... ... ... БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Шығармашылық
... ... ... зерттелуі
Бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа дамытуда ең алдымен баланы шығармашылық
... ... ... қатыстыру үшін қажетті жағдай туғызу қажет. Мұндай қажетті жағдай
... ... ... оқу сабақтарының орны ерекше екендігі әдістемелік әдебиеттерде дәлелденген. Ғалым
... ... ... «... сөз өнері адам санасының үш негізіне тіреледі: 1.
... ... ... 2. Қиялға. 3. Көңілге...»
Тілдің міндеті − ақылдың аңдауын аңдығанша,
... ... ... меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түюін түйгенінше айтуға жарау. Мұның бәріне
... ... ... білетін адамы табылса, тіл шама қадырынша жарайды. Бірақ тілді
... ... ... білетін адам табылуы қиын» деп, сөз өнерін, біздіңше, шығармашылық
... ... ... игерген адамды табу қиын екендігін айтады. Әдістемеші − ғалымның
... ... ... қарай «ойын ойлаған қалпында, қиялын меңзеген түрінде, көңілдің түйгенін
... ... ... күйінде тілмен айтып, басқаларға білдіруге көп шеберлік керек» деуі
... ... ... Шынында да, сөз өнерінің құдіретін түсіну, сөзбен сомдалған бейне
... ... ... әркімнің қолынан келе бермейді. Бұл тіпті бастауыш сынып оқушысының
... ... ... міндетіне де кірмейді. Дегенмен, педагог Ж. Аймауытұлы әр адамның
... ... ... дер кезінде тиісті сусын ала алмаса, өзінен өзі солып
... ... ... ескертеді. Психологтардың (М.Монтессори, Л.С.Выготский, Н.С.Лейтес) әр жылдарда егіннің жақсы
... ... ... нашар шығатын мезгілдері болатыны сияқты, адамның әр нәрсеге әуесқойлығы,
... ... ... түрліше болып кездесетін мерзімі бар. Баланың қабілеті үнемі тек
... ... ... жолмен дамымай, үлкейген сайын кері кетуі де ықтимал. Егер
... ... ... бала қабілеттілігінің мол кезін, сол мезгілде пайдаланбай кешігіп дамытамыз
... ... ... онда тап сол кездегідей кейін дамыта алмаймыз. Осы тұрғыдан
... ... ... қарағанда бастауыш мектеп оқушысының әуесқой, әсерленгіш, сезімтал екендігін, олардың
... ... ... дейінгілер сияқты «Бұл не?» деп сұрамай, «Бұл неліктен?» деп
... ... ... нәрсенің сырын, себебін белгісі келетінін ескерсек, бастауыш саты олардың
... ... ... дамытуға қолайлы, тиімді кезең екендігі даусыз.
Отандық педагогика мен психологияда
... ... ... жаңа шешімдерге әкелетін «шығармашылық» термині кең қолданылған.
«Шығармашылық» сөзінің төркіні
... ... ... «ойлап табу» дегенге келіп саяды. Көрнекті психолог Л.Выготский шығармашылық
... ... ... жаңалық ашатын әрекетті атаған. Ал Я.Пономарев оны даму ұғымымен
... ... ... қояды. Соңғы жылдары шығармашылық сөзімен жаңалық, бастамашылық, белсенділік
... ... ... астарлас қолданылып жүр.
Шығармашылық – адам ісі, әрекеттерінің бір түрі.
... ... ... әрекеттің ерекшелігі, даму деңгейі тек әлеуметтік факторларға да байланысты.
... ... ... шығармашылық қана адамға мәнін түсінуге, бақытын сезінуге мүмкіндік береді.
... ... ... күрделі мәселені шешуде үздіксіз білім беру ісінің алғашқы сатыларының
... ... ... болып саналатын мектептің алар орны ерекше. Өйткені білім беру
... ... ... оқушылардың парасаттылық, рухани, табиғи нанымдарын дамытуға, өзінің қызығушылықтарымен бейімділіктерін
... ... ... қосу;
2) жеке адамның сенімдерін дамытуға үйрету;
3) бір адамның еркін
... ... ... ойлауына, оның барлық қабілеттерін дамытуға, өз күшіне деген сенімнің
... ... ... жағдай жасауы тиіс.
Шығармашылық - бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі
... ... ... ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам ой
... ... ... өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам
... ... ... қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу оның рухани күшін
... ... ... өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Адам туынды ғана емес,
... ... ... да. Ол өзін-өзі жетілдіруге де, сонымен қатар өзімен-өзі жойылуға
... ... ... өз болмысын ұмтылысына көмектесіп, тереңде жатқан талап-тілеген, қабілеттерін дамыту,
... ... ... арқылы толыққанды өмір сүру үшін рухани күш беру –
... ... ... басты мақсаты. Оқушыларға жан-жақты білім беру, парасаттылық мүмкіндіктерін, жеке
... ... ... ерекшеліктерін дамыту үшін оқыту процесінде жан-жақтылау қағидасын басшылыққа ала
... ... ... шығармашылықты дамытуға және ұжымдық, әр деңгейде оқыту түрлерін пайдалану
... ... ... мен оқытушы қызметінің тығыз байланысын тудырады.
Шығармашылық:
- жаңа өнім жасау
... ... ... бұрынғы өнімді жаңадан жетілдіру;
- іс-әрекеттегі қайталанбайтын, өзгеде жоқ, нәтижелі
... ... ... /28,78/.
«Шығармашылық» сөзіне берілген ғалым пікірі нақты тұжырым болғанмен, оның
... ... ... бұл тұжырымнан да терең, кең. Шығармашылық – қабілет, дарын,
... ... ... деген ұғыммен үндес. Сол себептен де ол тұлғадағы дарын,
... ... ... өнердің көзін ашу, сол қасиеттерді дамыту мәселесіндегі ерекше іс-әрекет
... ... ... табылады.
Шығармашылық жайлы еңбектерді талдай келе біз төмендегідей қорытындыға келдік.
... ... ... - өте күрделі психологиялық процесс. Ол іс-әрекет түрлі болғандықтан,
... ... ... адамға ғана тән. Шығармашылықты төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталған адам әрекеті
... ... ... болады:
- шығармашылықтағы қарама-қайшылықтардың болуы;
- әлеуметтік және жеке адамға деген
... ... ... болуы;
- шығармашылыққа арналған шарттардың, жағдайдың болуы;
- шығармашылық тұлғаның жекелік
... ... ... болуы;
- нәтиженің жаңалығы, соңы.
Ал бастауыш сыныптағы балалардың шығармашылығы тек
... ... ... ғана жаңалық болып табылатын субъективті жаңалық. Ендеше оларға тән
... ... ... кезеңдерін шартты түрде былайша топтастырамыз.
1. Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2. Шығармашылық,
... ... ... ұштылық, белгісіздік.
3. Шешімнің жарқ етуі.
4. Шығармашылық акт.
5. Шешімнің дұрыстығын
... ... ... ойлау мен жаттап алудан гөрі ізденгеннің нәтижесі немесе шығармашылық
... ... ... болған жағдайда ғана оқушы жаңа білімді терең меңгере алады.
... ... ... ойды белгілі ғалымдар да құптайды.
Оқушының өзіне деген сенімін арттырып
... ... ... іс-әрекетін демеп, қабілетін дамытып, шығармашылық жұмысының бастамасын дамытуға және
... ... ... үйрететін - мұғалім.
Профессор А.Л.Хинчин «... жаңа материалды меңгеру
... ... ... шағын, оқулықтағы көрсетілген жолдан гөрі, өз бетімен сол нәтижеге
... ... ... маңызды», - деп жазды.
Шығармашылық әлемдік мәдениеттің барлық дәуіріндегі
... ... ... назарында болғандығын «шығармашылық теориясын» жасауға деген көптеген ізденістердің болғандығын
... ... ... болады. Бұл әрекеттер өзінің логикалық шегіне жеткен деп айтуға
... ... ... Сондықтан шығармашылық педагогикасының негізгі мақсаты - бүгінгі күн талаптарынан
... ... ... озық қоғамға лайықты жаңа сана, рухани сананы дамыту және
... ... ... тың жолдармен шешімдер іздестіру болып табылады.
Шығармашылық тұлға жайлы психологиялық
... ... ... мен қалыптасу зерттеулерін қарастырсақ, А.М.Матюшкин келесі құрылымдық компоненттерін атап
... ... ... мотивациясының орталық қызметі;
2. Зерттеу шығармашылық белсенділік, проблеманы көре білу
... ... ... оны шешудің жаңа жолдарын таба білу;
3. Түп нұсқалы шешім қабылдай
... ... ... алдын-ала болжай білу;
5. Жоғары эстетикалық, адамгершілік, парасаттылық бағалауды қамтамасыз ететін
... ... ... эталон жасау қабілеттілігі.
Жалпы «шығармашылық» кең мағыналы ұғым. Ғылыми -
... ... ... зерттеулерге сүйенсек:
Шығармашылық психологиялық тұрғыдан алғанда, нәтижесінде жаңа материалдық
... ... ... құнды дүние тудыратын әрекет. Ал педагогикалық тұрғыдан алсақ, шығармашылық
... ... ... - адамның белсенділігімен өз бетінше жұмыс істеуінің жоғары түрі
... ... ... ол әлеуметтік қажеттілігі мен өзіндік ерекшелігімен бағаланады.
Американдық психолог
... ... ... анықтамасы бойынша шығармашылық дегеніміз - бұл, тани білу, жаңа
... ... ... нәрсені анықтауға ұмтылу және өз тәжірибесін терең түйсіне білу
... ... ... – бірегей игілік және тұлғаның маңызды сапасы мен өзіндік
... ... ... түрлерінің бірі, тұлғаның табиғи және әлеуметтік әлемді қайта құрып,
... ... ... бағытталған саналы әрекеті, - деген А.И.Арнольдов.
А.Ш. Орақова шығармашылық деп
... ... ... проблемалық сипаты бар, барлық ішкі байланыстарды біріктіретін, нәтижесінде жаңа
... ... ... және идеялық құндылықтар алынатын адамның мақсатты әрекетін айтады.
Шығармашылыққа ниеттену
... ... ... адамның белсенділігінің жоғары көрінуі, жаңа, сонылы нәрсе жасауға қабілеттілігі,
... ... ... адам әрекетінің кез-келген аумағында көрінеді. Я.А.Пономарев бойынша шығармашылық кең
... ... ... дамуға жетелейтін өзара әрекеттестік.
Д.Б.Богоявленская, З.И.Калмыкова, А.М.Матюшкин және тағы басқа
... ... ... шығармашылықты кең мағынасында белгілі білім шегінен шығу ретінде анықтайды.
И.Ф.Харламов
... ... ... педагогикалық шығармашылығын оқу-тәрбие әрекетіне әр түрлі әдістемелік түрлендірулерді енгізіп,
... ... ... және тәрбие тәсілдері мен әдістерін тиімді қолдану арқылы жүзеге
... ... ... Кәсіби әрекеттің жоғары деңгейі ретінде ғалым педагогикалық жаңашылдықты атап
... ... ... И.Ф.Харламовтың пікірінше, жаңашыл оқытушылар педагогикалық процестің жаңартушысы болып табылады.
... ... ... қатар жаңа бағдарламалар құрады, оқу-тәрбие мәселелерін шешуде жаңа идеялар
... ... ... жаңа технологиялар құрастырады.
Энциклопедиялық сөздікте шығармашылық «ешқашан бұрындары болмаған жаңа
... ... ... нәрсені тудырушы қызмет» ретінде қарастырылған. Шығармашылық ұғымының бұл анықтамасының
... ... ... осы қалпында қабылдануы бастауыш сынып оқушысы үшін келіңкіремейді. Өйткені
... ... ... мектеп жасындағы оқушы қоғамдық құны бар өнім жасай алмайды
... ... ... мұның өзі мектептің міндетіне кірмейді.
И.П Волков бастауыш сынып оқушысы
... ... ... шығармашылық деп «оқушы игерген білімін, білігін әдістерін тиісті жерде
... ... ... отырып, баланың өзі үшін пайдалы және жаңалық болып есептелетін
... ... ... нәтижесін» атауды ұсынады. Бізде осы анықтамаларды басшылыққа ала отырып
... ... ... процесіндегі шығармашылық деп, оқушының қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың
... ... ... салдарын өз көзқарасынша қабылдап, түсіне отырып, қиялы
... ... ... белсенді ой еңбегі арқасында бала үшін бұрын болмаған, жаңалық
... ... ... табылатын пайдалы іс−әрекетті орындау нәтижесін айтамыз.
Шығармашылықтың негізгі сипаты жаңалық
... ... ... жаңа тәсілдер табуға ұмтылу деп айтуға толық негіз бар.
... ... ... жаңа, тың нәрсе жасау тән десек, ертеден белгілі нәрсені
... ... ... немесе көшіруді шығармашылық деп айтуға болмайды, бірақ бұрыннан белгілі,
... ... ... нәрселердің өзінен қандай да бір ерекшелік табу, оны жаңаша
... ... ... жасау, ерекше қасиеттерін табу шығармашылыққа тән құбылыс деуге болады.
... ... ... әрекетке – оқушының проблеманы көре білуі, өз іс-әрекетінің бағдарламасын
... ... ... білуі және ойды іске асыру үшін жаңа идеялар тудыра
... ... ... жатады.
Сонымен, шығармашылық – адамның алдағы міндеттерді (тапсырмаларды) шешу кезіндегі,
... ... ... бір бар нәрсені жетілдірудегі, оң нәтиже беретін табиғатта кездеспеген
... ... ... бір жаңа нысан, құбылыс, т.б. пайда ететін (жасап шығаратын)
... ... ... еңбек іс-әрекетінің түрі.
1.2 Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың педагогикалық-психологиялық
... ... ...
Партада отырған әрбір бала - тұлға. Шығармашылық осы
... ... ... дамытудың ең тиімді тәсілі. Алдына нақты мақсат қою арқылы
... ... ... беттеу, болашаққа ұмтылу және нәтижелерге жету тек шығармашыл адамдардың
... ... ... келеді және бұл мәселені неғұрлым ерте қолға алса, соғұрлым
... ... ... болатындығы ғылымда дәлелденген.
Баланың шығармашылық қабілетін дамытудың жолдарын, құралдарын анықтау
... ... ... мен педагогика ғылымдарында өте ертеден зерттеліп келеді. Ежелгі грек
... ... ... және философы Сократ өз оқушыларының дамуына үнемі қамқорлық жасап
... ... ... ақыл-ойын, қабілеттерін дамыту арқылы оны бақыт жолына жеткізу мәселесіне
... ... ... күрделі еңбектерін тікелей арнаған шығыстың әйгілі ойшылы Әл-Фараби болды.
Ұлы
... ... ... өзінің қара сөздерінде (43 қара сөзі) бала өмірге келгендегі
... ... ... әрі қарай дамытуды, шыңдауды қажет ететінін, сонда ғана олар
... ... ... асатынын жазған. Ал назардан тыс қалған қабілеттер бара-бара жойылып,
... ... ... болатынын айтқан.
Бүгінде шығармашылық қабілеттердің дамуы басты нысана болып, ал
... ... ... шығармашылық белгілердің болмауы үлкен проблемаға айналып, ойландыруға тиісті кезге
... ... ... сияқтымыз. Өйткені өмірдегі сан алуан қиыншылықтарды шеше білу, мемлекетімізді
... ... ... жеткізу тек шығармашыл адамдар ғана қолынан келмек. Тек шығармашылық
... ... ... (қандай түрде, қандай деңгейде болмасын) адамға өмірдің мәнін түсінуге,
... ... ... сезінуге мүмкіндік әпереді. Мұндай күрделі мәселені шешуде үздіксіз білім
... ... ... ісінің алғашқы сатыларының бірі болып саналатын бастауыш мектептің алар
... ... ... ерекше. Өйткені бастауыш мектеп:
1. Оқушылардың парасаттылық, рухани, табиғи нышандарын
... ... ... - өзінің қызығушылықтарымен бейімділіктерін іске қосуға;
2. Жеке адамдық сенімдерін
... ... ... Ұжымдық және жеке іс-әрекеттер тәсілдеріне үйретуге;
4. Баланың еркін шығармашылықпен
... ... ... оның барлық қабілеттерін дамытуға өз күшіне деген сенімінің болуына
... ... ... жасауы керек.
Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту мәселесін талдау ең алдымен
... ... ... ұғымының мәнін терең түсініп алуды талап етеді.
Философияда «қабілеттерді» тұлғаның
... ... ... бір әрекетті орындауға жағдай жасайтын жеке ерекшеліктері дей келе,
... ... ... қоғамдық-тарихи іс-әрекеттердің нәтижесінде қалыптасып, әрі қарай дамып отыратынын атап
... ... ... – адамның белгілі бір істі орындай алу мүмкіндігін көрсететін
... ... ... басының қасиеті» – деген де анықтама бар.
«Қабілет – жеке
... ... ... туралы ілімнің құрамдас бір бөлігі болып табылады. Ғылымға алғаш
... ... ... қабілеттілік туралы ұғымды К.К.Платон енгізген. Қабілет ұғымына берілген психологиялық
... ... ... саны өте көп.
«Қабілет деп - әрекеттің талаптарын қанағаттандыратын
... ... ... үлкен жетістіктерге жеткізетін адамның қасиеттерінің синтезін айтады». (А.Н.Леонтьев)
«Қабілет
... ... ... білім алуға қажетті адамның психологиялық ерекшеліктері», - дейді
... ... ... «Қабілет – іс-әрекеттің белгілі бір түрін ойдағыдай нәтижелі орындауға
... ... ... адамның жеке қасиеті» (Т.Тәжібаев) және тағы басқа бірнеше анықтама
... ... ... психолог В.М.Теплов қабілеттің 3 түрін ашып көрсетеді:
«Қабілет деп –
... ... ... адамды екінші адамнан айыратын жеке психологиялық ерекшеліктер».
«Қабілет деп –
... ... ... да бір іс-әрекетті табысты орындау ерекшеліктері».
«Қабілет деген ұғым –
... ... ... бұрыннан қалыптасқан», - деген.
Қабілеттің екі деңгейі бар:
1. Өнімді (білімді
... ... ... дәрежеде игере алуын қамтамасыз етеді, әрекетті меңгеру);
2. Шығармашылық (жаңа,
... ... ... нәрсені жасап шығаруды қамтамасыз етеді).
Қабілеттердің даму мәселесін зерттей келе,
... ... ... А.В.Петровский, В.А.Крутецкий, Б.М.Теплов, В.С.Шубинский, М.Мұқанов, Т.Тәжібаев, Қ.Жарықбаев қабілеттер оқытусыз
... ... ... дамитынын, бірақ ол ұзақ процеске айналатынын айтады.
Қабілеттер проблемасы –
... ... ... жекелік айырмашылықтар проблемасы. Егер барлық адамдардың әрекеттің түрлерімен айналысуға
... ... ... мүмкіндіктері бірдей болса, онда қабілеттер туралы сөз етпеуге де
... ... ... Мүлдем еш нәрсеге қабілеті жоқ адам болмайды. Қабілет дәрежесі
... ... ... адамда әр түрлі деңгейде болады. Олардың іс-әрекеттің белгілі бір
... ... ... қабілеті не жоғарылау, не төмендеу келеді. Бұған қарап мысалы
... ... ... не математикаға қабілеті төмен оқушыларды қабілеті төмен дарынсыздар қатарына
... ... ... дұрыс емес. Бұл – оның қабілетінің басқа салада жатқандығының
... ... ... Қабілеттер туа біткен қасиет емес, олар өмір сүру барысында
... ... ... арқылы дамып отырады.
«Қабілет деп - әр адамның белгілі іс-әрекет
... ... ... икемділігін айтады немесе «қабілет» дегеніміз – мақсатқа бағытталған, тәлім-тәрбие
... ... ... байланысты адамның бір іс-әрекетке ұйымдасқан түрде бейімделуі және оны
... ... ... етіп атқаруы».
Психологтардың көзқарасы бойынша «шығармашылық қабілет» субъектінің қандай да
... ... ... жаңалық табудағы әрекеті. Сондықтан да шығармашылық қабілет әрбір адамға
... ... ... қасиет. Оқушы қандай күрделілікте, қандай көлемде, жаңа ұғымды игерсе
... ... ... бұл шығармашылық жұмыс. Бұдан психологиялық көзқарас бойынша оқытудағы шығармашылық
... ... ... субъект үшін бұрын белгісіз болып келген мәселелердің шешімін табу,
... ... ... ашу деп түсіндіруге болады.
Орыс психологы В.И.Киреенко «Адамның жан-жақты дамуына
... ... ... тудыра отырып, біз әрбір адамдағы дара қабілетті бөліп алуға
... ... ... жасауымыз керек», - деп жазады.
И.В.Левитовтың пікірінше оқушылардың шығармашылық
... ... ... деп, олардың іс-әрекет қорытындысында жаңа бір нәрсені үйренулері және
... ... ... бейімділіктерінің, қабілеттерінің, тәжірибелерінің көрінуі болып табылады. Бастауыш сынып оқушыларының
... ... ... ерекшеліктеріне сай қабілетті, олардың белгілі бір іс-әрекетке бейімділігі арқылы
... ... ... Бейімділік - адамның белгілі бір іс-әрекетпен айналысуға бет бұрысы,
... ... ... көңілінің аууы, яғни оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі.
... ... ... бейімділіктерін дер кезінде көре біліп, олардың соған сәйкес келетін
... ... ... дамыта отырып, шығармашылықтарын ұштау керек.
Балалардың шығармашылық қабілетін дамыту барысында
... ... ... нормалары мен үлгілерін қолдануға белгілі уақытта ерік беріледі. Қазіргі
... ... ... дейінгі кезеңнің оқыту әдістерінің негізгі кемшілігі - оқыту эталондарының
... ... ... дайын күйінде ұсынылады. Ол балалардың өз бетінше әрекет етіп,
... ... ... шығармашылық қабілетін пайдалануына мүмкіншілік бермейді. Мұндайда балалар берілген тапсырманы
... ... ... орындайды, ынталанып, ізденімпаздық көрсетпей, оңай, ең қарапайым тәсілдерді қолданумен
... ... ... Осыдан барып балаға бастауыш сыныпта шығармашылық сипаттағы тапсырмаларды орындау
... ... ... соғады. Шығармашылық қабілеті бар балалар берілген тапсырманы орындауға тез
... ... ... кетеді.
Әрбір ұстаз оқушының бойында «шығармашылық қабілетті» дамыту үшін, келесі
... ... ... жолдарын міндетті түрде ескеру керек:
1. Ақыл-ойды дамыту;
2. Себеп және
... ... ... мақсаты;
3. Пәнге деген қызығушылығы және пәнаралық байланыс;
4. Алдына қойылған
... ... ... оған жауап беруге, үйренетін нысанға көңіл бөлуге дағдылану;
5. Ерік
... ... ... жігері;
6. Көңіл-күйі;
7. Өз бетінше жұмыс істеуінің жоғары деңгейі;
8. Білімді
... ... ... процесінде тұлғаны тәрбиелеу;
9. Жаңа білімнің мазмұнын жоспарлағанда оқушыға берілетін
... ... ... оқушының қабілетін ұштайтындай, ойын, қиялын дамытатындай етіп әзірлеу;
10. Оқушы
... ... ... жеңімпаз ретінде сезіне алатындай тапсырмаларды күрделірек дәрежеде орындату арқылы
... ... ... білімін саралауды ұйымдастыру;
11. Білімді дайын күйінде бермей, оқушының өзі
... ... ... қарқынды ой еңбегін қажет ететін тапсырмаларды орындауы арқылы жетуін
... ... ... Оқушының шығармашылық мүмкіндіктерін тудыратын, қабілеттерін жан-жақты дамытатын әр түрлі
... ... ... оқыту әдіс-тәсілдерді кеңінен қолдану;
13. Оқушылардың білім алу нәтижелерін жүйелі
... ... ... бағалап отыру.
Оқушы білімді өз деңгейінде игермесе және оны практикада
... ... ... алмаса, онда шығармашылық белсенділікті де көрсете алмайды. Оқушылардың шығармашылығын
... ... ... үшін мұғалім әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдану керек. Мысалы: проблемалық ахуал,
... ... ... мадақтау, бағалау мен талапты күщейту, шынықтыру минуттарын ұйымдастыру, тарихи
... ... ... беру арқылы және т.б. әдіс-тәсілдерді қолдануға болады. Оқушылардың шығармашылық
... ... ... ұйымдастырудың әр түрлі әдістері жасалған. Солардың бірқатары проблемалық мәселелер
... ... ... Т.В.Кудрявцев, Б.А.Миллерян, Л.Л.Гурова еңбектерінде әрекеттің барлық негіздері қарастырылған, яғни
... ... ... шығармашылық қабілетін дамытуға дайындаудың маңыздылығын шығармашылық еңбектің формасы деп
... ... ... Қоршаған ортада әр алуан, орасан зор өндірістік күштер мен
... ... ... рухани байлығы, мәдениеті тұтас алғанда адам шығармашылығының жемісі. Жан-жақты
... ... ... әрі сан алуан адам қабілетін мынадай түрлерге бөлуге болады:
1)
... ... ... қайталау, көшірме және т.б.
Қабілеттің бұл түрі шығармашылыққа жатпайды. Бірақ
... ... ... бұл түрін жоққа шығаруға болмайды.
2) Жаңаны жасау.
Жаңа құрал-жабдық жасау,
... ... ... әдіс-тәсілдер табу, жаңа бағдарламалар құру.
3) Жаңалау, түп нұсқасын жаңалау.
Жаңаны
... ... ... шығару – шығармашылықтың классикалық айқын түрі.
4) Көшірме, белгіліні қайталау.
Белгілі
... ... ... жетілдіріп, дамыту шығармашылыққа тән құбылыс. Шығармашылықтың барлық түріне тән,
... ... ... жасауды білдіреді.
Мәселені қою, оның шешімін табу, болжам жасау мен
... ... ... тексеру тұлғаның басты ойлау мазмұны. Оқушылардың шығармашылық қабілеті мынадай
... ... ... сипатталады:
1) белсенділік;
2) жаңалық;
3) субъекті үшін құндылық.
Шығармашылықты талдау, мәселені шешу
... ... ... ретінде адам қажеттілігін қанағаттандыратын тәсілдерді іздеу мен әлеуметтік қайшылықтарды
... ... ... табиғи байланысын бірге қарастыруда шығармашылық теориясы негізгі орын алады
... ... ... қоғам өмірінің мәнін, адам мен оның философиясын түсінудің кілті
... ... ... сагалады.
Сонымен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда мынадай қажетті жағдайлар болу
... ... ... мұғалім ең алдымен, сыныпта шығармашылық көңіл-күй тудыру арқылы баланың
... ... ... бір нәрсеге бағыттау керек;
- мұғалім оқушының басқаға ұқсамайтын, бұрын
... ... ... қасиеттерін аша білу керек;
- мұғалім оқушыға шығармашылық бағыт-бағдар беріп
... ... ... керек;
- мұғалім ой - өрісі кең, жан-жақты білімді, өз
... ... ... шебері болу керек;
- оқушының өз бетінше жұмыс істеуге деген
... ... ... құрметтеу;
- оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын арттыра
... ... ... үшін шығармашылық қабілеттерін сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуда
... ... ... әдіс-тәсілдерді қолдана білуі керек;
- оқушылардың өздері құрастырған жобаларын, есептерін
... ... ... отыру;
- артта қалып қоюшылардың әлеуметтік (әлеуеттік) мүмкіндіктерін ескеру;
- оқушылардың
... ... ... уақытта айналысатын істерін (хобби) оқу-тәрбие процесімен ұштастыра білу;
- оқушыларды
... ... ... жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылықтарын арттыра түсу үшін оқушыларды
... ... ... отыруы керек.
Оқушының өзіне деген сенімін арттырып және іс-әрекетін демеп,
... ... ... дамытып, шығармашылық жұмысының бастамасын дамытуға және тежеуге жағдай туғызатын
... ... ... оқытушы.
Олай болса, «шығармашыл ұстаз» деген кім?
