Кәсіпорынның қаржылық қоры

... ... ... қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. ... ... ... кәсіпорындардың тәуелсіздікке не болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, ... ... ... коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік ... ... ... нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын ... ... ... кезде немесе өндіріп отырған өнімнің өзіндік құнын есептеудегі негізгі ... ... ... мыналар жатады: Бастапқы мағлұматтар ретінде берілген детальдің, тораптың құрастыру бірлігінің ... ... ... технологиялық процестері, ондағы қолданылған операциялардың уақытының қажет екендігі болып ... ... ... Осы мәліметтер бойынша детальді өндіріп шығару үшін қандай ... ... ... атқарылатынын талдап шығу керек: біріншіден- өнімді өндіріп шығару үшін ... ... ... жабдықтар, станоктар, аспаптар қажет екенін есептеу керек. Екіншіден – жабдықтардың ... ... ... бойынша цех әлде учаске болатынын белгілеу керек, кейін қажетті ... ... ... аспаптарды, тетіктерді бақылау аспаптарын, жетектерді бақылау аспаптарын, тағы басқа ... ... ... көлемдерін есептеу кетек. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндеі сұрақтарды ... ... ... бұрын, «қаржылық жағдай» дегеніміз немесе "қаржылық ... ... ... дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған ... ... ... әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А.Д. Шеремет ... ... ... қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру ... ... ... (меншіктік капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған. Профессор ... ... ... бұл ұғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын ... ... ... тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты ... ... ... коммерциялық және басқа қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен ... ... ... етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, ... ... ... басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынас болу, төлеу қабілеттілігі және ... ... ... тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының ... ... ... көрсетеді". В.М. Радионова мен М.А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы "қаржы ... ... ... қалаптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі" деп жазады. М. Н. Крейнина, ... ... ... Ковалев және В.П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: ... ... ... жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы ... ... ... пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы". Профессор И.Т. Балабанов «Шаруашылық субъектісінің қаржылық ... ... ... - бұл оның қаржы бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем ... ... ... несие қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капитал пайдалану, мемлекет ... ... ... және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін орындау. ... ... ... субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыстылық пен ... ... ... қаржылық тұрақтылық; несие капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу» - ... ... ... жазады. С.А. Стуков осы ұғым бонынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен ... ... ... "Кәсіпорынның қаржылық - бұл бірқатар көрсеткіштермен сипатталатын оның саулығы ... ... ... өмір сүру қабілеттілігін кешенді бағалау". Жоғарыда берілген ... ... ... анықтамалар қарастырылып ұғым мәнін ... ... ... жеткілікті дәрежеде ашпайды, олардың әрқайсысында ... ... ... бұл ұғымды дәлірек ауға ... ... ... беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін бірыңғай ... ... ... қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі, ... ... ... қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай ... ... ... көрсеткіштерді есептеу нәтижесін және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін ... ... ... анықталатыны анық. Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және ... ... ... сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика ... ... ... жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын ... ... ... және келешегі барлығын куәландыруы тиіс. Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын ... ... ... үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді. Осы берілген түсініктерге сүйене ... ... ... біз бұл ұғымды былай анықтауды ұсынамыз: Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы ... ... ... белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық ... ... ... үздіксіз жүргізуі мені өзінің қарыз ... ... ... уақтылы өтеуі үшін қаржы ... ... ... қамтамасыз етілуін көрсетеді. Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл ... ... ... та арнайы оқулықтарда түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты ... ... ... қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс процессінде үздіксіздігін қамтамасыз ететін ... ... ... жеткілікті болуы" деп түсіндіреді. Қаржылық тұрақтылық - меншікті және ... ... ... қаражаттарының байланысы деп жазады. Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге ... ... ... қорлар, материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды жабатын, ... ... ... өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол бермейтін және де ... ... ... міндеттемелерін уақтысында қайтаратын шаруашылық субъектілері қаржы¬лық тұрақты болып табылады" ... ... ... жазады. Бұл ұғымды А.Д. Шеремет пен Р.С. Сайфуллин өте ықшам ... ... ... анықтайды. Олардың ойынша "Қаржылық тұрақтылық - бұл әрдайым төлем ... ... ... кепілдендіретін кәсіпорынның белгілі бір шоттар жағдайы". В.М. «Родионова мен М.А. ... ... ... бұл ұғымды келесідей түсіндіреді: "Кәсіпорында тұрақты қалыптасқан табыстың шығыннан ... ... ... өзіне тән айнасы - қаржылық тұрақтылық болып табылады. Ол ... ... ... қара¬жаттарын еркін пайдаланып, оларды тиімді қолдану арқылы өндіру мен ... ... ... өткізу процесінің үздіксіз¬дігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ кәсіпорынды кеңейтуге және ... ... ... қажетті шығындарын қаржыландыратын кәсіпорынның қаржы ресурстық жағдайын сипаттайды. Қаржылық ... ... ... кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады". Осы еңбегінде ... ... ... авторлар одан әрі мына анықтаманы келтіреді. Нарықтық экономика жағдайында жұмыс ... ... ... кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың басты мақсаты (міндеті) келесілер болып ... ... ... жағдайға баға беру және оның есеі беру мерзіміндегі өзгерісі; ... ... ... мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті, оларды таратудағы рационалды ... ... ... пайдаланудағы тиімділікті зерттеу; айналым капиталының көлемін, ... ... ... оның өсуі (кемуін) және ағымдағы міндеттемелермен ... ... ... анықтау; қаржы-есептік және несие ережесін сақтау; кәсіпорын активтері және оның ... ... ... құрылымын зерттеу; ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның, ішінде дебиторлық борыш ... ... ... және қорлар есебі; баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және ... ... ... қабілеттілігінің абсолюттік, және салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау; ... ... ... табыстылығын бағалау; кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың ... ... ... деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларды есептеп шығару; кәсіпорынның ... ... ... белсенділігін анықтау; кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа ... ... ... болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау. Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорыннңң ... ... ... қызметін талдаудың қорытындылаушы кезеңі болып табылады. Және ол 3 ... ... ... қамтиды жабдықтау, өңдіріс және өткізу; бұлардың жиынтығы коммерциялық, өндірістік ... ... ... қаржылық қызметті құрайды. Кәсіпорынның қаржылық қызметі - ... ... ... оның осы, қызмет нәтижесінде меншікті және тартылған ... ... ... көлемі мен құрамына өзгеріс әкелетін қызметі болып табылады. ... ... ... қаржы ресурстарының жүйелі түрде түсуі мен ... ... ... пайдаланылуына, есеп және несие тәртібін сақтауға, меншікті ... ... ... қарыз қаражаттарының арасындағы арақатынастың рационалдылығына, сондай-ақ кәсіпорынның тиімді қызмет ... ... ... мақсатында қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізуге бағытталуы тиіс. Кәсіпорын ... ... ... қызметінің қаржылық, өндірістік ... ... ... коммерциялық жақтары арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. ... ... ... қаржылық қызметінің жетістігі, көбінесе оның өндірістік-сату көрсеткіштерімен анықталады. Кәсіпорынның ... ... ... алатын төлемдерді және ақша қаражаттарын алуы оның өнімді сатуына, ... ... ... ала қарастырылған сұрыпталымды ұстап тұруына сапасының қажетті деңгейге сәйкестігіне ... ... ... бір қалыпты өндіруге және төлеуге байланысты болады. "Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы ... ... ... бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие ... ... ... сақтай отырып, табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану ... ... ... кәсіпорынның дамуын көрсететін қаржы ресурсының жағдайы". В.Г. Артеменко мен М.В. ... ... ... бұл ұғымды былай түсіндіреді: "Қаржылық тұрақтылық - бұл табыс¬тың ... ... ... тұрақты дәрежеде артуы. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануды қамтамасыз ... ... ... және оларды тиімді пайдалану арқылы өндіру және өнімді сату ... ... ... үздіксіз болуына жағдай жасайды. Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық ... ... ... қызметі процесінде қалыптасады және кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі ... ... ... табылады". Ал кәсіпорынның жалпы қаржылық тұрақтылығы, ол ең алдымен ... ... ... табыстың шығыннан артуын қамтамасыз ететін ақша ағымының қозғалысын көрсетеді. ... ... ... жағдайында ол ең бірінші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден түсетін ... ... ... тұрақтылығын талап етеді және оның мөлшері мемлекетпен, жабдықтаушылармен, несие ... ... ... жұмысшылармен және тағы басқалармен есеп айырысу үшін жеткілікті дәрежеде ... ... ... тиіс. Сонымен қатар кәсіпорынның одан әрі дамуы үшін барлық ... ... ... айырысулар мен барлық міндеттемелерді орындағаннан кейін, осы кәсіпорында өндірісті ... ... ... оның материалдық-техникалық базасын жаңартуға және де әлеуметтік климатты жақсартуға ... ... ... басқаларға мүмкіндік беретіндей дәрежеде табыс қалуы қажет. Арнайы оқулықтарда ... ... ... көрсеткіш деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларға және оларды есептеуге ... ... ... екі түрлі көзқарас кездеседі. Факторларды сандық және сапалық етіп ... ... ... және активтерді есептеу, дәстүрлі көзқарас болып табылады. Сандық фактор ... ... ... бойынша жыл басына және жыл аяғына есептеліп, 2-ге бөлінген, ... ... ... орташа жылдық құны жатады, ал сапалық факторға кәсіпорын¬ның таза ... ... ... жатқызылады. Бұл екі фактордың талданып отырған көрсеткіш бойынша алынған ауытқуға ... ... ... анықтау үшін, өткен жылғы табыс және есепті жылға жалпы ... ... ... активтердің қосымша табыстылық коэффициентін есептейміз. Алайда айта кеткен ... ... ... факторлар әсерін бұл әдістеме бойынша өлшеу біршама қате, себебі ... ... ... есептеудің математикалық формуласы дұрыс және ешқандай күдіксіз болғанына қарамастан, ... ... ... көрсеткіштің экономикалық мазмұнына жауап бермейді. Таза табыс бойын-барлық активтердің ... ... ... деңгейі - (қаражатты тарту көздеріне тәуелсіз) активтер құнының бірлігінен ... ... ... қанша ақшалай бірлігі алынғанын көрсетеді. Осыған қарағанда, неғұрлым кәсіпорын ... ... ... сайын және оның өндірістік потенциялы өскен сайын, соғұрлым активтер ... ... ... төмен болады. Керісінше, авансталған капитаддың табыстылық деңгейі жалпы активтерді ... ... ... тиімділігіне тәуелді болуы тиіс. Осы түсініктерді қарастыра келе, біз ... ... ... көз-қарас әлдеқайда ғылыми негізделген және дұрыс деп есептейміз. ... ... ... Және оның соңғы жылдардағы ... ... ... арнайы әдебиеттерде кең таралуы кездейсоқ емес. Айта кету керек, біз ... ... ... тұрақтылық ұғымын қарастырғанда соңғы айтылған авторлардың көзқарастарын бөлек қарастырдық, ... ... ... біз олардың кейінгі шешімдерімен келісе алмаймыз. "Қаржылық тұрақтылықтың мәні ... ... ... ресурстарын тиімді қалыптастыру, тарату және пайдаланумен анықталады" деп жазады ... ... ... Артеменко мен М.В. Беллендир. Біздің ойымызша бұл ұғымды А.Д. Шеремет ... ... ... В.С. Сайфуллин дәлірек және анығырақ түсіндіреді. Олар қаржылық тұрақтылықтың ... ... ... — бұл қорлар мен шығындардың қалыптасу көздерінен қамтамасыз етілуі ... ... ... түсіндіреді. Э.А. Маркарьян мен Г.П. Герасименко да дәл осындай көзқараста. ... ... ... өз міндеттемелері бойынша есептесу мүмкіндігі" немесе "Сауда, несие және ... ... ... да төлем сипатындағы операциялардың нәтижесінде пайда болатын кәсіпорынның төлем ... ... ... уақтылы және толық орындау мүмкіндігін көрсететін төлем қабілеттілігі, қаржылық ... ... ... сыртқы көрінісі болып табылады". Кәсіпо¬рынның жұмысы нарық жағдайына өтумен ... ... ... оның қаржылық жағдайы және оны сауықтыру жолдарын іздеу жөніндегі ... ... ... да шиелінісе түсті. 2 КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚОРЫ ЖОСПАРЫ ... ... ... Кәсіпорын қорының кассасындағы қолма ... ... ... қол ақша банктің белгілеуімен кәсіпорын жетекшісінің келісуі бойынша шекті ... ... ... Қажетті жағдайда касса қалдықтарының шектелуі қаралады. Кәсіпорындар банкке барлық ... ... ... бар ақшаларды тәртіп және уақыт бойынша қызмет көрсету банктің ... ... ... өткізіледі. Қолма – қол ақша күндізгі немесе кешкі кассаларға ... ... ... инкассаторларына және біріккен кассаларға кәсіпорынның соңғы өткізулерін банке өткізіледі. ... ... ... Кәсіпорынның қорының ... ... ... шотынан аудару келісім – шорт жасайды. Кәсіпорын кассасында шектеулі ... ... ... – қол ақшалар сақталынады. Банк мекемелерінің қызмет көрсетуі. Осы ... ... ... жетекшілерінің келісімімен белгілінеді. Кассадағы қолма – қол ақша қалдықтарының ... ... ... жыл сайын барлық кәсіпорынға банк мекемелеррі белгілейді. Ұйымдық – ... ... ... нысаны және қызмет саласынан тыс, кассасы бар қолма – ... ... ... ақша есебіне жүзеге асырылады. Касса қалдықтарының шектелуі кәсіпорынның қолма ... ... ... қол ақша айналымының көлемінің азаюы, оның қызмет мерзімінің ерекшелігі, ... ... ... – қол ақша құралдарын тәртіпті және уақыт бойынша банк ... ... ... тапсыру, кездейсоқ құндылықтарды тасымалдауын сақтау және қысқаруын қамтамассыз ... ... ... арқылы анықталады. Кәсіпорын өз кассаларында қолма – қол ақшалар ... ... ... белгіленген шектеулерді сақтау, тек қана жалақы беру, әлеуметтік төлемдер ... ... ... стипендия 3 күннен көп емес, банк мекемелерінде ақша алу ... ... ... іске асырылады. Қолма – қол ақшаның осы мерзімнің өтеуі ... ... ... бойынша қолданбаса банк мекемесіне тапсырылады. Көрсетілген құралдар кезек бойына ... ... ... федералдық заңмен белгілеуі арқылы береді. Қорыта келгенде, кәсіпорындағы қолма ... ... ... қол ақша және қолма – қол ақшасыз айналымында өзара ... ... ... және өзара тәуелділік болады. Ақша әрқашанда бір айналым сферасынан ... ... ... ауысады. Қолма – қол ақша формасы несие мекемелерінің шотына ... ... ... және керісінше қолма – қол ақшасыз айналымы қолма – ... ... ... ақшаны несие мекеменің шотына салғанда пайда болады. Ал қолма ... ... ... қол ақшасыз айналымы қолма – қол ақша арқылы бола ... ... ... Осы уақытта тапсырыскерде несие мекеме шотынан қолма – қол ... ... ... алу кезінде пайда болады. Негізгі ішкі факторларды қарастырайық. Кәсіпорынның тұрақтылығы ... ... ... бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген өнім мен көрсетілген ... ... ... құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ, тұрақты және айнымалы шығындар ... ... ... қатынас маңызды болып табылады. Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технолргиясымен ... ... ... байланысқан қаржылық тұрақтылығының маңызды факторларының бірі активтердің тиімді құрамы ... ... ... құрылымы, сондай-ақ кәсіпорынның басқару стратегиясын дұрыс таңдап алуы болып ... ... ... Ағымдагы активтерді басқару өнері - кәсіпорын шотында оның ағымдағы ... ... ... қызметі үшін қажет болатын қаржының ең төменгі сомасын ұстаудан ... ... ... Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы ... ... ... құрамы мен құрлымы, оларды басқару стратегиясы мен тактикасының дұрыс ... ... ... алынуы. Кәсіпорынның өз қаржы ресурсы, соның ішінде таза табысы ... ... ... көп болса, соншалықты ол өзін жайлы сезіне алады. Сонымен бірге ... ... ... таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен қатар оны тарату ... ... ... әсіресе өндірісті дамытуға бағытталған бөлігі де өте маңызды болып ... ... ... қаржылық тұрақтылығына қарыздық калиталдар нарығындағы қосымша жұмылдырушы (мобилизацияланушы) қаражаттар ... ... ... әсерін тигізеді. Кәсіпорын ақша қаражаттарын қаншалықты көп тартатын болса, ... ... ... қаржылық мүмкіндіктері де соншалықты жоғары болады, алайда, сонымен бірге ... ... ... тәуекелділік те өседі - яғни кәсіпорын өз кредиторларымен уақытында ... ... ... ала ма, жоқ па? деген қауіп туады. Кәсіпорын осы мерзімге ... ... ... уақытта қаржы ресурстарын қаншалықты дұрыс басқарды деген сұраққа жауап ... ... ... кәсіпорын осы мерзімге дейінгі уақьп қаржы ресурстарын қаншалықты дұрыс ... ... ... Қаржы ресурстары жағдайының нарық талаптарына болуы және де кәсіпорынның ... ... ... байланысты қажеттіліктерге жауап бере алуы өте маңызды болып табылады, ... ... ... қаржылық тұрақтылықтың жетіспеушілігі кәсіпорынның төлеу қабілетінің жоқтығына және оның ... ... ... қажетті қаражатының болмауына, ал ке болуы — дамуға кедергі ... ... ... басы артық қорларме және резервтермен кәсіпорын шығындарын көбейтуп әкеліп ... ... ... мүмкін. Кәсіпорынның ... ... ... шотынан аудару келісім – шорт жасайды. Кәсіпорын кассасында шектеулі ... ... ... – қол ақшалар сақталынады. Банк мекемелерінің қызмет көрсетуі. Осы ... ... ... жетекшілерінің келісімімен белгілінеді. Кассадағы қолма – қол ақша қалдықтарының ... ... ... жыл сайын барлық кәсіпорынға банк мекемелеррі белгілейді. Ұйымдық – ... ... ... нысаны және қызмет саласынан тыс, кассасы бар қолма – ... ... ... ақша есебіне жүзеге асырылады. Касса қалдықтарының шектелуі кәсіпорынның қолма ... ... ... қол ақша айналымының көлемінің азаюы, оның қызмет мерзімінің ерекшелігі, ... ... ... – қол ақша құралдарын тәртіпті және уақыт бойынша банк ... ... ... тапсыру, кездейсоқ құндылықтарды тасымалдауын сақтау және қысқаруын қамтамассыз ... ... ... арқылы анықталады. Кәсіпорын өз кассаларында қолма – қол ақшалар ... ... ... белгіленген шектеулерді сақтау, тек қана жалақы беру, әлеуметтік төлемдер ... ... ... стипендия 3 күннен көп емес, банк мекемелерінде ақша алу ... ... ... іске асырылады. Қолма – қол ақшаның осы мерзімнің өтеуі ... ... ... бойынша қолданбаса банк мекемесіне тапсырылады. Көрсетілген құралдар кезек бойына ... ... ... федералдық заңмен белгілеуі арқылы береді. Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру ... ... ... өткізу кәсіпорының қаржылық ресурстарының қалыптасуына оң әсерін тигізеді. Өндіріс ... ... ... өнім сапасының төмендеуі және оны сатудың қиындықтары кәсіпорын шотына ... ... ... қаражаттарының келіп түсуіне кедергі жасайды, нәтижесінде кәсіпорынның төлеу қабілеті ... ... ... Кері байланыс та бар, ... ... ... ақша қара¬жаттарының болмауы материалдық ресурстардың келіп түсуінің ... ... ... демек өндіріс процесінің тоқтауьи әкеліп соқтыруы мүмкін. Шығындар көлемі өндіріс ... ... ... тиімділікі деңгейімен анықталады. Олардың тиімділігі қаншалықты көп болса, кәсіпорын ... ... ... өткізу көлемін сақтай отырып ресурстарды, соның ішінде қаржылық ресурстарды ... ... ... аз жұмсайды. Және керісінше, шикізат пен материалдар шығындарының нормасының ... ... ... еңбек өнімділігі деңгейінің төмендеуі, басқа да ресурстардың мөлшерден тыс ... ... ... және өндірістік емес шығындар қосымша қаржы қаражаттарының қажеттілігіне себепші ... ... ... Еңбек және материалдық ресурстар шығыны ең алдымен өнімнің өзіндік ... ... ... содан соң табыста талдап қорытылады. Соңғы айтылған көрсеткіштің ... ... ... кәсіпорының өзіндік қара¬жаттарының көлемін өзгерте отырып, оның жалпы қаржылық ... ... ... елеулі көрініс табады. Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау: жүргізгенде баланс ... ... ... қатар қаржылық есеп берудің басқа да нысандарының көрсеткіштерін қолдану ... ... ... қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы бар табыс сомасын ... ... ... кәсіпорынның өзінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық шығындар сомасымен ... ... ... тұратын қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның ... ... ... айырмашылығы ол кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып ... ... ... қаржылық жағдайы емес, ол капитал қозғалысы, ... ... ... есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі ... ... ... табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат ... ... ... адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол ... ... ... кәсіпорын табыс немесе (шығын) зиян әкелетіндігін анықтау үшін табыстар ... ... ... шығындар туралы жеткілікті -мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіштердің көмегімен ... ... ... бір кезеңдегі кәсіпорынның қызмет нәтижесіне баға береді. Батыс тәжірибесінде, ... ... ... есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп қарастыратын біздің елге ... ... ... табыс және зиян туралы есепке біршама басымдылық берілуі кездейсоқ ... ... ... емес. Атап айтқанда, дәл осы үлгі американдық, ұлыбритандық және ... ... ... зеландиялық фирмалардың жылдық есебінде бірінші болып келтіріледі. Мұның түп ... ... ... тамырын психологиялық тұрғысынан іздеген жөн, табыс батыс ... ... ... фирмалары қызметіндегі маңызды ... ... ... болып табылады, олар сондықтан да оны ең алдымен ... ... ... сыртқы пайданушыларға әйгілеп көрсетуге тырысады. 3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҚҚА ... ... ... ЖОЛДАРЫ Кәсіпорынның қаржысын басқару стратегиялық, яғни қаржыны жалпы ... ... ... және оператиитік басқару болып ажыратылады. Стратегиялық басқару қаржы ресурстарын ... ... ... болжау арқылы анықтауда, мақсатты бағдарламаларды және басқаны іске асыруға ... ... ... қаржы ресурстарының ауқымын белгілеуде көрінеді. Кәсіпорын қаржысын жалпы басқару ... ... ... ақша қаражаты, ақша айналымы, алдағы жоспарды ... ... ... болжау, шағынды азайтып, қызметкерлерді жалақымен қамтамасыз ... ... ... Кәсіпорын өз кезегінде нақтылы функциялық міндеттерді орындайтын басқармалардан, ... ... ... олар бөлімдерден тұрады. Кәсіпорынның кірістерін жұмылдыру жөніндегі аса маңызды функцияларды ... ... ... қызметшісі орындайды. Салық қызметшісі салық және бюджетке ... ... ... басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының ... ... ... және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық ... ... ... салықтық міндеттемелерін орындауына салықтық бақылауды жүзеге асыру жөніндегі негізгі ... ... ... жүктеледі. Жергілікті қаржы органдарының міндеттеріне мемлекеттік қаржы тәртібін сақтауды бақылау ... ... ... Осы мақсатпен олар шаруашылық органдары мен мекемелері жасаған жоспарлар ... ... ... сметалардың дұрыстығы мен объективтігін тексереді, жергілікті әкімшіліктер бөлімшелерінің бухгалтерлік ... ... ... мен баланстарын қарайды. Салық заңнамасына сәйкес салық оргаңдарына облыстар, республикалық ... ... ... бар қалалар бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері, аудандар, ... ... ... және қалалардағы аудандар бойынша салық комитеттері жатады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын ... ... ... ақпараттық негізі қаржылық есеп беру болып табылады. ҚР Президентінің 1995 ... ... ... 26 желтоқсандағы № 2732 "Бухгалтерлік есеп туралы" заң күші ... ... ... Жарлығына сәйкес, 1998 жылдан бастап қаржылық есеп беруге мыналар ... ... ... бухгалтерлік баланс; қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп; ақша қаражаттарының қозғалысы ... ... ... есеп. Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады, сондай-қаржылық есеп ... ... ... негізделген немесе қаржылық есептен алынған материалдармен толықтырылуы мүмкін бұл ... ... ... материалдар солармен бірге ... ... ... оқылады. Түсіндірме хатта, берілген субъектінің есеп және есеп берудің ... ... ... қандай саясатын ұстап ... ... ... отырғандығы және қаржылық есепті пайдаланушылардың талаптарына сай ... ... ... да ақпараттар жазылуы тиіс. ... ... ... Мысалы, оған субъектіге әсер етуші тәуекел мен ... ... ... туралы, қаржылық есепте жазылған міндеттемелер туралы түсіктерді жазуға болады. ... ... ... географиялық сегменттер, сомалық ерекшеліктер, қызмет түрлері туралы араттар, баға ... ... ... әсері туралы мәлімдемелер және басқалары қосымша ақпарат ... ... ... ретінде қарастырылады. Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандартында анықталған ... ... ... түрде толтырып, көрсетуге рұқсат етіледі. Бұл егер де төмендегі ... ... ... 3 шарттың кез келген екеуі орындалғанда ғана (соңғы 2 ... ... ... жыл үшін) маңызға ие болады: зейнетақыны, жәрдем ақша ... ... ... басқа әлеуметтік төлемдерді есептеу, сондай-ақ айыппұл ... ... ... салық және басқа ҚР төлемдерін салу үшін жылдық табыс ... ... ... заңымен көрсетілген 10000 есе есептік көрсеткіштен аспайды; қаржылық жыл ... ... ... бойы қызметкерлердің орташа саны 50-ден аспайды; ... ... ... жалпы құны 60000 еселіқ есептік көрсеткіштен аспайды. Қазіргі кезде бізде ... ... ... жүрген отаны қаржылық есеп негізі шамалары бойынша халықаралық есеп ... ... ... талаптарына сай келеді, себебі да соңғы жылдары бухгалтерлік есепті ... ... ... тәжірибеге бейімдей отырып реформалау процесі белсенді жүргізілді, ол біріншіден, ... ... ... құраушы нарықтық қатынастар болып табылатын жаңа экономикалық жүйенің қалыптасуымен, ... ... ... біздің еліміздің әлемдік экономикалық кеңістікке кіруімен байаланысты. ҚР-да бухгалтерлік есепті ... ... ... процесі барысында есеп беруді құру мақсаттарына жаңа көзқараста пайда ... ... ... және оның бағыты өзгерді. «Қаржылық есептің мақсаты - бухгалтерлік есепті ... ... ... «Бухгалтерлік баланс және ... ... ... қаржылық есептеген негізгі ашылулар» деген стандартында көрсетілгендей, ... ... ... қолданушыны заңды тұлғаның қаржылық жағдайы және оның қызметінің нәтижелері ... ... ... есепті кезеңдегі қаржылық жағдайында болған өзгерістер туралы пайдалы, маңызды ... ... ... дәл ақпараттармен қамтамасыз болып табылады. Қаржылық есеп ... ... ... негізінен өтелген жағдайларды қаржылық нәтижелерін ... ... ... де кәсіпорын үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша ... ... ... шешу үшін, сондай-ақ субъектінің болашақта ақша ағымдарын және осы ... ... ... сеніп тапсырылған ресурстар мен басқарушы ... ... ... органдардың жұмыс тарымен байланысты ресурстар ... ... ... мен міндеттемелерді бағалау үшін ... ... ... қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды. ... ... ... қаржылық есеп қолданушыларга эконо¬микалық шешімдерді қабылдау үшін қажетті барлық ... ... ... қамтымайды. Қаржы есебін пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер субъектінің ... ... ... қаражаттарын айналдыру мүмкіндігін бағалауды, сондай-ақ оларды айналдыру уақытын есептеу ... ... ... нәтижеге сенімді болуын талап етеді. Бұл нәтижесінде, субъектіңің өз ... ... ... жұмысшыларына және жабдықтаушыларына ақы төлеу, пайызды төлеу, несиені ... ... ... қайтару табысты тарату қабілетін анықтайды. Егер де ... ... ... қолданушылар тек қана субъектінің қаржылық ... ... ... қызметін және оның өткен есепті мерзімдегі қаржылық есебінің өзгерісін ... ... ... ақпараттармен емес, сонымен қатар барлық қажетті ... ... ... ақпараттармен жабдықталған болса, онда олар, яғни қолданушылар ақша қаражаттарының ... ... ... мүмкіндігін одан да жақсы бағалайды. Бірақ коммерциялық құпияны қорғау ... ... ... заң қолданушылар алатын қаржылық ақпаратқа шек қояды, ... ... ... дегенмен олардың ішінде ... ... ... (тергеу органдары, ревизорлар, аудиторлар) өкілдігі болған жағдайда қаржылық ... ... ... көрсетілген ақпараттарға қосымша ақпараттарды талап ете алады. Қолданушылардың көпшілігі ... ... ... есепке қаржылық ақпараттың басты көзі ретінде сенуі тиіс. ... ... ... экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектілерінің қызметі жөнінде қаржылық ... ... ... жүйелендірілген бірден-бір көзіне, әр түрлі ұйымдық-құқықтық нысандардағы шаруашылық субъектілерінің ... ... ... негізгі байланысына және басқару шешімдерін қабылдауға қажетті аналитикалық есептердің ... ... ... базасына айналды. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі ... ... ... бухгалтерлік баланс атқарады. Баланс — есепті жылдың басындағы және ... ... ... кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және ... ... ... қызметтер атқарады. ... ... ... Біріншіден, баланс меншік иелерін ... ... ... субъектісінің жағдайымен таныстырады. Осы ... ... ... арқылы олар бұл субъекті ... ... ... иеленеді, материалдық құралдардың сандық және ... ... ... қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз ... ... ... ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ... ... ... кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық ... ... ... дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды ... ... ... бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. ... ... ... баланстың мазмұны, оны ... ... ... ішкі қолданушылары сияқты сыртқы ... ... ... қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік ... ... ... береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс ... ... ... дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын ... ... ... сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін ... ... ... әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз жақтарын ... ... ... үшін көмек алады, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағығын анықтайды. Баланс ... ... ... негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі ретінде жұмыс ... ... ... мақсатқа сәйкестігі және оның шарттары туралы шешімдер қабылдай алады; ... ... ... салымдарының мүмкін болатын тәуекелділіктерін және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің ... ... ... және басқа шешімдерді бағалайды. Баланстың маңыздылығы соншалық, көп жағдайда ... ... ... жағдайды талдауды баланстық талдау деп атайды. Бухгалтерлік баланс - ... ... ... есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі, кәсіпорын ... ... ... құрамы мен құрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігіні меншікті ... ... ... мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы ... ... ... жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға ... ... ... береді, 1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және ... ... ... тұратын кесте түрінде құрылып келді. Активтер, баланс кәсіпорынының есепті ... ... ... бақылап, таратып отыратын мүмкіндік және қарыздық құқық құны ретінде ... ... ... Пассивтер кәсіпорын¬ның заемдар мен кредиторлық қарыздар бойынша міндеттемелері болып ... ... ... оларды өтеу мүлік құнының немесе келіп түсетін табыстың төмендеуіне ... ... ... соқтырады. Мүліктің түрлері және олардың қалыптасу көздері сапалық біркелкі ... ... ... бойынша топтастырылады. Осының нәтижесінде баланстың активі мен пассиві мүлік ... ... ... оның қалыптасу көздерінің біркелкі экономикалық топтарының аз ғана санынан ... ... ... ал оның ішінде әр топ өз алдына жеке-жеке элементтер ... ... ... қортындыланған көрсеткіштерден тұрады. Актив пен пассивтегі бұндай жеке элементтер ... ... ... қорытындыланған көрсеткіштер баланс баптары деп аталады. Баланстың актив бөлімінің құрылымына ... ... ... ерекшелік - бұл яғни баланс бөлімдері мен баптарының әр ... ... ... ішінде (шегінде) қатаң, белгілі бір дәйектілікпен орналасуы - яғни ... ... ... өтімділік дәрежесіне байланысты мына принцип бойынша: өтімділік дәрежесі аз ... ... ... өтімдшігі көп активтерге дейін, демек басында баланстың өтімділігі жағынан ... ... ... бөлімдері мен баптары жазылады, содан кейін өнімділігінің өсу деңгейіне ... ... ... жоғары өтімді активтер жазы¬лады. Осы принцип бойынша активтің қорытынды ... ... ... ең өтімді айналым қаражаттары ... ... ... активтер) болып табылады олар қысқа мерзімді қаржылық салымдар, кассадағы, ... ... ... айырысу және валюталық шоттардағы ақша қаражаттары, сондай-ақ басқа да ... ... ... қаражаттары. Баланс пассивінің бөлімдері мен баптары ... ... ... төлем мерзімінің жеделдік дәрежесіне байланысты мына принципке сай ... ... ... құрылды: төлем мерзімінің жеделдігі бағыттарынан ... ... ... көп бағыттарға дейін. Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан баста бухгалтерлік баланс ... ... ... анықталады және оның екі бөлігі мен ... ... ... элементтері де жаңаша ... ... ... сипатталады. Олардың түсіндірмесі нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтерлік есеп ... ... ... аудит тұрғысында жетекші ғалымдардың еңбектеріне арқа сүйейді. Осыған орай ... ... ... тілінен орыс тіліне аударылған оқулықтардың және ... ... ... құралдарының авторларына пікірлері теориялық қөзқарас болып ... ... ... Жоғары оқу орындарында экономикалық ... ... ... мамандық алатын студенттерге, бизнес ... ... ... мектептер мен экономика лицейлерге арналған ... ... ... авторының "Бухгалтерлік талдау деген оқулығында қелесідей анықтама берілген: "Баланс ... ... ... бұл кәсіпорынның белгілі ... ... ... күндегі қаржылық жағдайының ... ... ... кестесі болып табылады ... ... ... дегеніміз бұл кәсіпорын нені иеленеді ол нені алуға тиіс, ... ... ... көрсетеді (немесе активтер бұл кәсіпорынның иелігіндегі және алуға, тиісті ... ... ... пассивтер - бұл кәсіпорынның өзінің біреуге ... ... ... қарызы немесе борышы. Активтер сомасы әрқашан пассивтер сомасына тең ... ... ... тиіс. Ағылшын ғалымдары шығарған «Бухгалтерлік іске кіріспе» деген оқу құралында ... ... ... жазылған: Баланс бұл белгілі бір ... ... ... күнге кәсіпорынға тиісті ... ... ... барлық активтер мен оның ... ... ... борыштарын анықтайтын пассивтерінің тізімі. Бұл ... ... ... уақыт мерзіміндегі бизнестің (іскерлік қызметтің) қаржы жағдайының бейнесі болып ... ... ... Актив пен пассивтің әр бабы ақшалай ие болады және ... ... ... активтер сомасы әрқашан сомасына тең болуы тиіс. Әрі қарай олар ... ... ... негізгі элементтерін келесідей сипаттайды: «Актижер - бұл ұйымға тиісті ... ... ... ол пайдаланатын бағалы нәрсе Пассивтер - басқа біреуге тиісті нәрсе. ... ... ... термині таза бухгалтерлік ұғым болып табылады және ол ... ... ... қарызы дегенді білдіреді. Капитал - пассивтердің арнайы түрі. Капитал ... ... ... капитал мен қызметте қалдырылған табысты қоса алғандағы меншік ... ... ... бизнестегі үлесі болып табылады». Әлемдік банк өңдеп шығарған "Қаржылық есеп, ... ... ... есеп беру бойынша нұсқаулар" оқулығында бұл ұғымдарды былайша түсіндіреді: ... ... ... есеп - бұл белгілі бір ... ... ... жасалған және осы ... ... ... кезеңдегі ұйымның жалпы қаржылық жағдайын бағалау ... ... ... пайдаланылатын фотосурет. Қаржылық жағдай ұғымының тікелей байланысқан баланстық есеп ... ... ... дегеніміз бұл активтер, ... ... ... және капитал. Баланстық есеп кәсіпорынның ... ... ... қарайғы жұмысын қамтамасыз ету үшін қазіргі уақытта қолда ... ... ... ресурстар туралы ақпаратты қамтиды. Ол сондай-ақ, бұл активтерді ... ... ... көздері туралы ақпараттан . Мысалы, бұл ... ... ... қарызға алынған ба, жоқ, де меншікті ие" Аталған оқулықта ... ... ... баланстың бөлімдері (жақтары) мен элементтері келесідей анықталады: «Актив дегеніміз ... ... ... өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен бақыланатын және болашақта кәсіпорынға ... ... ... табыс әкелетін ресурс. Пассив бұл өткен жағдайлардан пайда болған ... ... ... ағымдағы міндеттемесі. Оны ... ... ... экономикалық табыс алумен байланысты кәсіпорын ресурстарының шығынына ... ... ... (сыртқа кетуіне) әкеліп соқтырады. Капитал ... ... ... пассивтерді активтерден тастағандағы кәсіпорынның өзіндік ... ... ... отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс жән оның элементтері туралы бұл анықтамалар ... ... ... бухгалтерлік есеп теориясы бойынша оқулықтарымызда берілген анықтамалардан өте ерекшеленеді. ... ... ... бухгалтерлік есеп туралы заңды жасаушылар негіз ретінде батыс ғалымдарының ... ... ... алып отыр "Қаржылық есептің, субъектінің қаржылық жағдайың бағалаумен ... ... ... негізгі элементтері - активтер, меншікті капитал және субъектінің міндеттемесі" ... ... ... табылатынын айта келе, олар қаржылық есептің элементтеріне келесідей ... ... ... береді. «Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорынның мүлкі, мүліктік, ... ... ... мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылады. Міндеттеме - ... ... ... тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті басқа бір тұлғаның ... ... ... берушінің) пайдасына жасайтын міндеті мүлікті беру, атқару, ақша төлеу ... ... ... басқалар немесе белгілі бір іс әрекеттен бас тарту, ал ... ... ... берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы ... ... ... капитал бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі ... ... ... қаржылық есептің негізгі элементтерінің анықтамасын түсіндіруде ... ... ... елдерінен ешқандай айырмашылық жоқ деп ... ... ... болады. Баланс бухгалтерлік есептің "Бухгалтерлік және қаржылық ... ... ... берудегі негізгі анықтаулар" №2 стандартымен анықталады. Ол ... ... ... меншікті капитал және міндеттемелердің мәнін анықтайды, сондай-ақ ... ... ... есеп беруде анықтауға жататын ... ... ... деген талаптардан тұрады. Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің ... ... ... сомасы анықталады. Баланста ағымдағы активтер мен міндеттемелерді және ... ... ... жиынтық сомасын анықтау, қаржылық есепті пайдаланушыларды кәсіпорынның қаржылық ... ... ... бағалауда және дәлелді басқарушылық шешімдер қабылдауда қажет болатын ақпараттармен ... ... ... етеді. Пайдаланушылар үшін қаржылық есептің өте (Пайдалы екендігіне БЕС-2-нің 7-пунктінде ... ... ... көңіл бөлінген. Онда былай жазылған: "барлық маңызды ақпараттар, қаржылық ... ... ... қолданушылар үшін анық және түсінікті болатындай дәрежеде ашылуы ... ... ... жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік баланс мәліметтеріне ғана сүйенуге ... ... ... Бұндай тәсіл біршама қарапайымдау, себебі бу: ... ... ... баланс кемшілік пен шек қоюшылықтан адам емес, ... ... ... ең маңыздылары келесілер больып табылады: 1. Баланс табиғаты жағынан тарихи ... ... ... болады. Баланста келтірілген мәліметтер оны құрған кезеңдегі шаруашылық ... ... ... қызметінің нәтижесін көрсетеді. ... ... ... жағдайда баланс ақпараттары ретроспективалық және перспективалық талдау мақсаттары ... ... ... қолданылуы мүмкін. 2. Баланс кәсіпорын қаржысында және міндеттемелерінде статус-квоны ... ... ... яғни пайдаланылып жүрген есеп ... ... ... сай осы кезеңде кәсіпорын жалпы ... ... ... қандай жағдайда тұр ... ... ... деген сұраққа жау береді, бірақ ... ... ... жағдайға ненің нәтижесінде жеткені жауап бермейді. Бұл сүраққа жауап ... ... ... үшін, тек қосымша мәліметтер ғана емес, сонымен қатар ... ... ... және есеп беруде ... ... ... көптеген факторлардың талдануы қажет (мысалы, ... ... ... прогресс, контрагенттегі қаржылық қиындықтар және басқалар). 3. Баланста ... ... ... салыстырмалы шаруашылық арал талдау ... ... ... үшін қажетті база жоқ. Ол кеңісті және уақыттық салыстырулармен ... ... ... етпейді. Сондықтан оның талдауы динамикада жүргізілуі тиіс және ... ... ... көрсеткіштерге, олардың орташа салық және орташа ... ... ... маңыздылығына шолу жасаумен толықтырылуы тиіс. Осындай мақсатпен ұқсас кәсіпорындар ... ... ... тобы бойынша негізгі есептік көрсеткіштерді ашық жариялау қажет. ... ... ... қажетті орташа көрсеткіштерді есептеп шығаруға мүмкіндік береді. 4. ... ... ... кәсіпорынның қаражаттарының айналымы туралы мәлімет жоқ. ... ... ... сол немесе басқа бабы бойынша соманың аз немесе ... ... ... туралы қортындыны баланстың көрсеткіштерін айналымының сәйкес сомаларымен салыстырғаннан кейін ... ... ... жасауға юлады. Мысалы, екі кәсіпорынның баланстарындағы "материалдар" бабы бойынша ... ... ... бірдей, яғни 5 млн. теңге. Бір жылдағы материалдар айналымы, ... ... ... кәсіпорында 60 млн. теңге, ал екіншеде 10 млн. теңгені ... ... ... Осыған сәйкес бірінші жағдайда материалдардың қоры жылдық тұтынушылардың 1/12 ... ... ... (айлық қор), ал екінші жағдайда 1/2 (5/10), яғни жылдық ... ... ... жартысын (жарты жылдық қор) қамтамасыз етеді. 5. Баланс есепті кезеңнің ... ... ... мен соңындағы мезгілдік мәліметтердің жиынтығы болып табылады, яғни онда ... ... ... осы балансты толтыру кезіндегі ... ... ... шаруашылық операцияларының жиынтығы жазылып ... ... ... отырады. Ол кәсіпорынның есепті кезең ішіндегі мүмкіндік ... ... ... көрсетпейді. Бұл ең алдымен баланстың динамикалық баптарына қатысты, олар ... ... ... "дайын өнім", "тауарлар", "дебиторлық борыш" және басқалар. Мысалы, жыл ... ... ... қолда бар өнім қорларының үлес салмағының көп ... ... ... болуы мен дебиторлық борыштың айтарлықтай ... ... ... мұндай жағдай жыл бойы осылай болды, дегенді білдірмейді. 6. ... ... ... қәсіпорынның активтерін сатып алуда тарихи батаны қолдану принципі ... ... ... ол мүліктің жалпы алғанда нақты бағасын ... ... ... едәуір дәрежеде бұрмадайды. Баланстың жеке баптарына инфляциялық факторлар ... ... ... нарық коньюктурасының өзгерісі едәуір бұрмалаушылық әсерін ... ... ... тигізуі мүмкін. Инфляция, кәсіпорын пайдаланатын ... ... ... пен жабдықтарға бағаның өсуі және негізгі құралдарды жаңарту дәрежесінің ... ... ... жағдайында көптеген баланс баптары функционалдық қызметі жағынан бірдей, бірақ ... ... ... объектілерінің кұны жағынан әр түрлі жиынтықты көрсетеді. Бұл әр ... ... ... есеп мерзімдерінде есептелген баланстың аттас көрсеткіштерінің салыстырмалығының бұзылуын әкеліп ... ... ... Әрине, ол сондай-ақ кәсіпорын қызметінің нәтижесін, оның шаруашылық қаражаттарының ... ... ... (гудвилл) едәуір бұрмалайды. Бұл кедергі баланс валютасының кәсіпорын бағасының ... ... ... құны көрсетпейтіндігін дәлелдейді. Баланс жиыны кәсіпорын активтері мен оны ... ... ... көздерінің есептік бағасыі ғана көрсетеді, ал осы кезде бұл ... ... ... нарықті бағасы мүлдем басқаша болуы мүмкін және берілген активтің ... ... ... мерзімі мен оның баланс көрсетілуі қаншалықты ұзақ болса, есептік ... ... ... мен ағымдағы нарықтық баға арасындағы айырмашылық соншалықты көп ... ... ... Баланс және қаржылық есеп берудің басқа нысандары шаруашылық субъектісі ... ... ... барлық жақтарын толығымен ... ... ... Кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен оның ... ... ... перспективасы тек қаржылық сипаттағы факторлардың ғана емес, сонымен қатар ... ... ... құндық бағасы жоқ факторлардың да ықпалында болады. Олардың қатарында: ... ... ... болатын саяси және жалпы экономикалық өзгерістер, саланың және ... ... ... кәсіпорынды басқарудың ... ... ... құрылымын қайта құру, ... ... ... түрінің алмасуы қызметкердің кәсіби ... ... ... жалпы білімдік дайындығы және тағы басқалар. Сондықтан қаржылық ... ... ... беруді соның ішінде бухгалтерлік балансты талдау кешенді; экономикалық талдаудың ... ... ... бір ғана бөлімі болып табылады. Осы шектеулерғе қарамастан, бухгалтерлік баланс ... ... ... кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауды ақпараттық қамтамасыз етудің бірден-бір басты ... ... ... болы табылады, ал оны оқу осы талдаудың алғашқы сатысы ... ... ... табылады. Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше ... ... ... және тоқтатылған операциялардан болатын табыс пен зиянды, сондай-ақ есеп ... ... ... есептік бағаның, есеп саясатын өзгеруінен және қаржылық есептегі ... ... ... елеулі қателер, түзетуден болатын әр түрлі табыс және ... ... ... ашудың тәртібін анықтайды. Табыстар мен шығындар баптарының арасына қойылған шектеулер ... ... ... жалпы қабылданған болып табылады. Бұл шектеу, баптың қалыптасу көзі ... ... ... субъектінің ақша қаражаттарын болашақта айналдыру мүмкіндігін ... ... ... бағалау барысында белгілі маңызға ие ... ... ... деген негізде жүргізіледі. №3 "Ақша қаражаттарының ... ... ... қозғалысы тура есебі" ҚР шаруашылық субъектілерінің ... ... ... беруіндегі жаңа үлгі болып табылады. Бұл ... ... ... кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаттарының көздері анықталады ... ... ... оларды пайда жолдары көрсетіледі. Кәсіпорынның есепті кезеңінде жұмсаған ... ... ... ақша қаражаттарын жабу ... ... ... негіз қызметтен алынатын қаражаттары жеткілекті ме, сол ... ... ... Ол сондай-ақ қолданушыларды кәсіпорын операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің ... ... ... белгілі бір бөлігіндегі ... ... ... есепті қезеңдегі қаражаттарының келіп ... ... ... түсуі мен шығыны ... ... ... ақпараттармен қамтамасыз ете отырып, оларға кәсіпорынның қаржы жағдайындағы өзгерістерін ... ... ... бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттары - бұл кассадағы ... ... ... банк шоттарындағы қолма-қол ақша. Операциялық қызмет деп ... ... ... субъекгің табыс жөніндегі негізгі қызметін, сондай-ақ оның ... ... ... және қаржылық қызметіне қатысы жоқ, басқада бір қызметін ... ... ... қызмет дегеніміз - ... ... ... бұл мерзімді активтерді сатып алу және сату, өтелмеген ... ... ... несиелерді беру және алу. Қаржылық қызмет, бұл нәтижесінде меншікті капитал ... ... ... қарыз қаражаттарының құрамы мен мөлшері өзгеріске ұшырайтын ... ... ... субъектінің қызметі болып табылады. Субъект қызметінің барлық ... ... ... түрлері қаражаттарының келіп тусуі мен ... ... ... негізгі арналары болып табылады. Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаған ... ... ... кезде тек бухгалтерлік баланс мәліметтері ғана емес сонымен бірге ... ... ... да қаржылық есеп беру нысандарының көрсеткіштері, түсіндірме хаттағы мәлімет ... ... ... де есеп берудегі қосымша ақпараттар мәліметтері де қолданылады. Кәсіпорынның ... ... ... қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған мақсаттарға қол ... ... ... үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның төлеу қабілеттілігінің кепілі ... ... ... болып табылатын өнім өндірудің үздіксіздігін және ... ... ... қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қорытынды Кәсіпорынның қаржылық қорын бағалау ... ... ... қаржылық тұрақтылыққа жету жолдарын қарастырдым. Кәсіпорын қаржылық қорын ... ... ... бағалауды ұйымдастыру адам қызметінің барлық аясына, соның ішінде қаржы ... ... ... де тән нәрсе. Ол белгілі бір нәтижеге жету үшін ... ... ... объектіге нысаналы ықпал етуінің тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы. Адамдардың саналы, ... ... ... қызметі ретіндегі басқару экономикалық заңдардың объективті зандылықтары мен талаптарына ... ... ... Осы заңдардың талаптарын танып білуге сүйене отырып және оларды ... ... ... нысандары мен әдістерін жасай отырып, мемлекеттік, шаруашылық және қоғамдық ... ... ... арқылы қоғам қаржыны, бағаны, кредитті және тағы басқаларын қоса, ... ... ... қатынастардың нысандарын саналы түрде басқарады. Нарықтық экономикада ... ... ... шаруашылығының негізін сан жағынан шағын немесе орта кәсіпорындар қалыптастырады. ... ... ... кәсіпорындарды ұйымдастырушылар кәсіпкерлік іс-әрекетімен шұғылданушылар деп атаймыз. Осы ... ... ... курстық жұмыста сол кәсіпкерліктің іс-әрекетін талдау жолдары ... ... ... экономикалық дәлелдемедегі жұмыстардың негізгі есептеу әдістері келтірілді. Табыс есебінен, сондай-ақ ... ... ... бюджет алдындағы, банктер мен басқа да кәсіпорындар, ... ... ... алдындағы міндеттемелері орындалады. Сонымен, табыс кәсіпорынның өндірістік және ... ... ... қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіші болып табылады.