... ... ... ЛИЗИНГ ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР
1.1 Лизинг түсінігі және оның дамуы
Лизинг
... ... ... біз үшін жаңалық емес, бірақ “лизинг” термині бүрын бізде
... ... ... Лизинг шартының мәнін ашу Аристотель заманына (б. д. д.
... ... ... келіп тіреледі. Байлық меншікті иелену құқынан емес, сол меншікті
... ... ... білу құқынан тұрады. Бұл – Аристотельдің сөзі. Сонымен мүліктің
... ... ... оны иемденіп қана қоймай, сол мүлікті пайдалану нәтижесінде табыс
... ... ... қажет.
Лизинг (to lease, lease) ағылшын тілінен аударғанда “аренда, арендовать”
... ... ... “жал, жалға беру” деген мағына білдіреді. Лизинг түсінігі отанымыздың
... ... ... шетелдердің кәсіпкерлік қызметінде кеңінен қолданады. Лизингке байланысты қатынастардың күрделенуі
... ... ... мәні жөнінде әртүрлі көзқарастардың пайда болуына себеп болып отыр.[3]
Лизингтің
... ... ... құқықтық және техникалық аспектілері бар. Лизинг терминінің дәл қай
... ... ... пайда болғаны анықталмаған. Австриялық зерттеуші В. Хойер “Еуропада бизнесті
... ... ... жасау керек” кітабында “лизинг” терминінің қолданылуын XІX ғасырдың соңғы
... ... ... жатқызады. Мұны 1887 жылы “Белл” телефон компаниясы өз телефон
... ... ... сатпай, оларды арендаға беру туралы шешім қабылдаған оқиғамен байланыстырады.
... ... ... пікірі бойынша, 1952 жылы Сан-Францискода “Юнайтед стейтс лизинг корпорейшн”
... ... ... бірінші лизинг қоғамының құрылуы лизингтің дамуына күшті себеп болды.
Орыс
... ... ... “лизинг” терминінің тура аналогы жоқ. Көбіне ли¬зингті өндірісте қолданылатын
... ... ... жабдықтардың, көлік құралдары мен құрылыстардың ұзақ уақыттық арендасы деп
... ... ... Францияның, Бельгия мен Италияның лизинг туралы заң актілерінде credіt-taіl
... ... ... – аренда) locatіon fіnancement (аренданы қаржыландыру) operazіon dі locazіone
... ... ... - қаржылық арендасы жөніндегі операциялар деген терминдер қолданылады. Бірақ
... ... ... ойымызша, бұлардың барлығы лизингтің мәнін толық айтпайды.
Лизингтің экономикалық тура
... ... ... мүлікті уақытша пайда-лануға берумен байланысты пайда болған мүліктік қатынастардың
... ... ... ретінде түсіндірілуді. Бұл кешен лизинг шартынан бөлек басқа да
... ... ... енгізеді, соның ішінде сатып алу – сату шарты
... ... ... несие шарттары (займ) кіреді. Лизингке осы шарттардың күрделі үйлесімділігі
... ... ... уақытша пайдалануға өткізу кезіндегі қатынастар лизингте өзекті және негізгі
... ... ... болып саналады. Мүлікті сатып алу – сату жөніндегі қатынастар
... ... ... роль атқарады. Бұл қатынастар шарттың басында ғана роль атқарып
... ... ... лизинг шарты біткен соң пайдаланушы мүлікті өз меншігіне алу
... ... ... лизинг қатынастарының толық кешенін аяқтай алады.
Сонымен лизингті мүлікті меншікке
... ... ... сатып алумен және ақыға уақытша пайдалануға берумен байланысты пайда
... ... ... қоғамдық қатынастардың кешені деп қарау керек. [3]
Осындай түсіндірме ретінде
... ... ... шетелдер мен отанымыздың теориясы мен машығында қолданылып келеді.
Лизингтің қарама-қайшы
... ... ... жақты мәні бар. Экономикалық тұрғыдан қарайтын болсақ, біріншіден лизингті
... ... ... негізгі капиталға қайтару мақсатымен жұмсау деп түсінуге болады. Яғни
... ... ... иесі (лизинг беруші) бекітілген уақытта қайтарып алатын қаржыны белгілі
... ... ... мерзімге береді. Лизинг беруші өзінің атқарған қызметі үшін қаржылай
... ... ... Осыған қарай өзінің мазмұны бойынша лизинг несиелік қатынастарға сәйкес
... ... ... және несиелік шарттардың мәнін сақтайды. Екінші жағынан, несие беруші
... ... ... несие алушы капиталмен ақша түрінде емес, тауар түрінде іс
... ... ... лизинг инвестициялауға ұқсас келеді. Лизингті тауарлық несие деп те
... ... ... болады.
Сондықтан қаржы шарты, нақтылап айтқанда несие операциясы, лизинг шарттарының
... ... ... болып табылады. Мүліктің иесі пайдаланушыға, яғни лизинг беруші лизинг
... ... ... қаржылай қызмет көрсетеді: лизинг беруші мүлікті өз меншігіне толық
... ... ... сатушыдан сатып алып, лизинг алушының аммортизациялық төлемдері есебінен мүліктің
... ... ... өтеп алады.
Сонымен, егер лизингті мүлікті уақытша ақы төлетіп пайдалануға
... ... ... ретінде қарастырсақ, онда оған негізгі қорлардағы тауарлық несие ретінде
... ... ... беруге болады. [3]
Несие қатынастарының субьектілеріне қарыз беруші ретінде лизинг
... ... ... қарыз алушы ретінде лизинг алушы жатады. Лизинг беруші (лизинг
... ... ... банктер, кәсіпорындар және т. б.) лизинг шарты бойынша мүлікті
... ... ... алушыға (заңды тұлға бола алатын кез-келген мемлекеттік акционерлік қоғамдар,
... ... ... шектеулі қоғамдар және т. б.) жалға береді. Ал несие
... ... ... машиналар, жабдықтар, көлік құралдары және т. б. жатады. Қарыз
... ... ... құнын ұйымдастыру түрі бойынша лизинг коммерциялық кредитке ұқсас болғанмен,
... ... ... арасында айырмашылық та бар.
Ең алдымен бұл коммерциялық несие мен
... ... ... мүлікті иелену қатынастарын қамтиды. Коммерциялық несие беру кезінде уақытша
... ... ... алынған шарт обьектісі несие алушының меншігінде қалады.
Лизинг беру кезінде
... ... ... алушының мүлікті пайдалануға құқы болғанымен, оны меншіктенуге құқы жоқ.
... ... ... мүлікті иелену құқы лизинг берушіде қалады да, оны пайдалану
... ... ... лизинг алушыға өтеді. Лизинг алушы осы құқықты иемдену үшін
... ... ... берушіге лизинг төлемдерін жүзеге асырады. Лизинг мерзімі аяқталған соң,
... ... ... (пайдалануға берілген мүлік) лизинг берушінің меншігінде қалады. Бірқатар лизинг
... ... ... шарт мерзімі біткен соң, лизинг алушының лизинг обьектісін сатып
... ... ... құқы қарастырылады. Мұндай жағдайда лизинг берушіге обьект құны толық
... ... ... соң, обьект лизинг алушының меншігіне өтеді.
Коммерциялық несие де, лизинг
... ... ... сауда және несие шарттарының өзара байланысын болжайды. Коммерциялық несие
... ... ... несие шарты сатып алу – сату актісімен келісіледі, сауда
... ... ... күшін жоймай, несие шарты да күшін жоймайды.
Лизингтің сатып алу
... ... ... сатумен тығыз байланысы жоқ. Мүлік лизинг компаниясының меншігінде болады
... ... ... лизинг компаниясы лизинг алушыға мүлікті сатумен айналыспайды. Сатып алу
... ... ... сату лизингте сирек кездеседі. [2]
Коммерциялық несие тауар түрінде беріліп,
... ... ... түрінде өтеледі. Лизингте несие тауар түрінде беріледі. Лизингтік төлемдер,
... ... ... экономикалық тұрғысынан қарағанда, несиені пайдаланғаны үшін, мүлік түрінде төленеді.
... ... ... аяқталған соң, шарт обьектісі лизинг берушіге сол зат түрінде
... ... ... шартының өтемақылық өзгешелігі бар, онда төлем жалға алынған жабдықтардың
... ... ... өнімі арқылы немесе үстеме қызмет арқылы (встречные услуги) жүзеге
... ... ... несие қысқа мерзімге беріледі. Классикалық лизинг мүлікті жалға ұзақ
... ... ... береді, сонымен қатар орта және қысқа мерзімге де шарт
... ... ... болады. Біздің елімізде лизинг дамуының осы кезеңі бірнеше айға
... ... ... лизинг шарттарының көптігімен ерекшеленеді.
Сондықтан жоғарыда айтылған тұжырымдарға сүйене отырып,
... ... ... экономикалық ролі мен мазмұны теорияда және машықта әртүрлі болып
... ... ... айта кету керек. Біреулер лизингті кәсіпкерлік істі несиелендіру тәсілі
... ... ... түсінсе, енді біреулер оны қаржылық арендамен теңестіреді (Қазақстан Республикасы
... ... ... комитетінің 540-бабы), үшінші біреулер лизинг өндіріс құралдарын сатып алу
... ... ... сатудың бүркемеленген (жасырын) тәсілі десе, төртіншілер лизингті сенім берушінің
... ... ... пайдалану деп түсінеді.
Бірақ қазіргі таңда классикалық принциптерге сүйене отырып
... ... ... мүлік иеленуші және пайдаланушы деген түсініктер беруге болады. Лизингті
... ... ... ерекше бір түріне жатқыза отырып, мүлікті екі маңызды құқықтық
... ... ... бөлуге болады:
1. мүлікті пайдалану құқы (пайда, табыс табу мақсатымен
... ... ... мүлікті меншіктену құқы (меншік обьектісін иелену).
Басқа сөзбен айтқанда лизинг
... ... ... байлықтың көзі.
Егер сатушы мен лизинг беруші немесе сатушы мен
... ... ... алушы бір ғана тұлға болатын болса, онда шарт жасаушылардың
... ... ... екі адамнан ғана тұрады. [2]
Қымбат жобаны жүзеге асыру кезінде
... ... ... саны көбейе түседі. Бұл лизинг берушінің шартқа басқа қаржы
... ... ... (банктерді, сақтандыру компанияларын, инвестициялық қорларды және т. б.) қатыстыруымен
... ... ... Енді біз мына суретте (1.1-сүреті) лизинг шарты мен
... ... ... ағымдарының жалпы желісін (үлгісін) көрсеткіміз келіп отыр.
Лизинг бизнесінің тарихы
... ... ... дамуы зерттеле келе, ол дүние жүзінің көптеген елдерінде қолданыла
... ... ... сонымен қатар лизинг кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыруда ең орынды тәсіл
... ... ... саналады.
Осылайша лизинг қатынастарындағы нағыз шу 20-ғасырдың 50-жылдарының басында Америкада
... ... ... еді. Лизингке белсенді түрде өндірістік құралдар, технологиялық жабдықтар, машиналар,
... ... ... кемелер, ұшақтар және т.б. өткізіле бастады. Бұл бастамаға АҚШ
... ... ... жоғары баға бере отырып, осы қызмет жағдайын жасаудың мемлекеттік
... ... ... жасады. Бұл лизинг қызметін едәуір жандандырды. Бірқатар жағдайларға байланысты
... ... ... тез дами бастады. Бұл лизинг бизнесі қалыптасуының бастамасы еді.
Бекітілген
... ... ... лизинг қызметін көрсететін компаниялар мен фирмалар пайда болды. Осындай
... ... ... қызметі олардың кәсіпкерлік қызметінің негізін қалады.
Лизинг АҚШ-та, Канадада, Еуропада
... ... ... жылдары қарқынды дамыды, ол жуық арада оның географиялық шекаралары
... ... ... түсті. Лизингтік нарық Австралияда, Жапонияда пайда болды. Лизингтің өсуі
... ... ... даму деңгейі 80-жылдардың аяғында былай сипатталады: егер АҚШ-та мүлік
... ... ... өндірісітік инвестициялары жалпы көлемінің 98%-ін құраса, Австралияда – 30%-тен
... ... ... Ұлыбрита-нияда – 20%, Францияда – 17%-ке жуық,, Италияда –
... ... ... Герма-нияда – 15%, Австрияда – 9%-ке жуық, Канадада 8%
... ... ... қазіргі таңда мүлік лизингі осы аталған елдерде 1,5-2,0 есе
... ... ... Ресейде ол 1996 жылы 12%-тін құраса, 2000 жылы 20%-ке
... ... ... өсті. [5]
Мысалы, АҚШ-та 1987 жылы лизингке өткізілген мүліктің жалпы
... ... ... 33,2%-тін есептеу техникасының құралдары, 9,5%-ін оргтехника, 21,9%-ін өнеркәсіп жабдықтары,
... ... ... көлік құралдары, 1,2%-ін құрылыс машиналары, 10,1%-ін сауда-саттық жабдықтары құрады.
1987
... ... ... АҚШ-тағы лизинг жеке түрлерінің ара-қатынастық теңдігі мына төмендегідей болған:
... ... ... жасалған шарттардың жалпы құнының 65%-ін қаржы лизингі шарттары, 10%-ін
... ... ... лизинг шарттары, 25%-ін “леведж-лизинг” шарттары құрады.
Осының барлығы бізге кәсіпкерліктің
... ... ... түрінің даму қарқыны мен динамикасының негізін құрайтын аренданың бір
... ... ... – лизинг туралы мағлұмат беріп отыр. Сондықтан лизингтің мәнін,
... ... ... негізгі қасиеттері мен потенциалын, принциптері мен ұйымдастыру түрлерін анықтап
... ... ... керек. Лизинг жүйесінің экономикалық механизмі мен артықшылығын білу арқылы
... ... ... оны кәсіпкерлік істе кеңінен қолдануға болады.
Лизинг барысында қалыптасатын қатынастардың
... ... ... оның пайда болуы мен мәнін анықтайды.
Сонымен, лизинг – қатынастардың
... ... ... түрлерінен тұратын кәсіпкерлік қызметтің ерекше түрі. Күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыс
... ... ... ол көпқұрылысты экономиканы қалыптастыру жөніндегі маңызды, яғни қаржылық, өндірістік,
... ... ... және амортизациялық жеңілдіктерді қолдану функцияларын қамтиды. (Қосымша А)
Лизинг алушы
... ... ... пайдаланудың ақысын лизинг берушіге ли¬зинг төлемдері түрінде жүзеге асырады.
... ... ... көлемі, тәсілі, түрлері мен мерзімі екі жақтың келісімі бойынша
... ... ... Лизинг төлемдерінің жалпы сомасына:
-лизинг мүлкінің құнын өтейтін сомма;
-лизинг келісімі
... ... ... мүлікті алу үшін пайдаланған реесурстардың ақысын лизинг берушіге төлеу;
-лизинг
... ... ... делдалдық қызметі үшін комиссиялық марапаттау;
-егер лизинг мүлкін лиизинг беоруші
... ... ... болса, сақтандыру қаржысын өтеу;
-шартта алдын ала қарастырылған лизинг беоушінің
... ... ... қызметін өтеу;
-егер лизинг беруші мүлікке салған салықты төлеген болса,
... ... ... сомасын өтеу;
-шартта алдын-ала қарстырылған лизинг берушінің басқа да шығындарын
... ... ... кіреді. [6]
Лизинг алушы төлемдерінің барлық сомасы оның өндіретін өнімінің
... ... ... құнына қарасты, бұл салық базасын төмендетеді.
Егер лизинг мүлкінің аммортизациясын
... ... ... алушы белгілесе, онда осы мүліктің ақысын төлеуге арналған төлемдерді
... ... ... лизинг төлемдерінің сомасы өзі өндіретін өнімнің өзіндік құнына жатқызылады.
Сонымен
... ... ... атап өтілген лизинг төлемдерінің құрамы Ресей Федерациясының экономика министрлігі
... ... ... ж. 16-сәуірде бекіткен лизинг төлемдерінің есебі жөніндегі методикалық ұсыныс-тарға
... ... ... Ресей Федерациясының қаржы министрлігімен келісілді.
Лизинг шартында екі жақ лизинг
... ... ... жалпы сомасын, олардың түрлерін, есептелуін, төлеу мерзімі мен тәсілдерін
... ... ... шешеді (1.2. кестесі). (Қосымша В)
1.3 Лизинг шартының обьектілері мен
... ... ... шарттарын жасау кезінде лизинг обьектісін анықтау өте маңызды.
Қазақстан Республикасының
... ... ... былай делінген: “Лизинг шартының обьектілері мен нысанасына бағалы қағаздар
... ... ... табиғи ресурстарынан басқа кәсіпкерлік қызметте қолданылатын кез-келген тұтынылмайтын зат
... ... ... Ресей азаматтық заңы мен көптеген елдердің заңдарында жер учаскесінің
... ... ... лизинг шартының обьектісіне жатпайтындығы көрсетілген, ал біздің республикамыздың азматтық
... ... ... сәйкес, жер учаскесі лизинг шартының обьектісі бола алады, ал
... ... ... қағаздар шарттың нысанасы бола алмайды.
Сонымен, нарықта айналымға тиым салынбайтын
... ... ... өндірістік циклда жабылмайтын кез-келген мүлікті лизингке өткізуге болады. Лизинг
... ... ... өзгешеліктеріне қарай жылжымалы мүлік лизингі және жылжымайтын мүлік лизингі
... ... ... екіге бөлінеді. [4]
Жылжымалы лизинг обьектілеріне:
-ауыр машиналары мен жабдықтар (жылу-техникалық,
... ... ... құралдар, электроқозғағыштар және т. б.);
-жұмыс машиналары мен өннеркәсіптің әртүрлі
... ... ... қажетті құралдар (полиграфиялық жабдықтар, құрылыс техникасы, станоктар және т.
... ... ... және оргтехника құралдары;
-көлік құралдары (темір жол жылжымалы құралы, теңіз
... ... ... өзен кемелері, автокөліктер, ұшақтар және т. б.);
-теле- және арақашықтық
... ... ... құралдары;
-және т. б.
Жылжымайтын лизинг обьектілеріне:
-өндірістік ғимараттар;
-құрылыстар (мұнай және газ
... ... ... гидротехникалық және көліктік құрылыстар) жатады. Лизинг обьектісіне жаңа мүліктер
... ... ... емес, бұрын пайдаланғандар да жатады.
Лизинг обьектісіне жылжымайтын мүліктер (үйлер,
... ... ... кәсіпорындар мен цехтар) жатса, сол мүліктер тұрған жер учаскесін
... ... ... үшін лизинг алушыға беру қарастырылады. Қазіргі таңда тұрмыста және
... ... ... пайдаланылатын мүлікті лизинг обьектісі ретінде қарастыруға қажет-ақ. Батыс елдерде
... ... ... аталған мүлік түрлері лизингке жиі беріледі. Бұл шетелдегі автокөлік
... ... ... қ䒱рылыс техника нҰрығының ерекшеліктерімен байланысты. ірақ бұл мүліктер кәсіпкерлік
... ... ... қолданылмағандықтан, олар, такси ретінде пайд䐰ланылатын жеңіл автокөліктерді қоспағанда, лиѷинг
... ... ... бола алмайఴы. Әрине, 䐷аң бойынша айналымға тиым салынған мүліктер
... ... ... лизинг обьектілері бола алмайды. Сонымен Қазақстан Республикасының “Қаржы лизингі
... ... ... заңының 4-бабына сәйкес лизинг обьектілеріне ғимараттар, құрылыстар, машиналар, жабдықтар,
... ... ... көлік құралдары, жер учаскелері және кез-келген тұтынылмайтын заттар жатады.
... ... ... қағаздар мен табиғи ресурстар лизинг нысанасы бола алмайды.
Заң актілері
... ... ... учаскелерінің жеке категорияларын пайдалануға басқа да шектеулер қоюы мүмкін.
Лизинг
... ... ... субьектілеріне лизинг берушілер, лизинг алушылар, мүлікті өндірушілер (сатушылар), сонымен
... ... ... лизинг операцияларына тікелей қатынаспаса да, делдалдық, ақпараттық және консалтингтік
... ... ... көрсететін брокерлік және консалтингтік фирмалар жатады.
Лизинг алушы мен лизинг
... ... ... яғни шарт жасасатын екі жақ, лизингтің негізгі субьектілері болып
... ... ... беруші – лизинг алушы көрсеткен мүлікті өндірушіден (сатушыдан) өз
... ... ... сатып алып, лизинг алушыға осы мүлікті ақы төлеп уақытша
... ... ... беретін заңды тұлға болып табылады. Заң бойынша кәсіпкер ретінде
... ... ... жеке тұлға да лизинг беруші бола алады. Лизингтік қызмет
... ... ... лизинг берушінің функциясын шаруашылық серіктестік пен акционерлік қоғам түріндегі
... ... ... компаниялары, яғни мамандандырылған коммерциялық ұйымдар орындайды.
Банктер, басқа да несиелік-қаржылық
... ... ... де лизинг беруші бола алады, көбіне олар лизинг мүлкін
... ... ... яғни машина жасайтын зауыттар, құрылыс фирмалары және т. б.
... ... ... табылады.
Лизингтік қызметті жүзеге асыру құқығын лицензия береді.
Лизинг шарты бойынша
... ... ... мүлкін ақы төлеп уақытша иемденіп, пайдаланатын заңды тұлға немесе
... ... ... білімі жоқ кәсіпкер ретінде тіркелген азамат лизинг алушы болып
... ... ... [2]
Лизинг шарты бойынша мүлік алуға үміттенген кез-келген кәсіпорын лизинг
... ... ... бола алады.
Өндіруші (сатушы) мүлікті лизинг шарты бойынша лизинг берушіге
... ... ... заңды тұлға.
Сатушы – лизинг алушы таңдаған мүліктің иесі және
... ... ... берушімен сатып алу-сату шартын жасасатын заңды немесе жеке тұлға.
Өндірушінің
... ... ... қызметін лизинг қызметі нарқында кәсіпорындар, яғни лизинг мүлкін жасап
... ... ... орындайды, бұлардың орнында машиналармен және жабдықтармен көтерме сауда жасайтын
... ... ... да бола алады.
Банктер мен басқа да несиелік-қаржылық мекемелер, тікелей
... ... ... беруші бола алмаса да, лизинг қызметі нарқына қатыса алады,
... ... ... олар лизинг берушіні мүлік сатып алуға қажет қаржымен қамтамасыз
... ... ... қызметі нарқында жұмыс істейтін брокерлік фирмалар өте маңызды роль
... ... ... Олардың міндеті серіктес (партнер) іздеуден, делдалдық қызмет атқарудан, нарыққа
... ... ... ақпаратпен қамтамасыз етуден тұрады. [2]
Консалтингтік фирмалар нарыққа қатысушылардың барлығына,
... ... ... бірінші лизинг алушыға, консалтингтік көмек көрсетеді. Егер сатушы
... ... ... лизинг беруші бір ғана тұлға болса, онда шарт жасасушылардың
... ... ... қысқартылады. Мұндай жағдайда лизинг мәселелерімен лизинг арқылы нарықта тауарларды
... ... ... үшін тауар өндірушілер құрған лизинг компанияларының фирмалары, сонымен қатар
... ... ... кәсіпорынның құрамындағы арнайы бөлімшелер (маркетинг басқару қызмет орындары) айналысады.
Халықаралық
... ... ... лизинг берушінің, лизинг алушының, сатушының қызметін атқаратын шетелдік заңды
... ... ... Қазақстандық лизинг нарқының субьектісі болып табылады.
Осыған орай біздің алдымызда
... ... ... қатынастарын қалай жетілдіруге болады және лизинг шарттарын жасаудың дұрыс
... ... ... таба келе, лизинг шарты элементтері арасындағы заңды шектеулерді қалай
... ... ... керек деген сұрақ туады. Бұл жерде, сөзсіз, азаматтық-құқықтық қатынастарды
... ... ... ретіндегі лизинг келісімінің елеулі шарттарын қарастыру арқылы осы сұрақтарға
... ... ... таба аламыз.
Іс жүзінде лизинг шарттары көбіне шарт жасаушылардың күрделі
... ... ... коммерциялық, қаржылық мәселелерін қарастырады. “Қаржы лизингі туралы” заң лизинг
... ... ... әр субьектісінің құқықтық статусын белгілейді. Сонымен, осы аталған заңның
... ... ... былай делінген: лизинг берушінің лизинг алушыға уақытша пайдалануға берген
... ... ... меншік құқы лизинг шартында белгіленген барлық мерзім ішінде сақталады.
... ... ... мүлкін уақытша иелену мен пайдалану құқы лизинг шарты мемлекеттік
... ... ... өткен заматта лизинг алушыға өтеді.
Лизинг алушы банкрот болған жағдайда
... ... ... нысанасы конкурстық жиынға кірмейді. [11]
Лизинг алушының лизинг мүлкін пайдалану
... ... ... алған өнімдері мен тапқан табыстары және басқа да жетістіктері
... ... ... алушының меншігінде қалады. Егер лизинг алушы мүлікке зиян келтірмей,
... ... ... қаржысы есебінен жетістіктерге жетсе, лизинг берушінің жазбаша келісімі бойынша,
... ... ... өзгеше шарттар көзделмесе, шарт аяқталған соң, сол жетістіктерге жұмсалған
... ... ... өтеп алуға құқы бар. Егер заң актілерімен және лизинг
... ... ... өзгеше көзделмесе, лизинг берушінің рұқсатынсыз лизинг алушы өндірген бөлінбейтін
... ... ... құнын өтей алмайды.
Лизинг берушінің құқықтары:
оған тиісті төленбеген лизинг төлемдерін
... ... ... шығын орнын талап етуге құқы бар;
лизинг шартына сәйкес лизинг
... ... ... лизинг шарттарын орындауын бақылауға құқы бар;
лиизинг алушы лизинг мүлкін
... ... ... жөніндегі міндеттерін бұзған кезде өтіп кеткен мерзімге және шығындарды
... ... ... талап қоюға құқы бар;
заңда қарастырылған жағдайларға байланысты лизинг алушыдан
... ... ... мүлкін қайтарып алуға құқы бар.
Лизинг берушінің міндеттері:
лизинг шарты бойынша
... ... ... алушы көрсеткен мүлікті сатушыдан өз меншігіне сатып алуға міндетті;
сатып
... ... ... шартын жасау кезінде лизинг мүлкін белгілі бір лизинг алушыға
... ... ... жайында сатушыға жазбаша түрде хабарлауға міндетті;
лизинг алушыға лизинг шарттарын
... ... ... отырып, лизинг мүлкін пайдалануға беруге міндетті;
лизинг беруші лизинг шарты
... ... ... Қазақстан Республикасы заң актілерінде қарастырылған және заңға қайшы келмейтін
... ... ... да құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыруға міндетті.
Лизинг алушының құқықтары
... ... ... міндеттері:
1. Лизинг алушының құқықтары:
1) лизинг алушының лизинг шарты бойынша лизинг
... ... ... иеленуге және пайдалануға құқы бар;
2) лизинг мүлкінің сапасы мен жинағы
... ... ... оны жеткізу мерзімі жөнінде және де сатушы мен лизинг
... ... ... арасындағы шарт ұқыпты орындалмаған жағдайларда талап қоюға құқы бар;
3) лизинг
... ... ... шартты бұзған жағдайда, лизинг шарты бойынша, өз міндеттерін лизинг
... ... ... алдында орындамайынша лизинг төлемдерін тоқтатып қоюға құқы бар;
4) лизинг шартын
... ... ... жақ, яғни лизинг беруші тоқтатқан жағдайда аванс ретінде төлеген
... ... ... қайтаруды талап етуге құқы бар;
5) егер лизинг беруші лизинг алушыны
... ... ... өз уақытында қамтамасыз етпесе немесе лизинг шартында көрсетілгендей лизинг
... ... ... пайдалануға кедергі болып табылатын мүліктің жөндеуге келмейтін кемшіліктері болса,
... ... ... бастартуға, басқа мүлікке ауыстыруға, лизинг шартын бұзуға құқы бар;
6) егер
... ... ... беруші лизинг шартын орындамаса немесе тиісті орындамаса, шығындарды өтеуін
... ... ... етуге құқы бар;
7) егер лизинг алушының өзі жауап бермейтін кейбір
... ... ... байланысты лизинг шартында қарастырылған мүлікті пайдалану жағдайлары тым нашарлап
... ... ... онда лизинг сомасы мен төлемдерін талап етуге құқы бар.
2.
... ... ... алушының міндеттері:
1) лизинг мүлкін лизинг шартының тәртібі бойынша қабылдауға міндетті;
2) лизинг
... ... ... өз уақытында төлеуге міндетті;
3) мүлікті лизинг шартына сәйкес пайдалануға міндетті;
4) шартта
... ... ... мүліктің ескіруі мен өзгеруі ескеріліп, лизинг беруші өткізген мүлікті
... ... ... күйде сақтауға міндетті;
5) өз қаржысы есебінен лизинг мүлкін тәртіппен ұстауға,
... ... ... ішінде лизинг мүлкіне байланысты коммуналдық төлемдерді уақытында жузеге асыруға,
... ... ... жұмыстарын жүргізуге міндетті;
лизинг берушіге лизинг мүлкінің жайын біліп тұруға
... ... ... жасамауға міндетті. [2]
Мүлікті сатушы лизинг алушының алдында сатып алу-сату
... ... ... жөнінде, соның ішінде лизинг мүлкінің сапасы мен жинақталғаны жөнінде,
... ... ... қамтамасыз ету жөнінде жауапты. Ал лизинг алушы Азаматтық кодекстегі
... ... ... алушы үшін қарастырылған құқықтарын пайдалануға және міндеттерін орындауға тиісті.
... ... ... алушы сатып алу-сату шартына қатыспағандықтан, пайдалануға алған лизинг мүлкін
... ... ... алуға мідетті емес. Егер сатушы лизинг алушының талаптарына келісім
... ... ... онда лизинг мүлкін лизинг берушіге өткізу кезіндегі өзгерістерді (мүлік
... ... ... қамтамасыз ету мерзімі ж. т. б.) лизинг берушімен келісіп
... ... ... міндетті.
Егер лизинг шартында өзгеше көзделмесе, сатушыны лизинг алушы таңдамаған
... ... ... лизинг берушінің алдында сатушы міндеттерінің орындалуына жауап бермейді. Мұндай
... ... ... лизинг шарты бойынша лизинг алушы лизинг берушіге де, сатушыға
... ... ... егер олардың жауаптылықтары ортақ болса, өз бетінше талаптар қоюға
... ... ... бар.
Егер лизинг беруші мүлікті лизингке өткізу жөнінде сатушыға ескертпесе,
... ... ... ол лизинг алушының алдында сатушының міндеттерін орындауға жауапты. [13]
II.
... ... ... ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Қазақстан Республикасында лизинг шартын құқықтық
... ... ... байланысты субьектілердің мүдделерін ескере отырып, оларды құқықпен қамтамасыз ету
... ... ... лизингтік механизм тиімділігінің ең маңызды шарттарының бірі.
Қазақстандағы лизинг құқықтық
... ... ... құруда және шаруашылық операциялардың белгілі бір формасы ретінде қалыптасудың
... ... ... кезеңін өтті.
Бірінші кезеңде лизинг туралы заңның болмауы кәсіпкерліктің осы
... ... ... дамымағандығымен байланыстырылады.
Екінші кезеңде лизинг қызметі арнайы нормативті және заң
... ... ... арендаға сәйкес жүзеге асырылды. Мұндай белгісіздік лизинг процесіне қатысушылардың
... ... ... қауіп деңгейін ұлғайтты және кәсіпкерлік инициативаға бөгет жасап, ғылыми-техникалық
... ... ... жетістіктерін машықта қолдануға шек қойды.
Үшінші кезеңде лизинг шарттарының арнайы
... ... ... жедел қалыптаса бастады.
Қазақстанда “лизинг” термині бірінші рет азаматтық заңдарда
... ... ... банк операцияларын басқаратын заңдарда қолданыла бастады. Қазақ ССР Жоғарғы
... ... ... 1990 жылғы 6-желтоқсандағы қаулысымен бекітілген “Қазақ ССР экономикасын тұрақтандыру
... ... ... нарыққа өту” бағдарламасындағы “Қаржылық-несиелік саясат” бөлімінде банктердің қызметіне “лизинг-факторинг”
... ... ... кірді.
Қазіргі таңда лизинг 1999 жылғы 1-шілдеден бастап күшіне енген
... ... ... Республикасы Азаматтық кодексінде (ерекше бөлім) заңды түрде бекітілді. Қазақстан
... ... ... Азаматтық кодексінде тек қана мүлікті жалдау тұжырымы бар, ал
... ... ... туралы тұжырым жоқ, соған сәйкес ол лизингтің құқықтық шеңберін
... ... ... алмайды.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексіне терең өзгерістер енгізілгенімен, ол 1963
... ... ... 28-желтоқсанда қабылданған түрінде әрекет істеуде. Бірақ Жаңа Азаматтық кодексте
... ... ... бөлім) лизинг тұжырымы баяндалған және оған “лизинг шарты бойынша
... ... ... беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті сатушыдан меншігіне алып, оны
... ... ... алушыға ақы төлеп уақытша иеленуге және кәсіпкерлік мақсатта пайдалануға
... ... ... міндеттенеді” деген анықтама берілген.
Сонымен қатар, лизинг қызметі салықты есепке
... ... ... мақсатында салық туралы заңда да көрсетілген.
“ Біздің республикамызда ұзақ
... ... ... бойы нормативтік базаның болмағандығына қарамай, лизинг қаржы арендасы ретінде
... ... ... қызмет субьектілерінің машығында қолданылып жүргенін жоққа шығаруға болмайды. “Банктер
... ... ... банк қызметі” туралы 1995 жылғы 31-тамызда қабылданған заңның күші
... ... ... Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығында көрсетілгендей, банк туралы заңдар екінші
... ... ... банктердің лизинг операцияларымен айналысу мүмкіндігін қарастырады.
Тек Ұлттық Банктің лицензиясы
... ... ... банктер ғана лизинг операцияларын жүзеге асыра алады. [13]
Бұл кепілдік
... ... ... 3-тармағының астында бекітілген.
Осы уақытқа дейін лизинг қызметінің жұмыс тәртібін
... ... ... басқа да нормативтік актілер, Үкімет пен мемлекеттік басқа органдардың
... ... ... қолданылып келді. Мысалы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің “Азияттық Банкті дамытудың
... ... ... займын ауылшаруашылық секторлар үшін жүзеге асыру туралы” 1996 жылғы
... ... ... Қаулысы лизинг негізінде қаржыландыруды ең алғаш рет ұсынған болатын.
Сонымен
... ... ... лизинг қызметіне “Инвестициялар туралы” Қазақстан Республикасының заңы, дәлірек айтқанда
... ... ... туралы” 2003 жылғы 8-қаңтардағы Қазақстан Республикасының заңы және де
... ... ... бизнесінің экономикалық қызметіне байланысты басқа да заңдар қарастырған инвестициялық
... ... ... жүзеге асырудың құқықтық және экономикалық режимі кіреді.
Қазақстан Республикасының кедендік
... ... ... бекіткен шетелге шығару және шетелден әкелу режимі қолданылатын лизинг
... ... ... тізімін Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтайды.
Сонымен қатар лизинг қызметі көп
... ... ... және екі жақты халықаралық келісім-шарттармен басқарылады. Осы халықаралық құжаттардың
... ... ... мемлекет ішіндегі заңдардың нормаларынан басым келеді. [12]
2000 жылғы 5-шілдеде
... ... ... лизингі туралы” №78-ІІ негізгі заң қабылданды. Осы заң қаржы
... ... ... процесінде пайда болатын қатынастарды реттейді және бұл заң инвестицияларды
... ... ... қызметі негізінде жұмылдандыруға бағытталған.
Біз өткен тарауда кейбір жалпы ережелерді,
... ... ... қатынастарының құқықтық негіздерін, “Қаржы лизингі” туралы Заңның негізгі түсініктерін
... ... ... Лизинг шарты лизинг қатынастарының негізі болғандықтан, біз шарт жасаудың
... ... ... мен шарттарын анықтағымыз келді.
“Қаржы лизингі туралы” заңның 15-бабында былай
... ... ... Лизинг шарты бойынша лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті
... ... ... меншігіне сатып алуға және лизинг алушыға осы мүлікті ақы
... ... ... уақытша иеленуге және кәсіпкерлік мақсатта пайдалануға беруге міндеттенеді.
2. Лизинг
... ... ... мынадай маңызды талаптар болуға тиіс:
1) лизинг мүлкі
2) мүлікті сатушының
... ... ... мүлікті таңдаушының атауы;
3) лизинг алушыға мүлікті беруінің талаптары мен
... ... ... төлемдердің мөлшері мен мерзімділігі;
5) лизинг мүлкінің құны;
6) шарттың мерзімі;
7)
... ... ... шартта лизинг алушының меншігіне мүліктің көшуі көзделсе, осындай көшудің
... ... ... лизинг мүлкін сипаттау;
9) лизинг мүлкін күтіп ұстау және жөндеу
... ... ... мүлікті сақтандыру;
11) мүлікті лизинг берушінің атына мемлекеттік тіркеуден өткізу
... ... ... шарт жасасушы жақтардың біріне жүктеу;
12) лизинг шарты бойынша лизинг
... ... ... міндеттерін орындауын лизинг берушімен бақылау тәртібі;
13) шарт жасасушылардың жауаптылығы;
Осы
... ... ... мен талаптардың біреуі орындалмаса лизинг шарты жасалмаған болып табылады.
... ... ... Шарт жасасушы жақтардың келісімі бойынша лизинг шартына басқа да
... ... ... кіруі мүмкін.
4. Лизинг шарты жазбаша түрде жасалмаса, ол өз
... ... ... енбейді.Лизинг алушыны немесе лизинг берушіні ауыстыру былай шешілген:
Егер Заң
... ... ... лизинг шарты, Қазақстан Республикасының заң актілері өзгеше көздемесе, лизинг
... ... ... мен лизинг алушы лизинг шарты бойынша өз құқықтарын еекі
... ... ... келісім бойынша басқа бір үшінші тұлғаға өткізе алады.
Лизинг мүлкі
... ... ... төмендегі ережелер бойынша беріледі :
1. Лизинг мүлкін сатушы лизинг
... ... ... егер шартта өзгеше көзделмесе немесе міндеттеме мәнінен өзгеше туындамаса,
... ... ... алушы орналасқан жерде тікелей береді.
2. Лизинг мүлкі лизинг алушыға
... ... ... өзінің керек-жарақтары-мен және соған қатысты құжаттарымен (мүліктің жиынтықтылығын, қауіпсіздігін,
... ... ... пайдалану, жөндеу, монтаж тәртібін куәландыратын құжаттарымен) бірге өткізеді.
3. Егер
... ... ... алушыға осы керек-жарақтар мен құжаттар өткізілмесе және соның салдарынан
... ... ... алушы мүлікті пайдалана алмаса, осының барлығын лизинг берушіден талап
... ... ... немесе лизинг беруші есебінен өзіне мүлікті қайтарып беруге құқы
... ... ... Егер лизинг беруші лизинг алушыны мүлікпен өз уақытында қамтамасыз
... ... ... лизинг алушы мүлікті талап етуге немесе шартты бұзуға құқы
... ... ... Мұндай жағдайларда шығындарды лизинг беруші өтейді.
Лизинг шарты лизинг алушының
... ... ... лизинг берушінің лизинг мүлкін сақтандыру міндеттерін қарастыруы мүмкін. Егер
... ... ... сақтандыруға міндетті жақ мүлікті сақтандырмаса, онда екінші жақ мүлікті
... ... ... кеткен шығынды сақтандыруға міндетті жақтан сақтандыру төлемдері ретінде өтеп
... ... ... құқы бар. [9]
Лизинг шартының мерзімі кезінде төленетін шарт шарт
... ... ... кездегі баға бойынша құнының барлық немесе елеулі бөлігінің аммортизациясы
... ... ... асырылатын төлемдердің ішіне:
1) лизинг мүлкімен қамтамасыз етуге, оны пайдалану үшін
... ... ... қалпына келтіруге жұмсаған лизинг берушінің шығындарын өтеу кіреді.
Салықтың, бухгалтерлік
... ... ... берудің, экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асырудың жалпы мәселелерін белгілі бір
... ... ... бағындыратын көптеген заңды және нормативті құжаттардың ережелері лизинг компанияларының
... ... ... жанама түрде қарайды. Сондықтан лизингтік есеп беру бухгалтерлік есеп
... ... ... заңдылықтардың талабына сәйкес жүзеге асырылады .
Лизинг нысанасы мына төмендегі
... ... ... ережелері бойынша лизинг берушіге қайтарылады:
1. Егер лизинг шарты мерзімінен
... ... ... сот тәртібімен күшін жоймаған болса және лизинг шарты бойынша
... ... ... мүлкін лизинг алушының иелігіне өткізу немесе сатып алу құқықтары
... ... ... қарастырылмаса, онда лизинг алушы лизинг мүлкін лизинг шарты бойынша
... ... ... міндетті.
2 Лизинг алушы лизинг мүлкінің тозуын ескере отырып, оны
... ... ... кездегі күйінде қайтаруға міндетті.
3. Егер қайтарылған мүліктің жағдайы №2-тармаққа
... ... ... келмесе лизинг алушы лизинг берушіге келтірген шығындарды өтеуге міндетті.
4.
... ... ... дұрыс пайдаланбау нәтижесінде лизинг мүлкі өз мерзімі-нен бұрын бұзылса,
... ... ... лизинг алушы мүлікті қайтарып, келтірген шығындарды өтеуге міндетті.
5. Егер
... ... ... алушы лизинг мүлкін қайтаруға тиісті болып, оны қайтармаса, онда
... ... ... кеткен мерзім үшін лизинг берушінің төлемдерді талап етуге құқы
... ... ... Егер лизинг төлемдерінің көлемі лизинг берушіге келтірген шығындарды өтей
... ... ... онда осы шығындарды өтеуді талап етуге құқы бар.
Қаржы лизингі
... ... ... мәселелерді егжей-тегжейлі қарастырып көрейік. Біздің ойымызша, осы мәселелерді шешу
... ... ... қазіргі заңға қосымшалар мен өзгерістер енгізу керек сияқты.
2.2 Лизинг
... ... ... дәрежелеу, лизингтің арендадан айырмашылығы
Лизингті іс жүзінде мақсатты пайдалануды ұйымдастыру
... ... ... оның түрлерін, формаларын және жүзеге асыру тәсілдерін дұрыс анықтаудың
... ... ... зор.
Лизинг қатынастарының түрлері мәмілені ұйымдастыру формаларына, олардың мерзіміне, екі
... ... ... міндеттерінің көлеміне, лизинг обьектісі ерекшкліктері мен оларды аммортизациялау шартына,
... ... ... төлемдерінің көлеміне, салық салудың жеңілдіктеріне, нарық секторларына байланысты бөлінеді
... ... ... ( Қосымша С)
Мүліктің екі негізгі - қаржылық және жедел
... ... ... түрі бар. Қаржылық лизингте (fіnance lease, оны кейде толық
... ... ... деп те атайды) мүлік шарт бойынша нормасы қызмет мерзіміне
... ... ... немесе одан біршама кем мерзімге, яғни аммортизациялық бөлектеудің нормасы
... ... ... салынған мерзімге беріледі. Егер шарт жасаушы жақтар қызметтің
... ... ... мерзімінен кем мерзім белгілесе, мүліктің қалған құны шарт
... ... ... біту уақытына белгіленеді. Қаржы лизингі кезінде мүлікті және сатушыны
... ... ... құқы лизинг алушыға беріледі. Шартта лизинг алушының келісімі мен
... ... ... бойынша сатушының мүлкін таңдауды лизинг беруші жүзеге асырады. Барлық
... ... ... лизинг беруші мүлік алу кезінде, сатушыны мүліктің лизингке өткізілетіні
... ... ... ескертуі тиіс.
Қаржы лизингі кейбір ерекшеліктерімен сипатталады. .(Қосымша Д)
Қаржы лизингі
... ... ... қаржыны қосымша жұмылдыру арқылы лизинг мүлкін табу процедурасы сияқты,
... ... ... берудің, кепілдікке қоюдың, сақтандыру жүйелерінің де маңызы зор. [15]
Лизинг
... ... ... алу процедурасы үш варианттан тұрады: бірінші вариант бойынша лизинг
... ... ... шартқа ақы төлеу арқылы мүлік пен оның сатушысын өз
... ... ... таңдайды және шарт бойынша мүлікпен пайдалану құқы лизинг алушыға
... ... ... екінші вариант бойынша лизинг беруші сатушыны таңдайды және мүлікпен
... ... ... ету жөнінде лизинг алушының алдында жауапты; үшінші вариант бойынша
... ... ... беруші лизинг алушыны сатушымен жасалатын операциялар жөнінде агент болуға
... ... ... етеді.
Қаржы лизингі мүліктің ең кең тараған түрі. Ол мүлікті
... ... ... ұзақ мерзімге өткізуді және оны пайдаланған мерзімі үшін құнын
... ... ... өтеуді қарастырады.
Оперативті лизинг шарты бойынша (operatіng lease, оны толық
... ... ... аммортизациялық лизинг деп те атайды) лизинг алушыға мүлік оның
... ... ... жұмыс мерзімінен кем мерзімге беріледі, бұл мүлікті лизинг алушыға
... ... ... рет өткізуге мүмкіндік туғызады. Осыған байланысты лизинг төлемдері бір
... ... ... ішінде мүліктің толық құнын өтемейді. Лизинг беруші мүлікті уақытша
... ... ... бірнеше рет беруге мәжбүр болады және егер лизинг обьектісіне
... ... ... болмаса, оның қалған құнын өтеу жөніндегі қауіп лизинг беруші
... ... ... есейе түсуі мүмкін. Оперативті лизинг шартының мерзімі шарт жасаушы
... ... ... 1 сөтке мен үш жыл шегінде бекітіледі. Сондықтан көбіне
... ... ... алушыға қажетті қысқа мерзімді, бір жолғы маусымдық жұмыстарды орындайтын
... ... ... (автокөліктер, ұшақтар және техниканың басқа да түрлері) және моральдық
... ... ... тез ескіретін техника лизинг шартының обьектісі бола алады. Оперативті
... ... ... кезінде мүлікті лизинг алушы таңдайды, бірақ таңдау мүмкіндігі лизинг
... ... ... қоймасында бар мүлікпен шектеледі.
Оперативті лизинг мынадай белгілермен сипатталады:
-лизинг шартының
... ... ... мүлік қызметінің нормативті мерзімінен әлдеқайда қысқа, соған орай лизинг
... ... ... мүлік құнының бір келісім-шарт есебінен өтелуінен үміттенбейді;
-мүлік лизингке бірнеше
... ... ... өткізіледі;
-лизингке лизинг алушының тапсырысы бойынша арнайы алынатын мүлік емес,
... ... ... компаниясында бар мүлік өткізіледі. Басқа сөзбен айтқанда лизинг компаниясы,
... ... ... иелігіне ала отырып, оның нақты пайдаланушысын алдын-ала білмейді. Сондықтан
... ... ... лизинг бойынша мамандандырылған лизинг компаниялары жаңа және бұрын қолданылған
... ... ... мүлкі нарқының коньюктурасын жетік білулері тиіс;
-мүлік мәмілесі екі жақты
... ... ... (лизинг беруші-лизинг алушы);
-техникалық қызмет көрсету, сақтандыру жөніндегі міндеттер лизинг
... ... ... жүктеледі;
-егер лизингке алынған мүлік белгісіз жағдайлармен пайдалануға жарамсыз болып
... ... ... онда лизинг алушының шартты бұзуға құқы бар;
-лизинг мүлкінің кездейсоқ
... ... ... жойылу қаупі лизинг берушінің мойнында болады;
-оперативті лизинг кезіндегі лизинг
... ... ... қаржы лизингі кезіндегі төлемдерден жоғары болады, өйткені лизинг беруші
... ... ... қайта беру үшін клиенттердің болмай қалу қаупін және мүліктің
... ... ... қаупін ескеруге тиіс;
-егер лизинг алушыда қаржы болмай қалған жағдайда,
... ... ... мүліктің ақысын бөліп төлеу арқылы қолдануға құқы бар. Бұл
... ... ... лизингтің қаржы лизингісінен айырмашылығы;
-лизинг мүлкін қайтару кезінде лизинг алушы
... ... ... құнының айырмашылығын (мүліктің құнының қалдығы мен мүлік құнын жабудағы
... ... ... келісім-шартта белгіленген мерзімде өтейді;
-шарт мерзімі аяқталған кезде мүлік лизинг
... ... ... қайтарылады. Лизинг алушының тілегі бойынша лизинг шарты мерзімі жаңа
... ... ... бойынша ұзартылуы мүмкін, және оның мүлікті өз меншігіне алуға
... ... ... құқы бар. [17]
Сонымен, біздің ойымызша, оперативті лизинг баршаға таныс
... ... ... болып табылады.
Қазақстанда лизингті оперативті және қаржы лизингтеріне бөлу шарт
... ... ... өтелу деңгейі бойынша жүзеге асырылады. Заң актілерінде және нормативті
... ... ... бұлар жүйелі анықталған.
Бухгалтерлік есепте “қаржы лизингі” мен “оперативті лизинг”
... ... ... тек қана лизинг мәмілелерінде есепке алумен байланысты, мұнда қаржы
... ... ... лизинг берушімен мүлікті және оны иемденуге байланысты түсетін пайдалар
... ... ... қауіптерді қоса лизинг алушыға өткізілетін және лизинг мерзімінің соңында
... ... ... те лизинг алушыға өтетін мәміле ретінде анықталады. Осыған сәйкес,
... ... ... алушы қаржы есептерінде лизинг мүлкінің құнын және лизинг берушінің
... ... ... лизинг төлемдері бойынша міндеттеріне байланысты бар сомасын көрсетуі тиіс.
Толық
... ... ... лизинг қаржылық лизингтің параметрлеріне сәйкес келеді: шарттың ұзақтығы мүлікті
... ... ... нормативті мерзіміне тең келеді, лизингке мүлік бір рет алынған
... ... ... өзінде, оның құны толық өтеледі.
Ресей Федерациясының заңына сәйкес қаржылық
... ... ... шарт жасаушы жақтардың келісімі бойынша салық салу органдарын ескерту
... ... ... қарастырылатын лизинг мүлкінің жеделдетілген аммортизациясы (3-коэффициентімен) қарастырылған. Мұнда жеделдетілген
... ... ... механизмін қолданатын жоғары технологиялық салалар мен мүліктің белгілі бір
... ... ... тізімін атқарушы өкіметтің федералдық органдары бекітеді.
Мүлік құнын жарым-жартылай өтеуге
... ... ... беретін толық емес аммортизациялық лизинг мазмұны бойынша оперативті лизинг
... ... ... сәйкес келеді.
Лизинг мәмілесінің негізгі қатысушыларының қайсібір елде орналасуына байланысты
... ... ... ішкі және халықаралық болып екіге бөлінеді. Ішкі лизинг кезінде
... ... ... шартына қатысушылардың барлығы бір елдің заңды тұлғалары (азаматтары) болулары
... ... ... Егер лизинг беруші мен лизинг алушы әртүрлі елдерде орналасқан
... ... ... онда лизинг халықаралық болып саналады. Егер мүлік шетелден алынатын
... ... ... лизинг алушы орналасқан ел үшін халықаралық лизинг импорттық
... ... ... аталады.
Егер мүлік лизинг беруші орналасқан елден алынатын болса,
... ... ... лизинг экспорттық боп саналады. Импорттық лизинг кезінде сатушы шетелде
... ... ... ал экспорттық лизингте-лизинг алушы шетелдік серіктес (партнер) болып табылады.
... ... ... басқа тағы да тура халықаралық лизинг бар. Мұндай мәміледе
... ... ... операциялар екі елдің каммерциялық ұйымдары арасында жасалады. Бұл жағдай
... ... ... алушыға экспорттық несиені өзі тұрып жатқан елінен алуға және
... ... ... арқылы өз мүлкінің өтім қарқын кеңейтуге мүмкіндік, берілді; лизинг
... ... ... осы мүлікті пайдалануда толық қарастыруды және кәсіпорын өндірісін шұғыл
... ... ... жабдықтандыруды қамтамасыз етеді. Шетел машығында халықаралық лизингтің тағы бір
... ... ... қолданады. Бұл-транзиттің (өткінші) лизинг. Бұл лизингте шартқа қатысушының барлығы
... ... ... елде орналасады: бір елде орналасқан лизинг беруші басқа елден
... ... ... немесе қажетті мүлікті алып, үшінші елде орналасқан лизинг
... ... ... өткізеді.
Операциялар жүргізудің формаларына, ұйымдастырушысына, техникасына қарай лизинг-тура лизинг, жанама
... ... ... қайтарымды және “леведж-лизинг” болып бөлінеді.
Тура лизингте - лизинг беруші
... ... ... өндірушінің функцияларын бір тұлға орындайды
Жанама лизинг - лизингке мүлікті
... ... ... арқылы өткізуді қарастырады. Көптеген лизинг мәселелері мүлікті жарым-жартылай сатуға
... ... ... келетін жанама лизинг процедурасы негізінде жасалады. Өзі лизинг беруші
... ... ... табылатын делдал өндірушінің мүлкін қаржыландырып, лизинг алушыға береді, сонан
... ... ... одан лизинг төлемдерін алады. Қайтарымды лизингте лизинг беруші мен
... ... ... етуші (сатушы) өз жабдықтарын немесе кәсіпорын толығымен лизинг алушыға
... ... ... және сол мүлікті иемдену және пайдалану құқын сақтай отырып,
... ... ... лизингке алады. Сатылған мүліктің ақшасын лизинг беруші кез-келген өндірістік
... ... ... инвестициялық мақсатта қолдана алады, ал лизинг шарты бойынша
... ... ... төлемдерін әдеттегі тәртіпте жүзеге асырады.Қайтарымды лизинг айналымды жеткілікті қаржысы
... ... ... кәсіпорындарды қызықтырады, өйткені лизинг беруші мүлік кепілдігіне несие бергендей
... ... ... бір немесе екі лизинг беруші мен (лизинг компаниялармен) өз
... ... ... инвестициялана алмайтын және инвестициялануға 5-7 немесе одан көп лизинг
... ... ... (лизинг компанияларын) жұмылдыратын лизинг беруші (лизинг компаниясы) мүлік құнының
... ... ... бөлігі ғана төлейді, ал мүлікті алуға қажетті қалған сомманы
... ... ... лизинг берушілер төлейді. Мұндай жағдайда лизинг берушінің меншігінде болады,бірақ
... ... ... лизинг төлемдерін алу құқын өзінің қарыз берушілеріне ( басқа
... ... ... берушіге) беру мүмкін.
Лизинг төлемдері бойынша лизинг ақшалай лизинг, өтемақы
... ... ... аралас лизинг болып бөлінеді.
Егер барлық төлемдер ақша түрінде жүзеге
... ... ... ақшалай лизинг қолданылады. Өтем ақы лизинг төлемдерді лизинг объектісіне
... ... ... өнім арқылы өтеу түрінде немесе жауапты қызмет көрсету түрінде
... ... ... аралас лизинг бартерлік мәміле элементтерінен тұратын ақшалай және өтемақы
... ... ... байланысу негізінде жүзеге асырылады.
Салық және амортизациялық жеңілдік белгілері бойынша
... ... ... нағыз және жалған лизинг болып екіге бөлінеді.
Нағыз лизинг қазіргі
... ... ... және кәсіпкерлік қызметтің лизингтік түрінің экономикалық мазмұнына сәйкес келеді.
... ... ... Республикасының Азаматтық кодекісіне, “Лизинг туралы” Қазақстан Республикасының заңына
... ... ... басқа да нормативті құжаттарға сүйене келе, нағыз лизингтің мына
... ... ... белгілерін атап өтуге болады:
Лизинг беруші шартың аяғына дейін мүліктің
... ... ... болып табылады, ал экономикалық иесі лизинг алушы болып табылады,
... ... ... берілген мүлік тек ғана кәсіпкерлік мақсатты пайдаланылады; жалпы ереже
... ... ... лизинг беруші мүліктің бұзылу қаупіне жауап береді; белгіленген жеңілдіктермен
... ... ... егер шартта өзгеше көзделмесе, мүліктің бастапқы құнын жарым-жартылай немесе
... ... ... төлейді; лизинг шарты ұзартылған жағдайда, мүліктің нарықтық құны мәмілені
... ... ... кезінде есепке алынады; [15]
Лизинг алушы мүліктің тек нарықтық бағамен
... ... ... алады және ол лизинг берушімен мүлікті сатып алудағы қаржыландыруға
... ... ... алмайды; лизинг алушыға көрсетілетін қосымша қызметтің құны (сақтандыру, жөндеу
... ... ... тағы басқа жұмыстар) лизинг төлемдеріне кіреді; салық қызметіне декларация
... ... ... кезінде, лизинг алушыға түскен т䐰бKстан лизинг төлемдерін шегеріп тастауға
... ... ... бవріледі.
Жалған лизингке саудагерлік сипаттама беріледі. Ол елімізде қазіргі салық
... ... ... басқа жеңілдіктері есебінен пайда түсіру арқылы жүзеге асырылады. Егер
... ... ... лизингте белгілі бір шарт бойынша лизинг алушыға мүлікті сату
... ... ... толық амортизациялау және мүлікті келісілген уақыт ішінде алдын-ала сынау
... ... ... ұзақ уақыт пайдалану шарттары қарастырылған болса, онда лизинг төлемдерінің
... ... ... бөліп-бөліп төлеу арқылы сауда саттық операциялары жүзеге асырылады.
“Қаржы лизинг
... ... ... Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабында банктік лизингі қарастырылған. Мұнда банк
... ... ... беруші болып табылады.
Мәмілелеудің көлемі бойынша лизинг майда лизинг, стандартты
... ... ... (орта) және ірі лизинг болып үшке бөлінеді.
Майда лизинг (Ресей
... ... ... 100-200 мың руб. дейін) көптеген елдерде кеңінен қолданылады. Бұл
... ... ... өндірістік емес мүліктер қолданылады (компьютерлер, телефон стансалары, қауіпсіздік жүйелері
... ... ... тағы басқа)
Орташа лизинг Р. Ф. 200мың-2,5млн. руб. дианазонында жүзеге
... ... ... Стандартты лизингте кеңінен қолданылатын мүлік түрлері (кішігірім зауыттар, технологиялық
... ... ... және тағы басқа) пайдаланылады.
Ірі лизинг шарттарында (20,0млн. руб аса
... ... ... кемелер, энергетикалық жабдықтар және тағы басқа қолданылады. Бұл нарық
... ... ... жұмыс үлкен қаржы ресурстарын және жеке тапсырыс берушілерге арнайы
... ... ... жобаларын жасап бере алатын лизинг алушы мамандарды (лизинг компанияларын)
... ... ... талап етеді.
III. ЛИЗИНГ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ЛИЗИНГ МӘМЕЛЕСІН
... ... ... ҰЙЫМДАСТЫРУ
3.1 Қазақстан Республикасындағы лизинг
Лизинг, лизинг операциялары бірінші рет 1990
... ... ... “Прокат және лизинг-1991” бағдарламасы жасалған кезде еске салынды. Бұл
... ... ... мәні – аймақтың қамтамасыз ету органдарында техникалық құралдарды несиеге
... ... ... көлемін 1990 жылы 24 млн. рубльден 1995 жылы –
... ... ... млн. рубльге дейін, ал лизинг мәмілеллерінің көлемін 5 млн.
... ... ... млн. рубльге дейін өсіру. Осы жүйе ұйымдастырылғаннан кейін бірінші
... ... ... ресурстар министрлігінде, онан соң “Казконтракт” корпорациясына жүзеге асыруды бақылау
... ... ... болатын.
1992 жылы республикада 120 коммерциялық банктер, 20 лизинг фирмалары,
... ... ... ішінде “КРАМДС-лизинг” ортақ кәсіпорын және басқалар жұмыс істеді.
1994 жылға
... ... ... Қазақстанда ұшақтар лизингісіне қатысты және ауыл шаруашылық техникасы нарығында
... ... ... шетел партнерларымен қызметтесу жүзеге асырыла бастады.
1994-1998 жылы арасындағы Үкімет
... ... ... мемлекеттік лизинг компаниясын құру, лизинг бойынша қамтамасаыз етуді ұйымдастыру
... ... ... Үкіметтің кейбір қаулыларында, Қазақстан Республикасы ұлттық Банкі 1991 жылы
... ... ... ережелерінде және де лизинг қоры мен лизинг Департаментін құру
... ... ... Министрлер кабинетінің Қаулыларында көрсетілген заңды жоба жұмыстарын қарастыру кезінде
... ... ... қатынастарын құқықтық реттеу туралы сұрақтар пайда болады.
Енді біз лизинг
... ... ... кейбір жетістіктерді, Қазақстанда лизинг компанияларының құрылуын және олардың қазіргі
... ... ... қызметін қарастырамыз. [14]
Мысалы ауыл шаруашылығын дамыту үшін машина-тракторлық парктерді
... ... ... мен кеңейту талаптары қойылып отыр. Көптеген кіші және орта
... ... ... тауар өндірушілерінің әлсіз қаржы жағдайлары осы салалардың инвестицияланбағандығынан болып
... ... ... осыған орай олар жаңа қажетті техника сатып ала алмайды.
... ... ... себептермен ауылшаруашылық Министрлігі лизинг қатынастарын дамытуға ортақтасып отыр.
Барлық елдерде
... ... ... құралдарды жаңалауда лизинг механизмі өте тиімді болып саналады. Осыған
... ... ... Ауылшаруашылық Министрлігінің инициативасы бойынша Үкімет деңгейінде мемлекеттің 100% қатысуымен
... ... ... жабық акционерлік қоғамын құру туралы шешім қабылданды, оның басты
... ... ... – ауылшаруашылық өндірушілерін лизинг негізінде қамтамасыз етудің бағдарламасын жүзеге
... ... ... Осыған байланысты республика аймақтарын қамту үшін филиалдар мен өкілеттіліктер
... ... ... кезеңде “КазАгроФинанс” ЖАҚ-на мемлекеттен тауарлық несие ретінде АҚШ-тың “Джон
... ... ... өндірісінен 630 астық жинау комбайндарын өткізілді. Олар республикаға 1992
... ... ... “Кең Дала” Акционерлік қоғамымен үкіметтің кепілдігімен несиелік қаржыларға әкелінген
... ... ... Бірақ бұл акционерлік қоғам несиені өтеу жөніндегі міндеттерін орындай
... ... ... мемлекет осы қарыздарды өтеп, 1999 жылы комбайндарды алып қоюға
... ... ... болды. Осы шығындарды өтеу үшін осы комбайндар лизингке беріліп,
... ... ... шаруашылық тауар өндірушілеріне ақы төлеп пайдалану үшін “КазАгроФинанс” Жабық
... ... ... қоғамына өткізілді. Осы комбайндамен екі маусым бойы астық жинау
... ... ... атқарылуда, республика бюджетіне 1,9 млрд. теңге (13 млн. доллардан
... ... ... қарыз өтелді.
“ҚазАгроФинанс” жабық акционерлік қоғамы Павлодар трактор зауытының ақтап
... ... ... үшін, төрт жүз Т-95 тракторларының 9 жылғп лизингке беру
... ... ... жүзеге асыруда. [16]
Бұл импорты ауыстыру саясатын өткізудегі отанымыздың ауыл
... ... ... машина өндірісін қолдау болып табылады. Екі жыл ішінде отынымыздың
... ... ... шаруашылық тауар өндірісінің кәсіпорындарына 8,6 млрд. теңге сапасын құрайтын
... ... ... лизинг бойынша берілді. Бұл лизингтің шарттары жеңілдетілген: лизинг инозімі
... ... ... жылға дейін, лизинг төлемдері жылына бір жүзеге асырылады.
2000
... ... ... лизинг алушылардың төлемдері 100% орындалды, былтыр бұл көрсеткіш
... ... ... жетті.
Яғни лизингті ұйымдастыруға бөлінген 2190 млн астам теңге республика
... ... ... қайтарылды.
2001 жылы “КазАгроФинанс” өз қаржысы есебінен Ақмола, Оңтүстік Қазақстан,
... ... ... Қазақстан облыстарына ауыл шаруашылық қызмет көрсетуге қажетті үш машина-трактор
... ... ... (МТС) салды. Бұл станциялар ауыл шаруашылық өндіруушілерге 20 млн.
... ... ... жуық сомаға қызмет көрсетеді.
Қазіргі таңда ауылшаруашылық техникасын жөндеуді, МТС
... ... ... қызмет көрсетуді, қосалқы бөлшектер мен ауыл шаруашылық құрал-саймандарын өткізуді
... ... ... асыратын сервистік орталық концепциясы жасалуда.
Жуық арада “КазАгроФинанс” жабық акционерлік
... ... ... мемлекеттік органдармен және кәсіпкерлермен кездесуінде лизинг алушымен лизинг берушінің
... ... ... жақсарту жөнінде бірнеше ұсыныстар жасады. Олар мыналар:
- қосымша құнға
... ... ... лизинг объектісінің құнынан емес, лизинг төлемдерден алу керек;
- лизинг
... ... ... аванстық 10%-тік негізде төлейді;
- лизингтің орта мерзімі 7 жыл;
-
... ... ... алушы сатушыны өзі таңдайды;
- сатушы (ауыл шаруашылық тауар өндірушісі)
... ... ... қайтып сатып алу керек.
Біз отанымыздың басқада лизинг компаниялары жөнінде
... ... ... алғымыз келіп отыр.
Жаңа авияциялық техниканы пайдалану есебінен авиациялық көлікті
... ... ... мақсатында лизинг негізінде авиаоператорлар-мен қамтамасыз ету үшін, Үкімет өз
... ... ... белгіленген капиталда мемлекеттің 100% қатысуымен “КазАвиаЛизинг” жабық акционерлік қоғамын
... ... ... заң тәртібі бойынша жабық акционерлік қоғамның жарғы капиталын қалыптастыру,
... ... ... мүлікті лизингке алу мен өткізуді негізгі қызметі ретінде анықтай
... ... ... жабық акционерлік қоғамның мемлекеттік тіркелуі қамтамасыз ету, қоғам акцияларының
... ... ... пакетін иемдену мен пайдалану құқын Көлік пен коммуникация министрлігіне
... ... ... және көлік пен коммуникация министрлігімен бірге осы қаулыдан шығатын
... ... ... да шараларды қолдану.
Республика Үкіметінің кейбір шешімдеріне қосымшылар еңгізілген. Осы
... ... ... орындалуын бақылау Премьер-министрдің орынбасары Карим Масимовқа жүктелген.
Жабық акционерлік қоғамның
... ... ... компаниясы “ТуранАлемБТА-лизинг Банкі” астаналық аквабаққа қаржылай көмек берді. Соның
... ... ... соңғы құралдармен және тренажерлармен, соляриймен жабдықталған аквабақ Астананың тұрғындары
... ... ... қонақтарын қуантуды. “Лизинг-БТА” мен оның серіктестерінің бұдан басқа жеткен
... ... ... аз емес.
Сонымен қатар ауыл шаруашылығын өркендету жылы “Астана-Қаржы” кәсіпорны
... ... ... өндірісінің астық егу мен жинау техникасымен қамтамасыз етуге тапсырыстар
... ... ... Бұл лизингтің шарттары мына төмендегідей:
- бірінші жарна техника құнының
... ... ... құрайды;
- лизинг мерзімі 7 жылға дейін созылады;
- процент қою
... ... ... жылдық табыстың 10%-іне тең;
- лизинг төлемдері жылына бір рет
... ... ... республикамыздың лизинг бизнесінің құқықтық талқылаумен реттеуін анық көрсету мақсатында
... ... ... Қазақстан Республикасының салық кодексіне кейбір қажетті өзгерістер енгізуді көрсеткӖміз
... ... ... отыр:
1. Заңның 21-бабына сәйкес лизинг төлемдері мерзімді төлемдер болып
... ... ... Олар:
- лизинг берушінің мүлікке жұмсаған шығындарын өтеу;
- лизинг бойынша
... ... ... төлеу. Лизинг төлемдерінің бірініі бөлігі 7-бухгалтерлік есептің стандартына берілген
... ... ... қорларды есепке алу” бойынша тауарлық - материалдық қорлардың өз
... ... ... өтеу деп түсіндіріледі. Сонымен лизинг төлемдері 2 бөліктен тұрады:
... ... ... нысанасының өз құнын өтеу және лизинг бойынша ақы төлеу.
... ... ... Салық кодексінің 10-бабындағы 1-тармағының 2-бөлігі бойынша ақы төлеу лизинг
... ... ... барлығын және лизинг мүлкінің өз құнын қамтиды. Осыған орай,
... ... ... кодексіндегі қаржы лизингі бойынша ақы төлеу түсінігі Заңдағы түсінікке
... ... ... бірақ салық салу мақсатындағы қаржы лизингі бойынша ақы төлеу
... ... ... Салық кодексінің 10-бабының 3 -тармағына сәйкес келеді.
Біздің ойымызша салық
... ... ... ақы төлеу түсінігін анықтауда лингвистикалық қате жіберілген, соның салдарынан
... ... ... түсінікке лизингі мүлкінің өз құнын өтеудегі төлемдерді де жатқызуға
... ... ... өйткені Салық кодексінің 222-бабы қаржы лизингісіне мүлікті өткізу кезінде
... ... ... алушыға тиісті ақы төлеу сомасының бөлігін қосымша құнға төлеу
... ... ... босатуды қарастырады. Салық кодексін құрастырушылар лизинг төлемдерінің құрамында ақы
... ... ... басқа құнға қосымша салықтан босатылмайтын лизинг мүлкінің құнын да
... ... ... болулары керек. Бұл құнға қасымша салық бойынша салық есебінен
... ... ... ережелерімен расталған. Сондықтан, біздің ойымызша, сол кодекстегі ақы төлеу
... ... ... Заңдағы түсінікке сәйкес болу қажет. [19]
Лизинг берушінің айналымдағы қаржыларының
... ... ... азайту мақсатында лизинг берушінің қосымша құнға салық төлеу мерзімі
... ... ... лизинг төлемдерін алу мерзімін бір уақытқа белгілеу керек. Сол
... ... ... біз Салық кодексі 216-бабының 2-тармағына мына тармақ астын қоюды
... ... ... құрал ретінде лизинг алушыға тиісті мүлікті қаржы лизингісіне өткізу
... ... ... шартқа сәйкес лизинг төлемін алу мен айналымды іске асыру
... ... ... мерзімде жүзеге асырылуы тиіс. Осыған сәйкес мүлікті лизинг беру
... ... ... салық салынатын айналымның мөлшерін белгілеу мақсатында Салық кодекісінің 217-бабын
... ... ... редакцияда толықтыру керек: негізгі құрал ретінде лизинг алушыға тиісті
... ... ... лизингке өткізу кезінде салық салатын айналвмның мөлшері төленетін ақы
... ... ... қосымшы құнға салықшы қоспағандағы айналымды жүзеге асыру мерзіміне төленетін
... ... ... төлемнің негізінде анықталады.”
Лизинг механизмі арқылы алынған мүлік тікелей сатып,
... ... ... мен немесе импортпен алынған мүлікпен салыстырғанда қымбатқа түседі. Бірақ
... ... ... ауылшаруашылық техникасын сатып алуға тек ірі ауылшаруашылық құрылымдарының ғана
... ... ... келетінін айта кеткен жөн, ол ресидің орта және кіші
... ... ... өндірушілері үшін қазіргі таңда техниканы жаңалау мен ескірген комбайндар
... ... ... тракторларды модернизациялауда лизинг ең қолайлы тәсіл болып табылады.
3.2 Лизинг
... ... ... жасаудың негізгі кезеңдері
Лизингте оның даму кезеңіне түріне, мөлшеріне, коммерциялық
... ... ... түрлеріне байланысты лизинг процесін басқарудың өндірістік тәсілі орын алуды
... ... ... мұнда лизинг операцияларына дайындалу және оларды жүзеге асыру жөніндегі
... ... ... жұмыстарды мүлікті өндіруші-кәсіпорынның өндірістік бөлімшелер орындайды. Бұл жаңа техниканы
... ... ... өткізуге, оны сапалы жөндеуден өткізуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді, өйткені
... ... ... жоғары мамандандырылған кадрлары мен техникалық мүмкіндіктері бар. Бірақ өндірілетін
... ... ... көлемінде лизинг үлесінің ұлғаюына байланысты, мұндай ұйымдық форма қатысушылардың
... ... ... мүдделерін қанағаттандыра алмауы мүмкін, сондықтан белгілі бір кезеңде басқарудың
... ... ... деңгейін қолдану қажеттілігі туады.
Лизинг операцияларының осындай деңгейін қамтамасыз етуді
... ... ... ұйымдардың (банктердің), сонымен қатар (ең көп тараған) ерекше мамандандырылған
... ... ... дербес бөлімшелері жүзеге асыра алады. [6
Осы компаниялардың тиімділігі
... ... ... процесін ұйымдастыру-дың, құжат айналымының, жарнаманың, нарық зерттеудің, лизинг мүлкін
... ... ... қызметпен қамтамасыз етудің, оны жөндеудің, қосымша қаржы ресурстарды жұмылдырудың
... ... ... қызметін қамтамасыз ететін мәселелерді шешуге бағындырылғанымен түсіндіріледі.
Лизинг процесі үш
... ... ... жүзеге асырылады:
Бірінші кезеңде заңды келісімдер (шарттар) жасау жөнінде дайындық
... ... ... атқарылады.
Мұның алдында әр мәселенің шарттары мен ерекшеліктер түпкі-
лікті зерттеледі,
... ... ... соң лизинг алушыдан лизинг берушіге өткізілетін тапсырыс; лизинг алушының
... ... ... жүзеге асыру қабілеттілігі және лизинг жобасының тиімділігі жөніндегі тұжырым;
... ... ... алушының мүлікпен қамтамасыз етушіге жіберетін тапсырыс-наряды; лизинг мәмлелерін жасау
... ... ... берілетін несие жөніндегі банкпен келісім-шарт хатталады.
Лизинг процесінің екінші кезеңінде
... ... ... шарттардағы лизинг мәмлесінің заңды қортындысы жүргізіледі.
Мұнда мына құжаттар заңды
... ... ... хатталады: мүлікті лизингке сатыпалу-сату шарты; мүлікті пайдалануға қабылдау акті;
... ... ... берілетін мүлікке техникалық қызмет көрсету жөніндегі лизинг келісімі.
Үшінші кезең
... ... ... пайдалану мерзімін қамтиды. Мұнда барлық лизинг операциялары бойынша бухгалтерлік
... ... ... алу және есеп беру жүргізіледі, лизинг берушіге лизинг
... ... ... төлеу жүзеге асырылады,ал лизинг мерзімі аяқталған кезде мүлікті одан
... ... ... пайдалану жөнінде шарт жасалады. [3]
3.3 Лизинг мәмлесін жасауға дайындық
... ... ... оның тиімділігін таңдау
Кез-келген лизинг мәмлесі лизинг алушының лизинг берушіге
... ... ... сатып алу немесе уақытша пайдалануға алу жөніндегі тапсырысынан басталады.
... ... ... (тапсырыс-өтініш) еркін түрде жасалады, бірақ тапсырыста міндетті түрде мүліктің
... ... ... оның параметрлері, техникалық жәҽе экономикалық сипаттамалары және де мүлікпен
... ... ... етушінің мекен жайы мен реквизиттері көрсетілуі тиіс. Лизинг мәмілесін
... ... ... инициатива лизинг алушыдан шығуы керек, өйткені ол өзіне қандай
... ... ... керек екенін, оның өндірушісінің кім екенін жақсы біледі.
Сонымен қатар
... ... ... алушы өзіне керекті мүлікпен қамтамасыз етушіні, жабу жөнінде
... ... ... беруге өтініш жасаса да болады. Бірақ бұл жағдайда да
... ... ... мен мүлікті лизинг алушының өзі таңдап, қалағанын алады.
Бұған қарамай
... ... ... компаниялары мәміле жасауға белсенді қатысады.
Ол лизинг алушылардың қызықтыру үшін
... ... ... қызметі жөнінде және лизинг артықшылықтары жөнінде жарнама компанияларын жүргізу
... ... ... жетілдірілген түрлері мен олардың бағасы жөнінде, мүлікпен қамтамасыз етушілер
... ... ... ақпарат жинайды, басқа да сұранымдар мен факторларды талдайды. [8
Лизинг
... ... ... тапсырыспен қатар, лизинг беруші талап еткен барлық құжаттарды дайындайды.
... ... ... стандартты жиналысына нотариуспен қудаландырған құрушы құжаттардың көшірмесі ең соңғы
... ... ... немесе тоқсанның бухгалтерлік баланысы; мәмленің экономикалық негізі мен оның
... ... ... талдануы (бизнес-жоспар); мәмлені кепілдікпен қамтамасыз ету кіреді.
Қажет болған жағдайда
... ... ... беруші лизинг алушыдан қосымша ақпарат талап етуі мүмкін.
Мысалы “Иитерроcлизинг”
... ... ... компаниясы жобасын қарастыру үшін лизинг алушыдан мынадай бөліктерден тұратын
... ... ... талап етеді.
1. Жобаны сипаттау және қортындысы (қажетті ресурстардың көлемі
... ... ... несиені қайтару мерзімімен шамалап көрсету).
2. Компания туралы мәлімдеме (қызметтің
... ... ... түрлері, менеджмент жәнеоның инвесторларға және олардың құқықтарына қатысы, өндірістік
... ... ... жер учаскесінің сипаты, көлікті меңгеру);
3. Өнім мен қызмет көрсету
... ... ... мен қызметке сипаттама беру, олардың сырт көрінісін сипаттап қана
... ... ... нарыққа шығу деңгейін көрсету, егер мүмкін болса сарапшылардың тізімін
... ... ... Нарыққа шолу жасау;
5. Өндірістік жоспар (өндіріс ұйымы мен шикізат
... ... ... материалдардың шығу әдісі, қолданылатын технология мен жабдықтар).
6. Жұмыстарды орындау
... ... ... (жобаны жүзеге асырудағы негізгі кезеңдердің календарлық жоспары және
... ... ... жүзеге асырудағы қаржы ресурстарының керектігі).
7. Басқару мен ұйымдастыру (негізгі
... ... ... кәсіпорын-ның ұйымдық жобасы, ішкі байланыстар мен ұйым
... ... ... жауап-
тылықты бөлу, сыбайластармен қамтамасыз етушілер);
8. Компанияның капиталы мен заңды
... ... ... (кәсіпорынның меншік формасы мен құқықтық статусы, қазіргі кездегі бар
... ... ... болашақта керек болатын қаржы деректері).
9. Кесте түріндегі және график
... ... ... қаржы жоспары, өткен жолдардың қаржы көрсеткіштер, есептік көрсеткіштердің деректері,
... ... ... даму сценариі, тауар өткізу көлемі, ақша шығындары мен кірістерінің
... ... ... (қаржы ағымының жобасы), кіріс пен шығын кестесі (кірістің қалыптасуы
... ... ... кәсіпорын активтері мен пассивтерінің жобаланған балансы (бұл құжаттың құрылымы
... ... ... жалпы қабылданған есеп балансының құрылымына сәйкес келеді), шығынсыздыққа жетудің
... ... ... (өндіріс көлеміндегі шығындарды жабуға қажетті сауда деңгейі көрсетеді); барлық
... ... ... мен модельдер бюджет есебіне жалғану керек.
10. Қаржының қосымша айналымы
... ... ... деректер;
Лизинг беруші осы қажетті құжаттардың барлығын алған соң лизинг
... ... ... жан-жақты тексеруден өткізеді.
Лизинг беруші лизинг алушының лизинг төлемдерін жүзеге
... ... ... шамасын контракт мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда мүлікті қайтадан лизингке
... ... ... немесе сату мүмкіндігін бағалауға міндетті.
Халықаралық лизинг кезінде мынадай мәселелер
... ... ... төлем валютасын таңдау, валюта бағытының өзгеруін бағалау, лизинг алушының
... ... ... режимі, елдер арасында екі жақтан салық салуды болдырмау туралы
... ... ... шетел капиталының меншік құқын қорғау.
Леведж-лизинг кезінде кепілдік құқығымен, сақтандырумен
... ... ... түрлеріне байланысты басқа да қосымша сұрақтар пайда болуы мүмкін.
Лизинг
... ... ... лизинг мәмілесін жасау жөнінде шешім қабылдаса лизинг алушының өтініші
... ... ... мүлікпен қамтамасыз етуге тапсырыс жібереді. Онда лизинг алушының заңды
... ... ... мен банк реквизиттерімен қоса мүлік пен оның барлық параметрлері
... ... ... лизинг алушының орналасқан жері көрсетіледі. Егер қосымша жұмыстарды орындау
... ... ... болса, бағасын (ақысын) көрсете отырып, осы жұмыстарды орындауға тапсырма
... ... ... қамтамасыз етуші тапсырысты алған соң, тапсырыс алғаны жөнінде және
... ... ... орындап болғаны жөнінде лизинг берушіге хабарлайды.
ҚОРЫТЫНДЫ
Дүниежүзілік экономикада Қазақстан Республикасының
... ... ... процесі шарасыз. Бірақ дамыған капиталистік елдердің қаржылай қолдауынсыз бұл
... ... ... баяу жылжиды. Қазіргі таңда барлық елдер, даму деңгейіне қарамай,
... ... ... қаржыландыру процестерін қолдануда. Олар мынадай:
- объектілерді қаржыландыру; трансакцияларды қаржыландыру;
... ... ... қаржыландыру; халықаралық лизинг және тағы басқалар. Халықаралық қаржыландырудың барлық
... ... ... инвестициялау қызметтің жалпы түсінігіне кіреді. Бірақ соның ішінде бір
... ... ... қаржы операциясы, яғни лизинг механизмі.
- шетел валютасының ауытқуымен байланысты
... ... ... валюттік қауіптен;
- көлік тасымалдаумен байланысты (тауардың бұзылуы, жойылуы) пайда
... ... ... қауіптерден;
- моральдық тозған жабдықтар мен техниканы, технологияны алу қаупінен;
-
... ... ... қызметтестермен жұмыс істеу қаупінен сақтамайды.
Мысалы халықаралық экономикалық қызметтесу мақсатында
... ... ... Президенті Нұрсұлтан Назарбаев “Интеграция, бизнес, прогресс” ұранымен өткен Еуразиялық
... ... ... одақтастың бірінші экономикалық форумына қатысты. Ол өз сөзінде ЕврАзЭС
... ... ... интеграция мәселелерін, Қазақстанның экономикалық жағдайы мен бизнес жасау мүмкіндіктерін
... ... ... лизинг инвестициялық қызметтің тиімді құралы болып табылады және ол
... ... ... қызметті дамыту және Қазақстан Республикасына шетел инвесторларын тарту туралы”
... ... ... Үкіметінің қабылдаған кешендік бағдарламасында көрсетіліп, сол бойынша жүзеге асырылуда.
... ... ... инвестициялаудың әдеттегі формаларымен қатар өзіне тән мүмкіндіктерінің арқасында техниканы
... ... ... қаруландыруға қажетті өнеркәсіп кәсіпорындарын құруға және экономика құрылымын қайта
... ... ... септігін тигізеді.
Қазіргі уақытта лизинг өнеркәсіптік кәсіпорындарға инвестицияларды жұмылдырудың жалғыз
... ... ... тәсілі болып табылады.
Осыған байланысты Қазақстан жоғары оқу орындарының оқу
... ... ... “Лизинг” арнайы пәні пайда болды. Лизинг Қазақстанның экономикасын өркендетуге
... ... ... Сонымен қатар лизинг өндірістің дамуына ықпал жасайды.
Бұл лизинг
... ... ... лизинг бизнесіне қатысуға тартады. Лизингтің бірқатар артықшылықтары мынадай:
- мүлікті
... ... ... қаупі лизинг берушінің мойнында болады;
- қызмет көрсету мен жөндеу
... ... ... лизинг беруші жүзеге асырады;
- лизинг мүлкін ауыстырып алуға және
... ... ... жаңа, қазіргі шығарылған жабдықтармен пайдалануға болады;
- лизинг төлемдерін мүлікті
... ... ... бастағаннан кейін де жүзеге асыруға болады;
- лизинг шартында алдын-ала
... ... ... шарт аяқталған соң лизинг алушының символикалық бағамен мүлікті меншігіне
... ... ... алу лизинг алушы үшін өте тиімді.
Лизинг алушының әртүрлі талаптарына
... ... ... алатындар үшін де тиімді. Мысалы лизинг төлемдерін өтемақы негізінде
... ... ... жүзеге асыруға болады (мысалы, сыра өндіру үшін алынған лизинг
... ... ... құнын, осы жабдықта өндірілген сыра өтеуге болады).
Лизингтік құқықтық реттелуінзаңмен
... ... ... нормативті акттармен реттелетін құқықтық-азаматтық мәміле ретінде қарастыра отырып, оның
... ... ... алаңдатушылық туғызатынын айта кеткен жөн. Өйткені әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық құқықтық
... ... ... даму мен күрделену кезеңінде бізге балама емес, нақты реттейтін
... ... ... қажет. Жоғарыда айтылған мәселелердің барлығы ”Салық және бюджетке иіндетті
... ... ... туралы”, “Банктермен банк қызметі туралы”, “Қаржы лизингі туралы” Заңдарға
... ... ... Кодекске сәйкес өзгерістермен қосымшалар енгізуді талап етеді.
“Оперативті лизинг туралы”,
... ... ... лизингі туралы” заңдар талқыланып, қабылдану керек. Мысалы, қаржы потенциалы
... ... ... екінші деңгейдегі банктер лизинг беруші бола алады. Кіші және
... ... ... бизнесті қолдау үшін Қазақстан Республикасының Президентінің “Кіші және орта
... ... ... субъектілерінің қызметіне мараторий туралы” (Мемлекеттік органдар жағынан субъектілер қызметіне
... ... ... араласуына және тексеруіне жол бермеу туралы) жариясына сәйкес, лизингтік
... ... ... жан-жақты қолдау, салық, несие, амортизация жеңілдіктерін және кеден, салық,
... ... ... туралы заңдар саласындағы лизинг қатынастарына қатысушылар үшін преференция-ларды қарастырып,
... ... ... ету керек.
Қорыта келе лизингке біздің республикамызда технологиялық жаңа жолдарды
... ... ... және халықаралық сауда қатынастары жүйесіне енуге мүмкіндік беретін экономикалық
... ... ... құралы ретінде баға бергім келеді.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нормативтік-құқықтық актілер:
1)
... ... ... Республикасының Конституциясы 7 қазан 1998 жылы № 284-І, Алматы,
... ... ... “Баспа”.
2) Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдер)
... ... ... Алматы: ЮРИСТ, 2002.–309б. (2002 жылғы 21 мамырдағы ҚР-ның №
... ... ... – ІІ Заңымен енгізілген өзгертулер мен толықтырулар).
3) Закон Республики
... ... ... Казахстан “О финансовом лизинге” от 05 июля 2000 года
... ... ... 78-ІІ ЗРК.
4)Закон Республики Казахстан “О налогах и дру䐳их
... ... ... платежах в бюджет (Налоговый кодекс)”ࠠот 12 июня 2001 года
... ... ... 210-ІІ.
5) Закон Республики Казахстан “Об инвестициях” от 8
... ... ... 2003 года.
6) Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 января
... ... ... года № 118 “О внесении изменений и дополнений в
... ... ... Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 1997 года
... ... ... 558”.
7) Правила составления Декларации по НДС (Форма 300.00), утверждены
... ... ... Министра государственных доходов РК от 18.09. 2001года № 1306.
8)
... ... ... бухгалтера за 2000 год “Казахстанские стандарты бухгалтерского учета и
... ... ... рекомендации к ним, введенные в действие с 01.01.1997 года”
... ... ... ІІ.