... ... ... ТАРАУ. ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ
... ... ... НЕГІЗДЕРІ
1.1. ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУДЕГІ ДИДАКТИКАЛЫҚ
... ... ... СИПАТЫ
Дидактикалық принциптері негіздерінің алғашқы әрекеттері Я.А.Коменскийдің, Ж.Ж.Руссоның, И.Г.Песталоццидің еңбектерінде
... ... ... Олар принциптердің бірін жетекші ретінде ұстауды да, соның негізінде
... ... ... қағидаларының бүкіл жүйесін құрды.
Дидактикалық қағидаларының жүйесі оқыту процесінің заңдылықтарын
... ... ... және тәрбие мақсаттарымен белгіленеді.
Қазіргі педагогика ғылымында дидактикалық қағидалар білім
... ... ... негізіне алынады. Олар төмендегідей:
• оқыту процесін гуманитарландыру қағидасы;
• оқытудың ғылымилығы, жүйелілігі
... ... ... мен практиканың байланыстылығы қағидасы;
• оқытудың көрнекілігі қағидасы;
• оқытудың саналылығы мен белсенділігі
... ... ... беру мен тәрбиенің және жеке тұлғаның дамуының байланыстылығы қағидасы;
• білімнің
... ... ... лайықтылығы мен оқушылардың жас және дара ерекшеліктерін есепке алу
... ... ... берік және тиянақты меңгеру қағидасы;
• оқыту процесінде пәнаралық және әр
... ... ... пәнішілік байланыстылық қағидасы.
Гуманитарлық білім беру төмендегідей басты міндеттерді жүзеге
... ... ... көздейді:
- барлық пәндерді оқыту білім берудің гуманистік бағытын, шығармашылық
... ... ... қалыптасуын, болашақ маманды даярлауды жалпы адамзаттың рухани құндылықтарының басымдығын
... ... ... ету;
- гуманитарлық білім беруді Қазақстан Республикасының ұлттық тарихымен, мәдениетімен,
... ... ... байланысты болып, әрі жалпы өркениеттік міндеттер аясында әлемдік және
... ... ... мәдениетпен бірлікте жүргізу;
- гуманитарлық пәндерді оқу-үйрену ынтымақтастық педагогикасының студенттер
... ... ... оқушылардың ұсынылған арнаулы оқу курстарын еркін таңдауына негіздеу;
- гуманитарлық
... ... ... беру алынған мамандықтың қажеттіліктерін, кәсіби қызметте адамның шығармашылық әлеуметінің
... ... ... жәрдемдесіп, өздігінен білім алуға ынтасын туғызу, әрі іскер қарым-қатынас
... ... ... адамдар арасындағы қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру;
- жеке адамды оқыту /әлеуметтік
... ... ... қалыптастыру/ кезеңдерінің өн бойында гуманитарлық даярлықтың үздіксіз сипатта жүргізілуі
... ... ... танымдық мақсатта ғана емес, сонымен қатар дара қарым-қатынас, икемділік,
... ... ... батылдық, ынталылық жеке бастың тәртіптілігі жауапкершілік қатынастарын игеруін және
... ... ... ортада дұрыс бағыт-бағдар ұстай білу қабілетін қалыптастыруды көздейді.
Кәсіпке баулу
... ... ... мұғалім оқыту процестерінің гуманитарландыру қағидасын жүзеге асыруы қажет.
Дидактикалық қағидаларының
... ... ... баулу сабақтарында қолданылуы қажеттілік болып табылады.
Оқытудың ғылымилық принципі. Кәсіпке
... ... ... сабағының мазмұны өндірістің негізгі компоненттері бойынша анықталатындығы белгілі. Кәсіпке
... ... ... сабағының техника, технологиялық процестердің және экономикалық көрсеткіштерді оқыту барысында
... ... ... негізгі анықтамаларын, заңдылықтарын ғылыми негізде түсіндіру қажет.
Техника мен технологиялық
... ... ... негізі жаратылыстану негізінде түсіндіріледі, экономикалық көрсеткіштер сандық-саналылықпен анықталынады. Сонымен
... ... ... мұғалім пайдаланған ғылыми ұғымдар мен терминдерді түсіндіріп, дұрыс қолдана
... ... ... үйретеді.
Кәсіпке баулу сабағында оқушыларға бұйым жасауда материалды таңдау үшін
... ... ... қасиеттерін, технологиялық өңдеу барысында болатын құбылыстарды ашып ғылыми тұрғыда
... ... ... оқушының ойлау қабілетін дамытады.
Оқытудың жүйелілік және бірізділік принципі. Білімнің
... ... ... меңгерілуі үшін жаңа білім бұрынғы бар білім жүйесіне біртіндеп
... ... ... тиіс. Таным қызметінің бұл жағы жүйелілік және бірізділік принципі деп
... ... ... Мұғалім оқу материалына, мазмұнына байланысты әрбір сабақтың оқу материалын,
... ... ... дидактикалық талаптарға сай логикалық байланыста, оқуға жүйелі қамтамасыз етуі
... ... ... Кәсіпке баулу сабақтарының барлығында әрбір оқушы жүйелі түрде политехникалық
... ... ... арнайы еңбек дағдыларын және сол сияқты өндірістің ғылыми негізін
... ... ... түрде меңгеруі тиіс. Міне, сондықтан оқушыларды сыныптан сыныпқа көшкенде
... ... ... операциялары, технологиялық процестерін, техника негіздерін және еңбек құралдарымен жұмыс
... ... ... біртіндеп қарапайымнан күрделіге өтіп меңгерілуі тиіс. Кәсіпке баулу сабақтарында
... ... ... жүйелілік принципті жүзеге асыру бағдарлама мазмұнында көрсетілген. Егер бұйымдарды
... ... ... енгізуді қажет деп санасы онда, бұл қағиданы естен шығармауы
... ... ... Бағдарлама мазмұнында алдымен өңделетін материалдың қасиетін оқып үйрету қарастырылса,
... ... ... соң оларды өңдеу технологиясы меңгеріледі. Сабақ барысында бірізділік, жүйелілік
... ... ... іске асыруда мұғалімнің қызметі мына бағытта жүзеге асырылуы тиіс:
... ... ... баулу сабақтарының барлық кезеңдерінде оқушылардың жалпыеңбектік, жалпыөндірістік дағдыларын қалыптастыру
... ... ... өндірістің ғылыми негізін, бір тұтас жүйелі білімді қалыптастыруды қарастыруы;
... ... ... әрбір сабақта меңгерген оқу материалы бұрынғы өтілген сабақтардың негізінде
... ... ... әрбір сабақты жоспарлауда ол сабақтардың өткен сабақтармен байланысты болуын
... ... ... сабақта өткен техника-технологиялық мағлұматтар бағдарламалы тиянақты белгілеуді.
Оқытудың түсініктілігі мен
... ... ... принципі. Білімнің жақсы меңгерілуі үшін олар түсінікті келтірілген болуы
... ... ... Оқытудың түсініктілігі мен шамаға лайықтылығы берілген сыныпқа, оқушылардың жас
... ... ... білім деңгейіне сай болуы тиіс.
Шамаға лайықтылық - алған білімнің
... ... ... санасына байланыстылығын көрсетеді. Егер ондай байланыс болмаса, онда білім
... ... ... лайықты емес. Шамаға лайықтылық /түсініктілік пен ауқымдылық/ ол баланың
... ... ... білімі оқыту процесінен, жанұялық тәрбиеден, табиғаттан тікелей алған және
... ... ... құбылыстардан, үлкендермен қарым-қатынаста, кітап оқуда, кинофильмдерден алғаны. Білімнің түсініктілікпен
... ... ... жүйесі көлемі мен ауқымдылығы жағынан оқушының білім деңгейін көтеруі
... ... ... баулу сабағында білімнің шамаға лайықтылығын былай қарастыруға болады. Жасалатын
... ... ... оқушылардың жас ерекшелігіне, физиологиялық ой ерекшелігіне сай келуі. Сонымен
... ... ... істелетін жұмыс қарапайым да, күрделі де емес, оқушының қабілетіне
... ... ... болуы.
Оқытудың көрнекілік принципі. Оқушылық таным нақты фактілер мен құбылыстарды
... ... ... қабылдауынан басталады. Көрнекілік принципі нақтылық пен абстрактіліктің бірлігі негізінде
... ... ... қарастырылады. Бұл принцип оқушылар білімдерді игергенде оқылып зерттеліп отырған
... ... ... құбылыстарды немесе олардың кескінін жанды қабылдаудан жинақтауға, қорытындылауға немесе
... ... ... жалпыдан жалқыға, нақтыға қарай оқытуды осылай етіп қою талаптарын
... ... ... Я.А.Коменскийді көрнекі оқытудың еңбек сіңірген жасампазы деп санаймыз.
К.Д.Ушинский оқушыларда
... ... ... таным, білім белсенділікті дамыту үшін көрнекі оқытудың маңызын жақсы
... ... ... Мұғалімнің сөзінің көрнекілікпен дұрыс ұштасуының үлкен маңызы бар. Дидактикада
... ... ... бен көрнекілікті ұштастырудың екі жолы белгілі. Бірінші жолы -
... ... ... құралдарды көрсету мұғалім сөзінің алдынан келеді. Бұл жағдайда мұғалім
... ... ... байқауына басшылық етеді, ал, байқаулардың барысында олар қажетті білімдерді
... ... ... Екінші жолы - сөзбен түсіндіру құралдарды көрсетудің алдынан келеді.
... ... ... тиімді саналады. Өйткені бұл білімдердің хабарлауын қамтамасыз етіп қана
... ... ... сондай-ақ оқушылардың байқағыштығын дамытуға жол ашады. Екіншісі уақытты аз
... ... ... етеді және материалдық сипаты мен оқыту жағдайларына қарай пайдалануға
... ... ... Кәсіпке баулу сабағында еңбек процесінің орындалу ретін оқушыларға тиянақты
... ... ... мақсатында мұғалім әр түрлі көрнекі құралдарды пайдаланады. Олар техникалық
... ... ... сызбалар, плакаттар, модельдер, макеттер. Практикалық жұмыс барысында дайын бұйымдардың
... ... ... қолданылады. Көрнекілікпен оқыту танымға барлық сезім органын қатыстыру. Көрнекі
... ... ... тек мұғалім ғана емес, сондай-ақ білімдерін бекітіп, тексергенде оқушылар
... ... ... пайдаланады.
Сабақта көрнекі материалмен бастырмалауға болмайды. Көрнекі құралдар тым көп
... ... ... кеткенде туатын әсерлердің молдығы оймен толғап қорытуы қиындатады және
... ... ... білім сапасына нұсқан келтіреді.
Оқытудың саналылық және белсенділік принципі. Саналылық
... ... ... белсенділік оқушылардың таным-білім және практикалық іс-әрекетіне жасалатын педагогикалық басшылықтың
... ... ... байланысты. Саналылық пен белсенділік дәрежесі көп жағынан оқушыларды оқыту
... ... ... тәрбиелеу сапасына байланысты болады. Белсенділік пен саналылық oқытудың бүкіл
... ... ... қалыптасады.
Оқу материалын саналы игеру мұғалім оңайлатып жібермей баяндаған жағдайда
... ... ... болады. Мұғалім пайымдауының, айқындығының, нанымдылығының және дәлелдігінің үлкен маңызы
... ... ... Материалды саналы игеру балалар жаңа бейтаныс сөздердің түсінігін дербес
... ... ... ұмтылған жағдайда мүмкін болмақ.
Оқытудың өмірмен байланыс - білімдерді саналы
... ... ... маңызды алғы шарты. Саналылық - оқу ісіндегі формализмді жеңудің
... ... ... жолы. Оқу ісіндегі формализм - оны жеткілікті түсінбей және
... ... ... қолдана білмей оқу материалын жайдан-жай жаттап алу.
Саналылық, белсенділік, өзіндік
... ... ... еңбек әрекетінде айқын байқалады. Сондықтан оқушыларды еңбек әрекетін, қабілетін
... ... ... түрде, белсенді түрде, белсенді өзіндік жұмыс атқару арқылы қалыптастыру
... ... ... мұғалімнің міндеті. Кәсіпке баулу сабақтарында оқушылардың еңбегі өз бетінше
... ... ... жаттығулар, лабораториялық, практикалық жұмыстар арқылы оқу өндірістік тапсырмалар арқылы
... ... ... құжаттарды талдауы, техникалық, технологиялық есептерді, экономикалық есептерді шешу арқылы
... ... ... асырылады. Сондықтан қарастырып отырған принцип оқу материалын меңгеру деп
... ... ... оқыту тұрғысынан шешу арқылы қарастырылады. Себебі оқушы тапсырма алу
... ... ... өз бетінше сол тапсырманы орындайды. Практикалық жұмыс барысында еңбек
... ... ... анықтайды, схема, сызба, есептеу жолдарын қарастырады. Бірақ ол әрекеттердің
... ... ... оқушы бір мезгілде шеше алмауы мүмкін. Сондықтан мұндай әрекетке
... ... ... біртіндеп оқытуды үйретеді.
Білімді игеру беріктігінің принципі. Білімді игерудің беріктілік
... ... ... оқушының оқыған оқу материалын ұзақ уақыт есте сақтауды көздейді.
Жалпы
... ... ... беретін мектептер мынадай міндет қояды: оқушыларға берілетін білімдер олардың
... ... ... бойы есінде сақтайтындай ету. Ол үшін мұғалім оқыту процесінде
... ... ... білімді саналы игеруін, белсенділігін туғызуы керек. Сонда білімдер берік
... ... ... оқушының дамуына ықпал ете алады. Кәсіпке баулу сабағында оқушыларға
... ... ... пен дағдыны дұрыс қалыптастырсақ және теориялық білімді саналы игертіп
... ... ... тудыра алсақ, онда оқушылар практикада орындаған еңбек операциялардың өмір
... ... ... ұмытпайтын болады. Мәселен, пайдаланатын құрал-жабдықтардың, технологиялық процестердің ғылыми негізі
... ... ... де білімі берік қалыптасуын қамтамасыз ету қажет. Мұның бәрі
... ... ... мағлұматтарды мұғалімнің оқушыларға қалай және қайтып жеткізуінде болмақ.
Теорияның практикамен
... ... ... принципі. Оқушылардың ғылым негіздері болып саналатын сабақтардан алған теориялық
... ... ... практикада қолдана білуді айқындайды.
Кәсіпке баулу сабағындағы негізгі құраушы принциптердің
... ... ... - политехникалық білім беру принципі. Политехникалық білім беру дегеніміз
... ... ... негізгі элементтері туралы экономикалық байланыстары туралы білім беріп, өндірісте
... ... ... кездесетін еңбек құралдарымен жұмыс істеумен дағдыландыру. Соның нәтижесінде барлық
... ... ... туралы мағлұматтарды қалыптастыру.
Политехникалық білімді былай көрсетуге болады:
1. Жалпы өндірістің
... ... ... және практика жүзінде ғылыми негізі туралы жүйелі білім.
2. Жалпыеңбектік,
... ... ... біліктілік пен дағды.
3. Жеке бастың еңбекке қабілеттілігін қалыптастыру. Кәсіпке
... ... ... сабақтарында оқушыларға өндірістің негізі туралы мағлұмат беріледі. Өндірістің негіздерін
... ... ... көрсетуге болады:
1. Материалдық.
2. Техника негіздері.
3. Технология негіздері.
4. Басқару жүйесі.
5.
... ... ... және оның еңбегі.
Өндірісті оқыту екі аспектіде оқытылуы ықтимал:
1.Өндірістің материалдық
... ... ... Өндірістің дидактикалық аспектісі.
Өндірістің дидактикалық аспектісіне өндірісте кездесетін техникалық жұмыс
... ... ... принципі технологиялық процестердің заңдылықтары, өндірістің құрылымы, өндірісті басқарудың экономикалық
... ... ... өндірістің жоспарларының тәсілдері жатады. Өндірістегі жұмысшының өндірістік процеске байланысты
... ... ... функциясын, еңбек әрекеттерін қарастыру дидактикалық мәселелерді қамтиды. Политехникалық білім
... ... ... оқушыларға жан-жақты білім беру қарастырылады.
Оқытуды өнімді еңбекпен ұштастыру принципі.
... ... ... баулу сабағы теориялық және практикалық бөлімдерден тұрады және оның
... ... ... жуық уақыты практикалық сабақтың үлесіне тиеді. Осы практикалық жұмысқа
... ... ... уақытта оқушыларға міндетті түрде сабақтың барысында пайдалы өнімді өндірумен
... ... ... тиіс. Мұндағы ескеретін нәрсе оқушының еңбегі үйретілетін, шеберлігін қалыптастыратын
... ... ... оқу еңбегі, маман жұмысшының еңбегіндей емес. Мектепте кәсіпке баулу сабақтарына
... ... ... оқуды, өнімді еңбекпен байланыстыруда мына міндеттерді шешу қажет: 1)оқушылардың
... ... ... өнімдерінің жоспарын орындау; 2)оқушылардың жасаған бұйымына байланысты еңбегін материалдық
... ... ... моральдық ынталандыру;3)оқушылардың жасайтын бұйымына байланысты есеп жүргізу және ол
... ... ... қажетке жарату; 4) базалық кәсіпорын жағдайларында оқушыларды жұмыс істеуге
... ... ... Практикалық еңбек процестерінде кездесетін құбылыстар мен заңдылықтарын, ғылыми тұжырымдамаларын
... ... ... Еңбек процесіндегі кездесетін құбылыстардың, заңдылықтардың еңбек ету процесінде де
... ... ... асырылатынын оқушыға көрсету қажет етіледі.
Мұғалім қызметінде оқыту принциптерін әрқайсысын
... ... ... емес, бірімен бірі тығыз байланысты жүзеге асыруы қажет.
Кәсіпке баулу
... ... ... дұрыс іріктелген оқу материалы мен практикалық іс-әрекеттерге сәйкес біздер
... ... ... дене тәрбиесі, еңбек тәрбиесі, эстетикалық тәрбие элементтерін беруге жұмыс
... ... ... Бұйымдағы түстердің үйлесіп, қоршаған дүние, табиғат жөніндегі ойды оқуға,
... ... ... үйретеміз. Бейнелеу сауаттылығын қамтамасыз ету жүзеге асырылады.
1.2.
... ... ... БЕРУДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРҒА ШОЛУ
Егер жалпы білім беретін және жоғары
... ... ... өскелең ұрпаққа жинақталған тәжірибе беру бойынша міндеттерді нәтижелі шешетін
... ... ... үздіксіз білім беру идеясы қазіргі заманғы жағдайда іске асуы
... ... ... Өскелең ұрпаққа тәжірибе беруге ақпаратпен жұмыс істеу әдістеріне, жаңа
... ... ... құру әдістеріне, ең маңыздысы - әлемнің дамуы туралы білімдердің
... ... ... деңгейін қалыптастыратын әдістерге үйрету. Сондықтан әрбір оқытушыға және оқушыға
... ... ... мен «үйрену» процестерін игеру үшін 3 тілді меңгеруі қажет:
... ... ... тілін, ғылым тілін және технология тілін.
Соңғы жылдары ғылым саласында
... ... ... мектеп құруда мектептің даму үрдісін зерделеуде білімнің жаңа бағыты
... ... ... педагогикалық инновация дамып келеді.
Инновация дегеніміз - жаңа
... ... ... ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу дегеніміз - тек қана жаңалық
... ... ... ұйымдастыру, яғни инновация үрдісі мазмұнды дамытуды, жаңаны ұйымдастыруды,
... ... ... анықтайды, ал жаңаша деп жаңаның мазмұны, оны енгізудің
... ... ... мен технологиясын қамтитын құбылысты түсінеміз делінген.
Энциклопедиялық сөздіктерді инновация -
... ... ... анықталады. Үлкен энциклопедиялық сөздікте бұл ұғым жаңаша
... ... ... беру деп түсіндіріледі.
... ... ... А.И.Кочетов инновация ұғымына төмендегідей анықтама
... ... ... Көрсетілген деңгейге апаруды қамтамасыз ететін теориялық, технологиялық және педагогикалық
... ... ... бір тұтас бағдарламасы. Алайда Р.Масырова мен Т.Линчевская мұндай анықтамамен
... ... ... білдіреді. Олардың тұжырымдамасында, егер баратын деңгей алдын-ала көрсетілген болса,
... ... ... қандай инновация делінген.
Тәжірибелер көрсетіп жүргендей кез келген инновация -
... ... ... іс әрекеттің шегіне ұмтылу және одан шығуы. Инновациялық құбылыстар білім
... ... ... саласында өткен ғасырдың 80-ші жылдарынан бастап кеңінен тарала бастады.
... ... ... инновация бірнеше өзекті мәселердің түйіскен жерінде пайда болады да,
... ... ... түрде жаңа мақсатты шешуге бағытталады, педагогикалық құбылысты үздіксіз жаңғыртуға
... ... ... Жаңару дегенімізді былай деп түсіндіреді: жаңару –белгілі бір адам
... ... ... әділ түрде жаңа ма, әлде ескі ме оған байланысты
... ... ... ашылған уақытынан бірінші қолданылған уақытымен анықталатын жаңа идея /Масырова,
... ... ... Инновационные школы в Казахстане. РВК, Алматы/.
Осы тақырып төңірегінде жүргізілген
... ... ... талдасақ, бұл терминнің шығу тегі жөнінен бір пікір қалыптаспағандығын
... ... ... Көптеген зерттеулердің айтуынша, бұл термин қоғамдық ғылымға пайдаланылады. Педагогикалық
... ... ... ретінде инновация салыстырмалы түрде жасалынады. Сондықтан бұл ұғымға анықтама
... ... ... әр түрлі пікір таластың болғанымен керемет бір кереғар пікір
... ... ... түсініспеушілік жоқ. Демек инновация терминін анықтауда барлық авторлардың пікірлерін
... ... ... аса алшақтық жоқ десе болғандай. Олардың ойынша инновация –
... ... ... категорияға жатады және ол мектептегі құбылысқа тың жаңалық жаңа
... ... ... оқу жоспарын, әдіс-тәсілдерді оқу және тәрбие жұмыстарына енгізу болып
... ... ... қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: 1)Жеке түрі (жеке
... ... ... бір-бірімен байланыспаған); 2) модульдік түрі (жеке дара кешені, бір-бірімен
... ... ... 3) жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).
Ал кейбір ғылыми әдебиеттерде
... ... ... модификациялық, комбинаторлық, радикалдық деп үш түрге бөледі.
Модификациялық инновация –
... ... ... қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған В.Ф.Шаталовтың метематикаға
... ... ... тірек конспектісі және оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола
... ... ... инновация – бұдан бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша
... ... ... Бұған тіл мен әдебиетті оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.
Радикалдық
... ... ... - білімге мемлекеттік стандарттарды еңгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім
... ... ... негізінен, мөлшерлерді, параметрлерді, деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.
... ... ... –бағдарлы оқыту технологиясын конструкциялау жеке тұлғаның өзіндік дамуын және
... ... ... қарай дамуын қамтамасыздандыратын жеке бағдарлы білім беруге ауыса алады
... ... ... ауысуы керек.
Жеке-бағдарлы оқыту білім беру процесіндегі әрбір оқушыда қызуғышылықты,
... ... ... тәжірибені, танымдық мүмкіндігін, қабілеттігін тудырады. Ізденісті оқуға баулу.
Жоғарыда айтылып
... ... ... инновациялар-өзгертулер білім беруге ізденісті оқуға баулуды жүзеге асырады.
М.Клариннің пікірінше
... ... ... педагогикада оқыту барысында дамытудың бағыттарын көздеп отыр дейді. Мұнда
... ... ... ізденістер тенденциясын анықтайды.
Оның ойынша, ізденісті оқуға баулудағы дидактикалық ізденістер:
-
... ... ... берудің потенциалын екпінді дамыту.
- ізденісті іс-әрекеттің өздігімен жан-жақты бағаланады.
-
... ... ... танымдық деқгейде дидактикалық мақсаттар қояды.
- педагогты оқуды зерттеу бойынша
... ... ... етіп тағайындайды.
-педагогтың оқушыларымен өзара жұмысында жеке кәсіптік дайындығын байқатады.
Ізденісті
... ... ... баулудың базалық моделі болып шығармашылық ізденіс ретіндегі оқыту моделі
... ... ... проблеманы шығару, туғызу, ғылыми болжам жасау, оны тексеру, танымдық
... ... ... пен нәтижеге танымдық рефлекс туындайды.
Мұндай оқыту дискуссия мен ойынды
... ... ... негізінде құрылады. Оқушы оқу процесін белсенді қатысушы – яғни
... ... ... қатысушы ролін ойнау арқылы өткізуі. Отандық және ресейлік
... ... ... қазіргі даму барысында инновациялық ізденіс төмендегідей бағыттарда жүріп
... ... ... білім берудің мазмұнын қалптастыру жеке тұлғаны дамытуға
... ... ... арналған жаңа әдіс жүйе педагогикалық технология құру
... ... ... оны жүзеге асырып үйрену жаңа үлгілердегі оқу
... ... ... жасау оларға енетіндер – гимназия, лицей, колледж кез
... ... ... инновациялық үрдістің нысаны - оқушы.
В.Кларин инновациялық
... ... ... беруді екі негізгі типін бөліп көрсетеді. Инновациялар - жаңалықтар,
... ... ... процесін жаңартады. Олар кепілдік берілген нақты нәтижелерге
... ... ... бағытталған. Олардың негізінде білім беруге технологиялық
... ... ... кірісуді қажет етеді.
... ... ... Инновациялар - өзгертулер оқу процесін айналдыратын бұл
... ... ... зертеу жұмыстарын қамтамасыздандыруға негізделген. Осыларға сәйкес жоспарланған
... ... ... техникалық ортаны жасауға және оқыту
... ... ... технологияны қолдануға бағытталған.
Технология-грек тілінен аударғанда techne (өнер,
... ... ... ғылым) және logos (ұғым, ілім) дегенді білдіреді. Шетел сөздіктерінде:
... ... ... - өндірістік процестерді жүргізу құралдары мен әдістері туралы білімдердің
... ... ... Технологиялардың көмегімен ақыл-ой ақпараты практикалық шешімдердің тіліне аударылады. Технология
... ... ... бұл білім беру әдістері сонымен қатар жеке түрінде білім
... ... ... қатысады. Кез-келген білім беру не технология, болмаса өнер болуы
... ... ... Өнер интуицияға негізделген, ал технология ғылымға. Бүкіл процесс қайтадан
... ... ... үшін өнерден басталады, технологиямен аяқталады.
Білім берудегі қазіргі заманғы технологиялардың
... ... ... жаңа білім беру парадигмасы іске асатын құрал ретінде қарастырылады.
... ... ... беру технологияларының даму тенденциялары тұлғаның өзін-өзі тануына және өзін-өзі
... ... ... мүмкіндік беретін гуманитарлық білім берумен тікелей байланысты. «Білім беру
... ... ... термині ''оқыту технологияларына” қарағанда көлемді. Өйткені, білім беру технологиясында
... ... ... тұлғалық сапасын дамыту және құрумен байланысты болатын тәрбиелік аспекті
... ... ... құжаттарында оқыту технологиясы техникалық және адамдық ресурстар білімін игеру
... ... ... оқытудың барлық процесін анықтау, қолдану және құрудың жүйелі әдісі
... ... ... қарастырылады. Бұл технология анықтамасы үздіксіз жаңа (экологиялық, ғарыштық, ақпараттық)
... ... ... пайда болса да толық және дәл мәліметті бере алмайды.
Технология
... ... ... жалпы түрінде бұл мақсат қалай және қандай өнімнің нақты
... ... ... енеді немесе оның бөлімін құрайды деген сияқты ойдан шығарылған
... ... ... Мысалы: ғылыми және әдістемелік әдебиеттерден технологиялар анықтамасының бірнеше
... ... ... айтып өтелік:
-практикалық мақсаттарға жетудің техникалық әдістері;
-адамның өмір сүруі үшін
... ... ... заттарды алу үшін қолданылатын әдістердің жиынтығы;
-адамның білім беруін ұйымдастыру
... ... ... мен процедураларының жиынтығы;
-адамның тәртібін модельдеу үшін қолданылатын құралдар;
Білім берудің
... ... ... заманғы технологиясының нұсқауы, төмендегі принциптердің қатысуымен жасалуы тиіс:
- дидактикалық
... ... ... көрсететін технологияның бүтіндік принципі;
-қойылған мақсатқа жету үшін нақты педагогикалық
... ... ... технологияларды қайта өндіру принципі;
-сәйкес келетін педагогикалық жүйелердің өзін-өзі дайындау
... ... ... әсер ететін факторлардың приоритеті және педагогикалық құрылымдарының қисықтық принципі;
-оқушының
... ... ... тұлға ретінде қалыптасуына және оның танымдық қабілеттілігіне оқыту процесінің
... ... ... принципі;
-біріктірілген білімдерді құру үшін оптимальді жағдай жасайтын оқу ақпараттарының
... ... ... көп болу (артық болу) принципі;
Сонымен технология көмегімен білімдерді, дағдыларды,
... ... ... игеру процесінде тұлғалық қасиеттің дамуында нәтижелі шешімге жету мүмкіндігі
... ... ... етіледі.
Гуманитарлық технология - адамдардың өзін көрсету, олардың интеллектуалдық қасиеттерін
... ... ... жүзеге асыруы технологиясы.
Технологияның
... ... ... Техникалық және экономикалық технологиялардың тиімділігі: Мысалы: Гуманитарлық технологияларды қолдануда
... ... ... мен менеджерлердің қаншалықты жетілдірілгенімен анықталады. Кейбір социологиялық зерттеулер бойынша
... ... ... жетекшілері өздерінің білімдері мен қабілеттіліктерін 30 пайызға, ең жоғарғысы
... ... ... пайызға жетілдіреді. Неғұрлым олардың басқару - гуманитарлық дайындығы төмен
... ... ... соғұрлым олардың жеке тұлғалық іскерлік потенциалдары төмен болады. Бұл
... ... ... жақсарту өндірістік кәсіпорындарда еңбек өнімділігін 25-30 пайызға, ал жеке
... ... ... 40-60 пайызға жоғарылатуды қамтамасыз етеді.
Технологиялық және экономикалық техникалармен қатар,
... ... ... өмірімізде әлеуметтік техникалар пайда болды. Олар шет елдерде бұдан
... ... ... белгілі болған. Бұған қызығушылық ХХ ғ. 70-80 жылдары Болгарияда
... ... ... ірі жұмыстардың пайда болуына байланысты пайда болды. Бұл Н.Стефановтың
... ... ... ғылымдар және әлеуметтік технология” және М.М.Марковтың «Әлеуметтік басқарудың нәтижелілігі”.
... ... ... ғ. 60 жылдары пайда болған әлеуметтік психология және социология
... ... ... әлеуметтік процестерді басқару бойынша зерттеулер мүмкін бола бастады. Бұл
... ... ... кезегінде әлеуметтік, инженерияны, содан кейін әлеуметтік технологияларды қажет ете
... ... ... Бірақ бұл аталған ғылыми-қолданбалы аймаққа кеш қосылу, оның түсінігінде
... ... ... түрлі көзқарастарға әкелді, көбінесе әлеуметтік технологиялар, адам жүргізетін технологиялармен
... ... ... жүреді. Әлеуметтік технологиялар адам өмірінің маңызды мәселелерін шешуге мүмкіндік
... ... ... Оларда негізінен әлеуметтік құбылысқа назар аударылады. Адам мұнда обьект
... ... ... де, мақсат ретінде де болмайды. Оларда өзінің обьекті және
... ... ... сәйкес өзінің мақсаттары болады. Сондықтан бұл аталған технологиялар түрінің
... ... ... пайда болады.
Гуманитарлық технологияларға:
... ... ... ситуациялық және күнделікті технологиялар жатады.
... ... ... гуманитарлық технологиялар болашақта мүмкін болатын нұсқаулардың экономикалық, әлеуметтік, мәдени,
... ... ... және демографиялық “болжам” жасайтын синоптикалық картаны қайта өндіреді. Бұл
... ... ... көмегімен еңбек ұжымдарының аймақтың қоғам жағдайының нақты моделі болжамдалады.
... ... ... өзінің жұмысында жаңа мәселелерді шешуге дайын болуға қызығатын жетекшілер
... ... ... өте маңызды.
Ситуациялық гуманитарлық технологиялар - қандай да бір жағдайлардың
... ... ... бойынша қолданылады және өңделеді. Мысалы: төтенше жағдайларда адамдардың тәртібін
... ... ... Бұл технологиялар бойынша арнайы тренингтер жұмысшылардың кәсіби оқуы жүргізіледі.
... ... ... ол ”ситуация-жанжал” немесе іскерлік ойын түрінде жүргізіледі.
Күнделікті гуманитарлы технологиялар
... ... ... болып табылады. Мысалы: кәсіби оқыту технологиялары, дарынды адамдардың іздену
... ... ... гуманитарлық білім технологиялы емес екені белгілі. Біріншіден гуманитарлық білімдер
... ... ... бағытпен сипатталады. Екіншіден оларға абстрактылық өздігінен түсіндіру мүмкіндігі сәйкес
... ... ... Үшіншіден оған көркемік тілдің байлығы, символдардың әр түрлі болуы,
... ... ... тән.
Гуманитарлық ақпараттарға белгілермен белгі қою аз нәтижелі. Алынған нәтижелер
... ... ... түрде. Мұның бәрі гуманитарлық ақпараттың техникалық өңдеу үшін
... ... ... жағынан да формасы жағынан да қиын екендігін көрсетеді. Гуманитарлық
... ... ... мазмұнын айта отырып келесіні тұжырымдауға болады: гуманитарлық технологиялар –бұл
... ... ... білімдердің жүйесі, оларды қолдану нақты шарттардың, құралдардың және
... ... ... көмегімен нақты адам жүргізетін жұмыстарды іске асыруға мүмкіндік береді.
Технологияда
... ... ... мен ой төмендегілерді анықтайды: ғылыми-гуманитарлық білімдер, шарттар, құрылымдар және
... ... ... Гуманитарлық технологияда обьект ретінде өмір, жеке тұлғалардың өмір сүруі
... ... ... түрлі әлеуметтік қоғамдар адам мен табиғаттың бір-бірімен әрекеті қарастырылады.
... ... ... ғылыми көлемді технологиялар. Әрбір технологияларды жасау үлкен көлемді
... ... ... олардың арнайы іріктелуін, жаңа ғылыми зерттеулер нәтижелерін қолдануды қажет
... ... ... деңгейдегі қателерді адамдар жеке басының қадір-қасиетіне немесе денсаулығына зиян
... ... ... үшін азайту қажет. Бұл үшін оларды жасау кезінде ”концепция-болжам-версия-нұсқа”
... ... ... бойынша көп рет логикалық ойлану қажет.
Гуманитарлық технологияларда ойға жету
... ... ... кепілдіктің төменгі коэффициенті бар. Гуманитарлық технологиялардың ”соңғы” нәтижелерінің кепілді
... ... ... олардың обьектісінің бір-біріне қарсы болмауы олардың обьектісінің бір-біріне қарсы
... ... ... сипатталады.
Гуманитарлық технологиялар кәсіби жұмыстың негізгі түрі. Оларды игеруге тұлғалық
... ... ... іскерлік сапалары бар адамдардың ғана қолы жетеді. Гуманитарлық педагогиканың
... ... ... ерекшеліктері.
Педагогикалық жүйе дегеніміз тұлғаға мақсатты түрде бағытталған бір-бірімен тығыз
... ... ... тәсілдер, әдістер мен процестер.
Педагогикалық технология деген бұл іс жүзінде
... ... ... асырылатын педагогикалық жүйенің нақты жобасы. Демек, кез-келген педагогикалық технологияның
... ... ... жүйелік қатынастар жатыр. Жүйе – мүшелік тұтастық (сынып, мектеп,
... ... ... оқу орны, топ т.б.). Мысалы, компьютер – жүйе, онымен
... ... ... істеген оқушыда. Бірақ бірге олар қосылған жаңа жүйені құрастырмайды,
... ... ... тек қана өзара іс-қимылы бар кешенді жүйе. Кешен -
... ... ... іс-қимылы бар, бірақ та жеке тіршілік ететін жүйе. Педагогикалық
... ... ... технология нақты технологиялық процестерде жүзеге асырылады. Технологиялық процесс
... ... ... ой тұжырымдамасында мысалға, нақты тақырыпты оқыту тәсілдері мен формалараның
... ... ... жатады, және де әр түрлі есептер шығару кезінде дағдыларды
... ... ... мақсатындағы сарамандық міндет бірдей оқыту технологияның көмегімен шешіледі.
Оқыту (тәрбиелеу)
... ... ... тұтастығы оның үш құрамдас бөлігімен қамтамасыз етіледі:
• ұйымдастыру формасымен;
• дидактикалық процеспен;
• мұғалімнің
... ... ... оқыту техникалық құралдары) мамандығы.
Педагогикалық технологияның тақырыбы болып мұғаліммен оқушының
... ... ... түрлі жағдайлардағы нақты өзара іс-қимылдары, олар оның құрастырылған, жүйеленген,
... ... ... оқыту және тәрбиелеу стандарттарға сай тәсілдер негізінде компьютер мен
... ... ... құралдар қолдану арқылы ұйымдастырылады.
Педагогикалық технологияның міндеттері:
• әр түрлі қызмет саласындағы
... ... ... пен дағдылардың шыңдалуы, білімнің тереңділігін, беріктілігін арттырылуы.
• Мінез – құлықтағы
... ... ... құнды әдеттермен формаларды нығайту және арттыру.
• Технологиялық құрал-саймандармен жұмыс істеуге
... ... ... ойлау дағдыларын дамыту.
• Оқу міндеттерімен қоғамдық пайдалы еңбек ұйымдастыруда
... ... ... тәртіпке сай нақты әдеттерді тәрбиелеу.
Дидактикалық процесте (процес дегеніміз объективті
... ... ... ететін қозғалыс) тәрбие процессі және оқу процесі түрлеріне бөлінеді.
... ... ... процесінде ұйымдастыру үшін нақты мақсат қою жұмысын жүзеге асыру
... ... ... А.С.Макаренко айтқандай, педагогикалық ғылымның шын мәнінде дамуы оның «тұлғаны
... ... ... қабілеттілігімен байланысты, яғни тәрбие процесіндегі тұлғаның бойындағы қасиеттерді болжап
... ... ... Мақсаттардың анықтығы оқу-тәрбие процесіндегі қатал технологияға көшуін рұқсат етеді,
... ... ... бұл дегеніміз педагогикалық (тәрбиелік) процесстік сапасын едәуір көтерілуімен байланысты.
Жалпы,
... ... ... технологияның тереңдік мағынасы неде?
Біріншіден, педагогикалық технология тәжірибе жүзінде
... ... ... педагогикалық экспериментті жоққа шығарады да, оны алдын-ала жобаланған оқу-тәрбие
... ... ... жолына аударады, кейін бұл жобаның сыныпта жүзеге асырылуын қамтамасыз
... ... ... Бұл «дидактикалық (тәрбие) түсініктеме тілдерінде мүмкін болып табылады.
Екіншіден, бұрынғы
... ... ... арналған сабақ жоспарларынан өзгеше, педагогикалық технология оқушының өзіндік жұмыс
... ... ... анықтайтын оқу-тәрбие процесіндегі жоба ұсынады, яғни бұл оқу танымдық
... ... ... жобалануы кез-келген оқушылар санын жоғарғы тұрақты табысқа жетуге болады
... ... ... сөз.
Үшіншіден, педагогикалық технологияның айшықты қасиеті – мақсат білімділік процесі.
... ... ... педагогикалық технологияның негізгі мәселесі дәстүрлі педагогикадан басты айырмашылығы. Ол
... ... ... қырынан талқыланады:
1. Мақсат білімділіктің болжамы және оқушылардың оқу бағдарламасын
... ... ... меңгеруін объективті бақылау.
2. Жалпы тұлғаның дамуы.
Төртіншіден, педагогикалық технологияны нақты педагогикалық
... ... ... жобасы ретінде білу арқасында оның маңызды қағидаларының бірі –
... ... ... оқу тәрбие процесінің тұтастық қағидасы. (құрылымдық және мазмұндық) тұжырымдауға
... ... ... Тұтастық қағидасы педагогикалық жүйенің барлық элементтерінің үйлесімділігі.
Тұтастық қағидасы болашақ
... ... ... педагогикалық жүйенің барлық элементтерінің үйлесімді. Өзара іс қимылына қол
... ... ... қажеттілігін көрсетеді. Көлденең (бір оқу кезең шеңберінде тоқсанда, семестрде
... ... ... оқу жылында; тігінен бүкіл оқу кезеңіне. Бұл жерде педагогикалық
... ... ... (ПЖ) бұл элементіне өзгеріс енгізу үшін, басқа да элементтерді
... ... ... құруға тура келеді. Мысалы, оқу мақсаттарын өзгерте отырып, бірақ
... ... ... мазмұнын және оқу процесін сол қалпында қалдырсақ, біз өзгерген
... ... ... өзгерткен деформацияланған педагогикалық жүйеге тап боламыз. Тәжірибе көрсеткендей, олар
... ... ... емес. Бірақ әлемде жалпы педагогикалық технология деген не және
... ... ... оқу «технологиясы» туралы түсініктемелер қалыптасып келеді.
«Педагогикалық технология» көптеген анықтама,
... ... ... жайында мамандардың көпшілігі оларды үш маңызды жағдайлармен біріктіреді.
• Оқытудың жоспарын
... ... ... нақты анықтамалардың негізінде оқушылардың іс-әрекетін бақылау.
• «Бағдарламалау» оқу процесінің
... ... ... қатаң түрде оқытушының іс-әрекеттері (алғыс немесе жаза түрінде), оқытуға
... ... ... ету.
• Оқушылардың алғашқы белгіленген эталонмен оқытудың нәтижесін кезеңдік тест жүйесі
... ... ... салыстыру.
Білім беру процесінің рационалдық стратегиясы оның құрылымын оқытумен жобалайды.
Бірінші
... ... ... – оқытудың жоспарын құру, нақты анықтамалардың негізінде оқушылардың іс-әрекетін
... ... ... кезең – диагностикалық – білім деңгейінің тексерілуі. Оқушылардың қандай
... ... ... алғанын тексеру, жобамен емес әрқайсысын жеке – жеке тексеру.
Үшінші
... ... ... – рецептуралық: оның маңында бағдарламалық оқытудың нәтижесін немесе іс-әрекеттіңн
... ... ... жинақтау.
Төртінші кезең – бақыланған жоспардың реализациясы оқытудың ұйымдастырылған шарттарымен
... ... ... ету, қарастырылған технологияның тәртіптік тренинге енуі.
Бесінші кезең – алғашқы
... ... ... енгізілген қорытынды эталонмен этаптық тест жүйесі арқылы бағалаудың нәтижесін
... ... ... оқытудың тиімділік бағыты.
Экономикалық – оқу барысының резервін, мұғалімнің оптималды
... ... ... және аз мерзімде жоспарланған жұмыстарының нәтижесін қамтамасыз етеді.
Корректорлық-оперативтік қайтарма
... ... ... мүмкіндігі дұрыс нақты мақсаттарға бағыт беру.
М.Чошанов «Оқытудың технологиясы» және
... ... ... жүйе» түсінігін бере отырып, әрбір ерекшеліктері әрбір белгінің көрсетілуінен
... ... ... Егер педагогикалық технологияда бұл белгілер неғұрлым көрнекті түрде көрініс
... ... ... онда олар педагогикалық, дидактикалық және әдістемелік жүйелерге көрнекті көрсетілмеуі
... ... ... не мүлдем көрсетілмеуі де мүмкін. Тағы да бір ерекшелік
... ... ... технологияда педагогикалық және дидактикалық, әдістемелік жүйелерде қатысатын мазмұнды компоненттер
... ... ... көрсетілмеген. Педагогикалық технология немесе оқытудың технологиясы дидактикалық және әдістемелік
... ... ... негізгі (процесуалды) бөлігі б.т. Мысалы, методикалық жүйе мынадай міндеттерді
... ... ... бағытталған болса:
1. Нені оқыту керек?
2. Не үшін оқыту керек?
3. Қалай оқыту керек?
-
... ... ... кезде оқыту технологиясы ең алдымен үшінші сұраққа бір ғана
... ... ... жауап береді.
4. Қалай нәтижелі етіп оқыту керек?
Отандық педагогикадағы «Педагогикалық
... ... ... түсінігі қаншалықты қолданыста болғанымен, сол уақытта да ол түсінік
... ... ... болмаған. Білім берудің қазіргі кездегі практикасында бұл ұғым стандартты
... ... ... ғылыми көріністерде ереже ретінде қолданылып, педагог жұмыстарының өндірілген әдіс-тәсілдерін,
... ... ... білдіреді.
Технологияны түсіну үшін ең алдымен педагогикалық қызметтің өндірушілік белгісіне
... ... ... аудару қажет. әлеуметтік жоспарда бұл белгі, технологияның басқа белгілері
... ... ... оның бұқаралық сипатымен байланысты.
Отандық педагогикадағы педагогикалық технология түсінігі педагогикалық
... ... ... әлемдік көрінісіне жақын болып келеді және білім беру процесінің
... ... ... диагностикаландырылған нәтижелерінің құрылуымен көрініс табады. (В.П.Беспалько – педагогикалық технологияның
... ... ... – М.; 1989 ж.).
Педагогикалық технология - қазіргі талапқа сай
... ... ... іріктеліп, реттелген оқытудың жаңа мазмұн, әдіс – амалдарының дидактикалық
... ... ... психологиялық-педагогикалық жиынтығы.
1.3. КЕЙСТІК ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Кейс әдісі интенсивті
... ... ... технологиясы ретінде оқушының өз бетінше ойлау және инициативашылдығын мен
... ... ... творчестволықпен педагогикалық жетекшілік етуінің үйлесімділігіне ерекше мүмкіндіктер береді. Кейстер
... ... ... ұжымдық және жеке ізденісті қажет ететін практикалық проблемалар көрсетілген
... ... ... материалы. Кейс сөзі ағылшын тілінен тәржімалағанда уақиға, іс деген
... ... ... білдіреді.
Кейс әдісі немесе нақты ситуациялар әдісі шет елдерде экономикаға
... ... ... бизнеске оқытуда кеңінен қолданылады. Бұл әдіс ХХ ғасырда АҚШ-тағы
... ... ... университетінің Бизнес мектебінде, сол кездегі заңгерлерді даярлау технологиясынан алынып
... ... ... бастады. Мұнда ерекше көңіл бөлінетін нәрсе студенттердің практикалық
... ... ... өз беттерінше зерделу жұмысына берілді. 1910 жылы профессор Копленд
... ... ... өмірінен алынған ситуацияларды зерделуде пікірталасты қолданды. Ал 1921 жылы
... ... ... ситуацияларды алғашқы жинағы жарыққа шығарылды.міне сол кезден бастап Гарвард
... ... ... мектебі нақты ситуациялар әдісінің негізіг насихаттаушысы б.т.
Кейс әдісі-
... ... ... мәселені нақты іс-әрекетте алынған теориялық білімін қолданып, талдау қабілеті,
... ... ... дағдылар мен шеберлікті дамытуға және өз ұстанымын қорғауды үйренуге
... ... ... береді.
Кейс - оқу-нақтылық ситуация.
Кейс - (оқу-нақтылық ситуация) - белгілі
... ... ... проблеманың шешімінің сипаттамасы.
Кейс - проблеманы түсінуге жағдай жасайтын белгілі
... ... ... көлемін құрайтын, ситуацияның болжамы мен нәтижесін жобалайтын практикалык оқу
... ... ... ішінде оку-нақтылық ситуация нені білдіреді, жақсы ойластырылған оқу-нақтылык ситуация
... ... ... қарастырылатын шешімдерді мұғалімдер мен оқушылар үшін тиімді білім беру
... ... ... айналдыруға көмектеседі.
• Қызықты оқиғаны айта отырып, басты кейіпкердің рөліне
... ... ... цитаталарды ендіру.
• Оқырман үшін мәнді оқиғалар.
• Педагогикалық
... ... ... болуы.
• Шиеленіс тудырып, оның шешімін табуға талпындыру.
•
... ... ... түрлі аудиторияларды оқу мақсаттарына қолдану икемділігі.
• Оқытуға бағытталған
... ... ... дамудың мәселелерін көрсетеді.
• Проблемаларды шешуге көмектеседі.
• Жан-жақты
... ... ... Әлеуметтік жауапкершілік сезімін ынталандырады.
• Қоғамдағы маңызды өзгертулерді
... ... ... жағдай жасайды.
• Көнерген проблемаларды шешу барысында басқарудың жаңа шешімдерін
... ... ... ынталандырады.
• Оқытудың жалпы және пәнаралык функциясын орындайды.
Оқу-нақтылық ситуацияны алуда
... ... ... «белсенді» немесе «енжарлық» рөлдерді атқаруы мүмкін. Кейде ол «талдауға»
... ... ... жасаса, кейде пікір-сайысты қорытындылаумен шектеледі. Мұғалім дәлелдеулердің қызықты желісін
... ... ... оны қолдап немесе пікір-талас алаңынан өзгелерді алып шығып, басымдылық
... ... ... талап етеді. Сұрақты өзі қояды. Оқушылардың дұрыс жауаптарына демеушілік
... ... ... арқылы өзінің басымдылығын нақтылай түседі және болып жатқан пікір-таласты
... ... ... отырып оқушылардың барлығын өзі алаңнан алып шыға алады. Бұл
... ... ... «миға шабул» әдісі жүзеге асады деп есептеуге болады. Себебі,
... ... ... жауап беру уақыты шектеуленеді.
Бұдан шығаратын қорытынды кейс әдісін бойынша
... ... ... ситуацияны шешу үшін қандай бір жұмыс әдісін таңдау қажет.
... ... ... ол оқу бағдарламасы бойынша бір тарауға немесе бір тақырып
... ... ... ұйымдастырылуы мүмкін.
Мұнда және бір ескеретін нәрсе кейс әдісі бойынша
... ... ... педагогикалық қызметі қандай болуы керек. Мұғалім іс-әрекетінің стратегиялары болады:
1.
... ... ... жағдайды шешудегі қосымша сұрақтар немесе ақпараттар түрінде сілтеме -
... ... ... Оқушы проблема бойынша
... ... ... жұмыс істеп шешімін
... ... ... мұғалім араласпайды.
3. Нақты жағдайларға мұғалімнің өз
... ... ... бірге-бір деп аталатын нағыз «қызығушылықпен сұрақ» тудыруы мүмкін. Оқушының
... ... ... ойы, ұстанымы мен ұсынысы көптеген сұрақтардың арқасында тексерілуі мүмкін
... ... ... ол бекіткен логика тыңғылықты талдауға алынады. Бұл тұста кейс
... ... ... бойынша білім алушының өз ұстанымы ескеріледі.
КЕЙС ТЕХНОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША
... ... ... ОҚЫТУ ҚАҒИДАЛАРЫ
Кейс ережелері Мазмұны
1. Қызығушылық және силау, шыншылдық Кеңесші немесе тәлімгер
... ... ... силайды, бірақ міндетті түрде жағымды қарым-қатынас жасау шарт емес.
Ол
... ... ... бірақ проблеманың шешімі бойынша өз пікірін айтпайды. Болып
... ... ... оқиғаны түйіндейді. Ол жақсы тыңдаушы.
2.Өзара түсіністікке негізделген байланысты күшейту. Бұл
... ... ... өзара визуалды байланыс, яғни жаны ашу, шынайылық, силау, жеке
... ... ... айту, әзіл. Оқушының кеңес алуда, жалпы тәлімгерден нені
... ... ... айқындау. Бұған белгілі бір уақыт бөлу.
3. Эмоцияны көрсетуге мүмкіндік
... ... ... өзін нені толғандырып жүргені туралы сұраңыз. Біріншіден – не
... ... ... жатыр?, Екіншіден - Өзін қалай сезінеді?, Үшіншіден – Одан
... ... ... қарай не болды? Әңгімеден соң осы әр деңгейде ол
... ... ... қалай нені сезінгені туралы айтып беруін сұраныңыз.
4. Сенімділікке негізделген
... ... ... -қатынас. Оқушылар өздерінің қобалжуларымен бөліскенне соң өздерін жеңіл сезінуі тиіс,
... ... ... бұл проблема олардың алдында бірінші рет болса.
5. Жағымды үміт
... ... ... нәтиже. Егер оқушы өзін жақсы сезінсін десеңіз, олардың бойында болшақта
... ... ... өзгерістер болатындығына сендіріңіз.
6. Шындыққа жақын себептер мен оларды шешу
... ... ... ұсыныңыз. Себептерді түсіндіру сенімді болуы қажет. Проблема шешімі саналы түрде
... ... ... проблемаға негізделуі қажет. Естеріңізге сақтаңыздар – жиі кеңес алатын
... ... ... солғұрлым тез қабылданады. Бұл оқытудың тиімділігіне қойылатын негізгі талап
... ... ... шешімдер ұсыну болып табылады.
7. Жеңіске жетуге мүмкіндік жасаңыз. Сіз қол
... ... ... адамдарға өзіңізбен сенімді жағымды қарым-қатынас жасай алатындығын көрсетіңіз.Осы ситуация
... ... ... табуға тағы да бір адамға көмектесе алғаныңыз сіздің жеңіске
... ... ... көмектеседі. Сіздің көмегіңізбен ол біртіндеп өз ойында проблеманы айқындай
... ... ... Бұл әлдеқайда жеңіске жетудің жемісті жолы екендігіне көз жеткізеді.
8.
... ... ... шешімді таңдау барысын мадақтаңыз. Оқушының сын-пікір айтуына жағдай жасаңыз, бұл
... ... ... өзін-өзі бақылай білуіне көмектеседі. Оған өзінің таңдаған шешімі үшін
... ... ... мойнына алуға көмектесіңіз. Бұл үшін проблеманың шешілуі мүмкін екендігіне
... ... ... сендіру қажет.
Кейс-стадия - нақты оқу жағдаяттарын қолдана отырып оқыту
... ... ... мазмұны:
1 этап. Оқушы ситуацияның жазбаша мазмұнымен таныса отырып өз
... ... ... проблеманың мәнін түсінуге тырысады, бағалау барысында өз пікірін білдіре
... ... ... дұрыс шешімін табуға тырысады.
2 этап. Аз топтарда жұмыс жасау.
... ... ... аз топпен (4-6 адам) кейс негізін құрайтын проблема шеңберінде
... ... ... алмасады, және консенсус ізденісі бойынша және диалог тәсілі көмегімен
... ... ... шешімге келеді. Бұл этапта «брейсторминг», диалог, полилог, пікірталас, талас
... ... ... мүмкін.
3 этап. Жалпы топтық пікірталас (обсуждение) мұғалімнің басқаруымен өткізіледі.
... ... ... топ проблема шеңберінде өз көзқарасын ситуациялар негізінде білдіреді. Пікірталас
... ... ... мұғалім жауаптарға сапалы баға бермейді, кез-келген жауап дұрыс деп
... ... ... (мүмкін).
Оқушының меңгеретін біліктіліктері: ақпаратты зерделей және жүйелей білу
... ... ... сөйлей білу, пікірталастыра білу, өз көзқарасын дәлелдей білу біліктілігі.
Кейс
... ... ... бойынша оқушының білімін бағалау критерийлері: І вариант. Кейсті
... ... ... бес критерйін белгілеу:
А – материалды білуі және түсінуі;
В –
... ... ... зерделеу;
С – ақпараттық кеңістікті қолдану;
Д – ой-толғау логикасын тұрғызу;
Е
... ... ... кейсті презентациялау.
Әр критерий максимум 3 баллмен бағалау ұсынылады, ғни
... ... ... максимум 9 балл қоя алады.
ІІ вариант. Оқушылардың шығармашылық жұмысы
... ... ... кейсті бағалаудың 3 критерий тобы ұсынылады: А – оқу
... ... ... білуі және түсінуі; В – ақпараттарды зерделеу және бағалау;
... ... ... –ой-толғау логикасын тұрғызу.
Критерийлерге сәйкес оқушылардың жетістіктерін бағалау
Критерий Бағалау (3балл)
А.
... ... ... материалды білу және түсіну. Сәйкес мысалдар келтіре отырып студенттер қарастырылатын
... ... ... нақты және толық анықтайды.
В. Ақпаратарды зерделеу және бағалау. Оқушы салыстыру
... ... ... жалпылау тәсілдерін ұтымды пайдалана отырып талдау категориясын қолданады, проблема
... ... ... өзінің жеке бағасын береді.
С. Ой пікірін айту. Ой тұжырымын жасау
... ... ... берілген жауаптар анық және бірреттілікпен беріледі. Берілген тезистер аргументті
... ... ... беріледі. Әр түрлі көзқарас айтылады және өздерінің жеке бағасы
... ... ... критерий. Оқушы білуі тиіс:
- кейс тақырыбын анықтау;
-
... ... ... жауап беруге қажетті базалық ұғымдар мен теориялар көлемін
... ... ... терминдер мен ұғымдарды түсіне білу және орынды қолдану;
- ұғымдарды
... ... ... мысалдармен толықтыру.
В критерий. Оқушы білуі тиіс:
- негізгі талдау
... ... ... қолдану;
- себепті-салдарлы байланысты анықтау;
- салыстырмалы сыпатты аппаратты қолдану;
- берілген
... ... ... бойынша жеке субьективті баға беру.
С критерий. Оқушы білуі
... ... ... зерттеу сұрақтарын анықтау;
- мағынасы бойынша кейсті бөліктерге бөлу;
- бір
... ... ... екіншісіне өтуде ой-тұжырым логикасын сақтау;
- кейстің негізгі ережелеріне аргумент
... ... ... аралық және қорытынды шешімдер келтіру.
ІІ ТАРАУ. ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН
... ... ... ІСІ» ПӘНІНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
2.1. «АВТО ІСІ» ПӘНІН
... ... ... МАЗМҰНЫ
Білімнің мазмұны – оқыту процесі компоненттерінің бірі. Бұл
... ... ... білімнің, іскерліктің және дағдының жүйесі. Осы жүйенің негізінде оқушылардың
... ... ... қабілеті дамиды, ғылыми көзқарасы, мінезі қалыптасады.
“ Білім беруді
... ... ... жетілдірудің негізгі талаптарының бірі – оқу
... ... ... пәндері бойынша сабақ беру деңгейін
... ... ... арттыру, оқу пәндерінің негізгі ұғымдары
... ... ... мен жетекші идеялары барынша айқын
... ... ... баяндалатын болсын, оларда ғылым мен
... ... ... практиканың жаңа жетістіктерінің қажетті
... ... ... көрініс табуын қамтамасыз етілсін” –
... ... ... мектеп реформасында жазылған.
Оқыту процесінің
... ... ... болуы: біріншіден, мұғалімнің өз
... ... ... теориялық және практикалық дайындығына,
... ... ... процесін ұйымдастыра және басқара
... ... ... екіншіден, білім дарзығына, жоғары
... ... ... ғылым мен техника жетістіктерін
... ... ... білуіне; үшіншіден, мұғалім мен
... ... ... арасындағы адамгершілік өзара қатынас
... ... ... бірлікке байланысты.
Білім беру саласында
... ... ... процесінің мәні өте зор, өйткені
... ... ... осы кездегі қоғамдық - өндірістік қатынастардың
... ... ... дамуы оқытудың ғылыми – практикалық деңгейіне
... ... ... байланысты. Оқыту процесін ұйымдастыру барысында
... ... ... оқушы және оқушылар ұжымы біржағынан
... ... ... оқыту обьектісі, екінші жағынан оқыту
... ... ... субьектісі болады. Осыған орай, оқыту
... ... ... процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы,
... ... ... олардың шығармашылық еңбек етулеріне зор
... ... ... болады.
Кәсіптік білім берудің екі сатысы бар: орта мамандар
... ... ... арнайы оқу орындарын (Кәсіптік мектеп, лицей), жоғары мамандар даярлайтын
... ... ... орындары (институт, университет, академиялар).
Арнайы орта және ЖОО кәсіптік білім
... ... ... мазмұны бір-бірімен өзара байланысты үш бағытта құрастырылады:
- мамандыққа байланысты теориялық
... ... ... беретін арнайы пәндар;
- практикалық білім беретін – кәсіптік шеберлікті меңгеру;
- жаратылыс-математикалық
... ... ... гуманитарлық ғылымдардың негіздерін меңгеру.
Кәсіптік білімнің негізі – жалпы және
... ... ... білім. Осы білімнің негізінде арнайы орта және ЖОО бітіретін
... ... ... жалпы ғылыми даярлығы кеңиді, сауаттылығы артады, өз мамандығын терең
... ... ... өзіміздің ұсынып отырған «Авто ісі»
... ... ... бойынша жоғары сыныптар орта мектепте немесе МОӨБ
... ... ... алады. «Авто ісі» пәні бойынша жоғары сынып оқушылары алдымен
... ... ... және өз елімізде шығарылатын автомобиль түрлерімен және олардың негізгі
... ... ... танысады, жұмыс істеу принциптерін зерделейді. Қарапайым техникалық күтім жасау
... ... ... жөндеу жұмыстарының түрлерімен танысады.
Олар 10-11 сыныптарда пәнге жалпы бөлінген
... ... ... оқу барысында арнайы жабдықталған кабинеттермен жөндеу шеберханаларында білім алады.
... ... ... білімдерін практика барысында іске асырады. Сонымен қатар оқушылар автомобильдердің
... ... ... қарапайым макеттерін жасайды.
«Авто ісі» пәні бойынша 10-сыныпқға арналған
тақырыптық
... ... ... мен тақырып атаулары Жалпы сағат
теория прак
1. Кіріспе.
Жұмыс орнын ұйымдастырудың қауіпсіздік техникасы 1
2. Автомобильдің жалпы
... ... ... жалпы құрылысы 3 5
4. Жол жүріс ережесі 4 6
5. Қозғалтқыш кривошипті шатунды және газ бөлу
... ... ... және майлау жүйесі 4 4
7. Карбюратор қозғалтқышының қоректену жүйесі 4 6
8 Дизель қозғалтқышының қоректену жүйесі 2 4
9 Карбюратор
... ... ... тұтандыру жүйесі 6 6
Барлығы: 32 38
Сабақтың үлгі жоспары
Сабақтың тақырыбы: Карбюраторлық қозғалтқыштың қоректендіру жүйесі
... ... ... мәлімет. Қарапайым карбюратор
Сабақтың мақсаттары:
а) білім беру: оқушыларға теориялық
... ... ... беру, карбюратордың құрылысын, жұмыс істеу принципін түсіндіру.
ә)тәрбиелік: оқушыларды шынайылыққа
... ... ... құыптылыққа тәрбиелеу.
б)дамытушылық: оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру және бейімдеу.
Сабақтың
... ... ... теориялық.
Оқыту әдісі: проблемалық-түсіндіру.
Пайдаланылған әдебиеттер: В.С.Калинский. Автомобиль.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... В.И. Плеханов. Автомобиль.
Көрнекіліктер: плакат.
САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ
1. Ұйымдастыру кезеңі:
... ... ... сәлемдесу.
ә) оқушыларды түгендеу.
б) кезекшілерді тағайындау.
в) оқушылардың сабаққа әзірлігін тексеру.
2.Өткен
... ... ... қайталау (20-25 минут).
1.Карбюраторлы қозғалтқыштың қоректендіру жүйесіне нелер жатады?
2. Отын
... ... ... қажеттілігі неде?
3. Карбюратордың атқаратын қызметі не?
4. Қоректендіру жүйесінің атқаратын
... ... ... немесе оның жабдықтарының қызметін атаңыз?
Жаңа сабақты түсіндіру (55-60 минут)
Қоректендіру
... ... ... туралы мәлімет.
1. Карбюраторлы автокөлік қозғалтқыштарына арналған жанармай.
2. Жанар қоспаның
... ... ... сипаттама.
3. Қарапайым карбюраторға сипаттама.
Карбюраторлы автокөлік қозғалтқыштарына арналған жанар май,
... ... ... температура аралығында қайнайтын, мұнайдың неғұрлым жеңіл фракцияларының қоспасы б.т.
... ... ... автокөліктің карбюраторлы қозғалтқыштарында қолданылады. Автокөлік бензині – тез тұтнағыш,
... ... ... сұйықтық. Бензиннің тығыздығы 0,70-0,77г/см3 .
Карбюраторлы автомобиль двигателі тек оңай
... ... ... буланатын жоғары калориялы отын май-бензинмен ғана белгілі бір қуатпен
... ... ... істей алады. Бензинді мұнай өнімдерінен тікелей ажырату немесе жоғары
... ... ... мен қысымда қайта өңдеу жолымен тазартудан — крекинг-бензин алынады.
... ... ... двигательдері үшін негізінен крекинг-бензин колданылады. Бензиннің сапасы оның тығыздығымен,
... ... ... шығарғыштық қабілеті және детонациялық қасиеттерімен сииатталады.
Бензиннің тығыздығы 200С температурада
... ... ... г/см3 аралығында болады (Бір текше сантиметр заттың граммен өлшенген
... ... ... оның тығыздығы деп атайды).
Бензиннің жылу шығарғыштық қасиеті 10 500—11000
... ... ... шамасында болады (жылу шығарғыштық қасиеті деп —
... ... ... кг отын түгел жанғанда шыға-ратын жылудың шамасын айтады. Ол
... ... ... өлшенеді).
Бензиннің сапасын анықтаудағы бірден-бір көрсеткіштердің бірі оның буланғыштығы. Сондықтан
... ... ... бензиннің булануы жақсы болса (қайнау температурасы төмен), соғұрлым двигательді
... ... ... қосу жеңіл және ол үнемді жұмыс істейді.
Автокөлік бензиніне қойылатын
... ... ... барлық жағдайда тез оталуын, тез қызуын, орнықты жұмыс істеуін
... ... ... етеді;
детонацияға қарсы жеткілікті беріктігі болуы;
қозғалтқыштың бөлшектерінде смола күйенің пайда
... ... ... қарсы тұра алуға;
жоғары антикоррозиялық қасиеттерге – қозғалтқыш бөлшектерін, сүзгілерді,
... ... ... май түтіктерін, бактарды сақтау және пайдалану кезінде тот баспауын
... ... ... ету.
Автокөлік бензиндері әр түрлі маркада шығарылады: А-66, А-76, А-80,
... ... ... АИ-92, АИ-93, АИ-95, АИ-98. а әрпі бензиннің автокөліктерге арналғандығын
... ... ... Цифрлар октан санының ең төменгі мәнін көрсетіп, бензиннің детонацияға
... ... ... сипатталады.
Отынның детонациялық қасиеті. Цилиндрде сығылған жұмыстық қоспа қалыпты жағдайларда
... ... ... м/сек. жылдамдықпен жанып, цилиндрдің ішіндегі қысым бірқалыпты өсіп отырады.
... ... ... жағдайларға байланысты (бензиннің сапасының нашарлығынан двигательдің шамадан тыс қызып
... ... ... ерте от алу бұрышының артуы т.б.) қоспаның бір бөлегі
... ... ... жоғары 200 м/сек. жылдамдықта соққы толқынымен жануымен және қысымның
... ... ... өсуімен қабаттаса жүреді. Жұмыстық қоспаның осылайша жануын детонация дейді.
... ... ... детонациялық жануы двигательдің жұмысына үлкен зиян келтіреді. Детонацияның белгілеріне
... ... ... дүрсілдің шығуы, қуатының кемуі, өшіргіштен қою қара түтін шығуы
... ... ... двигательдің тез қызуы жатады. Сондықтан детонация кезінде двигательдің бөлшектері
... ... ... тозады.
Кейде жұмыстық қоспаның өздігінен ерте от алуын детонациямен шатастырады.
... ... ... ерте от алу дегеніміз — жоғары температурада жұмыс істейтін"
... ... ... ашық жалынның әсері тимей-ақ өздігінен от алу қасиетін айтады.
... ... ... от алу двигатель шамадан тыс қызған уакытта сығу тактісінің
... ... ... сығылған жұмыстық қоспаның температурасы өте жоғарылағанда қоспаның тұтануы электр
... ... ... пайда болғанға шейін болады. Өздігінен от алу кейде жоғары
... ... ... қоспа свечаның қызған электродына немесе күйе бөлшектеріне қызудан от
... ... ... типінен де пайда болады. Өздігінен от алуда от алу
... ... ... ажыратылғанда да, двигатель біраз уақыт өздігінен жұмыс істейді, ал
... ... ... жағдай детонация кезінде кездеспейтін жай.
Отынның детонацияға қарсы тұрушылығы октандық
... ... ... бағаланады. Отынның октандық саны неғұрлым көп болса, соғұрлым оның
... ... ... қарсы тұрушылығы арта түседі. Автомобильдерге қолданылатын бензиннің октандық саны
... ... ... аралығында болады. Бірақ кейде октандық саны басқа да бензин
... ... ... мүмкін. Бензиннің детонацияға карсылығьгн оған антидетонатор (этиль сұйығы) қосу
... ... ... езгертіп отырады. Этиль сұйығын бензинге қосқанда бензиннің 1 литріне
... ... ... см3 сұйық қосады.
Этиль сұйығы қосылған бензинді этильденген деп атайды.
Ескерте
... ... ... жай, этиль сұйығы у болғандықтан бензинге азғантай ғана қосқанның
... ... ... бензин улы болады. Этильденген бензинді жай бензиннен ажырату үшін
... ... ... қызғылт-сары, не көк-жасыл бояу қосады. Этиль сұйығы өзінің ерігіштігі,
... ... ... және адам терісіне тез сіңіп, өткіштігінің арқасында адам организміне
... ... ... оны қатты уландырады. Этильденген отын этиль сұиығындағыдай өте хауіпті,
... ... ... онымен жұмыс істегенде өте сақтықпен, ұқыпты болып, оның теріге
... ... ... не ішкі организмге кіріп уландырмауына мұқият болу керек. Этильденген
... ... ... деталь мен қолды жууға, кір жууға, шланг арқылы ауызбен
... ... ... немесе бензин жүретін түтіктерді үрлеп тазартуға болмайды. Егер этильденген
... ... ... теріге тиген болса оны әуелі керосинмен, кейін сабынды сумен
... ... ... керек. Этильденген бензинмен жұмыс істеген двигательді бөлшектегенде детальдарын ұқыпты
... ... ... керосинмен жақсылап жуу керек. Жоғарыдағы айтылғандай сақтықпен қолданылған этильденген
... ... ... жұмыс істеушіге ешбір зияны жоқ.
Жанғыш қоспаның құрамы. Карбюраторлы двигательдің
... ... ... жұмыс тактысы циклінің тактысы өте аз уакыт ішінде (0,02—0,01
... ... ... өтетін болғандықтан, жұмыс жүрісінің бас кезінде-ақ қоспа жанып бітуі
... ... ... олай болса қоспаның жану уақыты одан да аз (0,002-0,003
... ... ... Сондықтан қоспаның жоғарыдағыдай өте аз уақыт ішінде жанып үлгеруі
... ... ... отынның өте ұсақ бөлшектеріне ауа қосылуы керек. Өте ұсақ
... ... ... отынның бүркуінен және булануынан пайда болады, ал толық жануы
... ... ... қажетті мөлшерімен осы булардың мұқият араласуынан болады.
Қоспадағы бензиннің -
... ... ... жануы үшін әрбір килограмм отынға 15 кг ауа араласса,
... ... ... қоспаны қалыпты қоспа деп атайды. Әдетте қалыпты қоспадан басқа
... ... ... құрамды қоспалар болуы мүмкін.
Байытылғай қоспада
... ... ... кг бензин мен 13-тен 15 кг дейін ауа
... ... ... Мұндай қоспа үлкен жылдамдықпен жанады да оның
... ... ... цилиндрдегі газдардың да қысымы өте үлкен болады.
Бай қоспаның құрамында
... ... ... кг бензинге келетін ауа 13 кг кем болады. Бұл
... ... ... жай жанады, ал 1 кг бензинге 5 кг ауа
... ... ... ондай қоспа от алмайды.
Кедейленген қоспаның құрамында 1 кг бензин,
... ... ... кг ауа болады. Қоспаның құрамы мұндай болған жағдайда бензин
... ... ... жанады, бірақ жану жылдамдығы төмендеуі салдарынан двигательдің қуаты кемиді,
... ... ... отынның үнемділігі артады.
Кедей қоспаның
... ... ... 1 кг бензинге 17 кг
... ... ... ауа болады және өте
... ... ... жай жанады. Егер І кг бензинге 21 кг
... ... ... одан да артық ауа келсе, ондай қоспа от алмайды.
Түрлі
... ... ... жұмыс істейтін двигательге қолданылатын қоспаның құрамы әдеттегі қалыпты жағдайдан
... ... ... болуы да мүмкін.
Салқын қозғалтқышты іске қосқанда енгізу трубопроводтар мен
... ... ... салқын қабырғаларында бензин буларының конденсациялануы, сон-дай-ақ ауаның жылдамдығының нашарлауы
... ... ... қоспаны жылытатын жағдайдың жоқтығынан қоспа нашар дайындалады. Осы жағдайларды
... ... ... ала отырып, двигательді іске қосқанда қоспаның сенімді түрде от
... ... ... үшін онда бу тәрізді отынның жеткілікті мөлшерінің қалуы, отын
... ... ... конденсациялануына қарамастан қоспа біршама бай болуы тиіс.
Зая жүрістің жай
... ... ... цилиндрдегі қоспаның шамасы аз болады. Себебі отынның түйіршіктері бір-бірінен
... ... ... қалдық газбен араласуынан қоспа нашар жанып, двигатель нашар істейді.
... ... ... жүрістің-жай айналысында двигатель тұрақты жұмыс істеуі үшін қоспаның жану
... ... ... байытылган қоспаны пайдалана отырып арттыру қажет. Орташа күшпен жұмыс
... ... ... үшін кедейленген қоспа қолдану арқылы отынның шығынын кемітеді. Қоспаның
... ... ... құрамын қолданғанда двигательдің қуаты кемиді. Толық күшпен жұмыс істегенде
... ... ... қуатын барынша арттыру үшін толық күш беріп байытылған қоспаның
... ... ... жылдамдығын арттырады. Зая жұмыс істеп тұрған двигатель
... ... ... толық күш беру жағдайына көшірілгенде қоспаны байыту керек әйтпесе
... ... ... тоқтап қалуы мүмкін.
Цилиндрде жанармай қалыпты жанған кезінде тұтандыру свечасымен
... ... ... камерасының бүкіл көлемі бойынша жалынның тарау жылдамдығы 30-40 м/сек
... ... ... Бұл жағдайда цилиндрдегі қысым тез, бірақ бірқалыпты жоғарылайды.
Қарапайым карбюратор.
... ... ... қоспаны дайындау процесін карбюрация, осы процесті іске асыратын приборды
... ... ... деп атайды. Карбюраторлардың жұмысы бүріккіш пульверизатор процесіне негізделеді.
Карбюратор қалытқысы
... ... ... қалытқылы камерадан және инелі клапан мен араластырғыш камерадан тұрады.
... ... ... камераның ішінде диффузор, жиклерлі бүріккіш және дрюссель орналасқан.
Қалытқылы камера
... ... ... карбюратордың ішіндегі отынның мөлшері мен қысымын бірқалыпты ұстау үшін
... ... ... Отынның бетінде қалқып жүрген ішкі қуыс қалтқының рычагына инелі
... ... ... тіреліп тұрады. Қалытқылы камераны белгілі бір деңгейіне дейін толтырғанда
... ... ... инелі клапанды өзінің ершігіне қысып, отынның бұдан әрі келу
... ... ... бітеп тастайды. Отынның деңгейі азайғанда қалытқы мен инелі клапан
... ... ... түсіп, қалытқылы камераның отын енгізетін жолын қайта ашады. Қалтқылы
... ... ... жоғарғы жағында атмосферамен жалғасып тұратын тесігі бар.
Араластырғыш камера –
... ... ... дрюссельге дейінгі карбюратор, келте трубасының бір бөлігі. Араластырғыш камерада
... ... ... қоспа пайда болады. Одан калибрленген тесікжиклер арқылы қалытқылы камерамен
... ... ... түтік – бүріккіш шығарылған. Өзара қатынасушы ыдыстар заңына сәйкес
... ... ... отынның деңгейі қалтқылы камерадағымен біршамада болады. Бүріккіштің жоғарғы жағы
... ... ... камераның таралған бөлігі – диффузорында орналасады. Карбюратордың араластырғыш камерасы
... ... ... трубопроводына бекітіліп, клапан ашылған уақытта қозғалтқыштың цилиндрімен жалғасып отырады.
Енгізу
... ... ... қозғалтқыштың цилиндрінде жанған газдың қысымы ыдырап азаяды, себебі бұл
... ... ... енгізу клапаны ашылады да, ауаның ағымы араластырғыш камерасына одан
... ... ... цилиндрге тарайды. Ауа ағымының ең үлкен жылдамдығы оның араласу
... ... ... ең тар жерінде бүріккіш тесігінің түбінде болады.
Қалытқылы (атмосфералық) және
... ... ... (газ қысымының сиреуі) камераларының ішіндегі қысым әр түрлі болғандықтан,
... ... ... бүріккіштің тесігінен өздігінен ағып шыққан жолында ауаның ағынымен араласып
... ... ... тәрізді тұманданған белгілі бір қатынастағы жанғыш ұсақ қоспаға айналады.
... ... ... кіретін жанғыш қоспаның шамасы жүргізуші кабинасынан басқарылатын дроссель тесігімен
... ... ... отырады. Қарапайым карбюратор белгілі бір күшпен қозғалтқыштың иінді білігінің
... ... ... жиілігінде қанағаттанарлық жұмыс істей алады. Қозғалтқыштың жұмыс режимі өзгеріп
... ... ... күші және ауаның ағымы мен карбюратор диффузорындағы қысы да
... ... ... отырады.
Ауа ағымының бағытына және жанғыш қоспаға қарай карбюраторлар жоғары
... ... ... төмен құлаушы және көлденең ағынды болып үшке бөлінеді. Практикада
... ... ... орын алғаны төмен құлаушы ағынды түрі, себебі мұнда қоспаның
... ... ... мен цилиндрлердің жанғыш қоспамен толуы жақсарады.
Қорыта келгенде карбюраторлы автокөлік
... ... ... тек оңай ұшып буланатын жоғары калориялы отын май -
... ... ... бензинмен ғана белгілі бір қуатпен жұмыс істей алады.
Жану процесі
... ... ... жанар майдың құрамындағы көміртегі мен сутегі ауадағы оттегімен қосылады.
... ... ... цилиндріне келетін ауаның мөлшеріне байланысты жану толық және шала
... ... ... мүмкін. Карбюратор енгізу құбыры бойымен цилиндрлерге келетін жанар қоспасын
... ... ... сұрақтары (10-15 минут)
1. Бензиннің негізгі қасиеттерін атаңдар?
2. Автокөлік бензиніне
... ... ... негізгі талаптар қандай?
3. Автокөлік бензинінің маркаларын атаңыз?
4. Бензин маркасындағы
... ... ... мен сандар нені білдіреді?
5. Жанғыш қоспаның құрамын атаңыз?
6.Қалыпты, байтылған,
... ... ... кедейнген және кедей жанар қоспаларындағы жанар мен ауа мөлшерінің
... ... ... қатынасы қандай?
7. Карбюратор деп аталу себебін түсіндіріңіз?
8. Қарапайым құрылысын
... ... ... Қарапайым карбюратордың жұмыс істеуін түсіндіріңіз?
10.Қарапайым карбюратор бөлшектерінің атқаратын қызметін
... ... ... қорытындылау (5-7).
Өткен сабақты қайталау.Үйге тапсырма
2.2. АВТО ІСІ ПӘНІНІҢ
... ... ... ЖҮЙЕСІ» ТАРАУЫН ОҚЫТУДА КЕЙС ӘДІСІН ҚОЛДАНУ ЖОЛДАРЫ
Кейбір
... ... ... кейсті біренше түрге бөледі:
Далалық (полевые) – нағыз өмірден алынған
... ... ... негізделген;
Креслолық – авторлардың ойлап тапқан фактілеріне негізделген;
Американдық – ұзақ;
Батыс
... ... ... – қысқа.
Ұзақ - кейс көлемі – 20 немесе одан
... ... ... көп беттен тұрады.
Орта – 8-10 парақ.
Қысқа – 5 бетке
... ... ... немесе бірнеше қатар сөйлемнен тұрады.
Кейстер бірнеше формада, яғни бір
... ... ... бірнеше сөйлемнен көптеген бетке дейін. Бірақ, есте ұстайтын нәрсе
... ... ... беттен тұратын кейстерді оқушылардың шешуіне қиындықтар туғызады. Кейсте бір
... ... ... болған бір жағдай берілуі мүмкін немесе біренеше кәсіпорныдарда болған
... ... ... оқиғалардың даму тарихы берілуі мүмкін.
Бұл оқыту технологиясының әралуан белгіленулері
... ... ... Шет елдік баспаларда бұл әдісті әр алуан атайды: ситуацияларды
... ... ... іскерлік тарихы; кейс әдісі.
ТМД елдерінде: нақты ситуациялар әдісі;іскерлі
... ... ... кейс әдісі.
Біздің пікірімізше «нақты ситуация», ал дәлірек айтқанда «нақты
... ... ... ситуациясы» деген терминді қолданған жөн деп есептейміз. Бұл атау
... ... ... жылдан бері қолданылып келеді.
Кейс әдісі негізделген оқу үрдісі, бұл
... ... ... отырған ситуацияларды жан жақты зерделеуге негізделуге мақсаткерлікпен бағытталған үрдіс,
... ... ... проблемаларын ашық пікірталас уақытында талқылау және шешімдер қабылдау дағдыларын
... ... ... б.т. Кейс әдісінің ерекшелігі нақты өмірден алынған фактілер негізінде
... ... ... ситуациялар туындату.
Кейс-әдісі құрамында кейс банкісінен басқа, кейсті қолдануға арналған
... ... ... құралдар, оқушыларға пікірталас үшін сұрақтар, оқушыларға арналған тапсрымалар,
... ... ... арналған көмекші дидактикалық материалдар болуы қажет.
Кейс әдісі теориялық оқыту
... ... ... практикалық дағдылардың оңтайлы үйлесімін табуға көмектеседі. Мұғалімнің кабинеттегі пікірталасты
... ... ... кезінде оқушының ой-өрісі дамиды. Пікірталасты жүргізу және сілтемелер беру,
... ... ... сұрақтар беру, шешім қабылдауға бағыттау бұл ең негізгі мұғалімнің
... ... ... әрекеті б.т.
Кейс-әдісінің оқыту үрдісінде оқушылардың мынадай кілтті кәсіби сапаларының:
... ... ... лидерлік, қысқа уақыттың ішінде реттелмеген көп көлемді ақпаратты зерледеу
... ... ... стресс және жеткіліксіз ақпарат жағдайында шешім қабылдау және т.б.
... ... ... жүзінде дамуына әсері мол. Бұл жерде кейс әдісі сабақтың
... ... ... формасында өтілетін түпріне қосымша түрінде қызмет етеді. Нақты ситуацияларды
... ... ... әдісі:
• өмірден немесе бизнес пракитасынан алынып дайындалған жазбаша ситуация үлгісі;
• оқушылардың
... ... ... өзбеттерінше зерделеуі және талқылауы;
• кабинетте отырып ситуацияны төраға жетекшілігімен бірлесе
... ... ... зерделеу;
• «шешім шығарудан басқа талқылау» үрдісінің негізгі болуы принципін басшылыққа
... ... ... артықшылығы:
• нақты уақиғаларға байланысты академиялық теорияларды демонстрациялауға мүмкіндік береді,
• басқа заттар
... ... ... құбылыстарға байланысты нақты затты зерделеуге оқушыларды қызықтыруға мүмкіндік беред;
• ақпараттарды
... ... ... қайта өңдеу және зерделеу бойынша білім және дағдыларын белсенді
... ... ... меңгеруге мүмкіндік жасайды.
Кейс-әдісі әртүрлі практикалық дағдылардың дамуына қолдау жасайды:
зерделеу
... ... ... – берілген мәліметтерді ақпараттардан ажырата білу, топтастыра білу,
... ... ... маңызды еместен ажырата білу, оны көз алдына елестете білу
... ... ... таба білу, қарастырылмай қалған ақпарттарды табу және толықтыру, анық
... ... ... логикалық ойлау;
практикалық дағдылар – кейсте берілген проблеманың өмірдегімен салыстырғанда
... ... ... күрделі емес болуы, теорияның, әдістің және қағидалардың іс жүзінде
... ... ... практикалық дағдылардың қалыптасуына мүмкіндік береді;
шығармашылық дағдылары – логикалық жолмен
... ... ... мүмкін емес балама шешімдердің маңыздылығы;
коммуникативтік дағдылар - пікірталасты жүргізу
... ... ... айналадағыларды сендіре білу, көрнекі материалдарды және т.б. құралдарды
... ... ... өз көзқарасын дәлелдеу, қарсыластарды сендіре білу, қысқаша нақты есеп
... ... ... дағдылар – адамдардың тәртібін бағалай білу, тыңдай білу, пікірталас
... ... ... қолдай білу және қарама-қайшы пікірлерді аргументтеу, өзін өзі бақылау;
өзіне
... ... ... талдау жасай білу - пікірталас барысында келісімге келмеу
... ... ... және өзгенің пікіріне мойынсыну немесе зерделей білу.
Кейс түрлері
... ... ... құрылымы. Кейс – бірігей ақпараттық кешен, ол үш бөліктен
... ... ... зерделеуге қажетті қосымша ақпарат;
нақты ситуацияны сипаттау;
кейске берілетін тапсырма.
Кейстер әртүрлі
... ... ... берілуі мүмкін:
Бір беттегі бірнеше сөйлемнен, бірнеше беттегі материалдарға дейін.
Кейстің
... ... ... баспалы, мультимедия, видео.
Кейстің стандартты түрдегі формасы болмайды. әдетте кейс
... ... ... түрінде беріледі, бірақ мәтінде фотосуреттер, диаграммалар, таблицалар және т.б.
... ... ... болса оқушылар үшін мазмұны көрнекі болып шығады. Соңғы кезеңде
... ... ... түрінде презентациялау жаппай қолданылуда.
Кейс дайындалу әдісі бойынша типтендірілген болуы
... ... ... мысалы, кітапханалық, көпшілік, классикалық және кабинеттік.
Нақты ситуациялар дайындалу әдісі
... ... ... әртүрлі болуы мүмкін, мысалы, кейстің қай жерде жазылуына байланысты
... ... ... немесе мұғалімнің жұмысшы столында, ал кейстегі қолданылған ақпараттар
... ... ... (көпшілік) немесе формальды емес (нақты жерден алынған) сыпатта болса,
... ... ... осы аталғандардан төрт кейс түрі: кітапханалық, көпшілік, классикалық және
... ... ... түрлері жасалынады.
Кейстер оқыту мақсатына байланысты: зерделеуге және бағалауға үйрететін
... ... ... проблеманы шешуге және шешімдер қабылдауға үйретеін кейстер болып бөлінеді.
Мазмұны
... ... ... кейстер типі:
зерлеуге және бағалауға үйрететін кейстер;
проблеманы шешуге және шешімдер
... ... ... үйрететін кейстер;
проблеманы, шешімді немесе тлығымен концепцияны иллюстрциялайтын кейстер.
Нақты ситуацияларды
... ... ... - оқушылардың белсендi танымдық қызметiн ұйымдастырудың тиiмдi және кеңiнен
... ... ... әдiстерi. Наты жағдайларды зерделеу әдiсi өмiрлiк және өндiрiстiк мiндеттердi
... ... ... қабiлеттерiн дамытады. Нақты ситуацияларда тыңдаушы, мұнда проблема бар
... ... ... ол неден туады және өзiнiң ситуацияға қарым - қатынасын
... ... ... қажет.
Нақты ситуацияны зерделеу жұмысының әдiстемесiн екi бағытта жүргізуге болады.
1.
... ... ... ситуацияларды рольдерде ойнау. Бұл кезде қатынасушылар ситуацияны алдын
... ... ... зерттеп бiледi және сабақ талдаудан рольдiк ойынға ауысады.
2.
... ... ... ситуация шешiмiнiң варианттарын бiрлесiп талқылау оқушылардың тәжірибесiн тереңдетедi; олардың
... ... ... варианттар шешiмімен танысуға, толықтыруға, өзгертуге мүмкiндiктері бар.
Практика көрсеткеніндей, нақты
... ... ... зерделеу әдiстемесі қойылған сұрақтардың жауабын алу үшiн оқушыларды терең
... ... ... алуға ұмтылдырады. Бұл әдiстiң негiзгi мақсаты – оқушылардың аналитикалық
... ... ... дамыту, өздерiндегi ақпаратты дұрыс пайдалануға мүмкiндiк туғызады.
Проблемалық ситуациялардың пайда
... ... ... шарттары және олардың типтері. Проблемалық ситуациялардың «пайда болуы» және
... ... ... деген екі ұғым кездеседі. Олардың қайсысы шындықты дұрысырақ білдіреді?
... ... ... жерде бір мәнді жауап қайтаруға болмайды. Біріншіден, оқушы үшін
... ... ... ситуация әрқашан пайда болып отырады, мұғалім үшін проблемалық оқу
... ... ... деген жоқ, тек қана педагогикалық (методикалық) қиындықтар болуы мүмкін.
... ... ... поблемалық ситуация, оқу пәнінің логикасын немесе оқу процесінің логикасынан
... ... ... Оқу пәнінің логикасы бойынша олар, әдетте, мұғалімнің тілегіне байланыссыз,
... ... ... объективті түрде пайда болады. Сондай-ақ мұғалім мен оқушылар қимылының
... ... ... ережелерімен белгіленген дәйектілігіне байланысты оқу процесінің логикасы бойынша
... ... ... пайда болуы мүмкін. Әдетте, мұндай ситуациялар – мұғалімнің проблемалы
... ... ... шыққан сұрақтар немесе міндеттер қоюының салдары. Бұл жағдайда мұғалім
... ... ... құбылыстың психологиялық мәнісін тіпті аңғармауы да мүмкін. Сұрақтар
... ... ... міндеттер мүлде басқа мақсатпен (оқушының зейінін аудару, оның материалды
... ... ... – меңгермегенін білу және т.б. үшін). Қойылса да, проблемалық
... ... ... тудыруы мүмкін. Оның пайда болуы мұғалімнің мақсатты әрекеттеріне байланысты
... ... ... бұл – оқу процесінің әбден табиғи әрі заңды құбылысы.
... ... ... секілді ситуациялар, күмән жоқ, оқушылардың ойлау әрекетін күшейтеді (активтендіреді),
... ... ... оқу процесінде әрқашан болып отырған. Ал проблемалық ситуациялар тұрақты
... ... ... болып отыру үшін қалай істеу керек? Егер мұғалім проблемалық
... ... ... ұйымдастыру ережелерін білсе, ол проблемалық ситуацияларды әдейі жасауы мүмкін.
Мұғалімнің
... ... ... тілегінен тыс (объективті түрде) пайда болған проблемалық ситуацияларды
... ... ... ол әдейі жасаған ситуацияларды мақсатты түрінде көрінеді, оны шеберлікпен
... ... ... проблемалық оқытудың негізгі ерекшелігі де болып табылады.
Проблемалық ситуациялар жасаудың
... ... ... және методикалық жағынан дәлелденген тәсілдері мұғалімге олардың пайда болуының
... ... ... заңдылықтары белгілі болған жағдайда ғана табылуы мүмкін. Кеңес педагогикасында
... ... ... ситуациялардың кең және, біздің пікірімізше, педагогикалық шындықты дәл көрсететін
... ... ... Т.В.Кудрявцев ұсынды. Практикада көрсетіп отырғандай, оқу материалында болатын қайшылықтардың
... ... ... алуан түрлілігі педагогикалық психологияның неғұрлым жинақталған ұғымы ретінде
... ... ... оқу ситуацияларының бар болғаны бірнеше типімен ғана айтылуы
... ... ... ситуация жасау. Оқу процесінің негізгі кезеңдері: бұрын меңгерілген материалды
... ... ... жаңа материалды қабылдау мен меңгеру және оны жаттығулар орындау
... ... ... бекіту – дидактикаға бұрыннан мәлім. Алайда оқушының осы кезеңдердің
... ... ... жұмыс әдістері мен методтары әртүрлі болуы және әр түрлі
... ... ... жеткізуі мүмкін.
Проблемалық ситуацияның оқудың бірінші және екінші кезеңдерінің негізгі
... ... ... – оқушылардың ойлау қызметін күшейтудің басты құралына айналуында.
Оқытуда
... ... ... ситуация қалай көрінеді? Ол өзінен-өзі пайда бола ма немесе
... ... ... тарапынан жасала ма?
Сабақ өтуде проблемалық ситуациялар жүйесін жасау жөніндегі,
... ... ... материалын түсіндіріп, баяндау (толық немесе ішінара) жөніндегі және жаңа
... ... ... меңгеруге - дәстүрлі жолмен де, өздігінен оқу проблемаларын қойып,
... ... ... шешу жолымен де - бағытталған оқушылардың іс-әрекетін басқару жөніндегі
... ... ... қызметі ретінде анықтаймыз.
Проблемалық ситуация жағдайларында мұғалімнің түсіндіргендерін қабылдау, проблемалық
... ... ... өздігінен (немесе мұғалімнің көмегімен) талдау, проблемаларды тұжырымдап, оларды ұсыныс,
... ... ... жасау арқылы (логикалык және интуитивті) шешу, гипотезалар мен ұсыныстарды
... ... ... және дәлелдеу жолымен, сондай-ақ шешімнің дұрыс-бұрысын тексеру жолымен білімдер
... ... ... іс-әрекет тәсілдерін меңгеру жөніндегі оқушылардың оқу-танымдық қызметі.
Зерттеулер көрсеткендей, проблемалық
... ... ... педагогикалық практика үшін неғұрлым тән, барлық пәндер үшін неғұрлым
... ... ... барлық пәндер үшін ортақ типтерін ажыратуға болады .
Бірінші
... ... ... неғұрлым жалпы және көп тараған тип деп санаған жөн:
... ... ... ситуация оқушылар қойылған міндетті шешудің тәсілін білмеген, проблемалық
... ... ... – жауап, оқу немесе өмірлік ситуациялардағы жаңа фактіге –
... ... ... бере алмаған жағдайдаға, яғни оқушылар бұрынғы білімдерінің жаңа
... ... ... түсіндіруге жеткіліксіздігін сезген жағдайда пайда болады.
Екінші тип –
... ... ... ситуациялар оқушылар бұрын меңгерген білімдерін жаңа практикалық жағдайларда пайдалану
... ... ... тап болған кезде пайда болады. Әдетте мұғалімдер бұл жағдайларды
... ... ... өздерінің білімдерін практикада қолдана алуы үшін ғана емес,
... ... ... қатар олрдың жеткіліксіздік фактісіне тап болуы үшін де ұйымдастырады.
... ... ... бұл фактіні сезінуі танымдық ынта тудырып, жаңа білімдер іздеуге
... ... ... болады.
Үшінші тип – міндетті шешудің теориялық тұрғыдан мүмкін болатын
... ... ... мен таңдап алған тәсілдің практикада жүзеге аспайтындығы арасында қайшылық
... ... ... оңай пайда болады.
Төртінші тип - проблемалық ситуация оқу
... ... ... орындаудың практикалық жақтан қол жеткен нәтижесі мен оқушыларда оны
... ... ... негіздеуге керекті білімдердің жоқтығы арасында қайшылық болған кезде пайда
... ... ... процесінде проблемалық ситуация жасау қандай дидактикалық мақсаттар көздейді? Мына
... ... ... мақсаттарды көрсетуге болады:
А) оқушының назарын сұраққа, міндетке, оқу материалына
... ... ... онда танымдық қызығушылық пн қызметтің басқа да мотивтерін ояту.
ә)
... ... ... шамасы келетін мынадай танымдық қиыншылыққа кездестіру қажет: бұл қиыншылықты
... ... ... ойлау қызметін күшейтетін болсын.
Б) оқушы алдында өзінде пайда болған
... ... ... қажеттілік пен сло қажеттілікті білімнің, шеберліктің, дағдының қолда бар
... ... ... арқылы қанағаттандырудың мүмкін еместігі арасындағы қайшылықты ашу.
В) оқушыға танымдық
... ... ... сұрақтағы, тапсырмадағы негізгі проблеманы анықтауға және пайда болған қиыншылықтан
... ... ... жолдарын іздестіру жоспарын белгілеуге көмектесу, оны белсенді ізденіс әрекетіне
... ... ... оған бұрын меңгерілген актуалдандырылатын білімдердің шекараларын анықтауға көмектесіп, қиыншылық
... ... ... шығудың неғұрлым ұтымды жолын іздеу бағытын көрсету.
Пікірталастың тиімділігі мынада:
-
... ... ... оқушылардың дайыдығы (хабарлау және білу);
-
... ... ... тақырыптық ұқсастық (терминдер мен ұғымдар, шартты белгілер);
-
... ... ... мәдениеттілікті сақтау;
- мұғалімнің
... ... ... дұрыс ұйымдастыра білуі.
Дұрыс ұйымдастырылған пікірталас 3 (стадия) кезеңнен тұрады:
1.
... ... ... Бағдарлау.
2. Бағалау.
3. Консолидация.
Бірінші сатыда
... ... ... проблеманы меңгереді және бір-біріне үйренеді. Сонымен қатар қойылған проблеманың
... ... ... ізденуге деген ынтасы қалыптасады. Мұнда мұғалімнің алдына міндеттер қойылады.
1.
... ... ... проблемасын және мақсатын айқындау.
... ... ... Ол үшін ненің талқыланатынын және оның
... ... ... не екендігі түсіндіріледі.
2. Қатысушыларды (егер
... ... ... топ алғаш рет
... ... ... отырса) бір-бірімен таныстыру. Оқушылардың өздерін
... ... ... таныстыруын сұрану
... ... ... немесе "интервью" әдісін қолдану, онда оқушылар
... ... ... жұптарға бірігіп, қысқаша
... ... ... әңгімелесуден соң бір-бірін таныстырады минуттан
... ... ... емес).
3. Оқушылардың бойында қажетті
... ... ... мотивация қалыптастыру,
... ... ... проблеманы айту, оның маңыздылығын ашып көрсету, ондағы қарама-қайшы, шешімін
... ... ... сұрақтарды айқындау, алынатын нәтижені (шешімді) анықтау.
4. Пікірталастың
... ... ... шектеу уақытын
... ... ... белгілеу, нақтырақ
... ... ... айтқанда сөйлеушілер уақытын белгілеу.
5. Пікірталастың
... ... ... жүргізілу ережесін
... ... ... белгілеу, ең негізгі
... ... ... - барлық қатысушылар өз
... ... ... айтуы тиіс. Сонымен қатар, әр пікір білдірушінің ойын, сөзін
... ... ... бөлмей тыңдау, позициясын нақты
... ... ... дәлелдер келтіре отырып ұстануы,
... ... ... соңына дейін тыңдау және сонан кейін баға беру.
6. Пікірталас
... ... ... жағымды қарым-қатынас жағдайын қалыптастыру.Мұнда мұғалім оқушылармен жағымды түрде
... ... ... күлімсіреп, әр түрлі қимыл-қозғалыстар арқылы әңгімелер жургізуі
... ... ... Кез-келген оқыту дебат әдістерінің негізі дау-жанжалсыз оқыту болып табылады.
7.
... ... ... мен ұғымдардың және т.б. семантикалық (мәнін) түсінігін қалыптастыру. Ол
... ... ... сұрақтар мен жауаптар арқылы зерттелетін тақырып бойынша ұғымдық аппаратын,
... ... ... жұмысшы анықтамасын нақтылап алу қажет. Ұғымдық аппаратын жүйелі түрде
... ... ... мақсат ету оқушылар бойында, олар өздеріне жақсы таныс және
... ... ... ұғымдармен жұмыс істеуге үйрету. Өздеріне түсініксіз сөздер қолданудан шектеу
... ... ... анықтамалық әдебиеттерді жүйелі түрде пайдалануға әдеттендіреді.
Екінші сатысы - бағалау
... ... ... - мұнда салыстырушылық ситуациялар идеяларға келіспеуішілік туындауы мүмкін, дұрыс
... ... ... жүргізілмесе жеке бас арасындағы дау-жанжалға ұласуы мүмкін.
Бұл жерде пікірталас
... ... ... алдына мынадай міндеттер қойылады:
1. Қатысушылардың өзара
... ... ... алмасуын бастауы. Мұғалім
... ... ... сөзді өзі бірінші бастамауы тиіс.
2. Ой, пікірлер,
... ... ... көптеп жинақталуы. Бұл үшін әр оқушыны белсенді қатысуға жұмылдыру
... ... ... Оқушылар алдымен өз ой-пікірін білдіруі, сонан сон барып ұсыныс
... ... ... мүмкін, немесе бірденнен өз ойы мен ұсынысын бірге білдіреді.
3.Тақырыптан
... ... ... алшақтамау, яғни ұйымдастырушының беделділігі оқушылардың мәселеден ауытқымауын қадағалап, оны
... ... ... "арнаға" салу.
4. Барлық қатысушылардың жоғары белсенділігін
... ... ... Барлық оқушыларды пікірталасқа тарту, сөйлеу уақытын шектеу.
5.Пікірталастың келесі кезеңіне
... ... ... бұрын айтылған ой, пікірлерді ұсыныстарды оперативті талдау.
6. Пікірталас сұрақтары
... ... ... болуы керек.
Жоғарыдағыдай проблемаларды болдырмау үшін келешекте өтілетін сабақтарды қалай
... ... ... болады?
Соның нәтижесінде оқушыларда ақыл-ой операциялары мен әрекет дағдылары, білімдерді
... ... ... дағдылары қалыптасады. Зейін, ерік, шығармашылық қиял ойлап табушылық дамиды,
... ... ... білімдерді алу мен гипотезалар ұсыну және оларды негіздеп дәлелдеу
... ... ... жолымен әрекеттің жаңа тәсілдерін табу
... ... ... қалыптасады.
Проблемалық жағдай - адам пайда болған құбылысты, фактіні шындық
... ... ... қалай түсіндіруді білмеген, мақсатқа өзіне мәлім әрекет-тәсілімен жете алмайтын
... ... ... туған оның интеллектуалдық қиналуы. Бұл түсіндірудің жаңа тәсілін немесе
... ... ... - тәсілін іздестіруге түрткі болады. Проблемалық жағдай деп продуктивтік,
... ... ... танымдық қызметтің заңдылығын айтамыз.
Проблемалық жағдайды:
... ... ... оқушы үшін қиын болуы керек және онда осы проблеманы
... ... ... қызығушылық пайда болуы керек.
Қарапайымнан күрделіге қарай жүру,
... ... ... оқушы түсіне алатындай болуы, оқытудың өмірмен байланысы және т.б.
... ... ... оқушының нәтижелі іс-дрекеттерінің шарттары ғана. Қиындық келтірген сұрақ, стандартты
... ... ... міндет барлық уақытта проблемалық жағдайлар туғызып отырған.
Мұғалімнің
... ... ... оқушысының оқу процесін танымдық қызмет кезеңдерін ескере отырып құруға
... ... ... бұл процестің логикасын өзгертеді, оқу процесін ұйымдастырудың жаңа схемасы,
... ... ... принциі пайда болады. Ойлау адамның проблемаға тап болуынан басталатын
... ... ... проблемалық оқытудың негізі мұғалім жүйелі түрде жасайтын проблемалық жағдайлар
... ... ... табылады.
Ақыл-ой операциялары толық циклының проблемалық жағдайдың пайда болуынан бастап
... ... ... шешуіне дейін бірнеше кезеңі болады:
1) проблемалық жағдайдың
... ... ... болуы;
2) қиындық мәнін ұғыну мен проблема қою;
3)
... ... ... ойлап табу немесе
... ... ... жорамалдар жасау мен
... ... ... негіздеу жолымен шешу тәсілін табу;
4)
... ... ... гипотезаның дәлелдемссі;
5) проблема шешімінің дұрыстығын
... ... ... дұрыс қою үшін сұрактың құрылымына назар аудару керек. Проблема
... ... ... білім мен белгісіз дүниелер арасында логикалық байланыс орнатылу керек.
... ... ... "Не себептен май жанады?" деген сұрақ тек информациялық болады.
... ... ... ол тек тиісті заңдылықты білдіруді қажет етеді.
Енді біз диплом
... ... ... практикалық бөлігінде таңдап алынған негізгі тару «Карбюратор қозғалтқышының қоректену
... ... ... тарауына келетін болсақ, тарауды оқытуға 10 сағат берілген. Сабақтың
... ... ... мақсаты: оқушыларды карбюраторлы двигательдердің қоректендіру жүйесінің құрылысымен, қызметімен және
... ... ... ету принциптерімен таныстыру.
Сабақта қолданылатын құрал-жабдықтар мен оқыту құралдары. Плакаттар:
... ... ... двигательдердің қоректендіру жүйесінің приборлары», кинофильмдер: «Карбюраторлы двигательдің қоректендіру жүйесі»,
... ... ... мен макеттер: «Отын насосының моделі», «Реттеуіш моделі», «Көп режимді
... ... ... моделі», натуралды объектілер: карбюраторлар, отын насосының таратқыш секциясы, форсунка,
... ... ... насосы т. б. детальдар, тексеру құралдары, кинопроектор.
Сабақ
... ... ... барысы. Сабақтарды өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
I. Жаңа материалдарды
... ... ... ерекшеліктер. Мұғалім алғашқы сабақта карбюраторлы двигательдердің қоректендіру жүйелерінің конструкциялық ерекшеліктерімен
... ... ... олардың негізгі бөлшектерін атап өтеді. Ол плакаттар мсн схемаларды
... ... ... отырып, қоректендіру жүйесінің әрбір механизмі мен деталының қызметін түсіндіреді.
... ... ... автокөліктердің қоректендіру жүйесінің белшектерін көрсетіп, оқушылардың назарын жүйе ерекшеліктеріне
... ... ... сабақта мұғалім карбюраторлы двигательдердің отындары туралы түсінік беріп, детонациялық
... ... ... беизиннің антидетонациялық қасиеттеріне тоқтайды. Бензинмен жұмыс барысында қауіпсіздік техникасының
... ... ... қатаң сақталуын ескертіп, әсіресе этилденген спиртпен жұмыс істеген кезде
... ... ... сақ болу керектігін айта кеткен жөн. Этилденген бензинмен қолды,
... ... ... киімді жууға, шлангыдан ауызбен сорып пайдалануға тиым салынатынын да
... ... ... қажет.
Двигательдің қоректендіру жүйесінің қызметін түсіндіру барысында оның отынының толық
... ... ... мен экономикалық көрсеткіштері ең жақсы болу үшін поршень жоғары
... ... ... нүктеге келгенге дейін отынды цилиндрге бүрку керектігін айтқан дұрыс.
... ... ... багы мен сүзгісінің құрылысын плакаттан көрсетіп, мұғалім оқушылардың назарын
... ... ... отын ағынын реттеуіш, тор көзді сүзгіш элемент, тыныштандырғыш, резеңкелі
... ... ... тұндырғыш стакан және тағы баска элементтердің жұмысына, әрекет ету
... ... ... аударады.
Оқушыларға турбокомпрессордың қызметін түсіндіру үшін «Двигатель қуатын қалай арттыруға
... ... ... (№1) деген проблемалы сұрақ беруден бастауға болады. Олардың жауабын
... ... ... келе мұғалім цилиндрге (үрлеп толтырылған) сығылған ауа беру арқылы
... ... ... қуатын арттыруға болатынын айтады.
Прболемалық ситуация №1.
Қоректендіру жүйесі негізінен екі
... ... ... бөлінеді.
1) дизельді; 2) карбюраторлы.
Сұрақ: екеуінің айырмашылығы неде?
Жауабы: 1) карбюраторлық
... ... ... ұшқыштық әсерінен, яғни жанар қоспа карбюраторда дайындалып ұшқыш әсерінен
... ... ... дизельдік – сығым арқылы форсункадан бүріккіш ауа поршеннің жану
... ... ... әсерімен ұштанады.
«Авто көліктің қоректендіру жүйесі» тақырыбы бойынша проблемалық ситуация
... ... ... Авто көлік қозғалтқышы кенеттен өшіп қалды.
1. Жанар май багінде
... ... ... тола.
2. Аккумулятор қуатты, яғни қозғалтқышты оталдыруға күші жетеді.
3. Авто
... ... ... оталдыру үшін барлық жағдай бар.
Бірақ карбюраторда жанар май өздігінен
... ... ... жатыр. Себебі не?
Жауабы: карбюратор қозғалтқыштың инесі тиекті жауып тұр,
... ... ... сол себептен жанар май сыртқа төгіліп жатыр.
№3. «Авто көлікке
... ... ... көрсету» тақырыбы бойынша.
Авто көліктің жанар май багі тесіліп қалды.
... ... ... жинаудың біренеше тәсілі бар. Оқушыларды осы тәсілдерді атап өтеді.
Мысалы:
... ... ... тойтармалау (заклепкалау) және т.б.
Сұрақ: тойтарма шегені қолдану тиімсіз. Дәнекерлеу
... ... ... бак жарылып кетуі мүмкін.
Бак жарылмас үшін қалай дәнекерлеу қажет?
Жауабы:
... ... ... ішіне су толтырылып дәнекерленеді.
№4 проблемалық ситуация.
Қозғалтқыш сұйық қоспамен жұмыс
... ... ... джағдайда өшіргіштен қара түтін және мылтық атылғандай дауыс естіледі.
... ... ... қоспамен ұзақ уақыт жұмыс жасаған кезде қозғалтқыштың қуаты жойылады,
... ... ... кетеді, жанар майды белгіленген мөлшерден артық жұмсайды, жану камерасы
... ... ... қара күйе пайда болады.
Сұрақ: Осы ақаулар себебі неде?
Жауабы: 1)
... ... ... инесі тығыз жабылмады, қалтқылы камерада жанармай деңгейінің жоғарылап кету.
2)
... ... ... жанар майды қолдану. Яғни бір маркадағы жанар майдың келесі
... ... ... жанар маймен ауысып кетуі.
Педагогикалық іс тәжірибеде барысында бірнеше жағдайларды
... ... ... болады. Оқу процесінде үлгермеуші оқушылар компьютермен жаттығу жұмыстарында жақсы
... ... ... көрсетуі, үлгерімі де арта түсуі мүмкін. «Авто ісі» пәні
... ... ... сабақтарды ұйымдастырудың айырмашылығы сол оқуда оқушының таңдауына байланысты автомобиль
... ... ... мен сырт келбетін жобалауға мүмкіндігі болады. Негізінде қазіргі заман
... ... ... сай әртүрлі басқа да бұйымдар әзірлей алуға мүмкіндігі болады.
... ... ... зерделей алады. Оқыту үрдісінде мұғалім білім беру процесінің сапасын арттырады.
... ... ... аталған әдістемені қолдану сабақ беру үрдісін белсендіре түседі және
... ... ... білімге деген қызығушылығын артыра түседі. Біріншіден, мұғалімнің жаңа сабақта
... ... ... кейсті қолдануы дайындығы әртүрлі деңгейдегі оқушылардың білімді бірдей деңгейде
... ... ... мүмкіндік береді. Екіншіден, мұғалімнің кәсіби дайындығына жоғары талаптар қойылады,
... ... ... мұғалім сабақ беру әдістерінің қазіргі кезең талаптарына сай дәрежеде
... ... ... үнемі қадағалап отыруы және өзінің біліктілігін қазіргі кезең техника
... ... ... технология жетістіктері негізінде арттырып отыруы қажет болады.
ІІІ ТАРАУ.
... ... ... ҚОРЕКТЕНДІРУ ЖҮЙЕСІ
3.1. ЖАНҒЫШ ҚОСПАЛАР ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ
Карбюраторлы автомобиль
... ... ... тек оңай ұшып буланатын жоғары калориялы отын май-бензинмен ғана
... ... ... бір қуатпен жұмыс істей алады. Бензинді мұнай өнімдерінен тікелей
... ... ... немесе жоғары температура мен қысымда қайта өңдеу жолымен тазартудан
... ... ... крекинг-бензин алынады. Автомобиль двигательдері үшін негізінен крекинг-бензин колданылады. Бензиннің
... ... ... оның тығыздығымен, жылу шығарғыштық қабілеті және детонациялық қасиеттерімен сииатталады.
Бензиннің
... ... ... 200С температурада 0,700—0,760 г/см3 аралығында болады (Бір текше сантиметр
... ... ... граммен өлшенген массасын оның тығыздығы деп атайды).
Бензиннің жылу шығарғыштық
... ... ... 10 500—11000 ккал шамасында болады (Жылу шығарғыштық
... ... ... деп — I кг отын түгел жанғанда шыға-ратын жылудың
... ... ... айтады. Ол калориямен өлшенеді).
Бензиннің сапасын анықтаудағы бірден-бір көрсеткіштердің бірі
... ... ... буланғыштығы. Сондықтан неғұрлым бензиннің булануы жақсы болса (қайнау температурасы
... ... ... соғұрлым двигательді іске қосу жеңіл және ол үнемді жұмыс
... ... ... детонациялық қасиеті. Цилиндрде сығылған жұмыстық қоспа қалыпты жағдайларда 20-30
... ... ... жылдамдықпен жанып, цилиндрдің ішіндегі қысым бірқалыпты өсіп отырады. Кейбір
... ... ... байланысты (бензиннің сапасының нашарлығынан двигательдің шамадан тыс қызып кетуінен,
... ... ... от алу бұрышының артуы т.б.) қоспаның бір бөлегі өте
... ... ... 200 м/сек. жылдамдықта соққы толқынымен жануымен және қысымның тез
... ... ... қабаттаса жүреді. Жұмыстық қоспаның осылайша жануын детонация дейді. Отынның
... ... ... жануы двигательдің жұмысына үлкен зиян келтіреді. Детонацияның белгілеріне двигательден
... ... ... шығуы, қуатының кемуі, өшіргіштен қою қара түтін шығуы және
... ... ... тез қызуы жатады. Сондықтан детонация кезінде двигательдің бөлшектері тез
... ... ... жұмыстық қоспаның өздігінен ерте от алуын детонациямен шатастырады. Өздігінен
... ... ... от алу дегеніміз — жоғары температурада жұмыс істейтін" қоспаға
... ... ... жалынның әсері тимей-ақ өздігінен от алу қасиетін айтады. Өздігінен
... ... ... алу двигатель шамадан тыс қызған уакытта сығу тактісінің соңында
... ... ... жұмыстық қоспаның температурасы өте жоғарылағанда қоспаның тұтануы электр ұшқыны
... ... ... болғанға шейін болады. Өздігінен от алу кейде жоғары температурадағы
... ... ... свечаның қызған электродына немесе күйе бөлшектеріне қызудан от алу
... ... ... де пайда болады. Өздігінен от алуда от алу жүйесі
... ... ... да, двигатель біраз уақыт өздігінен жұмыс істейді, ал бұл
... ... ... детонация кезінде кездеспейтін жай.
Отынның детонацияға қарсы тұрушылығы октандық санымен
... ... ... Отынның октандық саны неғұрлым көп болса, соғұрлым оның детонацияға
... ... ... тұрушылығы арта түседі. Автомобильдерге қолданылатын бензиннің октандық саны 66-98
... ... ... болады. Бірақ кейде октандық саны басқа да бензин қолданылуы
... ... ... Бензиннің детонацияға карсылығьгн оған антидетонатор (этиль сұйығы) қосу арқылы
... ... ... отырады. Этиль сұйығын бензинге қосқанда бензиннің 1 литріне 1,0
... ... ... сұйық қосады.
Этиль сұйығы қосылған бензинді этильденген деп атайды.
Ескерте кететін
... ... ... этиль сұйығы у болғандықтан бензинге азғантай ғана қосқанның өзінде
... ... ... улы болады. Этильденген бензинді жай бензиннен ажырату үшін оған
... ... ... не көк-жасыл бояу қосады. Этиль сұйығы өзінің ерігіштігі, ұшпалығы
... ... ... адам терісіне тез сіңіп, өткіштігінің арқасында адам организміне өтіп
... ... ... қатты уландырады. Этильденген отын этиль сұиығындағыдай өте хауіпті, сондықтан
... ... ... жұмыс істегенде өте сақтықпен, ұқыпты болып, оның теріге тиіп,
... ... ... ішкі организмге кіріп уландырмауына мұқият болу керек. Этильденген бензинмен
... ... ... мен қолды жууға, кір жууға, шланг арқылы ауызбен соруға
... ... ... бензин жүретін түтіктерді үрлеп тазартуға болмайды. Егер этильденген бензин
... ... ... тиген болса оны әуелі керосинмен, кейін сабынды сумен жуу
... ... ... Этильденген бензинмен жұмыс істеген двигательді бөлшектегенде детальдарын ұқыпты түрде
... ... ... жақсылап жуу керек. Жоғарыдағы айтылғандай сақтықпен қолданылған этильденген бензиннің
... ... ... істеушіге ешбір зияны жоқ.
Әр түрлі двигательдер үшін бензиннің бірнеше
... ... ... - ВАЗ 2106 автомобилі үшін АИ-98 бензиндері колданылады.
Жанғыш қоспаның
... ... ... Карбюраторлы двигательдің әрбір жұмыс тактысы циклінің тактысы өте аз
... ... ... ішінде (0,02—0,01 сек.) өтетін болғандықтан, жұмыс жүрісінің бас кезінде-ақ
... ... ... жанып бітуі керек, олай болса қоспаның жану уақыты одан
... ... ... аз (0,002-0,003 сек). Сондықтан қоспаның жоғарыдағыдай өте аз уақыт
... ... ... жанып үлгеруі үшін отынның өте ұсақ бөлшектеріне ауа қосылуы
... ... ... Өте ұсақ бөлшектер отынның бүркуінен және булануынан пайда болады,
... ... ... толық жануы ауаның қажетті мөлшерімен осы булардың мұқият араласуынан
... ... ... бензиннің - толық жануы үшін әрбір килограмм отынға 15
... ... ... ауа араласса, мұндай қоспаны қалыпты қоспа деп атайды. Әдетте
... ... ... қоспадан басқа да құрамды қоспалар болуы мүмкін.
Байытылғай
... ... ... 1 кг бензин мен 13-тен 15
... ... ... дейін ауа болады. Мұндай қоспа үлкен жылдамдықпен
... ... ... да оның әсерінен цилиндрдегі газдардың да қысымы өте үлкен
... ... ... қоспаның құрамында 1 кг бензинге келетін ауа 13 кг
... ... ... болады. Бүл коспа жай жанады, ал 1 кг бензинге
... ... ... кг ауа келсе, ондай қоспа от алмайды.
Кедейленген қоспаның құрамында
... ... ... кг бензин, 15-16,5 кг ауа болады. Қоспаның қүрамы мұндай
... ... ... жағдайда бензин толық жанады, бірақ жану жылдамдығы төмендеуі салдарынан
... ... ... қуаты кемиді, әрІ отынның үнемділігі артады.
Кедей
... ... ... құрамында 1 кг бензинге 16
... ... ... артығырақ ауа болады
... ... ... өте жай жанады. Егер І кг
... ... ... 21 кг не одан да артық ауа келсе, ондай
... ... ... от алмайды.
Түрлі жағдайларда жұмыс істейтін двигательге қолданылатын қоспаның құрамы
... ... ... қалыпты жағдайдан өзгеше болуы да мүмкін.
Салқын двигательді іске қосқанда
... ... ... трубопроводтар мен цилиндрлердің салқын қабырғаларында бензин буларының конденсациялануы, сон-дай-ақ
... ... ... жылдамдығының нашарлауы және қоспаны жылытатын жағдайдың жоқтығынан қоспа нашар
... ... ... Осы жағдайларды еске ала отырып, двигательді іске қосқанда қоспаның
... ... ... түрде от алуы үшін онда бу тәрізді отынның жеткілікті
... ... ... қалуы, отын бөлшектерінің конденсациялануына қарамастан қоспа біршама бай болуы
... ... ... жүрістің жай айналысында цилиндрдегі қоспаның шамасы аз болады. Себебі
... ... ... түйіршіктері бір-бірінен алшақтағандықтан қалдық газбен араласуынан қоспа нашар жанып,
... ... ... нашар істейді. Зая жүрістің-жай айналысында двигатель тұрақты жұмыс істеуі
... ... ... қоспаның жану жылдамдығын байытылган қоспаны пайдалана отырып арттыру қажет.
Орташа
... ... ... жұмыс істеу үшін кедейленген қоспа қолдану арқылы отынның шығынын
... ... ... Қоспаның мұндай құрамын қолданғанда двигательдің қуаты кемиді.
Толық күшпен жұмыс
... ... ... двигательдің қуатын барынша арттыру үшін толық күш беріп байытылған
... ... ... жану жылдамдығын арттырады.
Зая жұмыс істеп тұрған двигатель
... ... ... толық күш беру жағдайына көшірілгенде қоспаны байыту керек әйтпесе
... ... ... тоқтап қалуы мүмкін.
3.2. ҚОРЕКТЕНДІРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ПРИБОРЛАРЫ
Қоректендіру жүйесі сақтауға қолданылатын
... ... ... отынды тазарту және оны беретін, ауа тазартатын және отын
... ... ... мен ауадан жанатын қоспа дайындауға арналған прибордан тұрады. Мұндай
... ... ... (1-сурет): жанармай багы, сүзгі-тұндырғыш және насос, карбюратор, ауа сүзгісі,
... ... ... өтетін түтік, енгізу және шығару трубопроводтары, өшіргіштер кіреді. Бұл
... ... ... әрқайсысының өзінің атқаратын қызметі бар.
1 сурет. ВАЗ 2106
... ... ... автомобилінің жанармай багі
Жанармай багі - автомобильдің май
... ... ... құймай белгілі бір қашықтыққа жүруі
... ... ... үшін керекті бензин
... ... ... ыдыс. Жанармай багі екі дәнекерленген болат металдан тұрады. Автомобильге
... ... ... отын сақталады. Оны жүк автомобильдерінің кузовының астына, жеңіл автомобильдердің
... ... ... жүк салғыштың астына резина төсем арқылы екі тартпамен рамаға
... ... ... Бактың аузы бумен ауа өткізбейтіндей клапанды тығынмен жабылады.
Отын сүзгі-тұндырғышы
... ... ... отынды механикалық қоспалар мен су қалдықтарынан тазарту үшін керек.
... ... ... жүк автомобильдерінің бензин багінің жанына рамаға бекітеді.
Жанармай насосы -
... ... ... бактан карбюраторға жеткізіп беру үшін керек. Оны ВАЗ-2106 автомобилі
... ... ... бөлгіш білігі жағнан картерге бөлгіш шестернясының қақпағының бүйіріне бекітеді.
Жанармай
... ... ... – диафрагмалы типтьі, механикалық жетекті; цилиндр блогының сол жағында
... ... ... теплоизоляциялық проставкамен және реттеуші төсемде екі шпилькамен бекітілген.
... ... ... қолмен айдау рычагымен жабдықталған.
2-сурет. Жанармай насосы.
Карбюратор - бензин мен
... ... ... жанғыш қоспаны дайындау үшін керек. Ол двигательдің енгізу трубопроводына
... ... ... отырған ВАЗ-2106 ауа сүзгісі – штампталған болат металдан тұрады.
... ... ... сүзгіші корпусы карбюратордың үстіңгі жағына 4 гайкалы болтпен бекітіледі.
... ... ... мен ауа сүзгішінің арасына резина төсем салынады. Ауа сүзгісінің
... ... ... 3 гайкалы болтпен бекітіледі. Ауа сүзгішінің элементінің элементі арнайы
... ... ... қағаздан дайындалады.
3-сурет. Ауа сүзгісі.
Карбюратор. Жанғыш қоспаны дайыпдау процесін
... ... ... осы процесті іске асыратын приборды карбюратор деп атайды. Карбюраторлардың
... ... ... бүріккіш пульверизатор процесіне негізделген. Карбюратор қалтқысы бар қалтқылы камерадағы
... ... ... инелі клапан мен араластырғыш камерадан тұрады. Араластырғыш камераның ішінде
... ... ... жиклерлі бүріккіш және дроссель орналасқан (4-сурет). Қалтқылы камера –
... ... ... ішіндегі отынның мөлшері мен қысымын бірқалыпта ұстау үшін керек.
... ... ... бетінде қалқып жүрген іші қуыс қалтқының рычагына инелі клапан
... ... ... тұрады. Қалтқылы камераны белгілі бір деңгейге дейін толтырғанда қалтқы
... ... ... клапанды өзінің ершігіне қысып, отынның бұдан әрі келу жолын
... ... ... тастайды. Отынның деңгейі
... ... ... азайғанда
4 с у р е т. Карбюратор.
қалтқы мен
... ... ... клапан төмен түсіп, қалтқылы камераның отын енгізетін жолын қайта
... ... ... Қалтқылы камераның жоғарғы жағында атмосферамен жалғасып тұратын тесігі бар.
Араластырғыш
... ... ... - диффузордан дроссельге дейінгі карбюратор, келте трубасының бір бөлегі.
... ... ... камерада жанғыш қоспа пайда болады. Одан калибрленген тесік-жиклер арқылы
... ... ... камерамен байланыстыратын түтік-бүріккші шығарылған. Өзара қатынасушы ыдыстар заңына сәйксс
... ... ... отынпың деңгейІ қалтқылы камерадағымен біршамада болады. Бүріккіштің жоғарғы жағы
... ... ... камераның тартылған бөлігі - диффузорында орналасады. Карбюратордың
... ... ... камерасы енгізу трубопроводына бекітіліп, клапан ашылған уақытта двигательдің цилиндрімен
... ... ... отырады.
Енгізу тактісінде двигательдің цилиндрінде жанған газдың қысымы ыдырап азаяды,
... ... ... бұл уақытта енгізу клапаны ашылады да, ауаның ағымы араластырғыш
... ... ... одан әрі цилиндрге тарайды. Ауа ағымының ең үлкен жылдамдығы
... ... ... араласу камерасынын, ең тар жерінде (днффузор) бүріккіш тесігінің түбінде
... ... ... (атмосфералық) және араластыргыш (газ қысымының сиреуі) камераларының ішіндегі қысым
... ... ... түрлі болғандықтан, отын бүріккіштің тесігінен ездігінен ағып шыққан жолында
... ... ... ағынымен араласып, бұлт тәрізді тұманданған белгілі бір қатынастағы жанғыш
... ... ... қоспаға айналады. Цилиндрлерге кіретін жанғыш қоспаның шамасы жүргізуші кабинасынан
... ... ... дроссель жетегімен реттеліп отырады.
3.3. ҚОРЕКТЕНДІРУ ЖҮЙЕСІНІҢ АҚАУЛАРЫ
Коректендіру жүйесі дұрыс
... ... ... істемеген жағдайда қоспа сұйык немесе қою болып, осыған сай
... ... ... белгіленген нормадан артық жұмсалады. Сұйық қоспа карбюратордың немесе май
... ... ... приборлардың ақауы болған жағдайда жасалынады. Двигатель сұйық қоспамен жұмыс
... ... ... карбюратор салдырлап соғады. Двигатель қызып кетеді, оның қуаты төмендейді.
... ... ... мәні мынада: сұйық қоспа баяу жанады, ол енгізу кақпақшасы
... ... ... болғанға дейін жанып үлгірмейді, осының салдарынан қоспа енгізу түтігінде
... ... ... карбюраторда тұтанады. Сұйық қоспамен жұмыс істегенде двигатель қызып кетеді,
... ... ... айрылады, сондықтан автомобильді жоғары жылдамдықпен жүргізуге мумкіндік болмайды, жанар
... ... ... артық жұмсалады.Сұйық қоспа жасалуының себептері мыналар: ауа қақпакшасының май
... ... ... мойыншасының тығынында қисайып кетуі, май жүргізетін түтікшелер мен сүзгіш-тұндырғыштардың
... ... ... май насосының ақаулы болуы, осы жағдайда майдың беріліп тұруы
... ... ... немесе ол мүлде тоқтап қалады. Бұл көбіне диафрагма дискілерінің
... ... ... қақпақшалардың жымдаса жабылмауы, жетек рычагы ұшының желінуі, қалтқылы камерада
... ... ... деңгейінің төмен болуы; жиклерлердің ластануы; карбюратор бөлшектері қосылмаларында, карбюратор
... ... ... енгізу түтігімеп, енгізу түтігінің цилнндр ұршықтарымен жалғасатын орындарында ауаны
... ... ... себепті орын алады.
Қою қоспа. Двигатель қою қоспамен жұмыс істеген
... ... ... өшіргіштен қара бурыл түтін және мылтық атылғандағыдай дауыс естіледі.
... ... ... қоспамен ұзақ мерзім жұмыс істегенде двигательдің қуаты жойылады, қызып
... ... ... жанар майды белгіленген мөлшерден артық жұмсайды, жану камерасы кабырғаларында
... ... ... свеча электродтарында қара күйе пайда болады. Қою қоспа жзсалуының
... ... ... мыналар: инелі қакпақшаның тығыз жымдасып жабылмауы себепті калтқылы камерада
... ... ... май деңгейінің жоғарылап кетуі;
... ... ... клапан белдеуінің бітеліп қалуы және
... ... ... майдың салмағы неғұрлым жеңіл түрлерінің (сорттарының) пайдаланылуы; жиклер тесіктерінің
... ... ... экономайзер клапан тығыз жабылмауы; ауа жапкышының ашылмауы. Жанар майдың
... ... ... пневматикалык жолмен тежеліп отыратын карбюраторларда ауа жиклердің ластануы салдарына
... ... ... қоюланып кетуі кездеседі бұл жағдайда жиклерді үрлеп жіберу керек.
... ... ... түтіктер қойылтылған ауамен үрлеп тазартылады, ал сүзгіш-тұндырғыштар бөлшектеніп, таза
... ... ... маймен шайып, жуылады. Қалтқылы камерадағы жанар майдың деңгейі өзгерсе,
... ... ... қалпына келтіру қажет, тесіктері желініп қалған жиклерлер алмастырылады, ал
... ... ... ластанып-бітелген жиклерлер қойылтылған ауамен үрлеп тазартылады. Егер ауа жапқышы
... ... ... ашылмаса, онда жетек тартқышының узындығын өзгертедіжәне тығыз жалғастырылмаудың салдарынан
... ... ... сорылатын жағдайда бекіткіштің гайкаларын қатайта бұрау қажет, ал бүлінген
... ... ... алмастырады. Май насосындағы желінген диафрагма дискілерінің орнына жаңасы қойылады.
... ... ... ақау жол үстінде кездессе (уақытша шара ретінде) зақымы тұспа-тұс
... ... ... етіліп дискілер орнынан қозғалтылады. Насостың тығыз жымдаспай тұрған клапандарын
... ... ... белдемені тазарту керек, бұдан пайда болмаса, клапандар ауыстырылады. Жетек
... ... ... сыртқы жақ ұшы желінсе, оны қалпына келтіру немесе алмастыру
... ... ... Осындай ақау сапарға шыққанда кездессе, насос корпусы астындағы төсемнің
... ... ... анағұрлым жұқа қағаз төсем салуға болады. Май багы мен
... ... ... жүргізетін түтікшелердің зақымдануы, жалғастырғыштар мен карбюратор тығынының тығыз тартылмауы,
... ... ... төсемдердің ақаулы болуы ссбепті жанар майдың ағып тұруы да
... ... ... жүйесінің кемістігі болып табылады. Бұл ақауларды жою жағын қарастыру
... ... ... өйтпеген жағдайда отынның ысырап болуымсн қатар өрт шығу хаупі
... ... ... туады. Осы ақаулар бак пен май түтікшелерінің тесілген жерін
... ... ... жалғастырылатын жерлерді тартып, төсемдерді алмастыру арқылы жойылады. Май багы
... ... ... алынып, ішіне су толтырылғаннан кейін дәнекерленеді, өйткені бак жарылып
... ... ... мүмкін.
ҚОРЫТЫНДЫ
Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар пайдаланылып тәжірибеге еніп
... ... ... беруде. Педагогикада жаңа әдістер, тәсілдер, құралдар, оқулықтар, оқыту мен
... ... ... үрдісінде өзгерістер енгізіп, олардың сапасын арттыруға бағытталады. Адамзат
... ... ... өз ұрпағын оқыту мен тәрбиелеудегі ең озық, тиімді әдістерін,
... ... ... жалғастырып, тың жолдар іздеу, классикалық педагогиканың озық үлгілерін
... ... ... дамыту қашанда жалғаса бермек, қазіргі таңда оқытылатын пәндердің
... ... ... таңдайтын мамандығына қарай тұлғаны қалыптастыру оқушының өзі арқылы, оның
... ... ... ұйымдастыру арқылы ойлау дағдыларын дамыта отырып жүзеге асырылады. Сабақта
... ... ... оқыту технологиясын жиі пайдаланудың тиімді жағы оқушының ақыл-ойы мен
... ... ... тұжырымы арқылы жаңа тақырыпты саналы түрде меңгеру дағдыларын қалыптастырады.
... ... ... меңгеру осы жүйенің әр сатысында дами түседі. Қазіргі заман
... ... ... сай жастарды автомобильдің жалпы құрылысымен және қызметімен таныстыру; пәннің
... ... ... тарауларын оқытудың тиімді әдістерін қарастыру; пән бойынша оқушылардың
... ... ... білім деңгейін көтеру маңызды мәселелердің бірі болып отыр.
... ... ... да «Авто ісі» сабағында автомобильдердің қоректендіру жүйесі мен оған
... ... ... құрал-жабдықтар түрлеріне терең талдау жасауға және негізге алуға,
... ... ... мен дағдысын қалыптастыруға оқушыларды баулу мәселесі бүгінгі таңда басты
... ... ... алынуда, сонымен қатар оқушылардың өз бетінеше инициативашылдықпен туындап отырған
... ... ... ситуацияларды зерделу және шешім жасай білу практикалық іс әрекет
... ... ... артады.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Қазақстан Республикасының “Білім туралы заңы”// Қазақстан, 1999ж.
2. Назарбаев Н.Ә. Президенттің
... ... ... халқна Жолдауы: Бәсекеге қабілетті Қазақстан үін, бәсекеге қабілетті экономика
... ... ... бәсекеге қабілетті халық үшін //Егемен Қазақстан. Астана, №65-68, 2004
... ... ... тұырымдамасы Үкіметтен қолдау тапты //Егемен Қазақстан, №42-45, 2004 ж.
4. Әбиев
... ... ... Педагогика:Оқу құралы. –Алматы:Дарын, 2004.
5. Бабанский Н. Выбор методов обучения в
... ... ... школе. -М.:Политиздат, 1982. -182 с.
6. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии.
... ... ... Педагогика. -1989.
7. Ескендиров Ш.З., Усенкулов Ж.А., Бакибаева Г.Б., Шертаев Е.Т.
8. Методические
... ... ... по составлению кейсов. –Шымкент, ЮКГУ, 2005. -25с.
9. Лихачев В.М Педагогика.
... ... ... лекции.-М.:Прометей,Юрайт,1998. -464с.
10. Материалы Международной научно – теоретической конференции. Нурахметова
... ... ... – Алматы- 2000. – С.84-86.
11. Махмутов И.М. Организация проблемного обучения
... ... ... школе. –М.,1980. -248с.
12. Методика трудового обучения и общетехнических дисциплин. Учеб.пособие
... ... ... студентов пед.институтов/ под ред. Д.А.Тхоржевского- М.: Просвещение, 1982.-286с.
13. Методическое пособие
... ... ... преподаванию конкретных ситуации /Под ред. А.И.Наумова, -М.:Ассоциация развития управления,
... ... ... Б.,Өстеміров К. Тракторлар мен автомобильдер пәнін оқыту методикасы: Кәсіптік-техникалық
... ... ... мұғалімдеріне арналған оқу құралы. –Алматы: «Рауан», 1990. -144б.
15. Нағымжанова Қ.
... ... ... инновацияның зерттелуі //Бастауыш мектеп. 1999 №3. 9–11 бб.
16. Нұрахметов Н.Н.
... ... ... мектептер дамуының жаңа бағыттары //Қазақстан мектебі – 1996. №2.
... ... ... бб., 1996. №3. – 39-44 бб.
17. Калинский В.С. Автомобиль. –Алматы,
... ... ... М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования,
... ... ... дискуссий. Рига: НПЦ «Эксперимент». -1995.
19. Краевский В.В. Проблема научного
... ... ... методический анализ.-М.:Просвещение, 1977. -342 с.
20. Қабдықайырұлы Қ. және басқалар. Оқытудың
... ... ... жаңа технологиясы. –Алматы, 1999ж.-149 б.
21. Қоянбаев М, Қоянбаев С. Педагогика.
... ... ... студенттерге арналған оқу құралы. Гумелев атындағы ЕАУ Астана, 1999-321
22. Педагогика.
... ... ... курсы. Алматы: “Нұрлы Әлем”, 2003.
23. Педагогические технологии: Учеб.пособие для студентов
... ... ... специальностей /под ред. В.С.Кукушина. – Ростов н/Д: «Март», 2002.
... ... ... К.К., Адаскин В.И. Об изучении и формировании личности учащегося.-М.:Просвещение,
... ... ... с.
25. Плеханов И.П. Автомобиль. –М.:Просвещение,1987.
26. Подласый И.П. Педагогика. В 2кн. –
... ... ... Изд. Центр ВЛАДОС, 1999.
27. Сластенин В.А., Исаев И.Ф., Шиянов Е.Н.
... ... ... педагогика / Под ред. В.А.Сластенина: В 2ч. – М.:
... ... ... Изд. Центр ВЛАДОС, 2002.
28. Таубаева Ш.Т. Оқытудың қазіргі технологиялары //Бастауыш
... ... ... 1999. №3. 5-9 бб.
29. Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика
... ... ... теория и практика нововведений в системе образования. – Алматы,
... ... ... центр «Ғылым», 2001.
30.0рлов В.И. Активность и самостоятельность учащихся//
... ... ... Педагогика.-№3.-1998.-С.44-48.
31.
... ... ... И. Формирование учебной мотивации школьников //Школа и произ¬водство.-№2.-2004.-С, 4-6.
32.
... ... ... Г.К. Современные образовательные технологии. – М.: Народное образование, 1998.-
... ... ... Строкова Т.А. Педагогическая поддержка и помощь современной образовательной практики
... ... ... Педагогика. -№4.-2002.-С. 20 –27.