогтардың кәсіби әрекетке практикалық ... ... ... құрылымына маңызды компоненттері ретінде:конструктивтік,гностикалық, коммуникативтік және ұйымдастырушылық қабілеттерді атайды. Болашақ ... ... ... ұйымдастырушылық іскерлік пен дағдыларды қалыптастыру технологиясын меңгертудің маңыздылығы айқын. Ұйымдастырушылық ... ... ... мәні көздеген мақсатқа жету жолында әрекеттік жүйе құру, орындаушы ... ... ... таңдай білу[1]. Ұйымдастырушы -үнемі жаңа тартымды идеяларды ұсыныушы, басқаларды ... ... ... бір іске жұмылдырушы, біріктіруші. Ұйымдастырушы белгілі бір әрекетке бастамашылық ... ... ... маңындағы адамдарға идеясының ұтымдығын дәлелдей білуі керек,бұл жерде ұйымдатырушының ... ... ... құзыреттіліктің маңызы зор. Тілдесуде бастамашылықты жеңіп алу, идеяға сендіру,ұтымдылығына ... ... ... білу - шешендік өнердің болуын талап ететіні анық.Егер ұйымдастырушы ... ... ... басқаларға ұтымды етіп көрсете алмаса, оның жүзеге асуына ешкім ... ... ... ат салыса қоймайды. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау негізінде анықталған кәсіптік білім ... ... ... мәселесінің көпқырлылығы осы зерттеу үшін жетекші ғалымдардың әдіснамалық маңызы ... ... ... еңбектерінің жан-жақтылығын көрсетті. Кәсіптік білім берудің тұжырымдамалық негіздері С.И.Архангельский, ... ... ... В.П.Беспалько, Б.С.Гершунский, В.В.Краевский, М.Н.Скаткин, Н.Д.Хмель, Ш.Т.Таубаева, Н.Н.Хан және т.б. ... ... ... еңбектерінде негізделген; дамыта оқыту теориясы және оқыту мен оқу ... ... ... жеке тұлғалық-әрекеттік белсенділік Л.С.Выготский, П.Я.Гальперин, А.Н.Леонтьев, Ж.Ы.Намазбаева, С.М.Джакупов, Н.Б.Жиенбаева, ... ... ... және т.б. зерттеулерінде қарастырылған. Болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық ... ... ... әдістемелік негіздері шетелдік (Nezahat Guhlu, F.E.Weinert, S.P. Brown, J.Jones ... ... ... т.б.), ТМД елдері (В.А Сластенин, Н.В.Кузьмина, И.А.Зимняя, А.К.Маркова, А.П.Тряпицына ... ... ... т.б.), қазақстандық (С.Ж.Пралиев, Б.А.Тұрғынбаева, Б.Т.Кенжебеков, Г.Ж.Меңлібекова, К.С.Құдайбергенева, К.М.Беркімбаев және ... ... ... ғалымдардың еңбектерінде кеңінен зерттелген. Зерттеудің мақсаты:«Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық ... ... ... қалыптастырудың теориялық негіздеу, және оның тиімділігін тәжірибелік-эксперименттен өткізу. Зерттеудің міндеттері: - ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындау; - педагог-ұйымдастырушы тұлғасының құрылымын ... ... ... және оған сипаттама беру; - студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық ... ... ... жасау; - студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жүзінде тексеру. Зерттеудің ... ... ... педагогикалық оқу орнының оқу-тәрбие үдерісі. Зерттеу пәні:«Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ... ... ... қабілеттерін қалыптастыру. Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері: болып «тұлға», «ұйымдастыру», ... ... ... «құзыреттілік» ғылыми ұғымдарын аша түсетін философиялық, әлеуметтік-психологиялық және педагогикалық ... ... ... мен қағидалар, адамның өмірдегі мәні мен дамуы туралы, оның ... ... ... жетілдіруінің креативтік мүмкіндіктері туралы, өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі жүзеге асыру, ... ... ... жетілдіру механизмдерін тудыратын ішкі және сыртқы факторларының өзара байланысын ... ... ... тұлғаның жекелік, өзін-өзі дамытушылық тұтастығы тұрғысындағы гуманистік тұжырымдамалары; ұжымдық-шығармашылық ... ... ... теориялары; педагогикалық құбылыстар мен үдерістерге қатысты қарастырылған синергетикалық тәсілдің, ... ... ... талдаудың негізгі қағидалары; аксиологиялық, іс-әрекеттік және тұлғалық-бағдарлық, кешендік амалдарының ... ... ... тұжырымдамалары және т.б. табылады. Зерттеудің ғылыми жаңалығы: - студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін ... ... ... теориялық негіздері айқындалды; - педагог-ұйымдастырушы тұлғасының құрылымы анықталды және оған ... ... ... берілді; - студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың тиімділігі тәжірибелік-эксперимент жүзінде тексерілді, ... ... ... ендіру бойынша ұсыныстар берілді. Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңызы: зертеудің ... ... ... жоғары оқу орындарында, колледж студенттерін дайындауды, біліктілікті көтеру курстарында ... ... ... болады. Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар: 1. Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерінің мазмұны ашылды. 2. Білім беру» мамандықтарындағы ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптстырудың жолдары қарастырылды. 3. Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың бағдарламасы ... ... ... құрылымы: диссертацимя кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... қосымшадан тұрады. 1 «Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптстырудың ... ... ... негізі 1.1 «Білім беру» мамандықтарындағы студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың мәні ... ... ... әдіснамалық тұғырлары Адамның мәнін түсінуге ұмтылу ғалымдардың оны "өзіңнен жоғары" ... ... ... Бердяев), "Өзіңнен және әлемнен" (М. Шелер) асып түсетін, "өзіңнен ... ... ... (H. A. Бердяев) деп айқындауға әкеледі. Адамның кез келген ... ... ... шығармашылық акт, өзін-өзі анықтау мүмкіндігі ретінде бағаланады, ал негізгі ... ... ... "тұлға болу"болып табылады. H. A. Бердяевтің пікірінше, дамудағы тоқтау, ... ... ... байыту, "жаңа өмір" шығармашылығы жеке тұлға үшін жойқын болып ... ... ... тұлғаның белгілі шетелдік тұжырымдамаларында жоғары қажеттіліктер деңгейіне (А. Маслоу), ... ... ... мүмкіндіктерді толық жүзеге асыруға" (К. Хорни), "өзін-өзі жетілдіруге" (А. ... ... ... "өз қабілеттері мен мүмкіндіктерін барынша толық анықтауға және дамытуға" ... ... ... Роджерс), "адамның ол кім бола алатынға айналуға ниеті" (К. ... ... ... ұмтылысы атап өтіледі. Бұл идея отандық психологтардың еңбектерінде де ... ... ... табады (Л. И. Анциферова, К. А. Абульханова-Славская, Л. С. ... ... ... А. Н. Леонтьев, С. Л. Рубинштейн және т. б.).Индивидтің ... ... ... болу" қажеттілігін іске асыру (А. Г. Асмолов, A.B. Петровский), ... ... ... белсенді ашу және көрсету оны "әлеуметтік - маңызды қызметтің" ... ... ... да бір түріне қосқан кезде мүмкін болады (А. Г. ... ... ... A. B. Петровский), ол әдетте ұжымдық сипатта болады. Қазіргі жеке ... ... ... түрлері, шын мәнінде, қоғам қызметіне де кіреді және бірлескен ... ... ... бір бөлігі болып табылады (А. Л. Свенцицкий). Сондықтан әрбір ... ... ... ұжымдық қызмет субъектісі ретінде (А. П. Дьяков) әрекет ете ... ... ... оны тиімді жүзеге асыруға ұмтыла отырып, келісімсіздік пен зейінсіздікті ... ... ... үшін "өз орнын білуі және өз ісімен айналысуы тиіс" ... ... ... айтқанда, кез келген ұжымдық қызмет мақсатты ұйымды талап етеді ... ... ... С. Гуревич). «...тікелей қоғамдық немесе бірлескен еңбек ... - ... ... ... Маркс жазды, - жеке жұмыстардың арасында келісімділікті белгілейтін және ... ... ... Дербес органдарының қозғалысынан айырмашылығы барлық өндірістік ағзаның қозғалысынан туындайтын ... ... ... функцияларды орындайтын көп немесе аз дәрежеде басқаруды қажет етеді. ... ... ... скрипкашы өзін өзі басқарады, оркестр дирижерге мұқтаж"[3]. Осылайша, тұлғаның ұйымдастырушылық ... ... ... қалыптастыру проблемасын өзектендіру (және оның ішінде ЖОО студентінің) кем ... ... ... екі негізі бар: қоғам мен жеке тұлғаның бірлескен қызметті ... ... ... ұйымдастыруға қажеттілігі; ұйымдастырушылық қызметті әлеуметтік маңызы бар қызметтің бір ... ... ... ретінде жүзеге асыру кезінде жеке басының өзін-өзі жүзеге асыруы. Адамды ... ... ... жүйенің элементі ретінде қарастыра отырып, Ф. Липтак ұйымдастырушылық тұрғыдан ... ... ... келген адам үш аспектіде: басқа адамдар мен жүйелердің ұйымдастырушысы ... ... ... басқа адамдарды ұйымдастыру пәні (метаұйымдастыру), өзін ұйымдастырушы (аутоұйымдастыру) екенін ... ... ... өтеді. Зерттеушілердің жұмыстарына жүгінсек, біз "ұйымдастырушы"ұғымының келесі анықтамаларын табамыз. В. ... ... ... пікірінше, ұйымдастырушы болып бірдеңені ұйымдастырушы немесе құрылтайшы болып табылатын ... ... ... саналады[4]. Т. Ф. Ефремова "ұйымдастырушы" ұғымын жүзеге асыратын әрекеттердің ... ... ... арқылы анықтайды: ұйымдастырушы негіздейді, реттейді немесе реттейді [5]. Ұйымдастырушылық ... ... ... ұсынылған спектрі С. И. Ожегов пен Н. Ю. Шведованың ... ... ... біршама кеңейтіледі: "ұйымдастырушы - құрушы, даярлаушы, біріктіретін, қанағаттандыратын адам" ... ... ... ғалымдар "ұйымдастырушы" ұғымын "ұйымдастыру" жалпы әрекетімен байланыстырады. Сонымен, В. ... ... ... пікірінше, " ұйымдастыру "" құру, ретке келтіру, құрастыру, құру, ... ... ... негіздеуді білдіреді " [4]. А. Н. Лутошкин мен Л. ... ... ... Уманский "ұйымдастыру" деп "қандай да бір құбылысты, процесті, жүйеге ... ... ... нәрсені келтіру, белгілі бір бірізділікпен бөліктерді орналастыру, олардың арасындағы ... ... ... байланысты қамтамасыз ету, біртұтас құру"деп түсінуге болады деп санайды[7]. ... ... ... жалпылама анықтау Біз а жұмысында табамыз. Алексеева мен В. ... ... ... - бұл мақсатты тиімді орындау үшін жұмысты құру" [8]. Бірқатар ... ... ... (А. Г. Ковалев, Н. И. Конюхов, В. Н. Мясищев) ... ... ... бірлескен қызметті келісетін және оны басқаратын адамдар тобымен міндетті ... ... ... байланыста қарайды. Сонымен қатар, А. Г. Ковалев пен В. ... ... ... Мясищев адамдарды басқарудағы жалпы іскерлігімен қатар, ұйымдастырушы арнайы саладағы ... ... ... мен іскерлігімен сипатталады. Сонымен, қандай да бір салада ... ... ... тиісті өндірісті (қызмет түрін) ұйымдастырумен айналысатын немесе осы өндірістің ... ... ... түрінің) ішіндегі адамдарды ұйымдастырумен айналысатын адам болып табылады. Қатардағы қызметкерлер ... ... ... немесе рухани құндылықтарды жасау жөніндегі негізгі өндірістік қызметке қосылып, ... ... ... қатар ұйымдастырушылық қызметке (А. Г. Ковалев, И. С. Мангутов, ... ... ... Н. Мясищев, Л. И. Уманский) қатысады. Сондықтан оларды басқару-ұйымдастырушылық ... ... ... шешуге тарту (мүмкіндігінше) мағынасына ие болады, бұл қызметкерлердің (А. ... ... ... Дьяков) бастамаларын, еңбекке уәждеме мен қанағаттанушылықты арттыруға ықпал етеді ... ... ... Л. (Свенцицкий), дербестікті, жалпы іске қатыстылық сезімін дамыту, іс-әрекеттерді ... ... ... мерзімдерін төмендету, "келісілген, Құзыретті" шешімдерді әзірлеу, ұжымның психологиялық сау ... ... ... құру. Демек, кез келген қызмет саласы әр қызметкерді ұйымдастырушы рөліне ... ... ... яғни Т. Ф. Ефремованың пікірінше, "ұйымдастыру қабілеті" [5] немесе ... ... ... қабілеті бар. Осылайша, олардың негізгі кәсіби бағытына қарамастан, барлық қызметкерлердің ... ... ... қабілетін қалыптастыру қажеттілігі туындайды. Кейбір зерттеушілердің (Л. В. Алиева, Л. ... ... ... Уманский және т.б.) пікірі бойынша ұйымдастырушыларды дайындау мүмкіндігінше ерте ... ... ... тиіс. Сонымен, оқушыларды мектепте ұйымдастыру қызметіне тарту (оларға ұйымдастырушылық ... ... ... қабылдау бойынша өкілеттіліктің бір бөлігін беру, басқарудың жалпы құрылымындағы ... ... ... рөлін анықтау) олардың ұйымдастырушылық іскерлігін қалыптастыруға қолайлы жағдай жасайды, ... ... ... қызметті жандандырады (Н. Б. Крылова, В. Сгадова, Е. Семенова). Студенттерге ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру кешенді кәсіби білімнің ажырамас бөлігі болып ... ... ... (Ю. Похолков, В. Шепель). Мемлекеттік білім беру стандарттарында және ... ... ... білімі бар маманның біліктілік сипаттамаларында ол шеше білуі тиіс ... ... ... міндеттердің тізбесі айқындалған. Көптеген жоғары оқу орындарында кәсіби даярлықтың ... ... ... бағыттарын (соның ішінде ұйымдастырушылық - басқарушылық даярлықты да) анықтайтын ... ... ... мен мамандар модельдері бар. Жұмыс берушілерден сұрау (П. А. Барыбин, ... ... ... С. Перфильев, С. А. Подлесный, Д. Проске, В. Т. ... ... ... зерттеуі) ұйымдастырушылық қабілеттер маманның негізгі және міндетті жеке қасиеттерінің ... ... ... кіретінін көрсетті - оларға сұралғандардың 8,2% артықшылық берді. Олардың ... ... ... жас мамандар қызметті ұйымдастыру мен жоспарлауға, командада (соның ішінде ... ... ... командада) жұмыс істеуге қабілетті болуы тиіс. Алайда, жүргізілген зерттеулердің нәтижелері ... ... ... К. Балыкин, B.C. Кагерманьян, Б. Б. Лаздовский, В. Сгадова ... ... ... т. б.) көрсеткендей, ЖОО-ның қазіргі түлектері ұйымдастырушылық функцияларды орындауға ... ... ... емес. Осылайша, студенттердің ұйымдастырушылық іс-әрекет негіздері бойынша алған білім ... ... ... (менеджмент, басқару психологиясы және т.б.) нақты өндірістің сұранысына әрдайым ... ... ... келмейді, білімнің бір бөлігі теориялық деңгейде қалады және практикалық ... ... ... асырылмайды. Ұйымдастырушылық іс - әрекет дағдылары жоқ-жас мамандар әр ... ... ... өндірістік жағдайларда әріптестермен және бағыныштылармен қарым-қатынасты және өзара іс-қимылды ... ... ... ұйымдастыра алмайды. А. В. Батаршев, Ю. Б. Гиппенрейтер, Э. А. ... ... ... Е. А. Климов, В:А. Крутецкий, Н. В. Кузьмин, С. ... ... ... Лейтес, H.A. Лутошкин, А. К. Маркова, А. Н. Мясищев, ... ... ... К. Платонов, С. Л. Рубинштейн, Б. М. Теплов, В. ... ... ... Шадриков, Л. И. Уманский және т. б. өз жұмыстарын ... ... ... мәнін арнады. Олардың зерттеулерінде біз "қабілет"ұғымының келесі анықтамаларын таптық. Автор ... ... ... (Ю. Б. Гиппенрейтер,Е. А. Климов, Н. Ю. Посталюк, Б. ... ... ... Теплов) қабілет деп бір адамды екіншісінен ажыратуға мүмкіндік беретін ... ... ... - психологиялық ерекшеліктерін түсінеді. А. Г. Ковалев, Н. В. ... ... ... Н. С. Лейтес, А. К. Маркова, В. Н. Мясищев, ... ... ... К. Платонов, С. Л. Рубинштейн бірыңғай синтетикалық білімге біріктірілген ... ... ... қасиеттер (сапа) ретінде қабілеттерін қарастырады. Е. Е. Данилованың, И. ... ... ... Дубровинаның, М. И. Еникеевтің, A.M Прихожанның жұмыстарында қабілеттер тұлғаның ... ... ... әлеммен өзара әрекеттесуін негіздейтін ішкі мүмкіндіктері (даму шарттары) ретінде ... ... ... айырмашылықтарға қарамастан, жалпы және Негіз қалаушы, біздің ойымызша, барлық ... ... ... "қабілет" ұғымдары олардың қызметпен өзара байланысы болып табылады. Мысалы, ... ... ... Б. Гиппенрейтер адамның қабілеттері осы қызметтің талаптары мен сипатына ... ... ... келген жағдайда қызметтің қандай да бір түрін меңгеруге дайындығын ... ... ... етеді деп санайды (А. Г. Ковалев, Н. Ю. Посталюк, ... ... ... Л. Рубинштейн). А. В. Батаршевтің, Э. А. Голубеваның, В. ... ... ... Зинченко, А. К. Маркованың, Б. Г. Мещеряковтың, Ю. М. ... ... ... A. B. пікірлері бойынша Адамның қабілеттері қызметке дайындық кезеңінде ... ... ... емес (тиісті білім мен дағдыларды меңгеру), сондай-ақ оны тікелей ... ... ... да талап етіледі.Қабілеттер қоғамдық-тарихи даму барысында пайда болған адам ... ... ... әртүрлі формаларын жасау кезінде сұранысқа ие болып табылады және ... ... ... К. Платонов айтқандай, оны орындау барысында жетілдіруге ықпал етеді. Кейбір ... ... ... (A.B. Батаршев, Н. С. Лейтес, A.B. Петровский, Б. М. ... ... ... тұрғысынан "көптеген қызметтерде"қосымшаны таба алады. Қандай да бір "жалпы" ... ... ... біртекті қызмет түрлерінде қолданылуы мүмкін (мысалы, коммуникативтік қызметті және ... ... ... қызметті жүзеге асыратын педагогикалық қызметті іске асыру кезінде коммуникативтік ... ... ... Алайда, "арнайы" қабілеттерге (әдеби, музыкалық және т.б.), біздің ойымызша, ... ... ... көзқарас таралмайды. Көптеген авторлардың көзқарастарына сәйкес (A.B. Батаршев, Э. А. ... ... ... Е. А. Климов, А. Г. Ковалев, Ю. М. Орлов, ... ... ... К. Платонов), қабілеттері адамға тек қызметке ғана емес, сонымен ... ... ... оны жоғары деңгейде жасауға мүмкіндік береді. Мысалы, қабілеттер немесе ... ... ... да бір пайдалы қызметте табысқа жету мүмкіндігін" негіздейді [11], ... ... ... "нақты қызметтегі табысты" анықтайды [9, 10], немесе "табысты орындаудың ... ... ... болып табылады ... "нәтижелі қызметтің жалпы негіздері "[12] және" ... ... ... орындаудың жалпы негіздері "[13], немесе" жоғары жетістікті " қамтамасыз ... ... ... [11]. Алайда, бірқатар жұмыстарда қызметті орындаудың табыстылығына сілтеме жоқ. Мысалы, ... ... ... Е. Данилова, И. В. Дубровина, A.M. Прихожан, "адамның сыртқы ... ... ... өзара іс-қимылы процесінде қалыптасатын ішкі даму жағдайлары" қабілеттері деп ... ... ... [14], жүзеге асырылған қызмет деңгейінің сипаттамасын түсіреді. М. И. ... ... ... пен Н. С. Лейтестің ойынша, қабілеттер адамның мүмкіндіктері түрінде ... ... ... алайда олар әртүрлі деңгейде болуы мүмкін. Педагогикалық энциклопедияда қабілеттерге ... ... ... белгілі бір қызметті орындау кезінде "елеулі мән" жазылады, бірақ ... ... ... "елеулі мән" неде екені айтылмаған. Демек, кейбір ғалымдардың пікіріне сәйкес, ... ... ... қызметті табысты орындаудың кепілі болып табылмайды. Мысалы, Б. М. ... ... ... қызметтің табыстылығы адамның жеке қабілетіне емес, олардың жеке басын ... ... ... "өзіндік үйлесімі" ықпал етеді деп санайды. С. Л. Рубинштейн ... ... ... тағы бір қатар деректерді қосады, тек күрделі синтетикалық білім ... ... ... жиынтықта ғана жеке тұлғаның іс-әрекет жасаудағы мүмкіндіктері артады деп ... ... ... Д. Шадриковтың пікірінше, іс-әрекеттің табысқа қабілеттерінен басқа мақсат, мотивация ... ... ... басқа факторлар әсер етеді. Осылайша, К. К. Платонов атап ... ... ... Адамның жеке қабілеті оның "қандай да бір дәрежеде"қызмет атқаруының ... ... ... анықтайды. Қабілеттері бар адамдар қызметтің белгілі бір түріне неғұрлым ... ... ... аз қабілетті болуы мүмкін. Сондықтан "дайындық", "қызметке жарамдылық" (Ю. ... ... ... Гиппенрейтер, Е. И. Рогов, С. Л. Рубинштейн) және қарама-қарсы ... ... ... жету", "жоғары қол жеткізу". Бұл жағдайда, біздің көзқарасымызша, тиісті білім ... ... ... іскерліктерде ашылған қызметті жүзеге асыруға дайындықтың теориялық және практикалық ... ... ... бөліп көрсетуге болады. Қызметте көрсетілген "дамыған жалпы және арнайы ... ... ... білік және дағдылардың" жоғары деңгейі жеке тұлғаның осы қызметке ... ... ... болуын бейнелейтін болады. Сонымен қатар, авторлардың көпшілігінің пікірі бойынша (A.B. ... ... ... В. П. Зинченко, Е. А. Климов, Б. Г. Мещеряков, ... ... ... B. Петровский, Б. М. Теплов және т. б.) қабілеттері ... ... ... шеберлікке, дағдыларға ұшырамайды. Қабілеттіліктің маңызды ерекшелігі - психикалық әрекеттерді ... ... ... психикалық процестерді (қарама-қарсы білім, білік, дағды жалпы емес күйінде ... ... ... қорыту болып табылады, ол іс-әрекеттерді бір шарттан басқаға көшіруге ... ... ... береді (М. И. Еникеев, A.B. Петровский, С. Л. Рубинштейн ... ... ... С. Д. Смирнов).Біздің ойымызша, психикалық іс-әрекеттерді мұндай жалпылау тұтас ... ... ... мәнін құрайтын, оның негізі болып табылатын және Қызметті стандартты ... ... ... стандартты емес жағдайларда неғұрлым нақты орындауға мүмкіндік беретін іс-әрекеттердің ... ... ... "сығылуын" білдіреді. Алайда, біздің ойымызша, белгілі бір қабілеттердің болуы ... ... ... біліміне, шеберлігіне және дағдыларына сәйкес: орындау процесінде: тиісті қызметтің ... ... ... тұлғасымен: Қабілеттің мәніне жүргізілген талдауды қорытындылай отырып және мыналарды қабылдай ... ... ... A.B. Батаршев, Э. А. Голубева, B. П. Зинченко, Б. ... ... ... Мещеряков, A. B. Петровский, К. И. Рогов қабілеттерінің анықталу ... ... ... одан әрі қабілеттер ретінде біз қызметтің бір немесе бірнеше ... ... ... табысты орындауға мүмкіндік беретін және тиісті білім мен білік ... ... ... сыртқы жоспарда көрініс беретін жеке тұлғаның сапасын түсінетін боламыз. Бірінші ... ... ... адамның ішкі жай-күйін; адамдардың мінез-құлқының ерекшеліктерін (топта да, одан ... ... ... да), психологиялық үйлесімділік негіздерін және т.б. білуді қамтамасыз ететін ... ... ... білім мен іскерліктер болады. 1 блок — түсінуді қамтамасыз ететін ... ... ... мен іскерліктер білім: 1. адамдардың мінез-құлқының ерекшеліктері (топ пен ұжымдарда) (А. ... ... ... Лутошкин); 2. психологиялық үйлесімділік негіздері (А. Н. Лутошкин). іскерліктер: 1. (ішкі ... ... ... түсіну, эмпатияны көрсету) (Л. И. Уманский); 2. адамның жағдайын көру ... ... ... Н. Лебедев); 3. бағдарлай адамдар (А. Н. Ковалев). Құрылым компоненттерінің екінші ... ... ... процеске қатысушылар арасындағы өнімді өзара қарым-қатынасты орнатуға ықпал ететін ... ... ... мен іскерлікті қамтиды. Осы қасиеттердің болуы қарым-қатынастан тыс жүзеге ... ... ... алмайтын кез келген ұжымдық қызметті ұйымдастыру кезінде талап етілетін ... ... ... табылады. Қызметті ұйымдастырушы жиі қатысушылармен байланыс орнату ғана емес, ... ... ... оларды белгілі бір іс-әрекеттерді немесе жалпы қызметті орындаудың маңыздылығына ... ... ... қажеттілігін сезінеді. Сондықтан екінші блокта қарым-қатынас пен наным-сенімнің келесі ... ... ... жатқызғанымыз жөн.: 2 блок - қарым-қатынасты құруға жәрдемдесетін білім мен ... ... ... бөлінген жоқ: 1. сөйлесу: - әр жастағы адамдармен (Д. Н. Лебедев); - ... ... ... және іскерлік байланыстарды орнату үшін (И. Ф. Исаев, Д. ... ... ... Лебедев). 2. сендіру: - түсіндіру (А. Н. Лутошкин); - талап ету (А. ... ... ... Лутошкин); - ұжымға әсер ету (А. Н. Лутошкин); - белсенді психологиялық ... ... ... ету (түрлі әсер ету әдістері) • Л. И. Уманский); - ... ... ... күш" (А. Алексеев, Н. Власова, В. Пигалов); - нұсқау беру ... ... ... Алексеев, Н. Власова, В. Пигалов); - үстем болу (Р. Л. ... ... ... қабілеттің құрылымдық компоненттерінің үшінші блогы қызметті тікелей іске асыру ... ... ... қажетті білім мен іскерлікпен ұсынылған. Бұл компоненттер ұйымдастырушылық қызметтің ... ... ... көрсетеді: мақсатты болжау - жоспарлау — жұмыс объектілерін бөлу ... ... ... іске асыру - іс - әрекеттерді үйлестіру, ынталандыру, бақылау-талдау. 3 ... ... ... ұйымдастыру мен өткізуді қамтамасыз ететін білім мен іскерліктер білім: - ұйымдастыру ... ... ... ерекшеліктері (А. Н. Лутошкин); - ұйымдастырылатын істің ерекшеліктері (мақсаттарды, міндеттерді ... ... ... Н. Лутошкин); - ұжымның даму заңдары және басшылық стильдері (А. ... ... ... Лутошкин); іскерліктер: - іс жүзінде ұйымдастыру (А. Н. Лутошкин); - өмір ... ... ... істі ұйымдастыру (И. П. Иванов), өзінің жұмыс орны (И. ... ... ... (O. A. Абдуллина, И. П. Иванов, В. М. Коротов, ... ... ... Н. Лебедев); - жұмысты есептеу (Д. Н. Лебедев, Л. И. Уманский); - ... ... ... (міндеттерді) бөлу (А. Алексеев, Н. Власов, А. Н. Ковалев, В. ... ... ... Коротов, В. Пигалов), объектілер жұмысының (O. A. Абдуллина); - ұйымдастыру, бірлескен ... ... ... (И. Ф. Исаев); - іс-әрекеттерді үйлестіру (И. П. Иванов, Д. ... ... ... Лебедев); - жеке адамдар мен ұжымның еңбегін ынталандыру (O. A. ... ... ... В. М. Коротов) және ынталандыру (А. Алексеев, Н. Власова, ... ... ... Пигалов); - бақылау (O. A. Абдуллина, В. М. Коротов); - қорытынды ... ... ... (И. П. Иванов, Д. Н. Лебедев), бағалау (O. A.Абдуллина, ... ... ... М. Коротов). Осылайша, өткізілген теориялық талдаудың негізінде ұйымдастырушылық қабілеттер адамның ... ... ... әрекетінің түрлі салаларында сұранысқа ие болып табылады деген қорытынды ... ... ... болады. Бұл қабілеттер адамның ұйымдастырушылық қызметке құндылықты қатынасын сипаттайтын ... ... ... құрылымына білім, білік және сапаларды қамтитын күрделі Білім болып ... ... ... Ұйымдастырушылық қабілеттілікті қалыптастыру кезең-кезеңмен жүзеге асырылады, бірқатар талаптарға жауап ... ... ... арасында зерттеушілер педагогтар мен психологтарды жүйелі түрде компетентті сүйемелдеуге ... ... ... орын алады. 1.2 Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың құрылымы мен мазмұны Қазіргі ... ... ... ЖОО қызметінің басым бағыттарының бірі студенттің тұлғасын қалыптастыру бойынша ... ... ... болып табылады. Жоғары мектеп, бір жағынан, болашақ маманның "қоғамдағы ... ... ... өміршеңдігін негіздейтін жеке адамның жалпы қабілеті мен азаматтық қасиеттерін" ... ... ... ықпал етуі тиіс [15], екінші жағынан, жоғары білікті маманның ... ... ... қызметін тиімді орындауды қамтамасыз ететін жеке қасиеттері мен арнайы ... ... ... ашуға және пайдалануға, сондай-ақ одан әрі өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі ... ... ... және өзін-өзі көрсетуге ықпал етуі тиіс [15]. Жоғары білім алу ... ... ... қалыптасуды талап ететін жеке тұлғаның арнайы қабілеті ретінде біз ... ... ... қабілетін қарастырдық. ЖОО түлектерінің ұйымдастырушылық-басқару қызметін жүзеге асыруға дайындығы ... ... ... кәсіптік білім берудің мемлекеттік білім беру стандарттарының талаптарының бірі ... ... ... табылады.Сонымен, болашақ мамандар өндірісті ұйымдастыру, жоспарлау және басқару принциптері ... ... ... әдістерін; орындаушылардың жұмысын ұйымдастыру, қарама-қайшы талаптар жағдайында басқарушылық шешімдерді ... ... ... және қабылдау, өз еңбегін ғылыми негізде ұйымдастыру және т.б. ... ... ... ие болуы тиіс. О. Мельничук, Н. Ф. Талызинаның пікірінше, АЛ. ... ... ... негізгі жеке қасиеттері және қоғамдық өндіріс жүйесінде белгілі орын ... ... ... қызметкердің кәсіби білімі мен іскерліктері маманның үлгісінде жасалған. A. ... ... ... Андреевтен кейін білім беру мақсаты ретінде маманның моделін қабылдай ... ... ... сондай-ақ жоғары оқу орындарының практикасында ұйымдастырушылық қызметті орындауға бағытталған ... ... ... моделінің болмауын ескере отырып, біз үш облысты қамтитын ұйымдастырушы ... ... ... моделін құрдық.: 1) функционалдық-пәндік сала; 2) жеке тұлға саласы; 3) перспективалар саласы. Функционалдық-пәндік ... ... ... мазмұнына практикалық ұйымдастырушылық міндеттерді және жалпы ұйымдастырушылық қызметті орындауға ... ... ... ұйымдастырушылық білім мен іскерліктер енгізілген. Осы ұйымдастырушылық білім мен ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттер құрылымының білімдік-пәрменді блогының компоненттеріне сәйкес келеді және ... ... ... қызметке қатысушы адамдардың ішкі жағдайы мен мінез — құлқының ... ... ... анықтауға мүмкіндік береді (1-блок), қарым-қатынас процесін ұйымдастыруға (2-блок) немесе ... ... ... (3-блок). Функционалдық-пәндік салаға кіретін ұйымдастырушылық білім мен іскерліктер өзара ... ... ... және өзара тәуелді. Жеке аймақ ұйымдастырушылық білім мен іскерлікті іске ... ... ... үшін негіз болып табылатын және ұйымдастырушылық қызметтің жеке стилін ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттер құрылымының жеке блогының құрамдастарынан (жеке қасиеттер, құндылық ... ... ... тұрақты-оң мотивация) тұрады. Болашақ саласы біздің ойымызша, ұйымдастырушының маман ретіндегі ... ... ... сипаттамасын көрсететін сапалардан тұрады. Бұл облыс өз құзыреттілігінің деңгейін ... ... ... түрде арттыруға, жеке тұлға мен орындалатын қызметті жетілдіру перспективаларын ... ... ... білуге, сондай-ақ ақпарат көздерін және жеке ұйымдастырушылық қабілеттерін қоса ... ... ... объектілерін өз бетінше іздестіре білуге қабілеттілікпен берілген. Жоғары мектептің мақсаттарына ... ... ... отырып, студенттің кәсіби қалыптасу процесінде жеке басының әлеуетін жандандыруды ... ... ... ететін тиімді педагогикалық жағдайларды іздестіру қажеттілігі туындайды (B.C. Кагерьманьян, ... ... ... В. Кондратюк, Б. И. Корнилова).ЖОО-да көптеген зерттеушілердің пікірі бойынша ... ... ... маманның тұлғасын қалыптастыру (Г. Н. Алова, В. П. Чихачев, ... ... ... Р. Вишневский және т. б.) аудиториялық және аудиториядан тыс ... ... ... де өтуі мүмкін, олар тұтас педагогикалық үдерістің өзара толықтыратын ... ... ... білдіреді.Білім беру бағдарламасын меңгеру бойынша студенттің аудиториялық қызметі, әдетте, ... ... ... басшылығымен өтеді, ол оқу процесінің міндеттерін, мазмұнын, әдістері мен ... ... ... анықтайды. Аудиториялық сабақтардың белгілі бір үлесі студенттердің бақылаумен, ал ... ... ... болған жағдайда педагог тарапынан кеңес берумен бірге өзіндік жұмысына ... ... ... Сонымен қатар аудиториядан тыс іс-әрекет студенттердің өз кәсіби білімдері ... ... ... іскерліктерін жетілдіруде үлкен дербестік танытуға мүмкіндік береді. ЖОО-да студенттердің ұйымдастырушылық ... ... ... қалыптастыруды мамандандырылған пәндерді оқу аясында ғана жүзеге асыруға болады. ... ... ... оқу пәндерінің мазмұндық және процессуалдық аспектілері қалыптастырушы әсерге ие. ... ... ... топтарда жұмыс істеу, рөлдерді ауыстыру, жеке және топтық консультациялар, ... ... ... формалары (P.C. Александров, A.M. Новиков, Н. Ю. Посталюк, Н. ... ... ... Тутышкин және т.б.) сияқты оқытуды ұйымдастырудың әдістері мен формаларын ... ... ... студенттердің ұйымдастырушылық білімі мен іскерлігін қалыптастыруға ықпал етуге мүмкіндік ... ... ... Алайда студенттердің ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастыру тұрғысынан оқу қызметінің әлеуеті ... ... ... мен мазмұнының күрделілігіне және соның салдарынан педагогтың жетекші рөліне ... ... ... айтарлықтай жоғары болып табылмайды. Сонымен қатар аудиториялық сағаттардың үлесін (жалпы ... ... ... 40% - на дейін) қысқарту және студенттің өзіндік кәсіби ... ... ... жетілдіру бойынша өзіндік жұмыс көлемін (жалпы жүктеменің 60% - ... ... ... дейін) арттыру үрдісі жоғары оқу орны студенттерінің ұйымдастырушылық қабілетін ... ... ... процесінде аудиториядан тыс қызметке баса назар аударуды орынды етеді. ... ... ... жағдайда студенттің аудиториядан тыс қызметінің бір бөлігі педагогтың басшылығымен ... ... ... асырылады. Аудиториялық қызметпен бірдей мәртебесі бар және "болашақ маманның тұлғасын ... ... ... елеулі үлес қосқан аудиториядан тыс қызмет [15] студенттерді өз ... ... ... бойынша қандай да бір сабақ түріне және оқу процесінен ... ... ... уақытта қосуға байланысты бірқатар ерекше ерекшеліктерге ие . Аудиториядан ... ... ... қызметте біз студенттің аудиториядан тыс және оқудан тыс оқу ... ... ... бөлетін боламыз.Сонымен, аудиториядан тыс оқу қызметі студенттің оқу жоспарларымен ... ... ... және педагогтың басшылығымен орындалатын жаңа кәсіби білім мен іскерлікті ... ... ... бойынша мақсатты қызметін білдіреді. Біз сабақтан тыс уақытта жүзеге ... ... ... және кәсіби маңызды қасиеттерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған студенттің ... ... ... қызметін оқудан тыс Қызмет деп түсінеміз.Бұл ретте педагог тарапынан ... ... ... тыс қызметке басшылық ету дәрежесі реттеу, ынтымақтастық немесе бақылау ... ... ... ие болады (A. A. Малева): - реттеу-қолданыстағы қызмет талаптарына сәйкес ... ... ... қатысушыларының іс-әрекеті мен қызмет режимін орнату және қолдау; - ынтымақтастық-оған ... ... ... мақсаттары мен мүдделері сәйкес келетін бірлескен қызмет; - бақылау-қызметке қатысушылардың ... ... ... олардың қолданыстағы қызмет талаптарына сәйкестігін қадағалау. Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыруға ... ... ... аудиториядан тыс қызметін ұйымдастырудың негізгі қағидалары ретінде біз С. ... ... ... Батышев, A. A. Малева, П. И. Пидкасистого, В. А. ... ... ... Т. П. Соболева, М. И. Шилованың жұмыстарына сүйене отырып, ... ... ... мәселелерді атап өтті: - жүйелілік, жүйелілік және дәйектілік принципі - қызметті дәйекті ... ... ... тұрақты іске асыру білімді жүйелі түрде меңгеруге және практикалық дағдыларды ... ... ... мүмкіндік беретін студенттер; - ынтымақтастық принципі-өзара түсіністік, сенім және өзара талапшылдықтың ... ... ... сипатталатын студент пен педагогтың бірлескен қызметін ұйымдастыру; - теория мен практиканың ... ... ... принципі-практикалық қызметте алынған теориялық білімді бекіту; - әралуандық принципі — білім ... ... ... бағдарламаларының вариативтілігі мен әралуандығы, қызметтің мазмұнын, нысандары мен әдістерін ... ... ... және саралау. - еріктілік принципі-педагогтер тарапынан бағалануға жатпайтын, ниет білдірген студенттер ... ... ... ерікті негізде қызметті ұйымдастыру; - "тең мүмкіндіктер" принципі-барлық студенттерге олардың жеке ... ... ... қарамастан қызметке "тең мүмкіндіктер" ұсыну; - педагогтың басшылық рөлінде студенттердің шығармашылық ... ... ... мен дербестігі принципі-қойылған мақсаттарға жету үшін педагогпен бағытталатын студенттердің ... ... ... қызметі мен шығармашылық белсенділігі рөлінің өсуі; - субъектілік принципі-дамуына ықпал ету ... ... ... студенттің өзінің жеке тұлғасын түсіну қабілеті "оның алуан түрлілігі ... ... ... басқа адамдармен байланысты, өз іс-әрекеттерін ұғыну, олардың салдарын болжай ... ... ... ...өзін білім тасымалдаушы ретінде бағалау, қарым-қатынас ...өз таңдауыңыз."(П. И. ... ... ... тыс қызметті ұйымдастырудың осы принциптері ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру жөніндегі ... ... ... қойылатын негізгі талаптарды көрсетеді.Біз бірінші тарауда қаралған: мақсатты; қызметке ... ... ... болуы; қызметке қосылған жеке мүмкіндіктер мен жеке тұлғаның бағыттылығын ... ... ... алу; осы қызметтің қоғам үшін маңыздылығы; қызметті жүзеге асыру ... ... ... әртүрлілігі және т. б. Қызметті ұйымдастыру қағидаттарының сәйкестігі ЖОО студенттерінің ұйымдастырушылық ... ... ... қалыптастыру бойынша қызмет талаптарына сай Ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталған қызметті ... ... ... принциптері Ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру жөніндегі қызметке қойылатын талаптар жүйелілік, жүйелілік және ... ... ... мақсатты; - қоғамдық маңызы; - мақсатқа жету кезіндегі кернеу; - кезеңділік (шығармашылық ... ... ... репродуктивті деңгейін ауыстыру); ынтымақтастық - ұжымдық ықпал; - ұрпақтар байланысы; теория мен ... ... ... байланысы - қабілеттер құрылымына кіретін ұйымдастырушылық білім мен іскерлікті қалыптастыру; сан ... ... ... асыру нысандарының әртүрлілігі; еріктілік - қызығушылық, табыстылық, ләззат; - қызметке оң көзқарас; "тең ... ... ... студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру үдерісіне қосу; педагогтың басшылық рөлінде студенттердің ... ... ... мен дербестігі - шығармашылық көзқарас; - өздігінен білім алуды және өзін-өзі ... ... ... өзін-өзі талдауды ұйымдастыру; - дербестік беру; - саналы көрініс; субъектілік - жеке мүмкіндіктерді ... ... ... алу; - жеке және кәсіби бағыттылықты есепке алу. Ұйымдастырушылық іс-әрекет "іс-әрекет" ... ... ... табылатындығын ескере отырып, студенттердің - Болашақ мамандардың ұйымдастырушылық қабілеттерін ... ... ... бойынша аудиториядан тыс іс-әрекеттің маңызды кәсіби бағыты болып табылады.Осы ... ... ... аудиториядан тыс іс-шаралардың түрлері мен формаларын іріктеуді студенттердің кәсіби ... ... ... жүзеге асыру мүмкіндігіне сәйкес жүзеге асыру (Н. Н. Тупицына), ... ... ... студенттерге арналған "болашақ кәсіби қызметінің үлгісі" (Л.H. Герман).ЖОО аясында ... ... ... тыс қызметтің кәсіби бағыттылығын бірқатар зерттеушілердің пікірі бойынша (Н. ... ... ... Головатый, А. П. Кондратюк, Б. И. Корнилов) оқу және ... ... ... тәжірибе, тағылымдамалар, жас лектор мектебі, қоғамдық мамандықтар факультеттері, мамандармен ... ... ... өндіріске экскурсиялар және т.б. арқылы жүзеге асыруға болады. Н. Б. ... ... ... мен Е. А. Ярославцевтің пайымдауынша, аудиториядан тыс іс-әрекеттегі педагогикалық ... ... ... етудің әртүрлі әдістері мен формаларын жоғары деңгейдегі маман алуға ... ... ... береді. Сонымен қатар, A. B. Петровскийдің пікірінше, нақты әдісті ... ... ... қызметке қатысушының ұйымдастырушылық қабілеттерінің қалыптасу деңгейінің өзгеруі тәуелді.Педагогикалық ықпал ... ... ... дәстүрлі әдістері екі топқа бөлінеді (O. A. Абдуллина, Ю. ... ... ... Бабанский, П. И. Пидкасистый, К. К. Платонов, C. JL ... ... ... Ұйымдастырушылық іс-әрекет негіздерінің білім жүйесінің мәнін, мазмұнын ашатын теориялық ... ... ... әдістері. Бұл топқа әңгіме, әдебиетпен өзіндік жұмыс, педагогтың қызмет ... ... ... көрсетуі, ұйымдастырушылық-басқару тәжірибесін зерттеу және талдау, проблемалық семинарлар (Ю. ... ... ... Воробьев, B.T. Доля) жатады. 2. Әлеуметтік өзара іс-қимыл және адамдарды ... ... ... дағдылары мен іскерлігін меңгеруге ықпал ететін практикалық меңгеру әдістері. ... ... ... топқа іс - әрекеттерді орындау бойынша жаттығулар, іскерлік ойындар ... ... ... өзара іс - қимыл), рөлдік және ұйымдастырушылық-іскерлік ойындар, арнайы ... ... ... ойын жағдайлары (Г. Н. Филонов, JI. Стратегиялық, ұйымдастырушылық-іс-әрекет және ... ... ... ойындар (М. Кирсанов, М. Паршин, Е. Чернова), басқару ойындары ... ... ... В. (М. Кирсанов, М. Паршин, Л. Шипилина, Е. Чернова), ... ... ... мен жағдайларды қарастыру негізінде "case-study" белсенді оқыту әдісі (Э. ... ... ... Зеер, A. M. Павлова, Э. Э Сыманюк). Аудиториядан тыс қызметтің ... ... ... әдістерін студенттердің орындайтын қызметінің сипатына (репродуктивті немесе өнімді) қатысты ... ... ... болады, бұл ұйымдастырушылық қабілеттерін (репродуктивті және шығармашылық) қалыптастырудың өзара ... ... ... кезеңдеріне сәйкес келеді. Педагогтердің студенттермен қарым-қатынас жасау формасы, олардың ұйымдастырушылық ... ... ... қалыптастыруға ықпал ететін, қызметке қатысушыларды ақпараттандыру, іс-әрекет, мотивация және ... ... ... қамтамасыз етуі тиіс; үлкен ұжымда, топта, жеке тұлғалармен жұмыс ... ... ... мүмкіндік беруі тиіс. Зерттеулерде өзара іс-қимылдың осындай ұйымдастырушылық нысандары ... ... ... ұсынылған: - тренинг (М. Кирсанов, М. Паршин, Н. Ю. Посталюк, ... ... ... Шипилина, Е. Чернова); - клуб (И. З. Гликман), клуб өзін-өзі ... ... ... негізінде (Г. В. Пичугина); - қосымша қоғамдық бірлестік (Л. В. ... ... ... бейресми ұйым (М. Ф. Фатхуллин); - эксперименттік орталық (В. К. ... ... ... З. И. Суховерхова); - оқу-ғылыми-өндірістік бірлестік (М. К. Балықин). Л. И. ... ... ... пікірінше, ұйымдастырушылық қызметке бейімділік келесі көріністерде көрсетілуі мүмкін: ұйымдастырушылық ... ... ... өздігінен қосылу, ұйымдастырушының рөлін және басқалардың жұмысы үшін жауапкершілікті ... ... ... алу, ұйымдастырушылық қызметті жүзеге асыру қажеттілігі, қосылудың табиғи болуы, ... ... ... жұмыста шаршамаушылық, эмоциялық-оң көңіл-күй, ұйымдастырушылық жұмыстың қажеттілігін көру қабілеті. Ю. ... ... ... Гиппенрейтер, В. П. Зинченко, Е. А. Климов және Б. ... ... ... Мещеряковтың пікірінше, бейімділіктің болуы міндетті түрде қабілеттердің болуымен байланысты, ... ... ... A.B. Петровский тұрғысынан сәйкес келмеу жағдайлары болуы мүмкін. Сонымен ... ... ... бейімділіктің болуы тиісті қабілеттерді қалыптастыру бойынша қызметтің тиімділігін арттырады. Демек, ... ... ... ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастыру барысында педагог студенттердің ұйымдастырушылық бейімділігінің пайда ... ... ... ұйымдастырушылық қызметке, ұйымдастырушылық қабілетіне және оларды қалыптастыру процесіне жағымды ... ... ... мен құндылықтық қарым-қатынасы бойынша "жұмыс істеу" қажет. Бұған қызмет ... ... ... кейін жүргізілетін ұжымдық және жеке талдау ықпал ететін болады. ... ... ... нәтижесінде студенттер ұжымында көптеген кері байланыстар пайда болады, оның ... ... ... қалыптаушы процеске қосылған кезде тәртіпті және жауапты болады, "жаңа" ... ... ... сапасын алады. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай отырып және зерттеушілердің ұйымдастырушылық қабілеттерін ... ... ... кезінде " (кейбір дереккөздерде (Пидкасистый және т.б.) - жеке-қызметтік ... ... ... ұстануды ұсынатынын назарға ала отырып, біз жоғары оқу орны ... ... ... оқу және оқудан тыс іс-әрекетінде ұйымдастырушылық қабілетін қалыптастырудың тиімді ... ... ... шарттарын анықтадық. 1.3 Студенттердің ұйымдастырушылық қабілеттерін қалыптастырудың жолдары. Қазіргі уақытта ЖОО ... ... ... басым бағыттарының бірі студенттің тұлғасын қалыптастыру бойынша жұмыс болып ... ... ... Жоғары мектеп, бір жағынан, болашақ маманның "қоғамдағы оның өміршеңдігін ... ... ... жеке адамның жалпы қабілеті мен азаматтық қасиеттерін" алуына ықпал ... ... ... тиіс, екінші жағынан, жоғары білікті маманның кәсіби қызметін тиімді ... ... ... қамтамасыз ететін жеке қасиеттері мен арнайы қабілеттерін ашуға және ... ... ... сондай-ақ одан әрі өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі тануға және өзін-өзі ... ... ... ықпал етуі тиіс. Қабілеттер-қызметте көрінетін және оны табысты орындаудың шарты ... ... ... табылатын адамның жеке-психологиялық ерекшеліктері. Білім, білік және дағдыны меңгеру ... ... ... жылдамдығы, тереңдігі, жеңілдігі мен беріктігі қабілетке байланысты, бірақ олардың ... ... ... оларға жетпей қалады. Қабілет мәселесі бойынша психологиялық әдебиетті талдау ... ... ... қандай да бір қызмет түріне қабілеттіліктің бар-жоғын анықтауға болады. Бүгінгі ... ... ... қабілеттілікті анықтаудың әртүрлі тәсілдері бар. Қабілеттер проблемасының терең талдауын ... ... ... М. Теплов [16] берді. Ол және оның қызметкерлері дамытатын ... ... ... сәйкес, тек қана адамның анатомиялық-физиологиялық және функционалдық ерекшеліктері туа ... ... ... болуы мүмкін. Осыған байланысты, алдымен, қабілеттің жалпы құрылымы негізінде қабілеттер, ... ... ... дарындылық ұғымдарының арақатынасын қарастырайық. Олар қабілеттердің дамуының алғышарттары ғана. Қабілеттерін дамытуда ... ... ... тек бастапқы сәт ретінде ғана кіреді. Олардың негізінде дамып ... ... ... жатқан қабілеттері, бірақ олар алдын ала анықталмайды [17]. Талант пен ... ... ... қабілеттер деңгейлері болып табылады. Талант-бұл жеке тұлғаның белгілі бір ... ... ... қабілеттерінің жоғары дәрежесі, ал данышпандық-шығармашылық қабілеттерінің жоғары дәрежесі. Әдетте қабілеттер ... ... ... олардың бағыттылығы немесе мамандануы бойынша ажыратылады [18]. Бұл тұрғыда бөлуге ... ... ... ... ... ... В. Д. жалпы қабілеттер-әртүрлі қызмет түрлерін жүзеге асыруда және ... ... ... игеруде салыстырмалы жеңілдігі мен өнімділігін қамтамасыз ететін жеке қасиеттер; ... ... ... Арнайы ... ... ... да бір қызмет саласында жоғары нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетін ... ... ... қасиеттерінің жүйесі. Органикалық арнайы қабілеттер ортамен байланысты. Бүгін қабілеттерін зерттеу ... ... ... жағынан жүргізіледі: - жалпы тарихи тұрғыда олардың қоғамдық-тарихи мәні анықталады; - ... ... ... нақты қызмет түрлерінде дамуы зерттеледі; - қабілеттерді қалыптастырудың жалпы механизмдері ... ... ... қабілеттер педагогикалық қызмет талаптарына жауап беретін және осы қызметті ... ... ... табысты анықтайтын мұғалім тұлғасының жеке-психологиялық ерекшеліктерінің жиынтығы деп аталады. ... ... ... қабілеттердің педагогикалық шеберліктен айырмашылығы - педагогикалық қабілеттер - тұлғаның ... ... ... ал педагогикалық қабілеттер-бұл адамның жоғары деңгейде жүзеге асыратын педагогикалық ... ... ... жеке актілері. Әрбір қабілеттің өз құрылымы бар, онда жетекші және ... ... ... қасиеттері бар. Педагогикалық қабілеттердегі жетекші қасиеттер: - педагогикалық такт; - бақылаушылық; - балаларға деген махаббат; - білім беру ... ... ... такт-бұл педагогтың әр түрлі қызмет салаларында балалармен қарым-қатынас жасау ... ... ... принципін сақтауы, оқушыларға дұрыс көзқарасты таңдай білу . Педагогикалық такт: мектеп ... ... ... құрмет және оған талап қою; барлық қызмет түрлерінде оқушылардың дербестігін ... ... ... және олардың жұмысына қатты педагогикалық басшылық жасау; оқушының психикалық жағдайына ... ... ... болу және оған қойылатын талаптардың парасаттылығы мен реттілігі; оқушыларға деген ... ... ... және олардың оқу жұмысын жүйелі түрде тексеру; оқушылармен қарым-қатынастың іскерлік ... ... ... эмоциялық сипатының педагогикалық ақталған үйлесімі және т. б. Педагогикалық бақылау-бұл ... ... ... оқушылардың Елеулі, өзіне тән, тіпті аз көзге көрінетін қасиеттерін ... ... ... білу қабілеті. Басқаша айтуға болады, педагогикалық бақылау - бұл ... ... ... тұлғасының сапасы, ол педагогикалық процестің қандай да бір объектісінде ... ... ... аудару қабілетін дамытудың жоғары деңгейінде болады. С. Л. Рубинштейннің [19], ... ... ... М. Теплова өткен ғасырдың 60-шы жылдарында педагогикалық қабілеттердің тұтас ... ... ... атап өтті [16]. Педагогикалық қабілеттер шеңбері өте үлкен. Ол ... ... ... қызметтің барлық құрылымын қамтиды. Мұғалімнің профессиограммасын зерттеген психологтар мен ... ... ... мұғалімнің әр түрлі қабілеттерін көрсетеді. Н. В.