Вы здесь
Басты бет » Банк ісі, қаржы » Шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландырудың экономикадағы тиімділігін талдау » 54 бет
Шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландырудың экономикадағы тиімділігін талдау
11 мая 2018 | 3402Жоспар
КІРІСПЕ
1 ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шағын және орта бизнестің экономикалық мәні
1.2. Қазақстан экономикасындағы шағын және орта бизнестің ролі
2. ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ
2.1. «Қазақстан халық банкі» АҚ бойынша шағын және орта бизнесті қаржыландыру бағдарламаларының түрлері
2.2«Қазақстан халық банкі» АҚ» бойынша шағын және орта бизнесті қаржыландыру жағдайы
3. ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУДА КӨЗДЕЛГЕН МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кіші және орта бизнесті қаржыландыруды мемлекеттік қолдау және дамыту бағдарламаларын жүзеге асыру
3.2 Кіші және орта бизнесті қаржыландыруды қалыптастыру жолдары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Төлем түрлері
Жұмыстың құны: 15000 теңге
Kaspi Gold:
|
Қысқаша шолу
Пән: | Банк ісі, қаржы |
Көлемі: | 54 бет |
Жұмыстың түрі: | Дипломдық жұмыс |
Шағын және орта кәсіпкерлікті қаржыландырудың экономикадағы тиімділігін талдау
... ... ... отырған тақырыбының өзектілігі. Мемлекеттің «Қазақстан -2050» ұзақ мерзімді ... ... ... және Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан жолы – 2050: ... ... ... мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Жолдауына сәйкес экономикаға аймағындағы ... ... ... міндет ретінде– Қазақстанның ең дамыған 30 мемлекеттің қатарына қосылуы. ... ... ... мақсатты іске асыру көбіне шағын кәсіпкерліктің даму деңгейіне байланысты. ... ... ... кешені, атап айтқанда, нарық коньюктурасының өзгеруін тез қабылдау, айналым ... ... ... жоғары айналымдылығы, халықтың қаржы ресурстарын шоғырландыру, мөлшері жағынан аз ... ... ... алғашқы капиталды пайдалану, бәсекелестік ортаны құру, тұтынушыларға жақын орналасу, ... ... ... жартысынан көбін құру және тағы басқалар, шағын кәсіпкерлікке көптеген ... ... ... дамыған елдерде жалпы ішкі өнімнің негізгі бөлігін өндіруге, жұмыспен ... ... ... проблемаларын шешуге, әлеуметтік шиеленісуді жоюға, ғылыми-техникалық прогрестің дамуына ... ... ... етуге, өнімді өндіруді және бюджетке түсетін төлемдерді ұлғайтуға мүмкіндік ... ... ... Сонымен қоса, шағын кәсіпкерлік – қазіргі қоғамның саяси тұрақтылығының ... ... ... – орташа топтың пайда болуына әлеуметтік-экономикалық алғышарттарды құрады.
Қазіргі кезде ... ... ... кәсіпкерлікпен қол жеткізілген нәтижелер бойынша республикада дамыған және дамушы ... ... ... қатар, ТМД-ның жеке елдерінен артта қарастырылды. 2014 жылдың басында ... ... ... 801,362 мың шағын кәсіпкерліктің субъектілері (ШКС) жұмыс істеді, олармен ... ... ... 20,4 пайызы ғана өндірілді, ел бюджетіне 67,9 млрд. теңге ... ... ... халықтың 21,0 пайызы жұмыспен қамтылды, бұл экономикасы дамыған елдер ... ... ... 2-4 есе төмен. Сонымен қатар, экономиканың осы секторына экономикасы ... ... ... елдерде қалыптасқан деңгейден, бәсекелестік қабілетілігінің артта қалу факторының үдей ... ... ... тән. Осыған байланысты сыртқа шығарылатын инновациялық жете зерттеулері мен ... ... ... өндірісі жоқ деуге болады.
Қазіргі кезде шағын кәсіпкерліктің мәнін түсінуге, ... ... ... процесі қалыптастыратын факторлар мен жағдайларға, олар атқаратын функцияаларға, қоршаған ... ... ... әсеріне, әр түрлі ұйымдастыру-құқықтық формаларға және тағы басқаларға қатысты ... ... ... көп болуына қарамастан, зерттелетін проблемалар шеңбері азаймай, керісінше, ұлғая ... ... ... Және бұл заңды. Қазіргі таңда шағын кәсіпкерліктің өткен жолы ... ... ... қысқа және ол бар және қайтадан пайда болған проблемаларды ... ... ... алмайды. Қазақстан үшін шағын кәсіпкерліктің болашағы бар ма, ел ... ... ... маңызды ролді атқарады ма, елдегі әлеуметтік жағдайды тұрақтандырады ма, ... ... ... процесті қандай негізгі факторлар қалыптастырады және біздің қоғамымыздың берілген ... ... ... оның экономикалық қозғалысын қандай проблемалар ұстап тұр – мұның ... ... ... зерттеу обьектісі. Ал шағын кәсіпкерлік аймағында орындалған зерттеулер іс ... ... ... ШКС арасында зерттеудің, таратудың және енгізудің тек алғашқы кезеңінде ... ... ... жұмыстың мақсаты. Кіші және орта бизнесті қаржыландыру тетіктерін жетілдіруді ... ... ... тәжірибесі және оны несиелендірудің нарықтық экономиканың өзегі арқылы шағын ... ... ... несеилендіру: жағдайын мен перспективаларын талдап, толық мәселесін толық ... ... ... жұмыстың негізгі міндеттері мыналар жатады:
шағын кәсіпкерлікті нарықтық экономиканың ... ... ... қарастыру;
шағын кәсіпкерлікті қолдау тәжірибесі және оның нарық жағдайындағы даму ... ... ... талдау;
шағын кәсіпкерлікті дамытудың және несиелендірудің әлемдік тәжірибесін қарастыру,
екінші ... ... ... банктердің шағын бизнесті несиелендіру жағдайын талдау;
коммерциялық банк клиенттерге қызмет ... ... ... «Қазақстан халық банкі» АҚ мысалында қарау;
«Қазақстан халық банкі» АҚ ... ... ... кәсіпкерлікті несиелендіру процедураларын талдау;
Қазақстан Республикасының шағын кәсіпкерліктің нәтижелілігі және ... ... ... даму жолдары көрсету;
Қазақстан Республикасының шағын кәсіпкерлікті қазіргі жағдайын талдау;
Қазақстан ... ... ... шағын кәсіпкерліктің даму жолдарын қарастыру.
Зерттеу нысаны ретінде ҚР-ғы екінші ... ... ... банктердің мәліметтері алынған және оның шағын кәсіпкерліктің несиелендірудің ... ... ... жұмыстың құрылымы. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды мен ... ... ... әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады
Ғылыми жаңалығы. Диссертациялық жұмысты орындау ... ... ... кіші және орта бизнестің қаржыландыру тетіктерін жетілдіру ... ... ... теориясының бағытталған ғылыми әдебиет жүйелері және ҚР-ның банк қызметтерінің ... ... ... қазіргі кездегі даму көрсеткіштеріне талдау жүргізілуі, соның нәтижесінде қалыптасқан ... ... ... анықталды.
Диссертация жұмысының пәні – Қазақстанның қазіргі жағдайдағы ... ... ... және орта бизнестің қаржыландыру тетіктерін жетілдіруде өзара ... ... ... жиынтығын талдау.
Диссертация жұмысының объектісі болып ҚР екінші ... ... ... банктердің кіші және орта бизнестің қаржыландыру тетіктерін жетілдіру ... ... ... жолдары көрсететін қызмет түрлерінің сандық көрсеткіштері табыла
Осы жұмыстың ... ... ... негізі – шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеуді талдау ... ... ... еңбек еткен шетел және отандық практик-экономистерінің, ғалымдардың монографиялары, ғылыми ... ... ... ал нормативтік негізі - Қазақстан Республикасының заңдары және несиелеу ... ... ... нормативтік актілері, Ұлттық банктің ережелері мен нұсқаулары.
Диссертация жұмысында банктіктік ... ... ... мәні, ұйымдастыру, жетілдіру ғылыми негізіне тереңнен қалам тартқан Батыс ... ... ... Ресейдің және Қазақстан Республикасының танымал және кәнігі маман ... ... ... ғалымдардың еңбектері кеңінен қолданылды. Атап айтсақ: Роуз П.С., Гольцберг ... ... ... Дж. Р. Брик., Э.Дж. Долан, Лаврушин О.И., Жуков Е.Ф., ... ... ... Л.Н., Сейткасымов Г.С., Калиева Г.Т.
Диссертация жұмысының ақпараттық базасын Қазақстан ... ... ... заңдық актілері, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің статистикалық ... ... ... отандық және шетел ғалымдардың экономика саласындағы әдебиеттері, Қазақстанда және ... ... ... жарыққа шығатын газеттер мен журналдар, сандық материалдары құрады. ... ... ... ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Шағын және орта бизнестің ... ... ... мәні
Шағын және орта бизнес мәнін ашпастан, алдымен оның пайда ... ... ... көздерін анықтау қажет. Қоғам мен өндірістің даму үрдісі кезінде ... ... ... әр түрлі ұйымдық-экономикалық қатынастар аясында кәсіпкерлік ... ... ... айналыса бастаған болатын. Кәсіпкерлік тарихы орта ғасырлардан бері бастау ... ... ... жатыр. Сол уақытта саудагерлер, қолөнершілер жаңадан қалыптасып келе жатқан ... ... ... ретінде таныла бастады. Сонымен қатар кәсіпкерліктің даму тарихы айырбас ... ... ... қатынастарының және қоғамдық еңбектің бөлінісі мен жалпы нарықтық қатынастар ... ... ... тарихымен тығыз байланысты.
Кәсіпкерлік туралы түсінік 18 ғасырда пайда болып,жекеменшігі ... ... ... адаммен қатар тұрды. Экономикалық тәуекелге қандайда болмасын коммерциялық идеяны ... ... ... өзіндік пайда алу үшін жұмыс істейтін жекеменшік адам кәсіпкерді ... ... ... әдебиетте «кәсіпкер» түсінігі алғашқы рет 1723 жылы Париж қаласында ... ... ... шыққан «Коммерцияның жалпыға ортақ сөздігінде» айтылған. Бұл кітапта «кәсіпкер ... ... ... өнім өндіру немесе құрылыс объектісі бойынша міндеттемесін өз мойнына ... ... ... адам» деген түсінік берілген [1].
Ғылыми термин ретінде «кәсіпкер» түсінігі ... ... ... ағылшын экономисі Ричард Кантильонның XVIII ғасырдың басында жарық ... ... ... «Коммерция табиғаты туралы жалпы мақала» кітабында айтылады. Автордың пікірі ... ... ... сұраныс пен ұсыныстың арасындағы алшақтық нарық жағдайында кейбір субъектілерге ... ... ... арзан бағаға сатып алу, қымбат бағаға сатуға мүмкіндік береді.Ол ... ... ... қарым-қатынастағы субъектілерді кәсіпкерлер деп атаған және француз тілінен аударғанда ... ... ... деген мағына береді. Сонымен қатар, ол мұндай адамдар тек ... ... ... айналым саласында ғана емес, тауар өндіру саласында да қызмет ... ... ... ерекше көңіл бөлген және өндірістік құрал-жабдықтарға меншік иесі ... ... ... міндетті емес деп есептеген
Ал ағылшынның атақты ғалымы Адам Смит ... ... ... деп, өзінің қызметінің негізгі мақсаты - кәсіпкерлік пайда табатын ... ... ... иесі деп түсінген. XIX ғасырдағы Францияның экономисі Жан Батист ... ... ... кәсіпкердің негізгі функциясы - өндірістік қызметін біріктіру және үйлестіру ... ... ... пікірді ұстаған. Альфред Маршалл мен жолын ұстаушылар кәсіпкердің ұйымдастырушылық ... ... ... ерекше көңіл аударған. Олардың пікірінше әрбір қалаушы – кәсіпкер ... ... ... алмайды, оған ерекше қабілет керек деп санаған.
Кәсіпкерлік туралы ерекше ... ... ... ұстанған Иозеф Шумпетер, кәсіпкерлік тек жеке адамдар болып қана ... ... ... ол адамдар тобынан да құрала алады деген пікірде болған.
Кәсіпкерлік ... ... ... әр түрлі көз қарастар тұрғысынан қарастырылады: шаруашылық жүргізу стилі ... ... ... нарық жағдайында қызметті ұйымдастыру мен жүзеге асыру үрдісі ретінде, ... ... ... субъектілерінің өзара әрекеттесуі ретінде және т.б (Кесте 1).
Кесте 1.
«Кәсіпкер» ... ... ... «кәсіпкерлік» түсініктерінің эволюциялық дамуы
Әр түрлі көзқарастарды талдай отырып, ... ... ... қызмет – бұл инновациялық тәуекелді тәсіл негізінде, өндіріс факторларын ... ... ... үйлестіру тұрғысынан қарастырғанда, адамның ерекше қабілеттерін жүзеге асыру деген ... ... ... келуге болады. Кәсіпкер өндірісте жаңа технология мен технниканы қолданады, ... ... ... жаңаша ұйымдастырады. Ол өнім өндірудегі шығындардың төмендеуіне әкеледі, оның ... ... ... баға белгіленеді. Кәсіпкер маркетингтік қызметті максималды түрде ұйымдастыруды қарастырады. ... ... ... нарықты басқалардан жақсы анықтайды, өндіріс құралдарын қандай нарықтық сегментте ... ... ... алған тиімді екенін және уақытында өнімге деген сұраныс ... ... ... төлем қабілеттіліктің болатындығын нақты қарастырады. Нәтижесінде ол әдеттегі шаруашылық ... ... ... қарағанда көп пайда табады. Сонымен қатар, кәсіпкер үнемі тәуекелге ... ... ... Ол әдеттегідей тәуекелден қашпайды, керісінше оған саналы түрде барады. ... ... ... басты себебі басқалар сияқты осы тәуекел үшін өтемақы алудың ... ... ... үлкен табыс табуды қарастырады [3].
Кәсіпкерлік табыс дегеніміз ең алдымен ... ... ... табысты, содан кейін басқарудан түскен табысты, кәсіпкердің табиғи қасиеттері ... ... ... сыртқы жағдайларға байланысты өндіріс факторларын жаңа тұрғыдан үйлестіру мен ... ... ... талдау қабілеттерінің арқасында түсетін артық қаражаттар ретінде қарастыру керек.
Кәсіпкерлік ... ... ... – белгілі бір функцияларды жүзеге асырумен байланысты екенін ескеріп, ... ... ... пайда алу мен қоғамның экономикалық, әлуметтік және экологиялық қажеттіліктерін ... ... ... мақсатында тауарлар мен қызметтердің үздіксіз жаңартылып отыратын ұдайы өндірісін ... ... ... ұйымдастыру және жүзеге асыру үрдісі ретінде сипаттауға ... ... ... қызмет мынадай жолдармен жүзеге асырылады:
1) қандай да ... ... ... тауарды, өнімді немесе қызметті тікелей өндіру арқылы;
2) тұтынушыға тауарды ... ... ... бойынша делдалдық функцияларды жүргізу жолы арқылы.
Кәсіпкерлік қызмет – өзіндік ... ... ... жауапкершілік пен инновациялық кәсіпкерлік идеяға негізделетін және пайда табуға ... ... ... қызметтің ерекше түрі.
Кәсіпкерлік идея – қандай да бір нақты ... ... ... нысандық көрінісі бар өндірушінің қызығушылығын суреттейді. Мұндай қызығушылықты кәсіпкер ... ... ... нарық қажеттіліктерімен сәйкестендіру немесе нарық қажеттіліктерін кәсіпкер мүмкіндіктерімен сәйкестендіру ... ... ... жүзеге асыру арқылы анықтауға болады [4].
Кәсіпкерлік экономикалық белсенділіктің ерекше ... ... ... болып табылады, өйткені оның бастапқы сатысы әдетте тек идеямен, ... ... ... кейіннен материалдық нысанаға айналатын, ойлау қызметінің нәтижесімен байланысты болып ... ... ... жаңа тауар өндірісі, қызмет ету аясын ауыстыру немесе жаңа ... ... ... құру тұрғысынан болсын, инновациялық жағдайдың міндетті түрде болмауымен сипатталады. ... ... ... сапаны басқарудың жаңа жүйесі, өндірісті ұйымдастырудың жаңа әдістері немесе ... ... ... технологияларды енгізу – инновациялық жағдай болып табылады.
Қазіргі кезде ... ... ... қатынастар жүйесінде кәсіпорындар осындай негізгі ерекшеліктерімен сипатталады: мөлшері, жұмыс ... ... ... саны, қай салаға жататындығы, негізгі және айналым қорларының құны, ... ... ... өнім көлемі.
Сонымен қатар кәсіпорындардың үш түрін бөліп көрсетуге болады: ... ... ... орта және шағын. Олардың кешені бірін-бірі толықтыра отырып, экономиканың ... ... ... жүйесін қалыптастырады.
Ірі кәсіпорындар – нарыққа негізгі өнім шығарушылар болып ... ... ... яғни басқаша айтқанда ол эконамиканың «қаңқасы», экономикалық тұрақтылықтың базисі.
Шағын ... ... ... орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен және ассортиментімен, аз ... ... ... партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар жағдайында елеусіз материалдар мен ... ... ... затты қолдану қажет болған жағдайда пайда болады. Сонымен ... ... ... шағын кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған кезінде жекелеген тапсырыстарды есепке ... ... ... өнімді аяқтаушы рөлін атқарады, яғни ұсақ – түйек өнімдер ... ... ... Сонымен, шағын кәсіпорындар қызметтің барлық саласында нөлдік нәтиже алумен ... ... ... жоғары тәуекелге ие.
Қазақстан экономикасындағы шағын және орта бизнестің ... ... ... тәжірибеде шағын және орта бизнестің экономикадағы рөлін қарастырайық. Ол ... ... ... өмірінің барлық салаларына әсерін тигізеді: жұмысшылар саны бойынша, өндірілетін ... ... ... көлемі бойынша, орындайтын жұмыстары мен көрсететін қызметтері бойынша жекелеген ... ... ... шағын және орта бизнес субъектілері маңызды рөл атқарады. Тіпті, ... ... ... және орта бизнестің аму деңгейіне байланысты, мамандар елдердің өзгермелі ... ... ... жағдайға бейімделу мүмкіндіктерін талдайды. Қазақстан үшін шағын бизнестің қалыптасуы ... ... ... дамыған қоғамға, жоғары дамыған экономикаға өтудің негізгі жолы болуы ... ... ... шағын және орта бизнеске бірнеше инвесторлармен құрылатын, географиялық шектелген ... ... ... қызмет ететін және нарықтың шектеулі үлесіне ие, басқаруды құрушылар ... ... ... асыратын, барлық негізгі стратегиялық шешімдерді өздері қабылдайтын кәсіпорындар жатады. ... ... ... сипаты икемділігімен, өндіріс саласында да, басқару саласында да ... ... ... өзара алмасуының жоғарылығымен ерекшеленеді.
Нарықтық экономиканың шаруашылық жүргізуші субъектілерінде «кәсіпкерлік» ... ... ... «бизнес» ұғымдары өзара тығыз байланысты. Кәсіпкерлік пен бизнесті экономикалық ... ... ... бір түрі ретінде қарастыратын болсақ, отандық және шетелдік зерттеушілердің ... ... ... бойынша, бұл терминдер - өндіру немесе алу және тауарларды ... ... ... басқа тауарларға айырбастау үшін қызмет көрсету немесе жай қызмет ... ... ... серіктестіктер арасында екі жақты пайда табуға бағытталған, жеке тұлғалармен, кәсіпорындармен ... ... ... ұйымдармен жүзеге асырылатын еркін шаруашылықты білдіреді. Бірақ «кәсіпкерлік» ... ... ... «бизнес» түсініктері экономикалық тұрғыдан қарастырғанда синонимдер болып табылады. «Бизнес» ... ... ... экономикалық тұрғыдан қарағанда кеңірек қарастырылады. Шетелдік әдебиеттерде нарықтық экономика ... ... ... бизнес - қоғамның қажеттілігін қамтамасыз етуге қажетті өндіріс жүйесі ... ... ... сипатталады. Бизнес нарықтық экономиканы барлық қатысушыларының арасындағы қатынастарды қамтиды ... ... ... тек қана жалдамалы жұмысшылардың да, мемлекеттік құрылым қызметкерлерінің де ... ... ... қамтиды. Жалпы түрде бизнес – бұл нарықтық қатыныстар жүйесіндегі ... ... ... іскерлік белсенділігі. Ал, кәсіпкерлік қызмет бизнестің бір түрі ретінде ... ... ... және оның әр түрлі сфераларында жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының ... ... ... Кодексіне сәйкес : «Кәсіпкерлік– азаматтар мен заңды тұлғалардың меншік ... ... ... қарамастан, тауарларға сұранысты қанағаттандыру арқылы пайда табуға бағытталған, жеке ... ... ... немесе мемлекеттік кәсіпорындарды шаруашылық басқару құқығына негізделген ынталы қызметі. ... ... ... қызмет кәсіпкердің өз атынан, өз тәуекелімен және өзінің мүліктік ... ... ... жүзеге асырылады».
«Кәсiпкерлiк – меншiк түрлерiне қарамастан, азаматтар мен заңды ... ... ... тауарларға (жұмысқа, қызметке) деген сұранымды қанағаттандыру арқылы таза табыс ... ... ... бағытталған, жеке меншiкке немесе мемлекеттiк кәсiпорынды шаруашылық басқару құқығына ... ... ... кәсiпкерлiк) негiзделген қызмет болып табылады. Кәсiпкерлiк қызмет кәсiпкердiң атынан, ... ... ... тәуекел етуiмен және мүлiктiк жауапкершiлiгiмен жүзеге асырылады”. Шағын кәсiпкерлiк ... ... ... кәсiпкерлiктiң аясындағы ұғым, яғни мұнда бiр немесе бiрнеше кәсiпкер ... ... ... табу мақсатында кәсiпкерлiк қызметтер жасап, жоғары тәуекелдiктерге баруы деп ... ... ... болады. Әсiресе, шағын кәсiпкерлiк нарықтық экономиканың қайнар көзi болып ... ... ... Осы шағын кәсiпкерлiк арқылы көптеген әлеуметтiк – экономикалық мәселелердi ... ... ... болады.
Шағын бизнестің төмендегідей артықшылықтары бар:
Сыртқы экономикалық факторлардың өзгеруiне ... ... ... бейiмдiлiгi;
Шағын инновациялық кәсiпкерлiк бiр салада тоқтап қалмай экономиканың барлық ... ... ... қамтиды;
Шағын кәсiпкерлiк iрi компанияларға қарағанда ғылыми – техникалық зерттеулер ... ... ... инновацияларды өнеркәсiпке жылдамырақ енгiзедi;
Осындай елеулi артықшылықтары бола отырып, шағын ... ... ... келесi салалар бойынша ... ... ... - кәсiпкерлiк қызметтiң ... ... ... байланысты: өндiрiстiк, коммерциялық, қаржылық, инновациялық ... ... ... болып бөлiнедi;
- ... ... ... функционалды операциясының құрылымына қарай: өндiрiспен ... ... ... басқару , қаржыландыру, делдалдық қызмет;
... ... ... - шаруашылық түрлерiнiң ... ... ... байланысты : бiр профильдi , көп ... ... ... - шаруашылықтың ... ... ... бағытталуына байланысты: өндiрiстiк, ... ... ... агроөндiрiстiк, ауыл шаруашылық, ... ... ... және басқада халық шаруашылық ... ... ... салаларында .
бүгінгі күні кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің нарық экономикасының толыққанды ... ... ... ретінде өз қызметтерін жүзеге асыруларына қажетті жағдайды қамтамасыз етіп ... ... ... Шағын және орта кәсіпорындармен жұмыс істетуді көздейтін жалпыұлттық институттар ... ... ... Республикасы Ұлттық Экономика министрлігі Статистика комитетінің 2014 жылғы деректері ... ... ... Қазақстандағы шағын және орта бизнестің жай-күйін сипаттайтын негізгі ... ... ... соңғы үш жылмен салыстырғанда шағын және орта кәсіпкерлік субъектілер ... ... ... төмендеуі байқалады ( Сурет 20).
Сурет 20. ҚР-дағы соңғы үш ... ... ... шағын және орта кәсіпкерліктегі белсенді субъектілер саны,бірлік
Шағын және орта ... ... ... субъектілері 2014 жылы 895 409 бірлікті құрады, оның ішінде ... ... ... – шағын кәсіпкерлік заңды тұлғалары, 662 814 – жеке ... ... ... және 157 766 – шаруа (фермерлік) қожалықтары. 2014 жылмен ... ... ... жеке кәсіпкерлер субъектілерінің саны 15,5%-ға өскені байқалады, ал ... ... ... жылмен салыстырғанда өсу қарқынында біршама өзгерістерді байқауға болады. ... ... ... шағын кәсіпкерлік заңды тұлғалары - 1%-ға төмендесе, жеке ... ... ... – 1%-ға, шаруа (фермерлік) қожалықтары – 22,5%-ға өсіп отыр[19]. ... ... ... ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ
2.1 «Қазақстан халық банкі» ... ... ... бойынша шағын және орта бизнесті қаржыландыру бағдарламаларының түрлері
«Қазақстан ... ... ... банкі» АҚі (Қазақстан) негізгі көңілін корпоративті клиенттер мен шағын ... ... ... орта бизнеске бөле отырып, заңды және жеке тұлғаларға қызмет ... ... ... Банктің мақсаты – клиенттерінің қажеттіліктеріне жылдам арада тани біліп, ... ... ... сападағы өнімдер мен қызметтерді ұсыну.
«Қазақстан халық банкі» АҚінің (Қазақстан) ... ... ... бәсекелестік артықшылықтары – кәсіпқойлардың күшті командасы, әр клиентпен жеке ... ... ... және «Қазақстан халық банкі» АҚ қаржылық тобының қор базасына ... ... ... – банкке нақты қызмет стратегиясы мен белгіленген міндеттерге сәйкес ... ... ... даму мүмкіндігін береді.
Кредит рейтингі қарыз алушының кредитті төлеу қабілеттілігінің ... ... ... болып табылады, яғни оның қабілеттілігі ол уақытында қолданыстағы немесе ... ... ... болатын қарыз міндеттемелерді өтеу. Рейтингтер кредит агенттіктерімен жарияланады.
«Қазақстан халық ... ... ... АҚ Moody`s және Standard & Poor`s жетекші халықаралық агенттіктерінің ... ... ... берілді.
Moody’s «Қазақстан халық банкі» АҚ рейтингтерін 1997 жылдан бастап, ... ... ... & Poor’s — 2004 жылдан бастап иеленді.
Төменде «Қазақстан халық ... ... ... АҚ маңызды кредит рейтингтері бойынша шолу ұсынылады.
Кесте 8.
«Қазақстан халық ... ... ... АҚ кредиттік рейтингісі
«Қазақстан халық банкі» АҚ шағын бизнеске қызмет ... ... ... басты бағыттарының бірі несиелендіру болып табылады. «Қазақстан халық банкі» ... ... ... қазақстандық кәсіпкерлеріне әртүрлі бизнес-міндеттерін ойдағыдай орындау мүмкіндігін жасап, шағын ... ... ... арналған әртүрлі несие түрлерін ұсынады.
Кесте 9.
Шағын бизнеске арналған несиелендіру ... ... ... халық банкі» АҚ несиелендірудің артықшылығына мыналарды жатқызуға болады:
әр клиентке ... ... ... әдіс;
өтінімдерді қысқа мерзімде қарастыру;
құжаттардың ең аз пакеті;
бизнес-жоспар талап етілмейді;
кепілзаттық ... ... ... икемді жүйесі.
Көрсетілген несиелеу бағдарламаларына сәйкес шағын және орта бизнеске ... ... ... несие түрлері:
Премиум Несие
Жедел несие
Шағын бизнес субъектілеріне арналған овердрафтты
Коммерсант несиесі
1. ... ... ... Несие»
Осы бағдарламаның шеңберінде жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар тым ... ... ... мерзімде негізгі қаражаттар алу мен жаңартуға, айналымды толықтыруға, өндірісті ... ... ... кеңейту мен жаңартуды жоспарлағанда және ұзақ мерзімді банктік қаржыландыруға ... ... ... болғанда, сондай-ақ басқа банктердегі қарыздарын қайта қаржыландыруға несие ала ... ... ... 9.
«Премиум Несиесі» бойынша несие беру шарттары
Кәсіпорын «Премиум Несие» бағдарламасы ... ... ... несие алғысы келсе, ол алдымен бағдарлама талаптарына сай болу ... ... ... мақсаттарға арналған қарыз Қарыз алушының жеке капиталынан аса алмайды;
айналым ... ... ... толтыруға арналған қарыз – Қарыз алушының ағымдағы активтер көлемінен ... ... ... артық емес.
Айналым қаражаттарды толтыруға арналған несие беру мерзімі – ... ... ... айдан артық емес.
Қарыз алушы үшін шарттар:
Негізгі қызметі бойынша жұмыс ... ... ... – 6 айдан кем емес;
Қарыз алушының қызметі соңғы жылда ... ... ... болуы керек;
Қарыз алушының баланс құрылымындағы меншікті капиталының мөлшері баланс ... ... ... 25%-дан кем құрамауы керек;
Қарыз алушының 60 күннен артық реттелмеген ... ... ... өткен дебиторлық/кредиторлық қарызының үлесі оның тұтас қарызының тұтас мөлшерінен ... ... ... аспауы керек;
Банк «Қазақстан халық банкі» АҚ және қызмет көрсетуші ... ... ... алдында соңғы 12 айдағы қаржылық міндеттемелер бойынша мерзімі өткен ... ... ... болмауы;
«Қазақстан халық банкі» АҚ және қызмет көрсетуші банк алдында ... ... ... міндеттемелер бойынша мерзімін ұзарту мен қайта құрылымның болмауы;
Несие алғаннан ... ... ... қарыз алушы айналымдарын «Қазақстан халық банкі» АҚ (Қазақстан)-ға аударуы ... ... ... немесе «Қазақстан халық банкі» АҚ (Қазақстан) еңбекақылық жобасының қатысушысы ... ... ... керек.
2. Жедел несие (Ойдан – шешімге)
«Қазақстан халық банкі» АҚ ... ... ... бизнеске қызмет көрсетудегі басты бағыттарының бірі несиелендіру болып табылады. ... ... ... халық банкі» АҚ ұсынатын «Жедел несиенің» көмегімен кәсіпорындар қарыз ... ... ... мен кепіл қамтамасыз етуді қарапайым талдау сызбасы бойынша жедел ... ... ... қаржыландыруды алу мүмкіндігіне ие болады. Несиелендіру мақсаты:
айналым қаражатын толықтыру;
негізгі ... ... ... алу және жетілдіру; ұзақ мерзімді активтерге капиталды шығындар;
болашақ шығындарды ... ... ... 10.
«Жедел несие» бойынша несие беру шарттары
Бағдарламаның талаптары:
Кепіл қамтамасыз ету ... ... ... халық банкі» АҚ филиалы орналасқан қалада/қала маңында орналасуы тиіс.
Айналым ... ... ... 3 жылдан астам мерзімге қаржыландыруға жол берілмейді.
Қарыз алушыға қойылатын ... ... ... жасы 23 жастан жоғары болуы тиіс (ер адамдар – ... ... ... жастан үлкен емес, әйел адамдар - 58 жастан үлкен ... ... ... – Қазақстан Республикасы немесе тұруға рұқсат қағаз (тұруға рұқсат ... ... ... аяқталу мерзімі несиенің аяқталу мерзімінен 6 айға артық болуы ... ... ... Қарыз алушының жұмыс тәжірибесі сауда, жұмыстар немесе қызметтер саласында ... ... ... айдан кем болмауы тиіс (үзіліссіз) (30 000 000 теңгеден ... ... ... 200 000 АҚШ долларынан артық несиелер бойынша – 6 ... ... ... кем емес) немесе несиеге сұранысты берместен бұрын өндіріс саласында ... ... ... айдан кем емес (үзіліссіз);
Банктің Уәкілетті органы несиелік шешімді қабылдаған ... ... ... бюджетке төленетін міндетті төлемдер бойынша, соның ішінде салық органдарының ... ... ... мерзімі кешіктірілген қарызының болмауы (5 АЕК-ден артық).
3. «Қазақстан ... ... ... банкі» АҚ «Шағын бизнес субъектілеріне арналған овердрафтты» ұсынады
«Қазақстан халық ... ... ... АҚ жаңа өнімнің енгізуі туралы хабарлайды – Овердрафт, бұл ... ... ... бизнес субъектілеріне қысқа мерзімді қажеттілікті жабу үшін қосымша айналым ... ... ... алуға мүмкіндік береді.
Жаңа өнімнің негізгі артықшылығы – 300 мың ... ... ... 50 миллион теңгеге дейін 30 күн мерзімге кепілзатсыз алу ... ... ... бойынша алынған қаражаттар айналым қаражатты толтыруға, ағымдағы операциялық қызметі ... ... ... уақытша Клиенттің ақша алшақтығын жабуға бағытталуы мүмкін: контрагенттерімен есеп ... ... ... салық міндеттемелерін төлеу, еңбекақы және басқалар.
4. «Коммерсант» несиесі
«Коммерсант» несиесі ... ... ... жеке кәсіпкерлер немесе компанияның бизнесте 50 пайыз және одан ... ... ... көп үлеспен иелері/ортақ иелері үшін, сонымен қатар нотариус, адвокат, ... ... ... сот орындаушылары үшін шығарылған. Несие жеке тұлғаға ресімделеді.
Несие шарты
Несие ... ... ... мақсаттарына теңгеде, ресей рубілінде және АҚШ долларында беріледі. Несие ... ... ... мерзімі - 6 айдан 36 айға дейін.
Несиенің артықшылығы:
Бастапқы жарнасыз;
Қамтамасыз ... ... ... (кепілзат қажет емес);
Мерзімінен бұрын өтеу үшін комиссиясыз (несиені берген ... ... ... бастап 3 айдан кейін).
Қарыз алушыға талап қою:
- Қазақстан Республикасының ... ... ... Жасы 26-дан жоғары. Жасы несиенің барлық сомасын өтеу мерзімі ... ... ... дейін ҚР заңнамасымен белгіленген зейнетақы жасынан аспау қажет (ерлер ... ... ... 63 жас, әйелдер – 58 жас);
- Тұрақты, расталған табыстың ... ... ... болуы;
- 6 айдан кем емес, бизнесте маусымдылық болған кезде ... ... ... айдан кем емес.
- Несие тарихында жағымсыз пікірдің жоқтығы.
Несиелендіру сомасы ... ... ... несие 75 000 теңгеден 3 000 000 теңгеге дейін, ... ... ... баламасы ресей рубілінде немесе АҚШ долларында ұсынылады.
Өтеу тәртібі:
Аннуитеттік төлемдер;
Бірдей ... ... ... кесте.
Несиені мерзімінен бұрын өтеуМүмкін:
Осыдан басқа банк мемлекеттік бағдарлама негізінде ... ... ... шағын және орта бизнесті несиелендіреді. Банк мынадай мемлекеттік бағдарламалар ... ... ... несиелендіру жүргізеді:
Ауыл шаруашылығын қолдау үшін мемлекеттік бағдарлама
«III Өңірлерін Даму» ... ... ... және орта кәсіпкерлік субъектілерінің өңірлік басымды жобаларын қаржыландыру бағдарламасы
Кесте ... ... ... шаруашылығын қолдау үшін мемлекеттік бағдарлама
Банктік қарыз шартын жасаған күннен ... ... ... он бесінші күнтізбелік күннен және несиені берген күннен бастап ... ... ... (үш) ай өткенге дейін несиені толық/жартылай өтеу кезінде несиені ... ... ... бұрын өтеу сомасынан 5 % мөлшерінде несиені мерзімінен бұрын ... ... ... үшін комиссия төленеді;
Банктік қарыз шартын жасаған күннен бастап он ... ... ... күнтізбелік күн ішінде және несиені берген күннен бастап 3 ... ... ... ай өткеннен кейін несиені толық/жартылай өтеу кезінде несиені мерзімінен ... ... ... өтегені үшін комиссия төленбейді. Жартылай мерзімінен бұрын өтеудің ең ... ... ... сомасы 1 жарнадан кем емес.
«Қазақстан халық банкі» АҚ» ... ... ... Өңірлерін Даму» шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің басымды жобаларын ... ... ... бағдарламасы бойынша кәсіпкерлерді қаржыландырады
Кесте 12.
«III Өңірлерін Даму» шағын және орта ... ... ... субъектілерінің басымды жобаларын қаржыландыру бағдарламасы
Осыдан басқа банк шағын ... ... ... субъектілеріне арналған автонесиелерді де береді. Заңды тұлғаның құрылуынсыз қызметті ... ... ... асыратын жеке кәсіпкерлер, заңды тұлғалар –шағын бизнестің субъектілері.
Сатып алынатын ... ... ... қойылатын талаптар
Бірінші нарық:
Ресейде өндірілген жаңа автокөлік;
Арнайы техника – жаңа;
Шетелде ... ... ... сондай-ақ Қазақстанда құрастырылған, пайдалану мерзімі 13 жылға дейінгі автокөлік.
Екінші ... ... ... өндірілген, сондай-ақ Қазақстанда құрастырылған, пайдалану мерзімі 13 жылға дейінгі ... ... ... Бірақ Қытайда өндірілген автокөлік қабылданбайды.
Несие валютасы - теңге, АҚШ ... ... ... ресей рублі
Несие сомасы:
Ең аз сома – 450 000 теңге ... ... ... 3 000 АҚШ доллары/ресей рубліндегі баламасы.
Ең көп сома – ... ... ... 000 000 теңге немесе 300 000 АҚШ доллары/ресей рубліндегі ... ... ... берілетін мерзім
Несие берілетін ең қысқа мерзім – 3 ай.
Ең ... ... ... мерзім:
- Бірінші нарық:
Ресейде өндірілген автокөлік – 60 ай;
Шетелде өндірілген ... ... ... – 60 ай;
Шетелде өндірілген пайдалану мерзімі 10 жылдан 13 ... ... ... дейінгі автокөлік – 36 ай.
- Екінші нарық:
Шетелде өндірілген пайдалану ... ... ... 10 жылға дейінгі автокөлік – 60 ай;
Шетелде өндірілген пайдалану ... ... ... 10 жылдан 13 жылға дейінгі автокөлік – 36 ай.
Несие ... ... ... алушының төлем қабілеттілігі бағаланбай қарастырылса, ең аз алғашқы жарна ... ... ... алынатын автокөлік құнының кем дегенде 40% құрауы керек.
Төлем қабілеттілік ... ... ... жағдайда ең аз алғашқы жарна:
бірінші нарық: сатып алынатын автокөлік ... ... ... 15% (жүк автокөлігі және арнайы техника үшін – 20%);
екінші ... ... ... сатып алынатын автокөлік құнының 30%.
Кепілге сатып алынған автокөлік рәсімделеді. ... ... ... Несие комитетінің шешімі бойынша қосымша қамтамасыз ету ретінде басқа ... ... ... мүлік қабылдануы мүмкін.
Шағын бизнесті кредиттеу технологиясының негізінде қаржы қызметтерін ... ... ... халықаралық тәжірибесі бар. Бұл технологияның басты аспектісі — клиент ... ... ... нақты жағдайы туралы деректер негізінде жүргізілетін қарыз алушының ... ... ... төлеу қабілеттігіне қаржылық талдау жүргізу. Талдау жүргізу кезінде банктің ... ... ... қажетті кеңес беріп, басқарушылық есептеменің бірдей үлгісін жасауға көмектесіп, ... ... ... баға береді. «Қазақстан халық банкі» АҚ кредит технологиялары кредитті ... ... ... қабілеттігін бағалап, қысқа мерзім ішінде банк кепілдігін ұсыну туралы ... ... ... қабылдайды.
2.2 «Қазақстан халық банкі» АҚ» бойынша шағын және орта ... ... ... қаржыландыру жағдайы
«Қазақстан халық банкі» АҚ шағын бизнеске қызмет көрсетудегі ... ... ... бағыттарының бірі несиелендіру болып табылады. «Қазақстан халық банкі» АҚ ... ... ... ресурстары қаражатынан мемлекеттiң алға ұстанып отырған саясаты шағын ... ... ... орта бизнестi дамыту бағдарламасы бойынша несие қаражаттарына сұраныс ... ... ... қаржы жағдайы тұрақты, өз iсiн алып жүре алатын шағын ... ... ... субъектiлерiн несиелейдi. Бұл несиелеу дәстүрлi банктiк қызметтердiң көрсеткiшi болып ... ... ... жылдар бойы Банктің басым мақсаттары өзгеріссіз қалды – қолда ... ... ... клиенттік базаны сақтап қалу, экономиканың әртүрлі секторларынан жаңа клиенттерді ... ... ... және кредит беруді активтеу. Банк үш бағыт бойынша, атап ... ... ... жаңа бизнес-бастамаларды қолдау, жаңа жобаларды қаржыландыру кезінде мемлекеттік қолдау ... ... ... кәсіпкерлік секторды қалпына келтіру.
Несие— бұл банктің қаражатын құрайтын кезі ... ... ... барлық несиелік қатынастарды ұйымдастырудың әр түрлі нысандарының болуын және ... ... ... олардың жұмсалымдарының бір нысанын білдіретін кең ұғымды сипатайды.
Шағын кәсіпкерлікті ... ... ... тиімділігі бұл кәсіпкерлікті одан әрі дамыту, жаңа өндіріс ... ... ... және жұмыс орындарын ашу, аймақ экономикасына инвестиция тарту.
2014 жылдың ... ... ... жағдайға сәйкес Банктің шоғырландырылған активтері 2014 жылғы 31 желтоқсандағы ... ... ... млрд. теңгемен салыстырғанда 47, 407 млрд. теңгеге немесе 49,1%-ға ... ... ... 143,995 млрд. теңге құрады. Негізінен, өсім кассадағы ақша қаражаты ... ... ... клиенттерге ұсынылған несиелер көлемінің үлкеюінен орын алды.
Сурет 21 ... ... ... және 2014 жылдардағы жағдай бойынша Банк активтерінің құрылымы, млрд ... ... ... берілген несиелер банк активтерінің құрылымындағы ең ірі баптардың бірі ... ... ... қалуда және 2014 жылғы жағдай бойынша олардың үлесі 2014 ... ... ... 31 желтоқсандағы жағдай бойынша 83,7 %-бен салыстырғанда 75,2% құрады. ... ... ... жылғы 31 желтоқсанға сәйкес өтімділер қатарына жататын активтер (бағалы ... ... ... басқа банктер мен басқа қаржы институттарына ұсынылған несиелер мен ... ... ... 2014 жылғы 31 желтоқсандағы 1 092,65 млн. теңгемен салыстырғанда ... ... ... ұлғаюды көрсетіп, 1 173,46 млн. теңге құрады, ұлғаю 7,4% ... ... ... берілген несиелер тіркелген немесе қаржы құралдарының басқа категорияларына жіктелмейтін ... ... ... қоспағанда, нарықтық белгіленімі жоқ ақша ағынымен анықталатын туынды қаржы ... ... ... болып табылмайтын қаржы активтерін білдіреді.
Клиенттерге берілген несиелер бастапқыда әділ ... ... ... бойынша және осындай қаржы активтерін сатып алуға немесе құруға ... ... ... қатысты тікелей байланысты шығындар есебінде көрсетіледі. Егер сатып алудың ... ... ... құны клиенттерге берілген несиенің әділ құнына тең келмесе, мысалы, ... ... ... нарықтық мөлшерлемеден төмен берілсе, сатып алудың әділ құны мен ... ... ... әділ құны арасындағы айырмашылық несиені бастапқы танығанда шығын ретінде ... ... ... осындай шығындар сипатына сәйкес пайда мен залалдар жөніндегі шоғырландырылған ... ... ... енгізіледі. Бұдан әрі несиелер тиімді пайыздық мөлшерлемені қолдану арқылы, ... ... ... құны бойынша есептеледі. Клиенттерге берілген несиелер қамсыздандыру шығындарын шегеріп ... ... ... ұсынылған несиелерге коммерциялық несие, шағын бизнесті несиелендіру, тұтыну несиесі, ... ... ... несие жатады.
Кесте 13.
Клиенттерге ұсынылған несиенің құрылымы, млрд тг
Банк ... ... ... кәсіпкерлікке қолдау көрсету, тұрғын үй құрылысын аяқтауға қаржы бөлу ... ... ... ипотекалық қарыздарды қайта қаржыландыру арқылы үлескерлердің мәселелерін шешу бойынша ... ... ... бағдарламасының қатысушыларының бірі болып табылады.
Клиенттерге ұсынылған несиелер 2014 жылдың ... ... ... 80,830 млрд. теңгемен салыстырғанда несие қоржынының көлемі 2013 жылғы ... ... ... желтоқсандағы жағдай бойынша 108,280 млрд. теңге құрады. Демек несие ... ... ... ұлғаюы 27,45 млрд. теңге немесе 33,9% құрады. Клиенттерге ... ... ... несиелердің ішінде қарқынды жоғары үлес қосқан несиеге - шағын ... ... ... несиелендіру жатқызуға болады. Бұл несие түрі жыл сайын қарқынды ... ... ... және де 2013 жылы алдыңғы жылмен салыстырғанда 11,062 млрд ... ... ... ұлғайғанын байқауға болады.
2013 жылы банкпен берілген несиелердің шоғырлануы - ... ... ... он ірі тәуелсіз тұлғаларға ие. Ол жиынтық несие портфелінің ... ... ... млрд теңге немесе 22,5%-н құрайды, 2014 жылмен салыстырғанда оның ... ... ... 21,837 млрд. Теңге немесе 26,5% құрады. Банкте 2014 жылға ... ... ... бойынша деректерге сәйкес құнсыздану бойынша резерв қалыптастырылды. Резервтің көлемі ... ... ... млн теңгені құрады, яғни алдыңғы жылмен салыстырғанда 16,1 млн ... ... ... артты.
Клиенттерге берілген несиелер жауапты бөлімшелер тарапынан, ішкі бағалаулар мен ... ... ... да аналитикалық процедураларды негізге ала отырып жіктеледі. Осы уақытқа ... ... ... жинақталған тәжірибені ескере отырып, клиенттің қаржы жағдайы мен ақша ... ... ... тереңдете талдауға негізделген қарыздардың құнсыздану мүмкіндігін бағалау әдістемесі жетілдірілген ... ... ... Жетілдірудің нәтижесінде аталған талдауға қарыз алушының операциялық тиімділігінің, өтімділігінің ... ... ... капитал құрылымы, ақша ағымдары және борышқа қызмет көрсету бойынша ... ... ... менеджмент сапасы, ірі өнеркәсіптің тәуекелі, тағайындалған мақсаты бойынша қолданбау ... ... ... болуы, клиенттерімен қарым-қатынас тарихын бағалау сияқты сандық және сапалық ... ... ... енгізілді.
Сурет 22 Банк клиенттеріне берілген несие, млрд тг
2014 ... ... ... 31 желтоқсанға сәйкес жеке тұлғаларға берілген несиелер көлемі 41,9%-ға ... ... ... абсолюттік көрсетуде 7,635 млрд. теңгеге ұлғайды, негізгі ұлғаю тынушылық ... ... ... беру секторында орын алды. Мерзімі бойынша үздік сәйкес келуіне ... ... ... олардың жағымсыз экономикалық жағдайда борышты өтеуге расталған қабілеттігіне байланысты ... ... ... сектор Банк үшін тиімді. Жеке тұлғаларға берілген несиелердің құрылымындағы ... ... ... үлесті ипотекалық кредиттер мен тұтынушылық мақсаттарға берілген кредиттер құрайды. ... ... ... Ал енді төмендегі кестеде экономика сфераларына байланысты несиенің берілуі ... ... ... 14.
Экономика секторлары бойынша несиелендіру, млрд тг
Жоғарыдағы кестеден банктің экономика ... ... ... бойынша несиелендіру көлемін байқауға болады. Несиелендіру көлемі бойынша жоғарғы ... ... ... көтерме саудаға, жеке тұлғаларға, тамақ өнеркәсібіне арналған несиелердің қарқынды ... ... ... өсіп келе жатқанын көруге болады. Көтерме сауда 2014 жылы ... ... ... жылмен салыстырғанда 14,95 млрд теңгеге немесе 70,6%, жеке тұлғаларға ... ... ... 7,635 млрд теңгеге немесе 41,9%, тамақ өнеркәсәбәне несие 4,304 ... ... ... теңгеге артқаны жоғарыдағы деректерден байқалады. Бірақ кейбір салалар бойынша ... ... ... көлемі төмендеп жатқан түрлері де бар, оларға бөлшек саудаға ... ... ... көлік жасауға, кен өндіру өнеркәсібіне берілген несиелердің 2014 жылмен ... ... ... төмендеуі байқалады.
Сурет 23 2014 жылға сәйкес экономика салаларын ... ... ... %
2014 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша корпоративтік бизнестің несие ... ... ... құрылымындағы ең үлкен үлес салмағына көтерме саудаға (33%), жеке ... ... ... (23%), тамақ өнеркәсібін дамытуға(6%) бағытталған несиелер ие болып ... ... ... Олардың корпоративтік бизнес несие қоржынындағы жиынтық үлесі 62% құрайды. ... ... ... басындағы жағдаймен салыстырғанда жылжымайтын мүлікпен орындалатын операцияларға бағытталған несиелердің ... ... ... 687,24 млн. теңгеге өсіп, есептік кезеңнің соңында 3,799 млрд. ... ... ... құрады, олардың корпоративтік бизнестің несие қоржыны құрылымындағы үлесі төмендесе ... ... ... көлемінің ұлғаюын байқауға болады.
Несиелік тәуекел – қарыз алушының банктен ... ... ... несиегі бойынша қарызын немесе оған есептелінген сыйақысын өз уақытында ... ... ... алмауына байланысты банктің зиян шегуін сипаттайды. Кез келген банктік несие ... ... ... мөлшер шегінде (лимит) беріледі. Несиенің мөлшерін банк мекемесі қарыз ... ... ... бірлесе отырып, материалдық қорлардың құралу қажеттігін зерттеу негізінде шығындарды, ... ... ... көлемі мен өнімнің өтімдігін, ауыл шаруашылық өнімдерін, оның қайта ... ... ... және басқа да шығындарды ескере отырып анықтайды.
Топ кредит тәуекеліне, ... ... ... контрагенттің қаржы құралы бойынша Топ алдындағы міндеттемелерін орындамау тәуекеліне ... ... ... Кредит тәуекелі анықтамасына төлем дефолттары, сондай-ақ контрагенттің кредиттік сапасының ... ... ... салдарынан қаржы құралы құнының төмендеуі кіреді.
Тәуекелдерді басқару және олардың ... ... ... Кредит Комитеттерімен және Топ Басқармасымен белгіленген процедураларға және лимиттерге ... ... ... жүзеге асырылады. Тәуекелдерді басқару тәуекел-менеджерімен немесе Тәуекел-менеджмент департаментімен үйлестіріледі. ... ... ... басқару бойынша күнделікті жұмыс кредит департаменті басшыларымен немесе филиалдар ... ... ... еншілес компаниялардың кредит қызметтерімен жүзеге асырылады.
Келесі кестеде құнсызданған және ... ... ... ұшырамаған клиенттерге ұсынылған несиелер көрсетілген.
Кесте 14
Қаржылық активтер топтары ... ... ... 2014 жылғы несиелеудің сапасы, млрд тг
Жоғарыдағы кестедегі мәліметтерден қаржылық ... ... ... топтары бойынша несиелендірудің сапасын көруге болады. Егер активтің құнсыздануына ... ... ... дәлелді растаулар бар болса, топ несиелер мен баланстан тыс ... ... ... бойынша құнсызданудың орнын толтыру үшін резевтер қалыптастырады. Мәжбүрлі шығындарды ... ... ... мақсаттарына арналған активтердің сапасын бағалау және оларды жіктеу барысында ... ... ... менеджері қарыз алушының қаржы жағдайын, кепілдік қамтамасыз етудің құнын ... ... ... клиенттің борышқа қызмет көрсетуі барысындағы сапасын қоса алғанда, бір ... ... ... көрсеткіштерді назарға алады. Клиенттерге берілген несиелер бойынша кепілмен қамтамасыз ... ... ... кепіл құны бойынша көрсетілген және әрбір жеке қарыз бойынша ... ... ... сомасымен шектелген. Кепіл құны өткізуге кеткен қаржы шығындарын қоса ... ... ... барлық шығындарды және өткізу мерзімін есепке ала отырып түзетілген ... ... ... құны бойынша көрсетіледі. Әділ құн жарты жыл сайын қайта ... ... ... отырады.
Қазіргі уақытта банк клиенттерге ұсынылған несиелер жіктелімін келесі жолмен ... ... ... кредиттер: кредит тәуекелінің ұқсас сипаттамалары бар клиенттерге ұсынылған несиелер ... ... ... сипаттамалардың құрамына экономика секторы, қарыз алушы түрі, кредит беру ... ... ... түрі және басқа да көрсеткіштер кіреді. Жалпы бағалау жеке ... ... ... болымсыз кредиттер бойынша және жеке бағалау кезінде құнсызданудан келетін ... ... ... жоқ жеке нақты қарыздар бойынша жүргізіледі.
Кесте 14.
2014жылғы ... ... ... өткен, бірақ құнсызданбаған несиелерді мерзімі бойынша талдау, млн тг
Жоғарыдағы ... ... ... сәйкес клиенттерге ұсынылған несиелерді мерзімі бойынша талдау жүргізілді. Осы ... ... ... негізінде мерзімі өткен несиелердің қатарында жоғары үлесті тұтыну несиесі ... ... ... коммерциялық несие алып жатқанын көруге болады, осы несиелер жалпы ... ... ... несиелердің 80%-ға жуығын қамтиды.
1-ші топ: Қарыз алушы пайыздарды және ... ... ... соманы кешіктірмей және толық көлемде төлейді. Қарыз алушының негізгі ... ... ... және пайыздарды төлеуге қабілетті екендігі анық және оның тұрақты ... ... ... жағдайы болашақта сақталады деп күтіледі.
2-ші топ: Қарыз алушы пайыздарды ... ... ... негізгі соманы кешіктірмей және толық көлемде төлейді. Қазіргі уақытта ... ... ... қарыз алушының қаржы жағдайы тұрақты, дегенмен теріс үрдіс туындауы ... ... ... топ: Қарыз алушы пайыздарды және негізгі соманы кешіктірмей және ... ... ... көлемде төлейді. Қарыз алушының алдағы уақытта кредитті төлеуіне ықпал ... ... ... мүмкін кейбір қанағаттандырмайтын қаржы нәтижелері туралы деректер бар.
4шітоп: Қарыз ... ... ... пайыздард және негізгі соманы кешіктіріп және толық көлеміне жеткізбей ... ... ... Қарыз алушының кредитті өтеу қабілеттілігіне ықпал етуі мүмкін қанағаттандырмайтын ... ... ... нәтижелерінің айтарлықтай көп мөлшері туралы дәлелді айғақтар бар.
5-ші топ: ... ... ... алушы пайыздарды және негізгі соманы кешіктірусіз және толық көлемде ... ... ... алмайды. Қаржы жағдайы күдікті және болашақта кредиттің толық төлену ... ... ... төмен.
3 ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУДА КӨЗДЕЛГЕН МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ... ... ... ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кіші және орта бизнесті қаржыландыруды мемлекеттік ... ... ... және дамыту бағдарламаларын жүзеге асыру
Халыққа «Қазақстандық жол – ... ... ... Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» Жолдауында, сонымен қатар ... ... ... ең дамыған 30 мемлекеттерінің қатарына кіру тұжырымдамасында, мемлекет басшысы ... ... ... асырылуы Қазақстанның әлемнің ең дамыған елдерінің қатарына енуіне мүмкіндік ... ... ... бес стратегиялық бағытты бөліп көрсетті, олардың бірі бизнестің және ... ... ... бастамалардың дамуына қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру ... ... ... табылады.
Әлемнің ең дамыған 30 мемлекеттерінің қатарына кіру тұжырымдамасына сәйкес ... ... ... талап ететін экономиканың негізгі элементтері – инновациялар, инвестициялар және ... ... ... Экономикалық өсудің арналған негіз еңбек өнімділігінің ұзақ мерзімді өсуі, ... ... ... дамуы, өндірістің және экспорттың диверсификациясы, сонымен қатар сыртқы және ... ... ... ресурстарды белсенді пайдаланудың есебінен елдік бизнес- секторларын дамыту болып ... ... ... одан әрі дамуы үшін маңызды артықшылықтарының біріне экономикалық өсудың ... ... ... қозғалтқышы ретінде ШОБ секторын дамыту бойынша міндеттер бөлінеді, соның ... ... ... замануи бизнес-құзыреттерді дамыту жолымен (ЖІӨ кіші және орта бизнестің ... ... ... 2050 ж. қарай 50 % дейін ұлғаяды).
Мемлекет орта ... ... ... және шағын бизнестің қалыптасуына және ... ... ... дамуына үлкен зейінді салып отыр. Шағын кәсіпкерлікті қолдау ... ... ... жандандыру мақсаттарында Қазақстан Республикасы Президентімен ... ... ... 1997 жылдың наурызында жарлық шығарылған болатын, ол ... ... ... кәсіпкерліктің даму Қоры» АҚ құрылуы үшін негіз болды.
... ... ... кәсіпкерлікті дамыту Қоры» - ҚР Заңнамасымен тыйым салынған ... ... ... түрлерін алып тастағанда, сауда, өндіріс, қызметтер және басқалар ... ... ... кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын ҚР заңнамасына сәйкес орта ... ... ... шағын кәсіпкерлік субъектілері шеңберінде ... ... ... жүзеге асырылатын бағдарлама.
Қордың негізгі функциялары болып ... ... ... шағын кәсіпкерлікті қаржылық қолдау мемлекеттік бағдарламаларын жүзеге асыруға ... ... ... жасап шығаруға қатысу;
- жекелеген аймақтардағы әлеуметтік-экономикалық ... ... ... ерекшеліктері мен тауарлар мен ... ... ... нарығындағы жағдайлардың тоғысуы, шағын кәсіпкерлікті дамытудың ... ... ... бағыттарынан өз бетімен шыға келе, заңды тұлғаны құрмай ... ... ... кәсіпкерлікті қоса, шағын кәсіпкерлік субъектілерін мақсатты несиелендіру;
- шағын ... ... ... аясында және өзін-өзі жұмыспен қамту аясында жаңа жұмыс ... ... ... құруға жәрдемдесу;
- екінші денгейлі банкілерден олармен ... ... ... несиелерді алу үшін шағын кәсіпкерліктің ... ... ... пайдасына кепілдіктерді ұсыну;
- бизнес-орталықтардың, шағын кәсіпкерліктің инкубаторларын, кеңес ... ... ... оқу-әдістемелік, лизингтік және шағын кәсіпкерлік сферасындағы басқадай нарықтық ... ... ... дамуына жәрдемдесу;
- Қазақстан Республикасы Үкіметімен бекітілген тәртіпте несиелендіру ... ... ... қатысу.
2014 жылы 4 шілде күні «Даму» Кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ ... ... ... кеңесінің отырысында «Даму» Қорының 2014-2023 жылдарға Даму стратегиясы бекітілді.
Қордың ... ... ... Қазақстандағы қаржы құралдарының кең спектрі мен біліктілікті дамыту бойынша ... ... ... тұратын кешенді қолдау көрсету арқылы Қазақстанның ШОБ сапалы дамытуға ... ... ... тигізу, шағын және орта бизнестің сапалы түрде дамуына көмектесу ... ... ... табылады.
Стратегияның негізгі идеясы қорды шағын және орта бизнеске қолдау ... ... ... және дамыту бойынша мемлекеттік саясатты іске асыратын тиімді ұлттық ... ... ... ретінде қайта құру болып табылады.
«Даму» Қорының стратегиясы келесі дамыту ... ... ... іске асыруды көздейді:
1) ШОБ субъектілеріне қаржылық қолдау көрсетуді қамтамасыз ... ... ... ШОБ субъектілерінің біліктілігін дамыту.
Қордың тиімді ұлттық институтты құру бойынша ... ... ... кезектегі міндеттері шегінде қызметтің қаржылық және операциялық нәтижелерінің залалсыз ... ... ... қамтамасыз ету, қаржы ресурстарымен басқару тиімділігін арттыру, қызметтің айқындылығын ... ... ... халықтың сенім деңгейін арттыру күтіледі.
Негізгі қызметтің шегінде барлық шараларды ... ... ... асыру қаржылық-экономикалық саясатты, тәуекел-менеджментін жүргізуді, корпоративтік басқаруды жетілдіруді, кадрлық ... ... ... жетілдіруді, ішкі бақылау жүйесін жетілдіруді, заманауи ақпараттық технологияны ендіруді, ... ... ... ресурстарын басқару тиімділігін арттыруды, қызметтің айқындылығын және халықтың сенім ... ... ... арттыруды және т.б. қоса, «Даму» Қорының қызметінің тиімділігін арттыру ... ... ... жұмыспен байланысты.
Кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсету шараларының нәтижелілігін соңғы жылдардағы ... ... ... шағын және орта бизнес (ШОБ) субъектілерінің қызметтерінің көрсеткіштеріндегі жағымды ... ... ... негізінде бағалауға болады. Сонымен, 2005 жылдан бастап 2014 жылға ... ... ... кезеңде ШОБ тіркеуден өткен субъектілерінің саны екі есеге артты ... ... ... 1,5 астам млн. бірл. құрайды. ШОБ секторында жұмыспен қамтылған ... ... ... саны 1,4 есеге ұлғайды және 2014 ж. 2,6 астам ... ... ... адамды құрады. ШОБ өнімнің шығарылуы қарастырылып отырған кезеңде 5,8 ... ... ... өсті және жылына 9 020 млрд. құрады.
Соңғы үш жылда ... ... ... ЖIӨ-i нақты көрiнiсте тұрақты өсудi көрсетедi. Мәселен, 2011 жылы ... ... ... ұлғаюы нәтижесiнде, ЖIӨ 27 301 млрд. теңге құраған. 2014 ... ... ... ЖIӨ 5%-ға өскен, бұл 30 073 млрд. Теңге деңгейiне ... ... ... жеткiзуге мүмкiндiк бердi. 2014 жылы ЖIӨ 6%-ға артып, 33 ... ... ... млрд. теңге құрады. Тауар өндiру ЖIӨ-нiң 40%-ын (оның 30%-ы ... ... ... өнеркәсiп өндiрiсi), қыз- мет өндiру – 52,6%, өнiмге салық ... ... ... 7,4% құрайды.
2014 жылы ШОК өнiм шығаруы 9 020 млрд. ... ... ... деңгейiнде бағаланған, бұл ЖӨӨ-мен салыстырғанда 27% құрайды. ШОК өнiмiнiң ... ... ... өсiмi 2014 ж. 3,3% құраған.
2014 жылы банк несиелендiруiнiң жалпы ... ... ... 15%-ға артып, 8,3 трлн. теңгеден асқан. Осы орайда кәсiпкерлiк ... ... ... несиелердiң өсуi тек 6% құраған. Ал шағын кәсiпкерлiкке берiлген ... ... ... бiр жылда 15%-ға төмендеген. Шағын және орта ... ... ... бизнес субъектілеріне қордан берілген несие көлемі ... ... ... 2014 жылы 1,657 млрд. теңгені құрады, ол 2014 ... ... ... салыстырғанда 256,7 млн теңгеге төмен.
«Даму» Кәсіпкерлікті дамыту Қоры» ... ... ... қаражаттарды ескертіп орналастыру бағдарламасы бойынша ағымдағы жылда қаржылық ... ... ... мақсатында екінші денгейдегі банктер арқылы (1,2,3 транш) шағын ... ... ... орта бизнестің субъектілерінің жобалары 3,4 млрд. теңгеге қаржыландырылған ... ... ... және оның өңірлеріндегі кәсіпкерлікке кешенді қолдау көрсетудің маңызды құралы ... ... ... жол картасы 2020» болып табылады.
«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы ... ... ... Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның ... ... ... мүмкіндіктері» Қазақстан халқына Жолдауын және 2020 ж. дейін Қазақстанның ... ... ... Стратегиялық жоспарын іске асыру мақсаттарында әзірленген.
«Бизнестің жол картасы 2020» ... ... ... 2010-2014 жж. ҚР жеделдетілген индустриялдық- инновациялық дамуының Мемлекеттік бағдарламасын ... ... ... асырудың механизмдерінің бірі болып табылады.
«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасының ... ... ... – қолда бар жұмыс орындарын сақтау және жаңа тұрақты ... ... ... орындарын құру, сонымен қатар тұрақты және экономиканың шикізат емес ... ... ... өңірлік кәсіпкерліктің тұрақты және теңдестірілген өсуін қамтамасыз ету.
Кәсіпкерлікті қолдаудың ... ... ... өлшемдері:
экономика секторының басымдылығы;
экспорттық бағыттылық және/немесе одан әрі сыртқы нарықтарға ... ... ... қазақстандық мазмұнды көтеру;
жаңа жұмыс орындарын құру.
«Бизнестің жол картасы 2020» ... ... ... шеңберіндегі қолдау көрсетудің барлық шаралары мақсатты сегменттер мен қолдау ... ... ... шараларына байланысты төмендегі бағыттарға бөлінген:
1) Жаңа бизнес-бастамаларға қолдау көрсету.
2) ... ... ... секторды сауықтыру.
3) Кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерін төмендету.
4) Кәсіпкерлік әлеуетін күшейту.
«Бизнестің ... ... ... картасы -2020» бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде екінші денгейдегі ... ... ... 10,3 млрд. теңге соммасында несиелер бойынша 63 кәсіпкердің ... ... ... қарауға алынды, соның қатарында 1 бағыт бойынша - ... ... ... млн. теңге соммасында 5 өтінім, 2 бағыт бойынша - ... ... ... млрд. теңге соммасындағы несиелер бойынша 56 өтінім (5 ... ... ... несиегерлер комитетіне жіберілді), 3 бағыт ... ... ... - 1,1 млрд. теңге ... ... ... несиелер бойынша 2 өтінім (1 өтінім РКС ... ... ... берілді).
Кәсіпкерлік секторының «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасымен кең қамтылуы және ... ... ... субъектілерінің тарапынан Бағдарламаға өсіп келе жатқан қызығушылық халықты жұмыс ... ... ... қатамасыз етуден көрінетін, оны іске асырудан болатын әлеуметтік әсерді ... ... ... мүмкіндік береді. «БЖК 2020» бағдарламасының шеңберінде қолдау көрсетілген жұмыс ... ... ... жалпы саны 145 мың адамды құрады, сонымен бірге Бағдарлама ... ... ... 47,5 мың жаңа жұмыс орындары құрылған [30].
«Ауыл шаруашылығын қаржылай ... ... ... қоры» АҚ – ауыл тұрғындарына қаржылық қызмет көрсету мен ... ... ... аясын кеңейтуге және шағын несиелеуді дамыту жолымен экономиканың аграрлық ... ... ... қаржылық инфраструктурасын жетілдіруге бағдарланған арнайы қаржылық- несиелік ұйым болып ... ... ... қатар, Қоғам ауыл тұрғындарына шағын несиелеу қызметін көрсетуді, ауылдың ... ... ... инфраструктурасын дамытуды шағын несиелеу ұйымдарын қолдау арқылы да жүзеге ... ... ... «Ауылшаруашылықты қаржылық қолдау Қоры» АҚ 2014 жылы Қор тарапынан ... ... ... сомасы 30,4 млрд. теңге 10 119 тұлғаға қарыз берілді, ... ... ... 14 216 адам қамтылды [31].
«Казагрофинанс» АҚ филиалымен ауылшаруашылық ... ... ... өндейтін жабдықтарды сатып алуға және инвестициялық жобаларды қаржыландыруға ... ... ... 3004,3 млн. теңге бағытталған, соның қатарында қаржылық лизинг бойынша ... ... ... 495,3 млн. теңге, инвестициялық жобалар бойынша 2509,0 млн. теңге.
Аймақтың ... ... ... мен аудандарында несиелік серіктестіктер жұмыс атқарады, оларға 50,5 ... ... ... теңге соммасында несие берілген.
Шағын кәсіпкерлік үшін ... ... ... көздері қаражаттарын ұсыну көлемі ... ... ... негізгі болып екінші денгейлі ... ... ... болып табылады. 2014 жылы олармен ... ... ... бизнес субъектілеріне 14,0 млрд. теңге берілді.
Кәсіпкерлерді өндірістік бөлмелермен ... ... ... ету үшін мүліктік қолдау мақсатында мемлекеттік ... ... ... меншіктің пайдаланылмайтын және бос тұрған ... ... ... объектілерін сенімді басқару және ақысыз ... ... ... жалға беру жүргізіліп жатыр. Ағымдағы жылда ... ... ... басқаруға 4 объект, 1 меншікке берілді.
Шағын бизнес ... ... ... тауарлар мен қызметтерді сатып ... ... ... мақсатында мемлекеттік сатып алулар бойынша облыста жүргізілетін конкурстарға ... ... ... шағын кәсіпкерліктің субъектілерінің қатысуы қамтамасыз ... ... ... субъектілердің берілген категориясында олардың көлемі 11,3 млрд. теңгені ... ... ... оның жалпы көлемінен 41,2 % құрады.
Хаттамалық тапсырмаларды орындау үшін ... ... ... кедергілерді жою бойынша Республикалық жұмыс тобының мәжілісі және ... ... ... облыстық және аумақтық мемлекеттік органдардағы әкімшілік кедергілерді жою ... ... ... жүргізіліп отырған жұмыс шекарасында рұқсат беру рәсімдерін оңтайландыру ... ... ... бойынша Жұмыс топтары құрылған. Олардың құрамына мүдделі мемлекеттік ... ... ... өкілдерінен басқа бизнес бірлестіктің өкілдері қосылған (Қазақстан кәсіпкерлері Форумы, ... ... ... құрылысшылардың аумақтық қауымдастығы, жарнама өндірушілері, көлік, тәуелсіз эксперттер және ... ... ... беретін жүйені оңтайландыру бойынша орган болып облыс акімі ... ... ... құрылған әкімшілік кедергілерді жою бойынша облыстық жұмыс тобы ... ... ... Құрамына мүдделі облыстық мемлекеттік органдардың және кәсіпкерлердің қоғамдық ... ... ... енеді [29].
Төменге қарай шағын және орта бизнесті қолдау әдістері ... ... ... – бизнеспен бірлесіп ... ... ... қызметтер мен кеңселік қызмет көрсету, шаруашылық ... ... ... жүргізу үшін өндірістік, кеңселік және басқадай үйлерді ұсыну ... ... ... жаңа ғана жұмыс бастап келе жатқан кәсіпкерлерді қолдауға ... ... ... ұйымдастырылған шаруашылық кешендердің формаларының бірі (орталықтандырылған бухгалтерия, шағын ... ... ... кәсіпкерліктің адвокатурасы, кәсіпкерлер үшін білікті кадрларды даярлау).
Бизнес-инкубаторлар ... ... ... құрамында, сол сияқты техноорталықтардың ... ... ... басқалардың құрамында тәуелсіз құрылымдар ... ... ... әрекет ете алады.
Өнеркәсіптік аймақтар өзімен, көптеген ... ... ... бөлшектенген шағын кәсіпорындардың біртұтас өндірістік ... ... ... аймақта орналасуы мен жұмыс атқаруын ... ... ... («бір шатыр астында»).
Өнеркәсіптік аймақтардың негізгі мақсаттары – бұл шағын ... ... ... дамуын және отандық тауар өндірісінің дамуын активтендіру, кәсіпкерлерге ... ... ... көмек көрсету және қолдау, әсіресе ... ... ... олардың қызметінің алғашқы кезендерінде. Өнеркәсіптік ... ... ... аймақты ұйымдастыру заңды бизнесті құруға ... ... ... мүмкіндік береді, олардың тұрақты жұмыс атқаруы үшін экономикалық және ... ... ... ұйымдастырушылық шарттарды құрады.
Өнеркәсіптік аймақтардың міндеттері:
- әрекет ететін шағын кәсіпкерліктердің ... ... ... ұлғайту;
- тұрғындардың еңбекпен қамтылуын қамтамасыз ету және жұмыссыздық
денгейін төмендету;
- ... ... ... қабілетті импортты ауыстырушы өнімді өндіру;
-өнеркәсіптік аймақтың бүкіл кешені қызметімен ... ... ... ұйымдастырылуымен байланысты басқа да сұрақтарды ... ... ... шешу, онда орналасқан ШОК-жалға алушыларының ... ... ... жұмыс атқаруы үшін қолайлы жағдайларды құру.
Технопарктер – ... ... ... технопарк территориясында орналасып жатқан ... ... ... инновациялық кәсіпорындарды дамыту және құру арқылы жасалып шығырылған ... ... ... коммерциялизация үшін осы ЖОМ әлеуетін пайдалану мақсатында ғылыми-зерттеу ... ... ... базасында немесе негізінен жоғары оқу ... ... ... базасында құрылатын, құрылымдар. Көбінесе технопарктер ... ... ... университеттік орталықтарда құрылады.
Технопарктер мен технополистерді құру мақсаты болып экономикалық, ... ... ... құқықтық және әлеуметтік қатынастарды, өндірістік қызметті жетілдіруге бағытталған, ... ... ... зерттелімдердің және жасаулардың нәтижелерін тиімді жүзеге асыруды қамтамасыз ... ... ... елдің инновациялық инфрақұрылымының бөлігі болып табылады.
Технопарктер мен технополистер ... ... ... міндеттері:
- отандық және әлемдік ғылыми-техникалық ... ... ... үдерістің алдынғы қатардағы жетістіктерін өндіріске енгізу;
- ... ... ... инновациялық өндірістерді құруға жәрдемдесу;
- инновациялық өндірістерді және ғылыми-техникалық зерттелімдерді ... ... ... инвестициялау;
- ҒТП жәрдемдесетін, идеяларды жасап шығару және қалыптастыру;
- ... ... ... кәсіпорындарға отандық және шетел инвестицияларын тарту үшін ... ... ... және қолайлы жағдайларды жасау;
- ғылыми-техникалық кадрларды даярлау және қайта ... ... ... бағыттарын жылдам қайта бағыттауға жәрдемдесу;
- ғылыми ... ... ... нәтижелерін коммерциялайтын, шағын инновациялық ... ... ... мүддесіне қарай құрылатын, инновациялық ... ... ... дамыту және қалыптастыру;
- ғылыми-зерттемелік, тәжірбиелі-конструкторлық, білім ... ... ... ұйымдары және кәсіпкерлік орта өкілдерінің күштерін біріктіру;
- экономика, ... ... ... маркетинг сферасында кәсіпкерлерді даярлау және оқыту, олардың кәсіби, ... ... ... экономикалық және басқарушылық білімдерін көтеру;
- ғылыми және технологиялық ... ... ... тарату;
- инновациялық кәсіпкерлікті құруда және ... ... ... дамытуда материалды- техникалық көмекті көрсету;
- инновациялық кәсіпкерлік өкілдеріне ... ... ... кеңес берушілік, және басқарушылық қызметтерді көрсету;
- инновациялық өнімге ... ... ... мемлекеттік тапсырысты орындау бойынша
тендерлерге қатысу.
Шағын кәсіпкерліктің субъектілері ... ... ... үшін орталықтандырылған бухгалтерия мен заң қызметінің қызметтерін ... ... ... оларды штаттағы қызметкерлер ретінде тартпай-ақ білікті мамандардың көмегін ... ... ... сондай- ақ уақытты және еңбек шығындарын қысқартуға мүмкіндік береді.
Құрудың ... ... ... кезенінде шағын кәсіпкерліктің субъектілері бірқатар проблемалармен қақтығысады: жеке ... ... ... куәлігін қалай алу керек, қаңдай салық режимін таңдап ... ... ... керек, қаржыландыру сұрақтары бойынша қайда бару ... ... ... Сондықтан осы кезендегі үлкен ... ... ... консалтингтік компанияларға итеріледі.
Қазіргі уақытта консалтингтік компаниялар келесі ... ... ... бойынша шағын кәсіпкерлік секторы қызметтерін көрсетеді:
- құқықтық қамтамасыз ... ... ... ... ... ... аудит және бухгалтерия;
- маркетингтік зерттеулер;
- бизнес-жоспарлау;
- салық заңнамасы;
- кеден ... ... ... және т.б.
Микронесиелендіру – орташа қамтамасыз етілген азаматтардың өзін- өзі ... ... ... қамтуы және кәсіпкерлікті дамытуы үшін жағдайларды құруға бағытталған, ... ... ... формаларының бірі. Микронесиелендірудің соңғы мақсаты болып берілген аймақтағы ... ... ... денгейін төмендету табылады ... ... ... ( Сурет 29).
Сурет 29. Шағын және орта бизнесті ... ... ... әдістері
Жалпы шағын бизнесті қаржылық қолдау несиелеуге негізделеді. Еліміздегі несиелендіру ... ... ... басым мөлшерде коммерциялық банктермен айқындалады, олар өз алдына орта ... ... ... ірі бизнеспен жұмыс жасауға бағытталған, бірақ шағын кәсіпкерлердің қаржылық ... ... ... қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүдделілік танытпайды, өйткені бұл шағын кәсіпкерлік субъектілерінің ... ... ... несиелік кепілзатымен қамтамасыз етілмеуімен, сондай-ақ берілетін несие сомасынан оны ... ... ... үшін жұмсалатын операциялық шығындардың артық болуымен түсіндіріледі.
Осы орайда микронесилеу шағын ... ... ... дамытудың басты аспаптарының бірі рөлін атқарады және табысы төмендерді ... ... ... табыс деңгейін көтеретін қызметке тартуға ықпалын тигізеді. Елдің ірі қалаларында ... ... ... аумақтарында микронесиелік ұйымдар қызметіне сұраныс әртүрлі. Ірі қалаларда микронесиелік ... ... ... ақшалай қаражаттары бизнесті дамыту және қолдауға алынбайды, олар уақытша ... ... ... алынады. Ірі қалалардан тысқары кәсіпкерлердің басқа деңгейі, олар банктің ... ... ... критерилеріне жатпайтын, бірақ айналмалы қаржыларын толықтыруға қаражаттарды қажет ететін ... ... ... алушылар. Ауыл шаруашылық кәсіпкерлері несиені мал басының санын көбейту, ... ... ... кеңейту, бизнесті жүргізу үшін алады. Микронесиелік ұйымдармен берілетін несиелер ... ... ... жылдамдығы жағынан банк несиелеріне қарағанда жылдам, бірақ олар өзара ... ... ... өйткені қызмет көрсететін клиентурасы әртүрлі [
Қазір елімізде 1756 микронесиелік ұйымдар ... ... ... қалыпты жұмыс жасап жатқандары 891 шамасында. Тіркелген ұйымдардың көбі ... ... ... қаласы мен Оңтүстік Қазақстан облысында.
Қазақстанда тіркелген 1766 микронесиелік ішінде белсенді ... ... ... ететіндері 45,8% құрайды. Соңғы жылдары тіркелген микронесиелік ұйымдардың саны шамамен ... ... ... есеге жоғарылауда, бұл бүгінгі таңдағы олардың рөлінің жоғарылауын, кәсіпкерлік ... ... ... үшін микронесиелердің үлкен мүмкіндіктерін сипаттайды. Микронесиелер нарығы субъектілерінің республика ... ... ... орналасуы біркелкі емес, Оңтүстік Қазақстан облысында микронесиелік ұйымдар неғұрлым ... ... ... шоғырланған –21,5%, Алматыда –13,5%, ал Атырау облысында олардың саны ... ... ... төмен –1%, Маңғыстау облысында –2%. Мұндай жағдай халықтың орналасу ... ... ... кәсіпкерлік белсенділік және аумақтағы микронесиелерге сұраныс деңгейімен байланысты.
Коммерциялық ... ... ... микронесие ұйымы шағын кәсіпкерліктің ... ... ... болатын және оларға қаржылық ... ... ... көрсету үшін жеке және ... ... ... тұлғалардың қызметін ынталандыруға бағытталған, ... ... ... қана міндеттерді қамтамасыз ету мақсаттарына ғана құрылады.
Қаражаттарды ... ... ... мақсатқа сай пайдалану бойынша микронесиелендіру ... ... ... бағытталған:
- төмен табысы бар азаматтардың өзін-өзі қамтуын қамтамасыз ету;
- ... ... ... дамуы үшін жағдайлар құру.
Бүгінгі күнде Қазақстан ... ... ... территориясында шағын және орта бизнестің қазақстандық ... ... ... ресурстық, әдістемелік, және ақпараттық қолдауды көрсететін, 150 аккредитивтік ... ... ... және халықаралық ұйымдар әрекет етеді.
Берілген ұйымның ... ... ... сферасы өте кең, олар ... ... ... әлеуметтік қорғалмаған топтарымен жұмыс ... ... ... қоғамдық бірлестіктерді қолдауды, қолданбалы ... ... ... терең ғылыми зерттеулер аясындағы халықаралық жобаларға ... ... ... берілген аймақтың экологиялық проблемаларын шешу, ... ... ... және орта бизнесті қолдау ... ... ... дамыту және т.б. қамтиды.
Лизинг – инвестициялық қызметтің түрі, Лизинг ... ... ... (лизингтік компания, банк және т.б.) Лизинг алушымен (заңды ... ... ... немесе жеке кәсіпкер) көрсетілген мүлікті ... ... ... өзіне сатып алып Лизинг ... ... ... осы мүлікті ақылы түрде кәсіпкерлік мақсаттар үшін уақытша ... ... ... және пайдалануға береді.
Жеңілдікті кәсіпкерлік (franchise operation) — бұл кәсіпорын-оператор ... ... ... (franchisee) және франчайзер (franchisor)арасындағы келісімшарттық қарым- қатынастар, оның ... ... ... шекарасында франчайзер ноу-хау және оқыту ... ... ... сияқты кәсіпорынның жұмыс атқару аясын қолдауға міндеттеледі немесе ... ... ... бұл ретте франчайзер, ол және оларды қадағалайды, иегері ... ... ... табылатын, технологияны және жалпы сауда ... ... ... маркасын пайдалана отырып, оператор істі ... ... ... [32].
Аймақтар экономикасында кәсіпкерліктімемлекеттік қолдауға, бизнестің дамуы үшін және оны ... ... ... үшін экономикалық және құқықтық жағдайлар жасау, сонымен қоса оларға ... ... ... және қаржылық салымдарды жеңілдетілген түрде ұсыну жатады. Кәсіпкер тұрғысынан ... ... ... болсақ, тек мемлекет оның көздеген мақсаттарына жетуіне (табыстың максималды ... ... ... инвестицияның тиімді болуы, тәуекелдің минималдануы, жекеменшіктегісін қорғау және күту) ... ... ... жасау керек.
Мемлекет тұрғысынан аймақтар экономикасында кәсіпкерлікті тауар шығарып сатуы ... ... ... тараптан қорғалады. Мысалы, қоғамдық жалпы жағдайдың өсімі, халықтың жұмыспен ... ... ... ұлттық қауіпсіздікті нығайту және тағы басқалар сияқты.
Дамыған елдерде және ... ... ... Республикасында нарықтық қатынастарға өту тәжірибесі көрсетіп тұрғандай, өндірістің тұрақты ... ... ... және экономикалық өсімнің жаңару, тек экономикалық сектордың бәсекеге қабілетті ... ... ... бизнестің тез дамуы арқасында жүзеге асады. Сол себепті мемлекеттік ... ... ... ескі болашақсыз өндірістен бизнестің дамуына және жеке инвестицияның көркеюіне ... ... ... экономикалық тұрақтылық пен дамудың бастамасы болып табылады.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлікке ... ... ... әсер етуші, біріншіден, мемлекеттің салық саясаты болса, екіншіден, оларды ... ... ... қолдау болып табылады.
Қазақстан – 2030 стратегиялық бағдарламасында шағын бизнестің ... ... ... және экономиканың басқа салаларының ішінде оның үлестік салмағын арттыруға ... ... ... жағдай жасау көзделген.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлікті дамытудың негізгі қажеттіліктерінен бірі ... ... ... қаржылық-несиелік қамтамасыз ету. Шағын бизнесті мемлекет тарапынан кең және ... ... ... қаржылық-несиелік қолдаусыз, оның даму инфрақұрылымын қалыптастырусыз ойдағыдай дамыту мүмкін ... ... ... [24].
Макроэкономикалық рисктер баршамызға мәлім. Бұдан басқа, аймақтар экономикасында кәсіпкерлікті ... ... ... жариялау банк орталығында, оның ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі ... ... ... қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау бойынша ... ... ... Республикасы Агенттігінің іс жүзіндегі нормативтерінде де жалпыға түсінікті емес.
Жалпы ... ... ... екінші деңгейлі банктердің шағын бизнесті несиелеуді жетілдіру схемасын былайша ... ... ... ұсынамыз (3-сурет).
Сурет 3 - Екінші деңгейлі банктердің шағын бизнесті
несиелеуді ... ... ... жалпы схемасы.
Мұндай жағдайдан шығып кету және банк несиелерінің ставкаларын ... ... ... мен несие алуда құжаттарды көріп шығуды жеңілдету үшін келесідей ... ... ... қолдану қажет.
Несие кепілі резервтерді қамтамасыз етпейді, шын мәнінде ол ... ... ... табыс есебінен пайда болады. Сондықтан да, көпшілік банктер бағалы, ... ... ... активтерді кепілдікке алуды талап етеді.
Тәуекелдіктің басқа бір факторы – ... ... ... клиенттердің өзі. Қазақстанда көпшілік шағын компаниялар айқын емес. Банк ... ... ... жоғары – жоғары тәуекелдік – жоғары несие ставкалары және ... ... ... қысқа мерзімділігіде соған сәйкес.
Бұдан басқа, банк мүддесін қабілетті қорғайтын ... ... ... инструменттің жоқтығы да несиелеудің дамуына кедергі болып отыр [25].
Басқарушылық ... ... ... бақылау, жедел жарлықтар, әр түрлi жоспарлау, кәсiпкерлерге арналған семинарлар ... ... ... iстерiмен тiкелей байланысты. Бұл iс-әрекет шағын бизнестiң дамуының ... ... ... тиiмдi басқарылуына алып келедi.
Бұл Республикалық, аумақтық, жергiлiктi. Әр деңгейдiң ... ... ... концептуалды - бағдарламалық, функционалдық, ресурстық бiрлес-тектiрден тұрады. шағын ... ... ... қолдау деңгейлерi арасында өзара тығыз байланыс бар. ... ... ... органдар iшкi орта факторлары жобаларын жасап, аумақтық ... ... ... олардың инфрақұрылымдық объектiлерiнiң әдiстемелiк - нормативтi құжаттар ... ... ... жасайды.
Біріншіден, мемлекет банктердің аймақтар экономикасында кәсіпкерлікті несиелеуден мүдделі болуы ... ... ... пайыздық төлемдердің бір бөлігін субсидиялап отыруы қажет.
Шағын бизнес секторы ... ... ... ең бiр шешушi мәселе-салық салу жүйесiн реформалау болып ... ... ... Құкықтық базаны жетiлдiру өндiрiс жағдайын жақсарту болып табылады.
Шағын бизнестi ... ... ... қолдау ел Президентiнiң Жарлығынан кейiн, және де «шағын бизнестi ... ... ... туралы» Заңға сәйкес екi арнаға бөлiнедi:
-Қамтамасыз ету
-Басқарушылық.
Қамтамасыз етушiлiк ролi ... ... ... шағын кәсiпорындарға қызмет көрсету, ақпараттық, материалдық, қаражаттық ресурстар ақпараттын ... ... ... және тағы басқа [27]. Мемлекет пен бизнестің мақсаттары мен ... ... ... қиылысатын аймағы тиімді мемлекеттік санатты жүзеге асыру болып табылады.
Аймақтар ... ... ... кәсіпкерлік қолдау оны дамыту бағдарламасының негiзгi мақсаты, яғни шағын ... ... ... бизнес өмiршеңдiгiн ұзарту болып табылады. Осылайша шағын бизнес ... ... ... кеңiстiкте өзiнiң әлеуметтiк-экономикалық функцияларын тиiмдi де өтiмдi жүзеге асыра ... ... ... алады. шағын бизнестi қолдау бағдарламасы мемлекет пен ... ... ... алдында мынадай мәселелердiң шешiлуiн талап етiп отыр;
Салықтық реформа барынша ... ... ... бизнестi ынталандыруға сәйкестендiрiлсе, сөйтiп мемлекет бұл бизнес түрiне ... ... ... көзқараспен ғана емес, осы сектордың дамуына шынымен инвестициялық-ынталандырушы көзқарас ... ... ... әкiмшiлiк мәселелерге тоқталсақ мысалы, заңды тұлғаларды тiркеуден өткiзу процесiн ... ... ... жеңiлдетсе;
Ал, құқықтық қолдау мәселесiне келсек - Заң, нормативтi актiлер ... ... ... тұрақтандырылса, ведомствалық инструкциялармен қиындатылмаса және тағы басқа мысал үшiн ... ... ... лизингтiк қатынастарды мемлекет құқықтандырса.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлік қолдау бағдарламасының әмбебап ... ... ... ретiнде салық жүйесi арқылы реттеу зор үлесiн тигiзедi. Өндiрiстiң ... ... ... мықты стимулы ретiнде дифференсиацияланған ставкасын бекiту және әр түрлi ... ... ... көрсету, қазiргi кезде қаржылық және несиелiк ресурстарға қажеттiлiк уақытында ... ... ... әсер етпек. Осылайша, салықтық қолдау саясатын осы даму кезiнде ... ... ... болашақта мынандай формаларын қолданған пайдалы:
-салықтық каникулдар /шағын бизнес тiркелгеннен ... ... ... оның аумақтық және салалық ерекшелiктерiне байланысты бес жылға дейiн ... ... ... босату/;
-бюджетке есептелген аударымдар, дифференсацияланған ставканың төмендеуi;
-қайтарымдылық негiзде салықтық несие ... ... ... Кіші және орта бизнесті қаржыландыруды қалыптастыру жолдары
Соңғы ... ... ... кәсіпкерлерді қолдауда республикада бірнеше нормативтік құжаттар қабылдануда, бұл құжаттар ... ... ... ұйымының қызметін ынталандыруға бағытталды. «Микрокредит ұйымдары туралы заңның» қабылдануы ... ... ... алдымен Қазақстандағы шағын несие беру процесін қалаптастыруды және дамытуды ... ... ... Бұның себебі қаржы нарығында осы секторда жұмыс істейтін компаниялардың ... ... ... қызмет етуі салдарынан болуы мүмкін. Екіншіден, коммерциялық банктерге, зейнетақы ... ... ... сақтандыру қорларына бәсекелестік жағдайда төтеп бере алмауы немесе қажетті ... ... ... жетілдірілмеуі.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлік сенімдік кепілдік қоры ережелерін ... ... ... керек. Шағын бизнестің саны көп, бірақ ... ... ... банкке кепілге беретін иелік өте ... ... ... аз, тіпті кейбір кәсіпорындар бұндай жағдайға ... ... ... бола алмайды. Сонымен шағын бизнестің ... ... ... ие болатын несиесі қиындай түседі. ... ... ... Банктің шағын бизнеске беретін несиесінің басқару ... ... ... құны мен жұмыстық қаупі үлкен ... ... ... болады [28].
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлік сенімділік кепілдік қорының ... ... ... ережелері осындай қайшылықтарды шешуге пайдылы. ... ... ... Бұл ереженің басты тұлғасы үкімет, ... ... ... құрылымдары мен кәсіпорын ұйымдары ... ... ... табылады. Мемлекет шағын бизнеске сенім ... ... ... кепіл беру арқылы нақты ... ... ... болады.
Шағын кәсіпорындардың сеніміне қамтамасыздандыру беру керек. ... ... ... келу қайнары бюджеттік қаржы немесе қоғамға ... ... ... таратақан вексель арқылы шешім жасауға ... ... ... Неболмаса үкімет, қаржылық құрылымдар мен ... ... ... ортақтасып шығарған қаржысы арқылықұралады. Сенімді ... ... ... кепілдік қозғалысы барысында, қаржылық құрылымдардың кәсіпорындық ... ... ... жәрежесі кәсіп-орынға тікелей қатысты қаржыладыру ... ... ... көрсетуге бағытталады Шағын бизнестің белсенділікпен қаржыландыру жолын ... ... ... қажет. Кәсіпорындар капитал нарығынан ... ... ... қаржыландыру негізінен үш жақтан ... ... ... қарастыру керек. Қор, акция, вексель. ... ... ... Қазақстанның капитал нарығы әліде ... ... ... жетіле қоймағандықтан, тек қана аз ... ... ... мөлшердегі ірі кәсіп-орындар қана ... ... ... нарыққа шыға алады. Сол үшін ... ... ... шағын кәсіпорындар негізінен жанамалай қаржылану ... ... ... арқылы шамалы қаржыға ие ... ... ... Салыстыра айтсақ, Батыстың дамыған мемлекеттердегі ... ... ... вексельдік нарығында мәлім мөлшердегі орта ... ... ... және шағын кәсіп-орындарды қамтиді. Бұл ... ... ... бизнестің қатынасуы өзін күшін дамытып ... ... ... күшейтуге қатысты қажетті қаржыға ие ... ... ... болып қалмастан, сонымен бірге капитал ... ... ... нарығының одан әрі жандандыра түседі. ... ... ... Біздің бұл жақтағы басқару тәжірибеміз ... ... ... аз болғанымен, бұған бола тоқтап ... ... ... қалмауымыз керек. Сол үшін белсенділікпен ... ... ... жасап, тамаша нарықтың дамуына шаруашылық құрылымын ... ... ... тежеуге пайдалы, үлкен табысқа ие ... ... ... бола алады. Жоғары қауіпті шағын ... ... ... кәсіпорындар, әсіресе жоғары техникалы ... ... ... кәсіпорындар қауіп-қатер арқылы қол құйып, ... ... ... акция мен вексель тарату сияқты ... ... ... жолдары арқылы қаржы топтап, инвесторлар ... ... ... қажеті бойынша қауіпті инвестицияның арнадан ... ... ... ығыстырады. Басқару типіндегі кәсіп-орындардың ... ... ... тізбегін құйып дамытуымыз керек. ... ... ... Біздің жобамыз бойынша мұндай басқару типіндегі тізбектік ... ... ... тұлға төмендегідей артықшылықтары болады. ... ... ... мүшелер иелік құқық жағында ... ... ... өзара дербес келеді. Серіктестік мүшелер өз ... ... ... қатысады, шегініп және бірлікте ... ... ... жасай алады.
Банктердің шағын бизнесті несиелеуді ынталандыру үшін ... ... ... несие портфеліндегі үлесін олардың устав капиталына сәйкес ұйымдастыруды енгізу ... ... ... Көпшілік дамыған елдерде банктердің негізгі капиаталын шағын бизнесті, ... ... ... халықты несиелеуден түскен табысынан көбейтеді. осы жүйе қазақстандық банктерге ... ... ... енгізу қажет [29].
Қазақстан Республикасы бойынша экономиканың ... ... ... нарықтық жағдайларына өтуі ... ... ... басынан бастап шағын бизнестің ... ... ... экономиканың сәтті қайта құрудың ... ... ... бірі болып табылады. Сонда ... ... ... тап экономикалық қатынастарының дербес ... ... ... ретінде нарықтың дамуының құрамдас ... ... ... ретінде шығады.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлік мемлекеттің экономикалық ... ... ... өркендеуі мен халықтың экономикалық көтерілуіне ... ... ... ықпал ететін маңызды факторлардың ... ... ... және оның дамуы бәсекеқабілетті, ... ... ... және диверсификацияланған экономиканың құруына ... ... ... ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасында бизнестің дамуымен ... ... ... бірқатар заң актілері қабылданған ... ... ... Бұл халықтың жұмыспен қамтуын ... ... ... бәсекені дамыту, экономиканың перспективті ... ... ... оның үлесін ұлғайту, халықтың ... ... ... орта буынын құру мақсатында шағын ... ... ... және орта бизнесті мемлекеттік тарапынан ... ... ... қолдау мен ынталандыруына дәлел ретінде ... ... ... бола алады.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлікқолдау және дамыту мақсатында «Қазақстан ... ... ... шағын бизнесті дамытудың және қолдаудың 2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттік ... ... ... қабылданды. Осы бағдарлама аясында шағын бизнесті дамыту мақсатында бірқанша ... ... ... жүзеге асырылуда. Бағдарламаның мақсаты неғұрлым көп қосылған құны бар ... ... ... жаңа технологиялық өндірістерді құруға бағдарланған шағын бизнесті дамыту есебінен ... ... ... топты қалыптастыруға бағытталған институтционалдық жағдайларды жетілдіру болып табылады.
Бағдарламада алға ... ... ... мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді шешу көзделген:
аймақтар экономикасында кәсіпкерлік ... ... ... әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру;
аймақтар экономикасында кәсіпкерлікнесие ресурстарына қол жетімділігін ... ... ... экономикасында кәсіпкерлікқолдаудың мемлекеттік және мемлекеттік емес институттарының тиімділігін арттыру;
аймақтар ... ... ... кәсіпкерлік мемлекеттік реттеуді оңтайландыру;
аймақтар экономикасында кәсіпкерлікқолдаудың бірыңғай білім беру ... ... ... бизнесті тиімді ақпараттық-әдістемелік қолдау жүйесін құру;
бизнес мәселелері бойынша нормативтік ... ... ... базаны жетілдіру.
Осы бағдарламаның негізгі бағыттары мен оны іске асыру ... ... ... болып мыналар саналады:
Шағын бизнеске салық әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру.
Шағын ... ... ... қаржы – несиелік және инвестициялық қолдау жүйесін дамыту.
Шағын бизнестің ... ... ... дамыту.
Шағын бизнесті оқыту, ақпараттық, ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және насихаттау.
Бизнес ... ... ... бойынша нормативтік құқықтық базаны жүйелеу және жетілдіру.
Дағдарыстар мен күйзелістерді ... ... ... пайда болған жағдай мен статикалық процес ретінде қарастыруға болмайды.
Аймақтардағы ... ... ... нормалды дамуы түрлі ауытқуларға ие болып, оның өсуіндегі қателіктерге ... ... ... кешуі мүмкүн де, кәсіпорынның өмір сүруі екі талай болуы ... ... ... Курстың дұрыс коррекциясын әзірлеу үшін дағдарыстың және дағдарыстық процестің ... ... ... сатыларының барысы жөніндегі нақты білімдер мен дағдыларға ие болу ... ... ... [32].
Дағдарыстың процесі байланыстар - қатынастар бар құрылымын бұзатын немесе ... ... ... қайтадан қалыптастыратын жалпы дамуын білдіреді.
Аймақтардағы кәсіпкерлікті дағдарысы әдетте уақыты ... ... ... шектелген болады. Күйзеліс үдерісінің кәсіпорында оның құрлымына иновацилық әлеуетіне ... ... ... т.б. байланысты түрлі созылмалығымен, интенсивтілігімен және түрлі ауырлығы әртүрлі ... ... ... салдармен сипатталады.
Аймақтардағы кәсіпкерліктің дағдарысын сипаттайтын түрлі динамикалық түрдегі қойымдылары ... ... ... көз қарастары болады.
Мюллер өзінің зерттеулерінде стратегиялық дағдарыстар, нәтижелердің ... ... ... және өтемпазықтық дағдарысы тұралы айтады. Бұл дағдарыстардың арасында оның ... ... ... бойынша уақыттық байланыс болады [33].
Дағдарыстың мұндай түрлерінің туындау процесі ... ... ... білдіреді: Мюллер бойынша кәсіпорын табыстардың дені сау жағдайында назар ... ... ... табыстылыққа жетудің потенциал түсінігін қолданады. Бірақ потенциал біртіндеп таусылады ... ... ... егер жақсы айналымды берсе, олар ескіріп кеткен. ... ... ... нәтижелері, мысалы бұрынғы Өнім-лидер қоймалық шығындардың жоғарлағынында туындайды, ол ... ... ... кезінде сыртқы көздерден алынатын инвестицияларды тартады. Ал өтемпаздық дағдарысы ... ... ... түрде, мысалы кәсіпорындағы барлық процестер сыртқы көздерден қалыптастырылғанда несие ... ... ... шектеулерінен туындайды.
Дағдарыстық процесті түрлі сатыларға бөлудің қажеттілігі ең алдымен, ... ... ... ықпал ету және дағдарысты болдырмаумен одан өті бойынша шараларды ... ... ... кезі мен уақытын анықтау мен байланысты.
Кристек бойынша ... ... ... процестің сатыларын келесідей түрде сипаттауға болады:
Саты: потенциялды дағдарыс. Мұндай ... ... ... тізбекті процес секілді өзін мүмкінді, потенциялды фазада тауып, ол ... ... ... нақты дағдарысы ретінде айқындалмайды. Дағдарыстың айқын сипаттарының жоқтығынанкәсіпорының мұндай ... ... ... квазинормалды деп сипатталады,яғни әдетте кәсіпорын басталғанын көрсететін уақытынан сипатталады.
Саты: ... ... ... көрінбейтін дағдарыс. Дағдарыстық бұл фазасы енді басталып келе жатқан ... ... ... асқынуы бойынша ықтималдықтың үлкен шамасымен сипатталады. Мұндай дағдарыс ... ... ... кәсіпорын оны стандартты инструменттер көмегімен ықпал етуі қолдану арқылы ... ... ... осы сатысына белсенді әсер ету алдын – ала айқындау ... ... ... жүзеге асыру көмегімен болады. Жалпы дағдарыстың осы кезеңінде оны ... ... ... потенциясы толығымен пайдаланбайды. Бұл әсерде ең негізгісі ертерек айқындау ... ... ... сүйену керек.
Саты: өткір өтуге болатын дағдарыс. Бұл сатыда кәсіпорын ... ... ... негативті әсер етулерін сезе бастайды. Сонымен бірге бұл ... ... ... сатыда кәсіпорынға бағытталған деструктивті ықпал етудің интенсивтілігі үшееді. Ол ... ... ... уақыттың тапшылығына, қысымына, тезділігіне/ шешім қабылдаудың тезділігіне алып келеді. ... ... ... бұл кезеңінде одан ары пробле малары (дағдарыстан өту факторлары) ... ... ... әрекет етуші жолдарын табуға талаптар уақыттың тығыздығына байланысты жоғарлайды. ... ... ... бұл кезең барлық үлкен күштерді жұмылдыру арқылы дағдарыстан шығу ... ... ... шаралар мен қолда бар резервтердің таусылуымен сипатталады. Бұл жағдайда ... ... ... өткір дағдарыстан шығудың мүмкіндігі жоғары болады. Тағы ... ... ... дағдарыстан өтуге талаптар шегіне дейін жоғарлап, аз уақыт аралығында ... ... ... жақсарту үшін шаралар өзінің нақты қабілеттілігі мен әрекеттілігін ... ... ... қажет.
Саты: өткір өтуге болмайтын дағдарыс. Егер дағдарыс локализациялау жүзеге ... ... ... онда кәсіпорын жоюменаяқталатын дағдарыстың процестің соңғы соңғы сатысына көшеді. ... ... ... сатыдадағдарыстан өту үшін кәсіпорынға қойылатын талаптар оның потенциялынан ... ... ... жоғары болады. Бұл жағдайда кәсіпорынның дағдарыстан шығуы ... ... ... емес болады. өйткені осы кезеңде нақты әрекеттер болмайды ... ... ... олар потенциалдың төмендігіне байланысты тиімсіз болады және уақыттың күшті ... ... ... кәсіпорынға қарсы де структивті ықпал етілердің интенсивтілігі күшееді.
Дағдарыстық жәйттардың ... ... ... Батыс экономистері дағдарыстық жәйттің дамуының 3 сатысын бөледі. Бірінші ... ... ... тауарлық материалдық запастардың сату көлемінің тұрақты не төмен өсу ... ... ... кезеңіндегі көбеуінен, несиелік береноктың айналмалығы тездетілгенінен, жабдықтау мен өнім ... ... ... байланысты туындаған проблемаларынан көрінетін жекелеген жағдайлармен сипатталады.
Аралық саты болса ... ... ... запастарды қысқарту арқылы ақша ресурстарын үнемдеу салдарынан) материалдың ... ... ... жабдықтаушылардың несиеге сатулардың тоқталуымен және қолма-қол қаражаттармен есеп-айырысу талаптарымен, ... ... ... уақтылы төмендеуімен айырықшаланады.
Дағдарыстың соңғы кезеңдерінде компания хаостық жағдайға душар ... ... ... кезең өндірістік графиктер орындалмайды, өте жиі өнімнің төмен сапасына ... ... ... олар қайтарылып береді, өндіріс жиі материалдардыңқ жетіспеушілігіне байланысты тоқтап ... ... ... дебиторлық берешекті жинаудың көп уақыт алуымен сипатталады. Сондай-ақ ... ... ... кезде жабдықтаушылар мен мердігерлер қолма-қол қаражат беруді талап етеді ... ... ... несие берушілер де заемның шарттарын өзгертуді талап етеді. Нәтижесінде, ... ... ... компанияда меншікті айналмалы қаражаттардың жетіспеушілігі байқалады.
Осыдан келесі қорытынды жасауға ... ... ... сүйену арқылы біз қазақстандық ауыл шаруашылығында кәсіпкерлік субъектілері болып ... ... ... шаруа. қожалықтарының жағдайы осы соңғы сатыға жатқызамыз .
Сонымен біз ... ... ... жәйт түсінігін кеңейтуді және дағдарыс пен банкроттық (қабілетсіздік) түсініктерін ... ... ... ұсынамыз. Төменде берілген тұжырымдама маневр жасаудың үлкен бостандығы мен ... ... ... антидағдарыстық реттеу процесімен асырылатын шаралармен салыстырғанда дағдарысқа қарсы процедуралардың ... ... ... таңдауын беретін – кәсіпорын толығымен меншік иегері мен тартылған ... ... ... мекеменеджерлердің бақылауында болу жағдайындағы негативті тенденцияларға сәйкесінше бейімделу мақсатымен ... ... ... жайтты ертеректе идентивикациялауды көздейді. Дағдарыстық жайтты – кәсіпорын иелерінен ... ... ... қаражаттарының басқа жаққа кетуіне себепші болатын активтерді және кешелік ... ... ... тиімсіз басқару реттінде сипаттауға болады. Осыған орай біз дағдарыстық ... ... ... келесі жіктемесін ұсынамыз [34]:
кәсіпорын иелері үшін дағдарыс;
несие берушілер ... ... ... дағдарыс;
несие берушілердің мудделеріне сәйкес заң нашалық реттеу.
«Кәсіпорын иелері ... ... ... дағдарыс» - несие берушілермен есеп айырысу кезінде көрінетің кәсіпорынның ... ... ... қаржылық – экономикалық жағдайының нашарлауымен сипатталады.оны анықтау критерші ретіңде ... ... ... меншік иелері құқықтарының дискриминациялануы тандалған,яғни меншікті капиталға инвестицияланған ресурстар ... ... ... жоғалтулар. Ал салыстыру базасы реттінде тәуекелдері теңдес альтерпативті инвестицияларды ... ... ... болады. Сөйтіп,кәсіпорын иелерінің зардаптарын анықтау үшін меншікті капиталдың негізделген ... ... ... нарықтық құным тәуекелі теңдес инвестициялық жұмсалымы ретінде жарғылық қорға ... ... ... капиталды қолдану кезіндегі жарғылық капиталға бастапқы жұмсалымның ағындық құнымен ... ... ... керек.
Егер альтернативті инвестициялық жұмсалымның құны меншікті капиталдық ағымдық ... ... ... құнынан көп болса, онда кәсіпорынның иегері үшін жоғалтулардың бар ... ... ... және дағдарыстық жайыттын бірінші сатысы басталғаны туралы айтуға болады.Сондықтан ... ... ... қарстырылып отырған дағдарыстын сатысын иденфикациялау үшін бастапқы ... ... ... капитал жұмсалымының кәсіпорын иесінің табысының ... ... ... құраушысы – кәсіпорын иесі үлесінің құны ... ... ... үлестік табысымен салыстыру қажет.
«Несие берушілер үшін ... ... ... сатысы несие берушілердің талаптарын уақытылы және бөліктеріме ... ... ... ерекшеленеді. Дегенмен бұл жағдайда шаруашылық субъект ... ... ... меншік иелері мен жалдамалы менеджмент ... ... ... басқарылатын дербес кәсіпорын болады. Анықталған ... ... ... несие берушілер үшін дағдарысты идентификациялау ... ... ... үшін белгілілерді белгілі бір сандық көрсеткіштерде ... ... ... қиын болып табылады.
Жалпы осыған орай несие берушілер үшін ... ... ... идентификациялау үшін біздің пікіріміз бойынша қарыз алушының ... ... ... міндеттемелерін қазір орындау үшін меншікті айналмалы қаражаттардың ... ... ... кезіндегі «банкроттық туралы» ҚР заңына сәйкес ... ... ... 150 минималды есептік көрсеткіштен төмен ... ... ... кешіктірілген міндеттемелер сапасын бар екенін ... ... ... көрсетік бейнелейтін критерий ретінде қолдануға болады.
«Заңнамалық ... ... ... сатысында кәсіпорынның иелері тарапынан дағдарысқа ықпал ... ... ... ету шаралары несие берушілердің мүдделерін қорғау ... ... ... заңнамалық тұрғыда шектеуге ұшырайды. Оның ... ... ... басы банкрот туралы арызды арбитраждық сотпен ... ... ... арқылы анықталады. Осы кезден бастап, коммерциялық құпия ... ... ... болып келген ақпарат банкроттық жөніндегі ... ... ... қатысушылар үшін ашылып беріледі. Берілген ... ... ... кәсіпорын толық дербес шаруашылық ... ... ... бола алмайды. Себебі, оның қызметі ... ... ... сотпен, несие берушілердің жиналысымен және арбитражды басқарушылармен ... ... ... бақыланады.
Дағдарысқа қарсы басқарудың әдістері мен инструментарилері. Батыстық ... ... ... дағдарысқа қарсы басқаруды аман қалу ... ... ... мақсат болу кезіндегі кәсіпорынның өмір сүруіне ... ... ... төндіретін жағдайдан өту үшін қажетті ... ... ... қызмет ретінде анықтайды. Бұл қызмет кәсіпорынның ... ... ... өмір сүруіне қауіп төндіретін жайттардан өтуден интенсивтілігін ... ... ... сипатталады. Хаберланд бойынша бұл антидағдарыстық басқару ... ... ... бойынша қызметті жүзеге асыру кезінде кәсіпорын ... ... ... қатаң және тез шешуші шараларды ... ... ... байланыста қысқа мерзімді проблемаларды шешу үшін барлық ... ... ... назарын аударады. Кейбір ғалымдар дағдарыстардың оңды ... ... ... сипаттамаларын көрсету арқылы дағдарысқа қарсы ... ... ... – келе жатқан дағдарысқа алдын – ала ... ... ... жаңа даму курсын әзірлеуге мүмкіндік ... ... ... инструменттерді жасау болып табылады.
Сондай–ақ дағдарысқа ... ... ... қарсы менеджмент түсінігі уақыттық сипаттамаларға ... ... ... болады. Біріншіден, мұндай анықтау дағдарыстық ... ... ... процестен өту, оны әлсіретуге алып ... ... ... келетін дағдарыс кезіндегі шараларды әзірлеу ... ... ... мен жүргізудің барлық міндеттерінен тұрады. ... ... ... пікірі бойынша бұл антидағдарыстық басқарудың ... ... ... Екіншіден, бұл түсінік кең мағыналы болу ... ... ... үшін оған дағдарысқа профилактика мен терапия ... ... ... қосу керек .
Бұл бітіру жұмысында «Дағдарысқа ... ... ... менеджмент» түсінігі ең кең мағынада қарастырылады. ... ... ... ол мақсаттылық пен уақыттылық сипаттамаларын ескереді. Сондықтан «Антидағдарыстық ... ... ... кәсіпорындағы базалық айналмалы көрсеткіштерді сақтау бойынша шараларды ... ... ... жоспарлау мен жүзеге асыру болып табылады ... ... ... табыс немесе айналым сияқты айнымалы базистік көрсеткіштерді сақтауды қамтамасыз ... ... ... етуге тікелей ықпал ету салдарынан «Реактивті ... ... ... қарсы менеджменттің » жекелеген құрамдас бөліктерін нақты ... ... ... мақсаттылығын сипатталады, мәселен өтімділік пен ... ... ... белгілі бір деңгейіне жету. Бұл ... ... ... және сонымен қатар уақыттың жетіспеушілігі ... ... ... дағдарысқа қарсы салмақталынған тұжырымнаманы әзірлеуді, ... ... ... сондай – ақ бұрынғы мақсаты мен ... ... ... нормалды қайта қарауды қиындатады. «Рекактивті дағдарысқа ... ... ... менеджментті» жағдайда қалпына келтіруге бағытталған ... ... ... жоспарлау мен критерийлердің көп емес ... ... ... негізделген шараларды енгізу ретінде «Антиципативті ... ... ... дағдарысқа қарсы менеджмент» нақты шараларды ... ... ... міндетіне қарағанда тек қана ... ... ... деңгейде қалыптастырылатын жалпы мақсаттарды ... ... ... байланысты шараларға бағытталады. Антицепативті қатынас ... ... ... кәсіпорынның барлық облыстарын қамтитын менеджменттің ... ... ... ұзақ мерзімді міндеттері ретінде түсіндіріледі ... ... ... «Дағдарыстан өту тұжырымдамасы » түсінігінің мағынасы келесіні ... ... ... білдіреді: нәтижесі жоспарланған және содан соң ... ... ... өтіп кетуі бойынша жүзеге асырылған ... ... ... болып табылатын барлық әзірлеу мен ... ... ... процестерінің жүйелі көрінісі. Оны екі ... ... ... категорияға бөлуге болады:
Реактивті;
Антицепативті.
Дағдарыстын өту бойынша тұжырымдаманы ... ... ... дейінгі ең басында жауапты тұлғалар ... ... ... иелері, жоғары басшылық, мемлекеттік органдар) дағдарысқа ... ... ... өздерінің қатынастарын анықтау керек. Бұл өте ... ... ... болып табылады. Себебі бұл дағдарысқа қарсы ... ... ... шаралардың бүкіл барысына өзінің ізін қалдырады. Дағдарысты ... ... ... екі тұжырымдамасы болады. [11]:
сақтауға бағдарлама ... ... ... бағытталған – дағдарысқа қатынас. Бұл жерде дағдарысқа ... ... ... қатыстырылған индивидуалдармен ұжым үшін дербестікті және мәнділікті ... ... ... жоғалтуда білдіретін кедергілер мен қауіп ... ... ... қатерлер ретінде түсіндіріледі. Нәтижесінде жауапты тұлғалардың ... ... ... дағдарыста негативті мағынада қабылдауына байланысты ... ... ... дейінгі жағдайды қалпына келтіру бойынша ... ... ... сапалы немесе саналы немесе саналы ... ... ... тұрғыда әзірленеді.
Жаңағы бағдарлама – дағдарысқа қатынас. ... ... ... жағдайда дағдарыс кәсіпорынды дамытудың эволюциялық ... ... ... қайта құру (градуализм), жаңартудың қажеттілігіне нұсқау ... ... ... қарастырылады. Бұл жерде дағдарыс белгілі бір ирроционалдықтан ... ... ... және дұрыс емес бекітілген мақсаттар мен ережелерді босатуды ... ... ... Нәтижесінде дағдарыста тудырған жағдайды өзгертуге талаптардың ... ... ... позетивті шаралар ретінде қарастырылады. Бұл ... ... ... негізгі дағдарыс пен шаралар алынбай, ... ... ... олардың орнына жаңа қатынастар негізінде меншікті ... ... ... өзгерту алынады.
Дағдарыстық жайтта кәсіпорынның тек оның ... ... ... төлем қабілеттігімен еместігімен ғана ... ... ... сондай – ақ меншік иелерімен ... ... ... берушілердің құқықтарын шектеумен сипатталады:
Меншікті капиталға инвестициялық ... ... ... жұмысалымын, тиімділігін анықтау кезінде инвестициялық ... ... ... альтернативті қолданудың мүмкіндіктерін ескеру қажет;
Реструктуризацияларының тұжырымдамаларын ... ... ... олардың тәуекелділігі мен қаржылық тұрғыда ... ... ... іске асырушылығын ескеру қажет.
Нарықтық экономика ... ... ... жалпы жүйелер үшін және ... ... ... жекелеген кәсіпкерлер үшін дағдарыстық жағдайы туындайды. ... ... ... жауап ретінде жүйе алдымен тәжірибелік ... ... ... апробациядан өткен және содан кейін теориялық ... ... ... тұрғыда негізделген сәйкес механизмдерді шығарады. ... ... ... механизмдердің біреуіне корпоративтік реструктуризациялау жатқызылады. Жалпылықпен ... ... ... қабылданған теорияға сәйкес оған өндірістердегі, капитал ... ... ... немесе кәсіпорыннан күнделікті іскерлік циклінің құрамдас ... ... ... болмайтынын меншіктегі кез – келген өзгерістер ... ... ... Реструктуризациялау бойынша қызметті екіге бөлуге ... ... ... болады. Стратегиялық реструктуризациялау әсіпорын иелері үшін ... ... ... капитал құнының жоғарлауына, әрекет етушіфирма ретінде оны қолдаумен ... ... ... мен копротивтік меншікті сақтап қалуға бағытталады. Дағдарыстық жағдайдағы кәсіпорынды ... ... ... төлемқабілетсіз және банкротфирмаларды әрекет етуші немесе қызметтерін ... ... ... кәсіпорорындар жағдайына қайтару мақсатымен қайтадан ұйымдастыруға ... ... ... бағытталған шешімдерге шоғырландырылады. Қазақстанда қалыптасқан ... ... ... жағдайға орай басты назар біздің ... ... ... бойынша дағдарыстық жағдайда кәсіпорындарды реструктуризациялау ... ... ... қағидаларына, мақсаттарына аударылып шоғырлану қажет.
Реструктуризациялау мақсаттары мен ... ... ... жету критерийлері.Реструктуризациялаудың басты мақсаты – ... ... ... дағдарыстан шығару болып табылады. Бұл жерде ... ... ... бастысы өндірістің тиімділігіне жету, активтерді ... ... ... басқару сипаттамаларын өзгеру және заемдық қаржыландыру ... ... ... мүмкіндіктерін қолдану сияқты бағынысты мақсаттарға жету ... ... ... керек.
Кәсіпорынның қызмет етуі бойынша тиімділігінің маңызды ... ... ... ретінде меншікті капитал құнын ... ... ... болып табылады. Сондықтан реструктуризация әдетте осы ... ... ... бойынша жүзеге асырылады. Осы жердегі ... ... ... кәсіпорынның құнын көрсеткішін реструктуризациялау критерийі ... ... ... алу кездейсоқ емес. Кәсіпорынның иелерін түпкілікте өндірістің ... ... ... типі мен технологиясы, өнімнің параметрлері, өткізу ... ... ... нарықтары сияқты проблемалар аз қызықтырады. Олардың ... ... ... салымдарының тиімділік критерийі ретінде ... ... ... иесінің жеке әл – ауқат ... ... ... жоғарлауы мен фирманың тұрақты дамуына себепші ... ... ... болатын салымдар құндарының тұрақты өсуі ... ... ... кәсіпкерліктің құны бизнесті бағалау арқылы анықталады. ... ... ... дәстүрлі үш тәсілдемелер ішінде біздің ... ... ... бойынша тек ақшалай ағымдардың ... ... ... құнын анықтауәдісі ғана компанияның ішкі ... ... ... құнын толық тұрғыда бейнелеген. Бұл ... ... ... ақша ағымдарының кәсіпорынның нарықтық құны көрсеткіші ... ... ... мен жоғары дәрежеде корреляциялаумен айрықшаланады. Сондай ... ... ... ақ ол опперациялық, инвестициялық және ... ... ... қызметтерге қатысты барлық шешімдерді ескеретін ақшалай ... ... ... көрсеткішін экономикалық мәнімен айрықшаланады.
Фирманың құны көрсетіші ... ... ... кәсіпорынның тұрақтану периоды (есептік период) бойынша ақша ... ... ... ағымдарының ағымдық келтірілген құндары мен ... ... ... периодтан аса ақша ағымдарын дисконтталған ... ... ... құндарының қосындысы ретінде анықталады.
Ақшалай ағымдар қарыздық ... ... ... меншікті айналмалы қаражаттарға және ... ... ... салымдарына қажеттілік, мақсатты бағыттағы ... ... ... басқаруында қалған кәсіпорынның қаржылық ... ... ... өзгерістерді ескерумен таза пайда көрсеткіш ... ... ... негізінде анықталады.
Ақшалай ағымдардың дисконтталған әдістері арқылы ... ... ... бизнестің құны өте жиі ... ... ... шама болып қалады. Бұл болса, ... ... ... кәсіпорын иелерінің ақша қаражаттарын басқа ... ... ... кетуін білдіреді. Бұл көбінесе меншікті ... ... ... қаражаттардың хроникалық тұрғыда жетіспеушілігі, елеулі ... ... ... міндеттелер бойынша төлемдерді жүзеге ... ... ... асыру қажеттілігі. Капитал жұмсалымдарына қажеттіліктері кесірінен ... ... ... дағдарыстар жайттарға байланысты болады.
Реструктуризациялаудың тұжырымдамасы. Реструктуризацияның ... ... ... міндеті – бизнестің құны көрсеткішін максимализациялау. ... ... ... тұжырымдамасын әзірлеу келесі әдістемені көздейді. Бірінші кезеңде ... ... ... құны жоғарыда айтылғандай ақшалай ... ... ... ағымдардың құнын дисконттау әдісі арқылы іске ... ... ... асырылады. Содан соң әсіпорынның операциялық (негізгі), ... ... ... және қаржылық қызметтерін реструктуризациялаудың түрлі ... ... ... әзірленеді.
Опперациялық (өндірістік) факторлар шендерінде шығарылатын ... ... ... өнімнің номенклатурасы, бағақалыптасуы, шығындардың тиімділігі, өткізу ... ... ... жарнамалық қызмет пен өнімді жылжыту жүйелері, ... ... ... сатқаннан кейінгі қызмет көрсету жүйесі ... ... ... сапасына кепіл беру) туралы талдауды ... ... ... етеді.
Инвестициялық факторларға қатысты құнның қозғалуын анықтайтындарға негізгі ... ... ... айналмалы құралдарға жұмсалымдарды басқаруды, меншікті ... ... ... қаражаттың деңгейін оптимизациялауды жатқызуға ... ... ... Осыған орай тауарлық материалдар запастардың ... ... ... дебиторлық берешек жинау, несиелік берешекті басқару, ... ... ... көбеюі, капитал жұмсалымдарын жоспарлау, активтерді ... ... ... талданады.
Қаржылық факторларға келетін болса, меншікті ... ... ... капиталдың құны, оның қарыз сапасы мен ара ... ... ... қатынасы, капиталдың құрылымы жатқызылады. Бұл қаржылық ... ... ... реструктуризациялау шеңберінде іскерлік тәуекелдің факторларын ... ... ... капиталдың оптималды құрылымын ұстап ... ... ... мен үлестік салым бойынша пайда ... ... ... талданады. Мәселен, іскерлік тәуекелдің төмендеуі ... ... ... ставкасын төмендетеді [37].
Әзірленген шаралар тексеру ақшалай ... ... ... дисконтталған модельдері көмегімен жүзеге асырылады. Ал варианттарды іріктеу критерии ... ... ... кәсіпорын капиталы ның өсуі алынады. Бұл болса, яғни бизнестің ... ... ... жоғарлатуға бағытталған стратегиялар реструктуризациялаудың одан ары болатын варианттарын ... ... ... негіз болады. Реструктуризациялау стратегиялары оңай варианттардан күрделілерге қарай қарастырылуы ... ... ... Ондай жағдайда варианттарға артықшылық беру кезінде келесілер ескерілуі ... ... ... (тип) капитал жұмсалымы мен минималды сыртқы қаржылық көздерден ... ... ... қаражат тарту;
уақыт және кәсіпорынның потенциалын ескертетін басқа белгілер;
Алайда ... ... ... жағдайларда кәсіпорын несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру басты мақсат ... ... ... жәйттарды ескеру керек. Оған жету көп жағдайларда реструктуризациялаудың ... ... ... дәстүрлі міндетімен үйлеспейді. Мәселен, капиталдың құнын жоғарлату немесе максимализациялау, ... ... ... елеулі капитал жұмсалымдарын және қосымша сыртқы қаржыландыруға қажеттіліктен ... ... ... тәуекелдің жоғары деңгейімен сипатталады [38].
Шағын бизнеске салық әкімшілігін ... ... ... жүйесін жетілдіру. Шағын бизнес субъектілері қызметінің нәтижелеріне жыл сайын ... ... ... талдауды, елдегі нақты экономикалық ахуалды ескере отырып, шағын бизнеске ... ... ... әкімшілігін жүргізу жүйесін жетілдіру және салықтық есеп беруді оңтайландыру ... ... ... жұмысты жалғастыру қажет.
Бұл мәселелерді шешу Қазақстан республикасының заңнамасы бойынша ... ... ... бизнеске салық салу жүйесіне зерттеулер жүргізуге және оны одан ... ... ... жетілдіру жөніндегі ұсынымдар әзірлеуге негізделетін болады.
Қолданыстағы салық жүйесінің осы ... ... ... экономикалық реттеуіш ретіндегі шағын бизнес субъектілері санының артуын ынталандыра ... ... ... жұмыс орындары санының, өндірілетін жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемінің ... ... ... қамтамасыз етуі өте маңызды.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлікқаржы-несиелік және инвестициялық қолдау ... ... ... дамыту. Шағын бизнесті қаржы-несиелік және инвестициялық қолдауды қамтамасмыз ету ... ... ... институттарды дамыту мен шағын бизнес субъектілері үшін қолайлы несие ... ... ... шарттары мен рәсімдерін белгілей отырып, олардың мақсатты топтарын қаржы-несиелік ... ... ... етудің адымды схемасын енгізуді көздейді.
Табысы аз азаматтардың және бизнесті ... ... ... бастаушылардың, оның ішінде коммерциялық және несиені рәсімдеудің техникалық рәсімдері ... ... ... грант негізінде жүзеге асырылатын ауылдағы кәсіпкерлердің бизнес бастамаларына шағын ... ... ... беру жүйесі көрсетілген схеманың тұғыры болуы тиіс. Бұл жаңа ... ... ... орындарын құруға және қосымша жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ ... ... ... бизнесін одан әрі дамытуды мақсат тұтқан жаңадан бастаушы кәсіпкерлерде ... ... ... тарихының пайда болуына ықпал ететін болады.
Айналым қаражаты мен өтімді ... ... ... жетіспеушілігімен ұштасқан бизнестің неғұрлым күрделі және жауапты кезеңінде тұрған ... ... ... қолдау мақсатында шағын бизнеске несие берудің кепілді жүйесін жасау ... ... ... жағдай жасалады. Осы жүйе несиені өтеу қабілетсіздігі жағдайында шығындардың ... ... ... толтыру жолымен несиелеу мекемелермен тәуекелдерді бөлісуге және өміршең жобаларды ... ... ... асыруға ниет білдірген, бірақ жеткілікті қамтамасыз етілмеген немесе несие ... ... ... банктің талаптарын қанағаттандыра алатын несие тарихы жоқ кәсіпкерлерді ... ... ... бағытталған. Бұл мәселе шағын бизнестің салалық құрылымын жетілдіру, бастапқы ... ... ... қаржыландыру арқылы перспективалы қайта өңдеуші өндірістерді дамыту қажеттігіне байланысты ... ... ... өзекті.
Белгілі бір тәжірибесі бар және қызметтің жаңа бағыттарын игеру ... ... ... жоғары технологиялы жабдықтар мен қосымша капиталға мұқтаж кәсіпкерлер үшін ... ... ... қолдаудың жаңа құралдары (лизинг, венчурлық қаржыландыру және басқалары) іске ... ... ... Лизингтік құрылымдарды дамыту мен венчурлық құрылымдарды құру жаңа өндірістердің ... ... ... болуына және жұмыс істеп тұрғандарын және дәстүрлі қаржыландыру көздерін ... ... ... алатын кезеңге дейін өндірістерді қалпына келтіруге ықпал етеді [30].
Бұдан ... ... ... екінші деңгейлі банктердің шағын бизнес субъектілеріне несиелер беру рәсімдерін ... ... ... онымен байланысты шығыстарды:
аймақтар экономикасында кәсіпкерліксубъектілері үшін несиелеге қызметтер көрсету ... ... ... азайту жөніндегі тетіктерді әзірлеу және енгізу;
аймақтар экономикасында кәсіпкерліккәсіпорындарын оларды ... ... ... нысан бойынша жобаның техника-экономикалық негіздемесімен ауыстыра отырып, несие берілетін ... ... ... – шара бойынша бизнес-жоспарларды міндетті түрде ұсынудан босату;
қарыз алушы ... ... ... шағын бизнес кәсіпорындарының қаржы жағдайын бағалау өлшемдерін, сондай-ақ несиелерді ... ... ... ету түрлеріне қойылатын талаптарды жеңілдеті жолымен оңтайландыру қажет болады.
Аймақтар ... ... ... кәсіпкерліксубъектілерінің несие ресурстарына қол жетімділігін кеңейтуге байланысты мәселелердің шешілуі, ... ... ... алушылардың тізілімдерін жасау мен жүргізу оларға несие тарихын қамтамасыз ... ... ... мүмкіндік береді, бұл шағын кәсіпорындар саны мен өнімділігінің тұрақты ... ... ... ықпал ететін болады.
Шағын бизнестің инфрақұрылымын дамыту. Бағдарламаны іске асыру ... ... ... кәсіпкерлердің қызметті игеру немесе кеңейтуге байланысты шығындарын жүйелі түрде ... ... ... және олардың уәждері мен мақсаттарын есепке алу жолымен қысқарту ... ... ... жағдайлар жасалады. Осы міндетті орындау әкімдердің шағын бизнес инфрақұрылымын ... ... ... жерлерде дамытуға жауапкершілігін және Шағын бизнес жөніндегі республикалық ақпараттық-көрме ... ... ... мен оның филиалдық желісі, кәсіпкерлердің жұмыс істеп тұрған қауымдастықтары, ... ... ... орталықтар, бизнес-инкубаторлар мен технопарктер, оқу және ақпараттық – талдау ... ... ... қызметінің тиімділігін арттыру есебінен мүмкін болады. Шағын бизнесті дамыту ... ... ... ірі кәсіпорындармен шағын бизнестің ықпалдасуы үлкен маңызға ие болады. ... ... ... мемлекет тарапынан шағын және ірі шаруашылық құрылымдардың ынтымақтастығын ұйымдастыру ... ... ... қолдау жөніндегі іс-шаралар жүргізіледі. Бұл қолдау:
- шағын бизнесті демеушілікті ... ... ... бизнестің ірі бизнеспен өзара іс-қимылын франчайзинг қағидаттарымен қамтамасыз ету;
- ... ... ... бұйымдар өндірісіне және қызметтер көрсетуге ірі кәсіпорынның тапсырыстарының негізгі ... ... ... отандық шағын кәсіпорындар арасында орналастыру (кемінде 70-90%);
- шағын бизнестің ... ... ... және тау-кен-металлургия, соның ішінде шетел қатысатын компаиялармен байланыстарды нығайту;
- ... ... ... жұмыс істеу үшін және ірі компаниялардан тапсырыстар алу үшін ... ... ... бизнестің кәсіби децгейін жетілдіру;
- жоғары технологияларды қолданатын өндірістік процестерге ... ... ... кешені, маина жасау, радиоэлектроника, аспап жасау және басқа салалар) ... ... ... бизнестің қатысуын қамтамасыз ету. Қажетті тауарларды шығару мен сервистік ... ... ... көрсетуді қоса алғанда, мұнай-газ саласының тіршілік әрекетін қамтамасыз ету ... ... ... инфрақұрылымның дамуы жөніндегі мәселенің маңыздылығын ескере отырып, қосылған құны ... ... ... тауарлар шығару, сондай-ақ жүйе қалыптастыратын кәсіпорындарға тауарлар жеткізу және ... ... ... көрсету мақсатында отандық кәсіпкерлерді тарту жөнінде іс-шаралар әзірленеді;
- шағын ... ... ... ірі кәсіпорындардың тиісті бөлімшелері жұмысының орныққан жабдықтау-өткізуші, маркетинг схемаларына ... ... ... қамтамасыз ету жолымн жүзеге асырылады.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерліксубъектілеріне беру мақсатында ... ... ... тұрған кәсіпорындарды бөлшектеу және қайта құрылымдау жөніндегі жұмысты жалғастыру ... ... ... экономикасында кәсіпкерлікоқыту, ақпараттық, ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және насихаттау. Бизнеске ... ... ... қазіргі кезеңде шағын бизнесті қолдаудың бірыңғай білім беру және ... ... ... - әдістемелік қолдау жүйесін құруды талап етеді. Ел халқының ... ... ... бөлігін бизнес қызметке оқыту жүйесін одан әрі жетілдіру оларды ... ... ... кәсіпкерлердің өңірлік қауымдастықтары, Шағын бизнес жөніндегі республикалық ақпараттық - ... ... ... орталығы базасындағы оқу және ақпараттық талдау орталықтарының желісі арқылы ... ... ... және сүйемелдейтін бірыңғай оқыту әдістері мен бағдарламаларын әзірлеуге негізделеді. ... ... ... шағын бизнес саласы үшін қажетті кадрларды даярлауды қамтамасыз етуге ... ... ... береді.
Шағын бизнесті қолдау саласындағы халықаралық және шетелдік мемлекеттік ұйымдармен ... ... ... дамыту шеңберінде республикада шағын бизнесті дамытуға қаржылық және техникалық ... ... ... халықаралық жобаларын дайындау мен іске асыру жөніндегі қызмет жалғастырылатын ... ... ... [31].
Бизнес мәселелері бойынша нормативтік құқықтық базаны жүйелеу және жетілдіру. ... ... ... он жыл ішінде қалыптасқан бизнес ортада болған өзгерістер оынң ... ... ... құқықтық базасын және мемлекеттік реттеудің негіздерін жетілдіру қажеттігін бірінші ... ... ... қойып отыр.
Осы мақсатта бизнес мәселелерін реттейтін қолданыстағы нормативтік құқықтық ... ... ... орын алған қайшылықтарды жою және экономика дамуының қазіргі таңдағы ... ... ... талаптарына сәйкес келтіру мәніне тексеру жүргізіледі.
Шағын бизнес субъектілерінің таратылу ... ... ... ықшамдалады. Қызметтің түрлерін лицензиялау және басқа рұқсат беру жүйесі ... ... ... сондай-ақ оларды беру рәсімдері мен тәртібі жетілдіріледі.
Сонымен бірге өндіріс ... ... ... сауда саласындағы техникалық нормаларды, ережелерді, стандарттарды жүйелеу жөніндегі, сондай-ақ ... ... ... жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі, оның ішінде қазақстандық сертификаттарды ... ... ... тану жөніндегі жұмысты жүргізу қажет.
Осы проблемаларды дәйекті түрде шешу ... ... ... әкімшілік кедергілерді жоюға, сол арқылы барлық шағын бизнес субъектілері ... ... ... нарыққа кіруді жеңілдетеді және барынша қарапайым етеді.
Аймақтар экономикасында кәсіпкерлікті ... ... ... қолдауды қаржылай қамтамасыз ету көрсетілген мақсаттарға арнап жыл сайын ... ... ... қаржы бөлу шегінде республикалық және жергілікті бюджеттер қаражатының, сондай-ақ ... ... ... республикасы алатын мақсатты қарыздардың, мемлекеттік заттай гранттардың және Қазақстан ... ... ... заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздердің есебінен жүзеге асырылатын ... ... ... еліміз өзінің даму жолында жаңа кезеңге аяқ басуда. Бұл ... ... ... қабілетті экономиканың, оның модернизациялануы мен әртараптануының қалыптасу кезеңі. Бүгінгі ... ... ... елімізде Қазақстан Республикасының Президенті қол қойған екі маңызды құжат ... ... ... Азаматтық қоғамды дамытудың тұжырымдамасы мен Қазақстан Республикасының орнықты дамуға ... ... ... тұжырымдамасы, олар жаһандық экономикада Қазақстанның болашақтағы дамуының негізгі контурларын ... ... ... дамыған елдерде шағын кәсіпкерлікті экономиканың моторы деп бұрыннан атайды. ... ... ... елдердің бюджеттерінде ең көп үлес ШК кәсіпорындарынан келеді. Және ... ... ... де, осы елдердің Үкіметі қайтсе де осындай кәсіпорындарды қолдауға, ... ... ... тырысып келеді.
Сонымен, Қазақстандағы шағын кәсіпкерлік рейтингін жоғарылату мақсатында басты ... ... ... аударуға қажетті үдерістер арасында: халықаралық сауданы жүргізу, лицензияландыру, кәсіпкерліктің ... ... ... Осыған орай шағын кәсіпкерлікті жүргізу үдерісін қалыптастыру кезінде анағұрлым ... ... ... осы позицияларды арттыру болып табылады.
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың ... ... ... мемлекетімізге алып келер үлесі орасан зор. Дәл осы кәсіпкерліктің ... ... ... дамытпай еліміздің экономикасын жандандыру, халқымыздың әлеуметтік хал-ахуалын көтеру мүмкін ... ... ... Жұмыссыздықты жоюда, жалақы мен зейнетақыны уақытылы төлеуде, рынокты халыққа ... ... ... тауарлармен толтыруда, жеке өндірушілердің монополиясын шектеуде, депрессияны бастан кешіріп ... ... ... жекелеген аудандарды қалпына келтіруде осы шағын және орта бизнес ... ... ... фактор. Қазақстанда шағын және орта бизнесті дамытуға байланысты шаралар ... ... ... Н.Назарбаевтың 1997 жылы 6 наурызда қабылдаған «Шағын және орта ... ... ... мемлекет тарапынан қолдау көрсетуді жеделдету шаралары» деген қаулысынан басталды. ... ... ... кейін «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы», «Жеке кәсіпкерлік туралы» ... ... ... қабылданды.
Шын мәнінде, шағын және орта кәсіпкерлік – ел экономикасының ... ... ... әрі нәтижелі секторының бірі. Ішкі жалпы өнімнің елеулі бөлігін ... ... ... солардың үлесінде. Бұл жағдай тек дамыған елдерге ғана қатысты ... ... ... өтпелі экономикасы бар елдерге де қатысты. Бірнеше жыл бұрын ... ... ... Н.Назарбаев: «Жапония, Германия, Бельгия, Италия сияқты елдерде шағын және ... ... ... бизнес олардың барлық кәсіпорындары санының 90%-дан астамын құрайды, көптеген ... ... ... елдерде олар жалпы ішкі өнімнің 50%-дан астамын береді. Сондықтан ... ... ... біздің шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың түбірінен жаңа идеологиясын ... ... ... қажет. Бұл кәсіпкерлік ортаның бастамашылығын іске асыру үшін қолайлы ... ... ... туғызуымыз керек» – деген болатын. Көріп отырғанымыздай, бүгінде президентіміз ... ... ... және орта кәсіпкерлікті дамытуға жағдай туғызу үшін Еуразиялық экономикалық ... ... ... жобасын жүзеге асыруда.
Диссертация бойынша жүргізілген зерттеулер негізінде келесідей тұжырымдарға ... ... ... болады:
Шағын және орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен және ... ... ... аз ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар жағдайында елеусіз ... ... ... мен шикі затты қолдану қажет болған жағдайда пайда болады. ... ... ... шағын кәсіпорындар нарықтың салыстырмалы толған кезінде жекелеген тапсырыстарды есепке ... ... ... өнімді аяқтайды, яғни ұсақ – түйек өнімдер өндіріледі. Сонымен ... ... ... шағын кәсіпорындар қызметтің барлық саласында нөлдік нәтиже алумен байланысты ... ... ... тәуекелге ие болып табылады.
Кәсiпкерлiк – меншiк түрлерiне қарамастан, азаматтар ... ... ... заңды тұлғалардың, тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранымды қанағаттандыру арқылы таза ... ... ... табуға бағытталған.
Кіші кәсіпорындардың дамуы тауар мен қызмет нарығының толығуына, ... ... ... мүмкіндіктердің жоғарылауына, жергілікті шикізаттық ресурстарды пайдалануына алып келеді.
Әр түрлі ... ... ... кіші кәсіпорындардың қызмет ету тәжірибесі шағын кәсіпорынның тиімділігі тұтыну ... ... ... ғана емес, сонымен қатар өндіруші ретінде үлкен кәсіпорындарға қажетті ... ... ... бұйымдарды, жартылай бұйымдарды, тағы басқа шығаруға тиімсіз аз партиялы ... ... ... өндіре алуымен ерекшеленеді.
Шағын бизнесті кредиттеу технологиясының негізінде қаржы қызметтерін ... ... ... халықаралық тәжірибесі бар. Бұл технологияның басты аспектісі — клиент ... ... ... нақты жағдайы туралы деректер негізінде жүргізілетін қарыз алушының ... ... ... төлеу қабілеттігіне қаржылық талдау жүргізу.
Шағын және орта бизнесті ... ... ... мемлекеттік қолдау және дамыту бағдарламаларын қарастыру.
Шағын және орта ... ... ... несиелендіру бойынша кездесетін мәселелер, оларды шешу жолдары бойынша ұсыныстар ... ... ... субъектілерінің жалпы санындағы шағын бизнес үлесі бойынша Қазақстан дамыған ... ... ... тең түсті, алайда, шағын бизнес тиімділік көрсеткіші бойынша айтарлықтай ... ... ... қалып отыр. Қазақстандағы шағын бизнестің өнімділік үлесі – 22,9%, ... ... ... — 49%, Германияда — 82%, АҚШ-та — 103%. Бұл ... ... ... геосаяси, макроэкономикалық сипаттағы объективті себептермен де, заң шығару, мемлекеттік ... ... ... заң қолдану тәжірибесі, жергілікті әкімшілік жағдайларымен де негізделген. Зерттеу ... ... ... жете зерттелген, қалыптасқан сана стереотипі де маңызды рөл атқарады. ... ... ... бизнес ортасында нақты стереотип тұрақты түрде басым тұрады. Ол ... ... ... мемлекеттік саясат құрылғысы мен қағидалары айтарлықтай бұрмаланады, кейде тіпті ... ... ... деңгейде еленбей де қалады.
2015 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ... ... ... істеп тұрған ШОК субъектілер саны өткен жылғы тиісті ... ... ... сәйкес мерзіммен салыстырғанда 10,0% өсті. ШОК субъектілерінің жалпы ... ... ... дара кәсіпкерлер үлесі 74,8%, шаруа (фермер) қожалықтары – 13,8%, ... ... ... кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар – 11,2%, орта кәсіпкерліктегі заңды ... ... ... – 0,2%-ды құрады.
Коммерциялық емес микронесие ұйымы ... ... ... шағын кәсіпкерліктің субъектілері болатын және ... ... ... оларға қаржылық көмекті көрсету үшін ... ... ... жеке және заңды тұлғалардың қызметін ... ... ... ынталандыруға бағытталған, тек қана міндеттерді ... ... ... ету мақсаттарына ғана құрылады.
Қазақстанда 1706 микронесиелік ұйым тіркелген, оның ... ... ... белсенді қызмет ететіндері 26,8% немесе 458 ұйымды құрайды. Соңғы ... ... ... тіркелген микронесиелік ұйымдардың саны шамамен 1,5 есеге жоғарылауда, бұл ... ... ... таңдағы олардың рөлінің жоғарылауын, кәсіпкерлік субъектілері үшін микронесиелердің үлкен ... ... ... сипаттайды. Микронесиелер нарығы субъектілерінің республика аумағында орналасуы біркелкі емес, ... ... ... Қазақстан облысында микронесиелік ұйымдар неғұрлым тығыз шоғырланған –16,8%, Алматыда ... ... ... ал Атырау облысында олардың саны өте төмен –1,2%, Маңғыстау ... ... ... –1,3%. Мұндай жағдай халықтың орналасу тығыздығымен, кәсіпкерлік белсенділік және ... ... ... микронесиелерге сұраныс деңгейімен байланысты.
Қазақстан үшін шағын бизнестің қалыптасуы жоғары ... ... ... экономикаға өтетін көпір болуы қажет. Қиыншылықтар мен сәтсіздіктерге қарамастан ... ... ... және орта бизнес даму үстінде, экономикалық, әлеуметтік, ғылыми-технологиялық мәселелерді ... ... ... отырып қарқын алуда.
Қазақстанның танымал экономист-ғалымдары шағын кәсіпкерліктің мәселелерін терең ... ... ... қарастырғанда, оның өтпелі экономикадағы маңызын белгілеп берді.Сонымен қатар, ... ... ... кәсіпкерлікті Қазақстанда дамытудың бірден-бір жолы – бұл сала ... ... ... шағын кәсіпорындар құру, аймақтық салалық құрылымды жетілдіруде шағын ... ... ... рөлін көтеру арқылы олардың арасындағы сапалы біркелкі үйлестіру жұмыстарын ... ... ... ұйымдастыру, шағын кәсіпкерлікті дамыту көрсеткіштерін қалыптастыру, нарықтық экономикасы ... ... ... көп деңгейлі шағын кәсіпкерлікті дамытуды жеделдету шараларын дайындау жатады ... ... ... кәсіпкерлікті дамытудың құқықтық шарттарын жетілдіруде кәсіпкерліктің құқын қорғау ... ... ... заңдарды түсіндіретін аймақтарда арнайы семинарлар жүргізу, кәсіпкерлер арасында ... ... ... жүргізу, фермерлер, шағын және орта бизнес өкілдері, шаруашылық субъектілерінің ... ... ... басшылары үшін еңбек туралы, монополияға қарсы заңдар жөнінде түсініктемелер ... ... ... ұйымдастыру қажет. Кәсіпкерлікті ақпараттармен және мамандармен қамтамасыз ету ... ... ... кәсіпкерлік негізін жастарға үйрету, ақпараттық-түсіндірме және әдіснамалық көмек ... ... ... шағын кәсіпкерлікті тіркеу, қаржыландыру және салық салу курстарын ... ... ... ұйымдастыруда өз жалғасын табуы керек.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 ... ... ... О. Шағын бизнес негіздері. Астана. 2008 ж.
2 Токсанов ... ... ... И. Кәсіпкерлік қызметтің негіздері. Астана. 2007 ж.
3 Сейдахметов ... ... ... Қ.Ж, Ізмаханова А.Қ.Кәсіпкерлік.Алматы,2011
4 Умбеталиев А. Д. Кәсіпорын экономикасы және ... ... ... Астана.2005 ж.
5 Сейдахметов А.С.Предпринимательство.Алматы.: Экономика, 2010.
6 Елшібаев /Кәсіпкерлікті ... ... ... ұйымдастыру негіздері/: Оқу құралы.- ... ... ... Алматы: 2009ж
7 Глущенко Е.В. Основы ... ... ... Учебное пособие.-М.:
Вестник, 2009
8 Токсанова А. Н. Кәсіпкерлік қызметтің ... ... ... А.: 2007 ж.
9 Хамитова К.З.Экономика және кәсіпкерлік негіздері.Астана,2007 ... ... ... Казиева Р.К. Бизнес негіздері. Астана, 2008 ж
11 ... ... ... В.П. Ашық экономика жағдайында бизнес-жоспарлау. Мәскеу. 2007 ж.
12 Бижан. ... ... ... Иссык Т.В., Құрғанбаева Г.А. Кәсіпкерліктің жедел курсы. Оқу-әдістемелік құралы.Алматы, ... ... ... ж.
13 Лапуста М.Г., Поршнев А.Г., Старостин Ю.Л., Скамай ... ... ... Учебник. М:Инфра-М , 2004.-С
14 Э.А. Арусталимов Организация предпринимательства М:2001
15 ... ... ... В.А.Курс предпринимательства. СПб:Издательство «Альфа», 2001
16 Алексеева М.М. Планирование деятельности ... ... ... и статистика, 1997.-248 б
17 Расширение деловых возможностей малых ... ... ... развитие межрегиональных связей малого бизнеса.-http:// www.binec.ru//program //program 1.htm
18 Сергеев. ... ... ... Экономические основы бизнес – планирования. – М ЮНИТИ, 2006.
19 ... ... ... Ж.О. ОӘК. Бизнес - жоспарлау. Қостанай. 2011 ж
20 Бекетова ... ... ... Бизнес - жоспарлау: теория және тәжірибе. Мәскеу. 2007 ж.
21 ... ... ... А. Бизнесті ұйымдастыру. Астана. 2010 ж..
22 «Субьектінің қаржы ... ... ... шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп
шоттарының корреспонденциясы»авторы: Қ.К. Келімжанов, Э.Т.Төлегенов, М.Б. ... ... ... “Шағын кәсіпкерлікті жан – жақты қолдау қажет” Ізденіс ... ... ... Хоскинг Г. Курс предпринимательства: Практическое пособие: Пер. С англ- ... ... ... Международные отношения, 2000г
Малый бизнес: правовые и экономические аспекты. ... ... ... Астана,2000г.
... ... ... 26 Альбекова С.С. Качество банковских услуг ... ... ... объект управления // АльПари, 2008 г. №1-2 (53-54)
... ... ... ісі (оқу құралы) – Алматы, Қазақ университеті, ... ... ... - 241 б.
Банковское дело (учебное пособие) - Алматы, ... ... ... университеті, 2007. - 190 б.
Кох Р.Менеджмент и финансы от ... ... ... до Я – Санкт-Петербург: Питер, 2006.-405б
«Даму» Кәсіпкерлікті дамыту қоры» ... ... ... сайты- damu.kz
«Ауылшаруашылықты қаржылық қолдау Қоры» АҚ сайты- kazagro.kz
Мақыш С.Б. ... ... ... ісі (оқулық) - Алматы, Издат-маркет, 2008. 471 б.
Мақыш С.Б. ... ... ... айналысы және несие (оқу құралы) – Алматы, Издат-маркет, 2004. ... ... ... 248 б.
Мақыш С.Б. Банк капиталын арттырудың өтімділік дағдарысынан шығуға ... ... ... ықпалы // Банки Казахстана. – 2008.
Мақыш С.Б.Қазақстан экономикасындағы нақты ... ... ... несиелеу жағдайы мен болашағы // ҚазҰУ хабаршысы. Экономикалық серия. ... ... ... 2004. - №6 (46).
Мақыш С.Б.ҚР екінші деңгейлі банктердің ... ... ... активтерін басқару тәжірибесін жетілдіру // Қаржы-қаражат. - 2008. ... ... ...