Орталық процессор

Орталық процессор (CPU,CENTRAL PROCESSING UNIT) - бұл компьютердің ең негізгі жұмысшы компоненті, ол бағдарламамен берілген арифметика логикалық операцияларды орындайды, есептеу процессін басқарады және компьютердің барлық құрылыстарының жұмысын үйлестіреді.
Орталық процессордың құрамында болады:

• Арифметика логикалық құрылыс;
• Көрсеткіштер және мекен жай шиналары;
• Регистр;
• Бұйрықтар санаушы;
• КЭШ ықшам көлемді өте тез жад ден Кбайт;
• Жүзіп жүрген нүктемен математикалық сандар сопроцессоры;

Қазіргі просецессорлар микропроцессор түрінде жасалынады. Шынайы микропроцессорды интегралды сызба ретінде көруге болады. Ол үшбүрыш пішінді ауданы бірнеше квадрат милиметр кристалды кремнилі жіңішке табақша, оның үстінде процессордың барлық функциясын орындайтын сызба орналасқан. Кристалл табақша әдетте күйіктасты немесе пластмассалы тегіс денеге орналасады және алтын өткізгіштермен жалғасқан, компьютердің жүйелік тақшасына қосу үшін металл штырьлары бар.
Есептеу жүйесінде параллель жұмыс істейтін процессорлар болуы мүмкін;бұндай жүйені көппроцессор деп атайды.
Бірінші микропроцессор 1971 жыл Intel (АҚШ)- МП 4004 фирмасымен шығарылды. Қазіргі таңда жүздеген әр түрлі микропроцессолар шығарылуда, бірақ Intel және AMD фирмаларының микропроцессорлары кең тараған.
Есептеу жүйесінде параллель жұмыс істейтін процессорлар болуы мүмкін;бұндай жүйені көппроцессор деп атайды.
Бірінші микропроцессор 1971 жыл Intel (АҚШ)- МП 4004 фирмасымен шығарылды. Қазіргі таңда жүздеген әр түрлі микропроцессолар шығарылуда, бірақ Intel және AMD фирмаларының микропроцессорлары кең тараған.

Микропроцессор құрылымы
Басқару құрылысы

ДК - дің функционалды ең күрделі құрылысы басқару құрылысы болып табылады. Ол нұсқаудың кодталған шиналары арқылы машинаның бүкіл блогына түсетін басқару сигналдарын өндіреді.
Оның құрамына:
Бұйрық регисторы - есте сақтайтын регистор, онда бұйрықтар коды сақталады;
орындалатын операцияның коды және операцияға қатысатын операндтар мекен жайы;
Бұйрық регисторы (МПП – дің бұйрықтар регистр блогында интерфейстік бөлімінде орналасқан) кіреді.

Операцияның дешифраторы - логикалық блок, бұйрық регисторынан келетін операция кодына сәйкес көптеген шығу жолдардың біреуін таңдайды.
Интерфейстік бөлім құрамына МПП мекен жайлы регистрлер, мекен жай қалыптасу түйіні, МП - дің бұйрықтар буфері болатын бұйрықтар регистр блогы, МП - дің ішкі интерфейстік шинасы және шинаны басқаратын сызбалар және шығару енгізу порттары кіреді

Енгізу шығару - бұл ДК - дің жүйелік интерфейстік пункті, сол арқылы МП басқа құрылыстарымен ақпаратымен алмасады. МПда барлығы 65536 порт болуы мүмкін. Әр порттын мекен жайы болады жадтың ұяшығының мекен жайына сәйкес келетін порт нөмері, енгізу шығару құрылысының шығару бөлімі болып табылатын, яғни компютер жадының негізгі бөлімін емес, портты пайдаланылады.
Порт құрылысына: кіреді қосылу аспаптары және екі жад регистірлері- көрсеткіштерді айырбастау және басқару ақпаратына айырбастау үшін. Кейбір сыртқы құрлыстар айырбастауға болатын үлкен мүлшердегі ақпаратты сақтау үшін негізгі жадты пайдаланылады. Көпдеген стандартты құрлыстарда (НЖМД, НГМД, клавиатура т,б.) Әр уқыта бекітілген енгізу шығару порттары бар.
Шинамен және портармен басқару сызбасының атқаратын функциалары:

• Порттың мекенжайының және ол үшін басқарылатын қалыптасуы;
• Порттан басқарылатын ақпараты қабылдау, порттың дайындығы және оның күйі туралы ақпарат;

Порттар арасында енгізу шығару құрылысы және МП көрсеткіштері үшін жүйілік интерфейста желорайлы каналдардың ұймдастырылуы;
Шинаны, портты басқару сызбасы порттармен байланыс үшін инструкцияның кодталған шиналарын, жүйелік шинаның күрсеткіштерін, мекен жайын қолданады портқа кіргенде МП ЮПИға сигнал жібереді, сигнал арқылы барлық енгізу шығару құрылысын хабарландырады, КША дағы мекен жайы портың мекен жайыболылып табылады, кейін порттың өзінің мекен жайына жібереді. Порттың мекен жайы сәйкес келгенде құрылыс дайындығы туралы жауап қайтарады, осыдан кейін КШД бойынша көрсеткіштермен алмасу орындалады.