... ... ... Білім алу үрдісінде оқушылардың өзіндік жұмысның мәні
1.1 Оқушылардың өзіндік
... ... ... теориялық түсініктемесі
Қазіргі кезде Қазақстан мектептерінде педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің
... ... ... тәжірибесі жинақталып келеді, себебі бүгінде болып жатқан экономикалық және
... ... ... өзгерістер білім саласына да өз ықпалын тигізіп отыр. Келешек
... ... ... білім берудің маңызы мен мәні жан-жақты қайта ойластырып оған
... ... ... өзгерістер енгізілуде. Солардың бірі – педагогикалық үрдісте оқушылардың логикалық
... ... ... қабілеттерін дамытуда өздік жұмыс түрлерін ұйымдастыру. Қазіргі Білім беру
... ... ... заңының талаптары бойынша бүгінгі және болашақ ұрпақтың жан-жақты білімді,
... ... ... прогресстен, экономикалық жағдайлардан хабары мол жеке тұлға ретінде дамып,
... ... ... тиіс. [5]
Оқушылардың арнайы дамуы өзінің белсенділігін дамытуында, яғни, «өзін-өзі
... ... ... «өзін-өзі дамытуына» іскерлігі мен шығармашылық жұмысына басты назар аудару,
... ... ... жаңадан шығып жатқан электронды оқулықтар жаңаша оқушылардың оқытылуын, жаңа
... ... ... әдістерін, жаңа мазмұнды қажет етеді. Қазіргі экономикалық жағдай оқытушының
... ... ... үрдістерін талап етеді, сондықтан ғылыми ізденіс барысында, оқушылардың ойлау
... ... ... дамытудың ең тиімді жолдары өздік жұмыстың түрлерін қолдану болып
... ... ... жұмыстардың түрлерін меңгерту оқушыларды өздерінің санасын арттырудағы дәлелі болып
... ... ... Сабақта және сабақтан тыс уақытта өздігінен оның жүйелі орындайтын
... ... ... кеңінен өрістетіп, жүйелі тәртіпке салу арқылы оқытушы шәкірттеріне білім
... ... ... берік игертеді, білімді тұрмыста пайдалана білуге үйретеді.
Оқушылардың өздік жұмысы
... ... ... арнайы уақыттағы оқытушының тапсыруымен, бірақ өз еркімен орындалатын жұмыс.
... ... ... жұмыста оқушылар ой белсенділігінің шығармашылық қасиетін дамытады, жұмыстарының нәтижесін
... ... ... уақытта еліміздің білім беру жүйесінде білім беру құрылымын оңтайландыруға
... ... ... және нарықтық қоғам құру талаптарына толық сәйкес келетін өзгерістер
... ... ... жатыр. Бүгінгі күні қоғам білім беру жүйесінен жан-жақты дамыған,
... ... ... жұмыс істей алатын, ерекше жағдайларда әрекет жасай алатын және
... ... ... білім алуға талабы бар жастарды дайындауды талап етуде.
Болондық
... ... ... қосылу Қазақстанның жоғары мектебінде инновациялық ьолқынды көтерді. Қазақстан Республикасының
... ... ... жылға дейінгі білімді жаңарту Тұжырымдамасына кәсіптік білімнің негізгі
... ... ... анықталған – өз мамандығын еркін иемденетін, әлемдік стандарттар деңгейінде
... ... ... бойынша тиімді жұмысқа қабілетті, әрдайым кәсіптік өсуге дайын, еңбек
... ... ... бәсекеге қабілетті, мамандандырылған қызметкер дайындау. Кәсіптік даярлықты қамтамассыз етудің
... ... ... болатын шарты өз бетімен білім алуға, өзін өзі дамытуға
... ... ... өзін өзі байқауға негізделген бітірушінің өз қызмет рефлективтік
... ... ... алға шығады. Бұл мәселелерді шешү оқушылардың оқу материалы бойынша
... ... ... өзіндік жұмысының рөлін арттыруынсыз және олардың өзіндік жұмыс дағдыларын
... ... ... оқытушының жауапкершілігін күшейтуінсіз мүмкін емес. Жаңа жағдайдағы жұмыс тиімділігін
... ... ... маңызды шарттарының бірі – бұл оқушылардың дербестігі дер едік.
... ... ... мектепте ерекше мән берілуі тиіс [6].
Оқушылардың өзіндік танымын белсендіруге
... ... ... оқыту әдісін құру қажеттілігі бұл проблеманың қарқынды зерттелуін анықтады.
... ... ... жұмыстың ұйымдастырылуын және өткізілуін зерттеу әртүрлі бағыттарда өткізілді: Теориялық
... ... ... педагогикалық – Н.Г.Дайри, М.А.Данилов, Л.Аристов, М.Матюшкин, Т.И.Шамова, И.Я.Лернер, О.А.Нильсон,
... ... ... А.К.Маркова, В.В.Давыдов, М.Эльконин, П.Я.Гальперин); Тарихи (өзіндік жұмыс теориясының
... ... ... негіздерінің даму тарихы – П.И.Пидкадистый, О.А.Нильсон және т.б.); Әдістемелік
... ... ... Н.Г.Дайри, И.Я.Лернер, А.И.Стражев); Жаңашыл (И.П.Волков, В.П.Шаталов, Гузик) [6].
Оқу үрдісіндегі
... ... ... жұмыстың орны оның ішкі мінездемесі, өзіндік жұмысты ұйымдастыру және
... ... ... сұрқтарды қарқынды түрде өнделуде.
Әйтсе де, зерттеулердің әртүрлілігі оқу үрдісіндегі
... ... ... жұмыстың орны мен маңызын әлі толық анықтаған жоқ. Талдаулар
... ... ... отырғандай, өзіндік жұмыс ұғымын анықтау үстінде авторлар оның мынадай
... ... ... айқындады:
- іс-әрекет түрі;
- оқу үрдісінің түрі;
- оқу әдісі;
- оқу жүйесінің тармақтары;
- шеберлік жиынтығы, т.б.
Жоғарыдағы
... ... ... бір-бірін жоққа шығармайды; қайта бір-бірін толықтырып отырады. Оқушылардың өзіндік
... ... ... – өзінің функциясы, міндетті және құрылымы жағынан алғанда өте
... ... ... құбылыс.
«Өзіндік жұмыс» ұғымы оқу-тәрбие үрдісінің әртүрлі жағдайларында әртүрлі жүктемеге
... ... ... болды. Мысалы, дербестікті қалыптастыру кезінде ол құрал рөлін, ал
... ... ... үрдісінде ол оқыту форма рөлін атқарады.
30-50 жылдары Б.П.Есипов
... ... ... проблема бойынша үлкен зертеулер жүргізген. Б.П.Есиповты өзіндік жұмысты
... ... ... мұғалімнің көмегінсіз өз бетінше атқаратын оқушы жұмысы басым болады.
Қазіргі
... ... ... өзіндік жұмысқа беретін анықтаулардың бірмағынасыз тенденциясы бақыланып отыр. Н.Д.Дайридың
... ... ... «көптеген зерттеулердің қатесі – өзіндік жұмыстың тар қарастырылуында, тек
... ... ... бір сапа позициясынан, және бұл сапа басқаларына қарама-қайшы
... ... ... Біреулер дербестік және оны қалыптастыратын өзіндік жұмыс оқушылардың
... ... ... қана ойлау әрекетімен анықталады деп бекітеді, екіншілері – тек
... ... ... олардың әрекет, еркіндік мотивтерімен, және тек мінез-құлықтарымен, үшіншілері –
... ... ... алу көзімен десе, төртіншілері – тек қана оқытуды ұйымдастыру
... ... ... деп бекітеді».
О.А.Нильсон өзіндік жұмысты жеке, топтық, фронтальды оқыту тапсырмалары
... ... ... мұғалімнің басқаруымен өтетін жұмыс деп анықтайды. М.М.Левина өзіндік
... ... ... мұғалім және оқушы арасын байланыстыратын звено ретінде қарастырады.
... ... ... пікірінше, оқушы өз тәжірибесі мен білімін қолданады, бұрын белгісіз
... ... ... өзі табады. Я.Великанович: оқушы жаңа білімді, біліктілік пен дағдыны
... ... ... және саналы түрде алады. Б.Пицкова:оқушы мұғалімнің тікелей көмегінсіз орындайды.
... ... ... зерттеулер ортақ пікірге келе алмады, себебі олар өзіндік жұмыстың
... ... ... аспектілерін қарастырады.
Аталмыш мәселелердің теориялық жағынан негіздеп алмай алда тұрған
... ... ... ойдағыдай шешу де мүмкін емес. Сондықтан, зерттеуіміздің алғашқы қадамы
... ... ... «дербестік» деген ұғымды анықтап алдық. С.Л.Рубинштейн, Е.Н.Кабанова-Меллер, И.Я.Лернер және
... ... ... пікірінше, дербестік ақыл-ой қызметінің даму деңгейін анықтайды.
М.А.Даниловтың айтуынша, өзіндік
... ... ... мақсаты, - әр бір оқушының дербестігі мен іс-әрекетін дамыту
... ... ... жағдайлар жасау. Бір қиындығы – оқушылар білімінің жеткіліксіздігі мен
... ... ... шектеулігі кезіндегі өзіндік пікрге ұмтылу жиі қате жіне
... ... ... көзқарастарға әкеледі. Бұл жағдайда мұғалім оқушылардың қателерін түзетусіз
... ... ... тиіс.
Зерттеушілер практикалық тәжірибе негізінде оқушылар ойлау, тапсырмаларын үлкен ынтамен
... ... ... орындайды деп бекітеді.
«Өзіндік жұмыс» түсінігі әртүрлі маңызды белгілермен толады.
... ... ... түсінігінше, өзіндік жұмыстың маңызды мінездемесі – ойлау дербестігі, логикалық
... ... ... ынта білдіру, шығармашылық ойлау.
Өзіндік жұмыс проблемасын қарқынды зерттеу 70-жылдары
... ... ... Бұл проблеманы зерттеуде жаңа бағыттар пайда болады: оқушының
... ... ... дербестігін қалыптастыратын танымдық мақсаттар өнделеді; өзіндік жұмыс мазмұны қиындатылады;
... ... ... жұмыс әдістерін қолданудың әртүрлі жолдары және т.б
Өзіндік жұмыс
... ... ... психологиялық және педагогикалық негізделуі келесі ғалымдардың зерттеулерінде жатыр. Е.А.Анфилова
... ... ... Р.Г.Лемберг – 1962, М.К.Ковалевская – 1968, Н.Г.Дайри 1969, И.Я.Лернер
... ... ... 1971, О.А.Нильсон – 1976, М.И.Махмутов – 1977, П.И.Пидкадистый –
... ... ... және т.б. Әр түрлі аспектілерді қарастыру кезінде ғалымдар
... ... ... теориялық және практикалық әдістемесіне сүйенеді [8].
Жұмыс проблемасын зерттеудегі
... ... ... негізгі бағыттар – ұйымдастыру көзқарасы бойынша өзіндік жұмысты түсіну,
... ... ... анықтау, өзіндік жұмыстың маңызды мінездемесі, жіктелуі. Ғалымдар әртүрлі аспектілерді
... ... ... отырып, Б.П.Есиповтың тұжырымдамасын толықтырды.
Зерделі ұстаздардың айтуынша, оқытушының үлкен рөліне
... ... ... білімнің негізгі мақсаттарына, ең алдымен, оқушылардың өз күштерінің нәтижесі
... ... ... жетеді. Осылай, Я.А.Коменскийдың өзінің «Ұлы дидактика» еңбегінде мұғалімдерді жаңа
... ... ... табуға және ашуға шақырады: мұғалімдер азырақ оқытып, оқушылар көбірек
... ... ... әдіс.
Осылайша, оқытушының өзіндік жұмыс деп олардың оқытушының берген тапсырмасы
... ... ... және оны жалпы бақылауы нәтижесінде арнаулы бөлінген уақытта
... ... ... оқу жұмыстарын айтады. Аталған өзіндік жұмыстарының түрлері әр салалы
... ... ... Оқушылардың жасайтын өзіндік жұмыстарын жеке белгілері бойынша төмендегі
... ... ... негізінде жіктеуге болады:
- Дидактикалық мақсатына сәйкес;
- Оқушының өзіндік іс-әрекетінің сипатына қарай;
- Жасалатын
... ... ... жұмыстың мазмұнына сәйкес;
- Оқушының өзіндік жұмыс жасай алу қабілетіне
... ... ... [9].
Өзіндік жұмыстарды дидактикалық мақсатына қарай мынадай топтарға бөлуге болады:
1) Өз
... ... ... жаңа білім алып, оны меңгеру;
2) Алған білімін еске сақтай білу
... ... ... оны толықтыру;
3) Менгерген білімін әр түрлі тәжірибелік тапсырмаларды орындауға қолдану;
4) Тәжірибелік
... ... ... іскерлік пен дағдылар қалыптастыру;
5) Шығармашылық сипаттағы іскерліктер қалыптастыру;
6) Курс және бітіру
... ... ... жасай білу іскерлігін қалыптастыру.
Оқушының оқу үрдісіндегі әрекетінің сипатына қарай
... ... ... жұмыстар төмендегідей топтарға бөлінеді:
1) белгілі бір тақырып өткеннен кейін сол
... ... ... қарастырылмай кеткен екінші ретті оқу материалдары бойынша өз бетімен
... ... ... жасау;
2) сабақ үрдісінда жасалған іс жүзілік тапсырмаларға (есептер шығару, эксперименттер
... ... ... тапсырмалар орындау, т.б.) ұқсас тапсырмалар жүйесін өз бетімен орындау;
3) графикалық
... ... ... диаграммалар және т.б) жұмыстар орындау;
4) әр түрлі класификациялар және жүйелер
... ... ... жұмыс жасау;
5) алған білімін құбылысты немесе нысанды түсіндіруге қолдану;
6) меңгерген білім
... ... ... құбылыстың даму бағыты жөнінде болжам айта алуға қолдану.
Жасалатын өзіндік
... ... ... мазмұны оқылатын жеке пәндер үшін әр түрлі болуы мүмкін.
... ... ... жұмыс тақырыбына сәйкес экономика пәнін оқыту үрдісін қарастырайық. Оқушылар
... ... ... өзіндік жұмыстар бұл жағдайда мынадай топтарға бөлінеді:
1) белгілі бір экономикалық
... ... ... байланысты реферат жазу;
2) ғылыми жаңалық бойынша талдау жасау;
3) әр түрлі экономикалық
... ... ... шығару;
4) ғылыми фактілерді дәлелдейтін графиктер сызу;
Оқушының өзіндік іс-әрекет жасай алу
... ... ... деңгейіне байланысты өзіндік жұмыстар бірнеше топқа бөлінеді. Біз оқушылардың
... ... ... құбылысты өздігінен меңгеру үрдісіне қатысты жасалатын өзіндік жұмыстар топтарын
... ... ... құбылыспен танысу және оның негізгі белгілерін ашып көрсету;
2) экономикалық құбылыстардың
... ... ... белгілерін нақтылау:
- негізгі белгілер мен негізгі емес белгілер арасындағы айырмашылықты
... ... ... белгілі құбылыстар мен осы құбылыстарды зерттеу кезінде анықталған жаңа
... ... ... құбылыстар арасындағы айырмашылықтарды көрсету;
3) қарасытырылып отырған экономикалық құбылысқа арналған
... ... ... жүзіндік және танымдық сипаттағы есептерді шығара білу;
4) құбылысты сипаттайтын экономикалық
... ... ... экономикалық шамалар және заңдарды тұжырымдау;
5) экономикалық құбылыстардың классификациясын және жүйесін
... ... ... құбылыстар негізінде жасалған әр түрлі экономикалық теорияларды түсіне және
... ... ... білу.
Сайып келгенде, оқыту үрдісінде оқушы іс-әрекетінің дербестігі мен белсенділігін
... ... ... проблемасының оқыту сияқты ерте тарихы бар. Дидактикада бұл проблемаға
... ... ... кезінен көп көңіл бөлінуде. Өзіндік жұмыс проблемасы қазіргі кезде
... ... ... мұғалімдерді толқындырып отыр, себебі терең және берік білім тек
... ... ... өзіндік жұмыс нәтижесінде ғана пайда болады. [9]
1.2 Колледж
... ... ... үрдісінде оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру ерекшелігі
Қоғамның даму тарихында
... ... ... ұрпақты оқытудың ұйымдастыру тәсілдері де өзгеріп тұрады. Оқыту жұмысын
... ... ... тарихында, оның негізінен үш түрлі формасы қалыптасқан: жеке-дара, топтық
... ... ... сынып-сабақтық жүйе.
Оқытуды ұйымдастыру формасы- оқыту үрдісінің міндеттерін іске асырудағы
... ... ... мен оқушылардың сыртқы көрінісі. Ұйымдастыру формасында оқытудың мақсаты,
... ... ... мен әдістері бірыңғай жүзеге асады. Практикада сынып-сабақ жүйесі кең
... ... ... жүйесінің негізгі кемшілігі – оқушылардың дара ерекшеліктерін дамытуға жеткілікті
... ... ... болмауы-оқытуды ұйымдастырудың басқа жолдарын іздестіруге себеп болды. Сондықтан оқушылардың
... ... ... таңымдық әрекетін дамыту, толықтыру және оқушылардың өзіндік шығармашылық белсенділіктерін,
... ... ... арттыру мақсатында оқыту жұмысын ұйымдастырудың қосымша түрлері қолданылады. Олардың
... ... ... семинар, экскурсия, факультативтік, қосымша, конференция сабақтары, өндірістік оқу, үйдегі
... ... ... жұмысы, тәжірибелік-зертханалық және пәндік үйірме жұмыстары, олимпиада, сынақ және
... ... ... өзіндік жұмыс түрлерін жатқызуға болады
Оқушылардың оқу жұмысын сәтті ұйымдастыруда
... ... ... өзіндік жұмыстарының маңызы ерекше.
Оқушының өзіндік жұмысы деп – олардың
... ... ... берген тапсырмасы негізінде және оның жалпы бақылауы нәтижесінде арнаулы
... ... ... уақытта жасалатын оқу жұмыстарын айтады.
Бүгінгі таңда оқушылардың үзіліссіз білім
... ... ... міндеттерін жетілдіруге сай мектеп мұғалімдерінен олардың ойлау қабілеттерін дамыту,
... ... ... қатар өзіндік жұмыстарына қатысты іскерліктері мен дағдысын тәрбиелеу талап
... ... ... Ол үшін өзіндік жұмыс оқушылардың тек үй жұмысын орындау
... ... ... ғана емес, оқыту процесінің өн бойында өз орнын табуы
... ... ... Оқушылардың әртүрлі өзіндік жұмыстары негізінде сабақтын нәтижесін және таным
... ... ... белсенділігін арттыруға болады.
Сабақтағы өздік жұмыстарының басты мақсаты – оқушылардың
... ... ... материал бойынша білімін бекіту, ақыл ойын қалыптастыру, дамыту, үйренгендерін,
... ... ... талдай білуі.
Оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарын деңгейлік тапсырмалар арқылы жүзеге
... ... ... оңтайлы нәтиже береді, осыған орай, олардың оқу материалдарын меңгеруін
... ... ... деңгейге бөліп қарастыруға болады:
I деңгей – оқушылық деңгей, сабақта
... ... ... деңгейге ережелер, анықтамалар, формулалар оқушылардың жадынында қалу үшін берілген
... ... ... мысал келтіре алу,т.б. сияқты тапсырмалары зерделерінде мәңгілік жатталып қалатындай
... ... ... және нұсқа болуы тиіс.
II деңгей – алгоритмдік деңгей. Екінші
... ... ... тапсырмалар мазмұны өткен тақырыпқа байланысты түрленген, ойлауды қажет ететін
... ... ... өз бетімен жұмыс жасауға лайықты.
III деңгей – эвристикалық деңгей.
... ... ... деңгейдегі тапсырмалар танымдық-іздену эвристикалық түрдегі тапсырмаларды орындау арқылы оқушы
... ... ... тұжырым жасайды. Мұғалім нұсқаушы, бағыт беруші, кеңесуші ретінде болады.
... ... ... оқушы кітаппен жұмыс жасап, басқа мағлұматтарды пайдаланып, кроссвордтарды, есептерді
... ... ... Тақырып бойынша берілген мәтіннің астына сұрақтарын өзі ойлап жазады,
... ... ... жағдай туындап, сұрақтарға жауап беріп, өзі тапсырма құруға белсенділік
... ... ... талдау жасалынады, өзіне керек материалдарды іздеп, тауып оқиды.
IY деңгей
... ... ... шығармашылық деңгей, бұл деңгей тапсырмалары бойынша оқушылардың ауызша жауаптары
... ... ... дәлелді болуы тиіс.
Оқушылардың шығармашылыққа деген қызығушылығын қалыптастыру өздік жұмыс
... ... ... жатады. «Шығармашылық дегеніміз адамның белсенділігі мен дербес іс-әрекетінің ең
... ... ... формасы»,– деп анықтама берілген. Шығармашылықтың – бұл ішкі дүниедегі
... ... ... өзгерісті және ондағы пайда болған жаңа мазмұнды үнемі түсіну.
... ... ... жерде ақпараттың келіп түсуіне деген сұранымға адам сыртқы дүниеден
... ... ... жаңа ақпаратты қажет етпейді, сондай-ақ ішкі дүниеден жаңаны шығаруы
... ... ... Шығармашылықпен айналысатын адам шығармашылықпен айналыспайтын адамнан өзінің ішкі дүниесіндегі
... ... ... ойлармен ерекшеленеді.
Шығармашылыққа қызығушылықты туындататын негіздің бірі – ол оқушының
... ... ... сипаттағы дербес шығармашылық әрекеті, міндеттерді шешудің тиімді әдістерін, жаңа
... ... ... қарастыруды ұйымдастыру, іс-әрекеттің әр түрлі формаларын қолдануды ойластырады. Шығармашылықтың
... ... ... нәтижелеріне белсенділік, іс-әрекетті бастамашылдық, дербестік, ерекшелікке ұмтылыс, ынта-ықыластың бір
... ... ... шоғырлануы жатады.
Мақсатына қарай оқушылардың өздік жұмысы арнайы секцияларда да
... ... ... асады, бұл секциялардың жоспары оқушылардан өз үлесін қосуды
... ... ... етеді. Осыған орай, пән бойынша арнайы секциялар ұйымдастырылады, проблема
... ... ... соған байланысты ғылыми түрде қарастыру мақсатымен баяндама жасалып, конференциялар
... ... ... Нәтижесінде, оқушылардың шығармашылыққа деген қызығушылықтары анықталып, проблемадан жаңа проблема
... ... ... алатындықтары байқалады. Осындай өздік жұмыстар оларды негізгі теориялық ұғымға,
... ... ... мазмұнын білуге әкеледі.
Өздік жұмыстың ең жиі қолданылатыны, әрі ең
... ... ... – оқулықпен жұмыс істеу. Онда мынандай талаптар қойылады:
мәтіннің мазмұнын
... ... ... мәтінге жоспар құру;
конспекті жасау;
сауалдарға жауап беру;
талдау;
салыстыру, материалдар жинау.
Өздік жұмыстардың
... ... ... – кеңінен қолданылатын, реферат жазу түрін келтіруге болады, бұнда
... ... ... тілдің қалыптасуы, оқу, тыңдау мәдениеті, қысқа, әрі нұсқа жерлерді
... ... ... өз жұмысының деңгей бойынша дұрыс жүруін қадағалау, қосымша ақпарат
... ... ... (библиографиялармен, энциклопедиялармен жұмыс) арқылы ойлау қабілетін, сана-сезімін дамыту және
... ... ... материалдардың мазмұнды жүйелігін қалыптастырады.
Өздік жұмыс – жалпы оқу
... ... ... ең қажетті бір бөлігі. Оқыту әдістемелерінде көптеген жаттығулар жүйелі
... ... ... жұмыс болып есептеледі, мұндай жаттығуларға мыналар кіреді:
шығармашылық ойлау жүйелілігін
... ... ... жаттығулар;
қызықты ақпарат жинай білу жаттығулары;
керекті дәл ілім таба білу
... ... ... жұмыстардан соң, оқушылар мынандай нәтижелерге ие болуы керек:
-
... ... ... пән бойынша әдебиет оқу;
- бағдарлама
... ... ... берілген материалдарға ауызша пікір айту.
Өздік жұмыстың жаңалықтарына:
оқыған мәтінді дұрыс
... ... ... және автордың басқа да жұмыстарын білу;
ақпаратты ілімі бар кітап
... ... ... керекті жерлерді ғана оқу кіреді. [10]
Ұсынылған өздік жұмыстары тапсырмалары
... ... ... мен жаттығулар жүйесі оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға көмектеседі, өзіндік
... ... ... бағытталуына септігін тигізеді
А.Байтұрсыновтың пікірі бойынша, бала білімді тәжірибе арқылы
... ... ... алуы керек. Мұғалімнің қызметі – оның білімінің, шеберлігі ұзақ
... ... ... қысқарту үшін, ол жолдан балалар қиналмай өту үшін, керек
... ... ... кешіктірмей, кезінде беріп отыру үшін, балаға жұмысты әліне қарай
... ... ... беру мен бетін белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек.
... ... ... өздік жұмыстарының мән-мағынасын ұйымдастырудың тәсіл-амалдарын бір ғана белгімен
... ... ... болмайды. Өздік жұмысты ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар:
- мұғалімнің нақты тапсырмалар
... ... ... орындаудың уақытын белгілеуі;
- мұғалімнің басқаруымен оқушылардың дербестігінің өзара байланысы –
... ... ... жұмысты өз еркімен және қолдарымен істеуі, оған әсер ететін
... ... ... және т.б.
Оқушылардың өздік жұмысына мұғалімнің тапсырмасы бойынша, өздері жоспар
... ... ... істің тәсілін анықтап, оның нәтижесін бағалап орындайтын жұмыстары жатады.
... ... ... қатар, оқушылардың өздік жұмысының жоғары түріне олардың өз еркімен
... ... ... амал-тәсілдер қолданып жасайтын шығармашылық жұмыстары жатады.
Оқушылардың белсенділігі мен танымдық
... ... ... арқылы шығармашылығын дамыту, қажетті жағдайда айрықша шешім қабылдай алатын
... ... ... тұлғаны дайындау, осыған орай оқытуды ізгілендіру, қазақ мектептерінің алдында
... ... ... үлкен міндет екені мәлім, уақыт талабына сай оқушылардың шығармашылық
... ... ... дамыту үшін оқытудың жаңа ақпараттық техникасын пайдаланған жөн. Оқу-тәрбие
... ... ... даралауда оқушыны жеке тұлға ретінде қабылдау, яғни оқушының өздік
... ... ... іс-әрекетін қалыптастыруға бағыттау, білім беруде жеке оқытуды дамыту, көзделуі
... ... ... Осы бағытта оқушыға берілетін жекелей тапсырмалардың, үйренушілік, алгоритмдік, эвристикалық,
... ... ... деңгейлер екенін ескере отырып, соңғы шығармашылық деңгеймен, оқушы құбылысты
... ... ... бетімен талдай келіп, шағын ғылыми шығармашылық тұрғыдан зерттеу жұмысын
... ... ... баулу. Бұл оқушыға «кішкентай» жаңалық ашқанмен бірдей. Өздік жұмыстың
... ... ... мақсаты – оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен
... ... ... жетілдіру, білімге құштарлығын ояту. Мұғалім сабақта амал-тәсілдерді пайдалана отырып,
... ... ... ұсыныс-пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімдерін
... ... ... мүмкіндік туғызып отыру қажет. Әдіс-тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ
... ... ... ойлауына және қиялдауына негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын
... ... ... оларды сөйлетуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті
... ... ... балалардың ортасынан қабілеті жоғары баланы ескеріп, жұмыс жасау, оны
... ... ... дамытып, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру әрбір мұғалімнің негізгі
... ... ... «Әр баланың өзінің деңгейі ескеріліп, әр балаға берілетін тапсырмалардың
... ... ... оның деңгейіне лайықтап берілуі қажет. Әр баланы өзінің даму
... ... ... дамыту керек» – деген екен. [11]
Негізгі мақсатымыз баланың жеке
... ... ... ашу арқылы тәрбиелей отыра, танымдық қабілетін қалыптастыру, ой-өрісін дамыту
... ... ... олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда өздік жұмыс түрлерінің маңызын ашу.
Ой-өріске,
... ... ... толы бүгінгі заман: мұғалімге сегіз қырлы, бір сырлы ерен
... ... ... маман иесі болуды міндеттейді. Ұстаз отырған бірі шапшаң, бірі
... ... ... біреулері төмен қабылдайтын зейіні, ойы, қабылдауы, есте сақтауы әрқилы
... ... ... жүрегіне жол тауып олардың шығармашылық қабілетін дамыту күрделі жұмыс
... ... ... даусыз.
Шәкірттерге әсер ету жолдары түрліше. Тәжірибелі мұғалім ізденісті әр
... ... ... жан дүниесіне үңілуден бастайды. Әрбір шәкірттің жан дүниесінің есігін
... ... ... кілтін қолға түсіру – сезімталдық-көрегендік-сергектік-білімпаздық-ізденімпаздық-шығармашылық қабілетін байқап, оқытып жүрген
... ... ... өзіндік ерекшеліктерін жете зерттеп, білім алған соң, әдіс-тәсілдерді солардың
... ... ... деңгейіне қарай іріктеп талдап қолданады. Тиімді, пайдалыларын жетілдіре түседі.
Көрнекті
... ... ... В.А.Сухомлинский: «Сабақ жасөспірімдердің интеллектуалды өмірінде құр ғана сабақ болып
... ... ... үшін, ол қызықты болуы керек. Осыған қол жеткенде ғана
... ... ... жасөспірімдер үшін рухани өмірдің тілеген ошағына, мұғалім осы ошақтың
... ... ... иесі мен сақтаушысына, кітап-мәдениеттің баға жетпес қазынасына айналады» –
... ... ... айтқан екен. [11]
Олай болса, қызықты сабақтар – мұғалімнің ашқан
... ... ... өзіндік қолтаңбасы, әдістемелік ізденісі, көтерілген белесі, абырой атағы, мақсат-мұраты.
... ... ... көкейіндегі шәкірттерді өзіне баулып алу үшін «Не істей аламын»,
... ... ... істеу керек» – деген сұрақ-сауалнама әрекетке, әрекет нәтижелер жобасына,
... ... ... жобасы – практикаға енгізуге жетелейді, ал практиканың ақиқат өлшемі
... ... ... білім сапасы болмақ
Оқушылардың дербес жұмысын ұйымдастырудың бірінші бағыты бойынша
... ... ... функциясы да кеңейе түспек. Бұл орайды оның өз шәкірттеріне
... ... ... көмегі, қолдауы, демеу қосымшалар функция болып саналады. Осылайша «мұғалім-оқушы»
... ... ... біртұтас жүйе қалыптасады. Оқу, жұмыс барысында ұстаз өз шәкірттерінің
... ... ... түзеп, кездескен қиындықтарын жоюға, ортақ мақсат жолына оның барлық
... ... ... қайратын жұмылдыруға көмектеседі. Осылайша оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру оны
... ... ... ұштасып жатады. Олай дейтініміз оқытушы өз шәкіртінің оқуы мен
... ... ... жоспарлап, үйлестіріп, реттеп, есепке алып, бақылап нәтижесін талдап, саралап,
... ... ... ілімі осы процестің методологиялық негізі болып қалмақ. Өйткені, оқушының
... ... ... өмірінде ұстаздың жетекшілік те, бағыттаушылық рөлі де айқын көрінеді.
... ... ... баланың жеке тұлға болып қалыптасуы, кемелденуі мұғалімнің тікелей басшылығымен
... ... ... асырылады. Дербес жұмыс істеу мынадай жағдайлармен айқындалады:
- оқушылардың оқу,
... ... ... үстіндегі дербестігі мен шығармашылық белсенділігін арттыру қажеттілігінен;
- оқу тапсырмаларын
... ... ... болмайтындығынан;
- дербес жұмыс істеуге шеберлік пен дағдының қалыптасып үлгірмеуінен;
-
... ... ... үрдісін реттеу, үйлестіру қажеттілігінен [11].
Жоғарыда баяндалған жайларды қорыта келе
... ... ... үрдісінде өзіндік жұмыстың мынадай негізгі белгілерін жүйелеуге болады:
- Мұғалімнің тапсырма
... ... ... беруі, оны оқушылардың ұғынуы, зерделеуі;
- Тапсырманы орындауға бөлінген уақыт;
- Ой және
... ... ... еңбегінің тапсырманы орындауға жұмылдырылуы;
- Педагогикаға негізделген көмекке сүйене отырып, істің
... ... ... болуына орай жасалған қолайлы жағдай;
- Терең білім жолындағы оқушы ізденістері;
- Оқушылардың
... ... ... білімін, дағдысы және шеберліктерін тәжірибе жүзінде қолдана білуі;
Жалпы оқушылардың
... ... ... бетінше жұмыс істеуі, оның қабілеттілігінің, іскерлігінің артуы сөз жоқ
... ... ... ұйымдастырудағы мұғалім рөлінің жоғары екендігінің дәлелі.
Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың шарттары
... ... ... нақты тапсырмалар беруі;
- Жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі;
- Мұғалімнің басқаруымен
... ... ... дербестігінің мөлшері, оларды жұмысты өз еркімен және қалауымен істеуі;
- Оған
... ... ... ететін мотивтер т.б.
Оқушылардың өзіндік жұмысы міндетті түрде мұғалімнің басшылығымен,
... ... ... қатар оқушылардың дербестігін, олардың қызығып өз ықыласымен жасайтын әрекетін
... ... ... керек етеді. Осыған байланысты кейбір педагогтар мен психологтар (Р.Г.Лемберг,
... ... ... В.А.Занков т.б.) оқушылардың өзіндік жұмыстарының ерекшелігі – олардың ықыласы
... ... ... өз еркімен әрекет жасауына байланысты деп санайды [5].
Алдыңғы қатарлы
... ... ... іс тәжірибелеріне көңіл бөлсек, оқушылардың өзіндік жұмыстарының сан алуан
... ... ... бар екенін байқаймыз. Мәселен, оқушылардың сабақ үстінде меңгерген оқу
... ... ... пысықтау үшін оқулық не басқа құралдар бойынша жұмыс істеуі,
... ... ... әдебиеттерін, ғылыми және техникалық әдебиеттерді пайдалануы; жаттығу жұмыстарын жазба
... ... ... орындауы, графикалық жаттығу жұмыстарын жүргізуі, түрлі практикалық немесе лабораториялық
... ... ... жұмыстарын өткізуі (репродукциялы жұмыстар), шығармашылық дағдыларын дамыту мақсатында баяндама,
... ... ... шығармалар, пікір жазуы және көренкі құралдар, модельдер, конструкциялық т.б.
... ... ... түрлерін жатқызуға болады.
Репродуктивті типтегі өзіндік жұмыстарын оқушылар өздерінің меңгерген
... ... ... сүйене отырып орындайды. Шығармашылық типтегі өзіндік жұмыстарын орындауда оқушылар
... ... ... болжау, топшылау, түрлі құбылыстардың арасындағы байланыстарды салыстыра білу қабілетіне
... ... ... отырып, ой қорытындысын жасап жаңа шешім табады, өзіндік жаңалық
... ... ... Сөйтіп бұл жағдайда белгілі дәрежеде оқушылардың бейімділігін айқындап береді.
Оқушылардың
... ... ... жұмыстары мен оқу материалын қайталау кезіндегі өздігінен істейтін жұмыстарының
... ... ... да ерекше. Бұған қоса көрнекі құралдарын (карточкалар, схемалар, чертеждар,
... ... ... карталары т.б.) пайдалана отырып өздік жұмыстарын ұйымдастырудың да пайдасы
... ... ... оқушылардың өзіндік жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру үшін, алдымен, олардың өзіндік
... ... ... негізгі психологиялық ерекшеліктерін, бейімділіктерін және мүмкіндіктерін жетік білгені жөн.
... ... ... өзіндік әрекетіне тән ерекшеліктері мыналар:
- Оқушының алдын-ала өз әрекетінің жалпы
... ... ... нақты мақсаты мен міндеттерін анықтау;
- Жоспарға сәйкес амал-тәсілдерді қолдана білу;
- Өз
... ... ... барысын бақылып отыру.
Егер оқушы өздігінен жұмыс істеуге үйренбесе, оның
... ... ... жемісті болмайды, ол жиі сәтсіздікке ұшырайды. Мұндай жағдайда оқушының
... ... ... деген ынтасы төмендейді, соның салдарынан үлгенмеушілер қатарына қосылады.
Профессор Р.Г.Лембергтің
... ... ... оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру мына шарттарға байланысты болмақ:
- Оқушының істейтін
... ... ... мақсатына айқын түсінуі;
- Жұмыстың жемісті аяқталуына, оның алдағы нәтижесіне қызығуы;
- Жұмысты
... ... ... өз еркімен, қалауымен орындауы [5].
Өзіндік жұмысты ұйымдастыруға қойылатын талаптар
... ... ... көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
- Оқушылардың
... ... ... оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
- Оқушылардың дербестігін арттырып,
... ... ... білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
- Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті
... ... ... алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
- Оқушыларды табиғат пен қоғам дамуының жалпы
... ... ... сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсіндіруге
... ... ... алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
- Оқушыларды оқу жұмысына
... ... ... тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға
... ... ... өздігінен дербес жұмыс істеу, енбек ету дағдысын қалыптастыру.
Н.К.Крупская 1934
... ... ... жазған «Өздігінен білім алумен шұғылданушының есіне» деген тезистерінде мынадай
... ... ... кеңестер (нұсқаулар) береді:
1) Өздігінен білім алу үшін, алдымен, сол
... ... ... қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар,
... ... ... анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б.) ие
... ... ... керек.
2) Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті
... ... ... мен құралдардың болуы, т.б.) керек етеді. Ең дұрысы –
... ... ... оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.
3) Өздігінен білім алатын адам
... ... ... оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен
... ... ... керек.
4) Алғашқы кезде тәжірибелі адамдардан, кітапханашылардан кеңес, консультациялар алудың
... ... ... зор.
5) Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай
... ... ... жүргізген жөн [12].
Оқыған материалдарды мұқият ұғатындай етіп, түсінбеген жерлерді
... ... ... бір оқығанда қайта оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу
... ... ... Сонымен қатар, анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып
... ... ... қажет.
Н.К.Крупскаяның бұл кеңес-нұсқаулары қазіргі күнде де маңызын жойған жоқ:
Оқушылардың
... ... ... білім алу әрекетін арттыру мақсатында қазіргі озат мектептер арнайы
... ... ... жүргізуде. Жоғары сынып оқушыларына арналған НОТ сабақтары, кітапхана сабақтары,
... ... ... конкурстар, саяси тақырыптарға арналған факультативтер, саяси клубтар, оқушылардың қызығулары
... ... ... ұйымдастырылған үйірмелер, арнайы семинарлар мен лекторийлер, ой еңбегінің мәдениетін
... ... ... университеті, консультациялық бюролар, жас мұғалімдер үшін «Өздігінен білімалу мектебі»
... ... ... жұмыстар. Мұндағы көзделген мақсат – оқушылардың өздігінен білім алуға
... ... ... және бұл жұмысқа қажетті нақты қарапайым дағдыларды қалыптастырып, дербес
... ... ... алу мәдениетін арттыру. [13]
Бұл жұмыста жоғары сынып оқушыларын өз
... ... ... жоспарлауға, уақытты дұрыс пайдалануға, өзіне қолайлы күн режимін
... ... ... үйретудің маңызы зор. Сол сияқты оқығаның конспектілеуге, тындағанын жазып
... ... ... өзіне керек хабарларды іздеуге, библиографиялық және анықтама материалдарды пайдалануға
... ... ... каталогпен жұмыс істеуге арнайы дайындау және үйрету мектептің өте
... ... ... міндеті болып табылады.
Ол үшін мектеп оқушыларына арнап «Кітап оқу
... ... ... негіздері» атты факультативтік сабақ ұйымдастырудың да маңызы ерекше.
В.А.Сухомолинский
... ... ... өздігінен, өз ықыласымен жүйелі кітап оқуын ақыл-ой тәрбиесінің екінші
... ... ... деп санаған. «Кітап,-дейді ол, балалардың өмірінде бала жақсы оқи
... ... ... үйренгенде ғана үлкен рөл атқарады. «Жақсы оқи білу» деңгейінің
... ... ... неде? Бұл, ең алдымен, кітап оқудың қарапайым әдісін білу,
... ... ... болып табылады» дей келе, ол кітапты жүйелі оқудың, ең
... ... ... көркем әдеби шығармалардан, одан әрі ғылыми-көпшілік әдебиеттерге ауысуын жөн
... ... ... Егер адам өз өмірінде екі мынадай кітап оқитын болса,
... ... ... жартысын балалық және жасөспірім шақта оқуға тиіс дейді. [13]
Өздігінен
... ... ... алудың қайнар бұлағы – біріншіден кітап болса, екіншісі мерзімді
... ... ... Соған орай газетпен жұмыс істей білу – газет бетінен
... ... ... материалды таба білу деген сөз. Газетпен жұмыс істеу аса
... ... ... да, күрделі болумен қатар, тым қызықты да.
Оқушыларды газет-журналдарды жүйелі
... ... ... итермелейтін мотив білімге деген құштарлық, қызығу (таным мотиві). Газет
... ... ... олардың ынта-ықыласын арттыру үшін, мұғалім сабақта мерзімді баспасөз беттерінде
... ... ... материалдарды өзі пайдаланып және оқушыларға содан үйде оқуына
... ... ... тапсырмалар беріп отыруы қажет.
Бір сөзбен жинақтап айтқанда, жалпы оқушылардың
... ... ... бетінше жұмыс істеуі, оның қабілетінің, іскерлігінің артуы өзіндік жұмысты
... ... ... мұғалім рөлінің жоғары екендігінде сөз жоқ. Себебі оқушылардың өзіндік
... ... ... міндетті түрде мұғалімнің басшылығын керек етеді. Оқу, жұмыс барысында
... ... ... өз шәкірттерінің қателіктерін түзеп, олардың кездескен қиындықтарын жоюға, ортақ
... ... ... жолына оның барлық қажыр қайратын жұмылдыруға көмектеседі. Осылайша оқушылардың
... ... ... жұмысын ұйымдастыру оны басқарумен ұштасып жатады
2. «Экономикалық білімнің негіздері»
... ... ... бойынша сабақта оқушылардын өзіндік жұмысын ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік
... ... ... Түрлі оқыту формаларында оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері
Қазіргі
... ... ... қоғамды дамытуда білім беру саласына ерекше көңіл бөлінуі керек.
... ... ... күні білім жүйесін қалыптастыру мен қарқынды жүзеге асыру қадағалануда.
... ... ... беру үрдісін жүзеге асыру, оның нәтижесінің жағымды динамикасы, мықтылығы,
... ... ... және оның тиімділігін жоғарлатуы біздің республикамызда білім сапасын жақсартудың
... ... ... тапсырмасының бірі болып саналады. Сондықтан да оқушы білімінің жоғары
... ... ... аса маңызды. Қазір оқу үрдісінің тиімділігіне себін тигізетін әдістердің,
... ... ... мен амалдардың мазмұнына қойылатын талапты күшейтуде.
Білім үрдісі –
... ... ... оқушыны жан-жақты дамытуды қамтамасыз ететін, шығармашылық қабілетін, шеберлігі мен
... ... ... дамыту мен білім жүйесін қалыптастыруға өзара байланыста мақсатты бағытталған
... ... ... оқушы мен оқытушы арасындағы қызмет.
Қазіргі талаптар мынадай: мектеп оқушыны
... ... ... жағынан ойлауға үйретуі және дамытуы тиіс. Оның ішінде, оқу
... ... ... тұлға дамиды және қалыптасады.
Оқу үрдісінің тиімділігі бәрінен бұрын оқу
... ... ... қалай ұйымдастырылғанынан және жоспарланғанынан, қандай әдістер мен тәсілдердің көмегімен
... ... ... мазмұны берілетіндігінен анықталады.
Білім үрдісінің тиімділігі нақты ғылыми ақпаратты білудің
... ... ... және тұрақтылығымен, сондай-ақ, оқушының алған білімін, дағдысын іс жүзінде
... ... ... алу қабілетімен сипатталады.
Әрине, сапалы және басқа да білім болады,
... ... ... ол дербес меңгеру мен ақыл-ой қызметінің кернеуінен қарқындық, белсенділік,
... ... ... жолымен алынса. Білімді қабылдау үрдісінде оқушылар белсенді әрекет
... ... ... тиіс.
Оқу үрдісіндегі оқушылардың оқу қызметі тікелей педагогтің жетекшілігімен
... ... ... Бұл жерде ол оқушының танымдық белсенділігін туындатуға септігін тигізеді.
... ... ... белсенділігін басқару мен оларды жігерлендіру мақсатында оқуды белсендіру
... ... ... аталды.
Оқушының танымдық қызметін белсендіру – оқу үрдісін жүзеге асырудың
... ... ... шарты. Белсендірудің басты міндеті – оқушылардың белсенділігін қалыптастыру.
Педагогикалық тәжірибе
... ... ... өзіндік жұмысын әртүрлі жолымен ұйымдастырылады. Өзіндік жұмысты біршама белсендіретін
... ... ... мен тәсілдері береді. Олар: мәселелі оқу, деректі ахуалдарды талдау,
... ... ... оқыт, іскерлік ойындар, бейне әдіс пен компьютерді пайдаланумен жүргізілетін
... ... ... жұмыс - бұл оқудың мақсатына қол жеткізуге бағытталған оқушының
... ... ... қызметі. Өзіндік жұмыстын түрін таңдау сабақта мұғалім шешетін тапсырма
... ... ... мақсатта байланысты. Оқудың белсенді әдістерін таңдау оқушының қызығушылығын туындатуға
... ... ... өзіндік жұмысының белсенділігі мен танымдық қызығушылығы көріну үшін
... ... ... ойлануға мәжбүр ету қажет. Оқушының өз бетінше білім алуға,
... ... ... қызметін белсендірудің нәтижелі әдісінің бірі болып мәселелі оқу
... ... ... Проблемалық оқу үрдісінде оқушы мәселені шешуге қатыстырылады және
... ... ... білім алуға бағытталған. Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру шарттарның бірі
... ... ... проблемалық оқыту. Ойлау үрдісінің негізгі фазаларын зерттей келе, С.Л.Рубинштейн
... ... ... есептеген: ойлайтын адамның белгілерінің бірі-проблемаларды көре білу. [16]
Осы тұрғыдан
... ... ... ахуал жағдайында өздік таңымдық іс-әрекетті белсендіру тетігін оқушының оқу
... ... ... шешудің негізгі немесе барлық кезендерін өз бетімен жүріп өтуі
... ... ... дипломдық жұмыста оқушылардын өзіндік жұмысын проблемалық оқыту шенберінде қарастырдық.
... ... ... оқу ақыл-ой күші, танымдық-белсенділік, оқушының дербес және шығармашыл ойлауы
... ... ... саналады.
Оқу материалын проблемалық ұйымдастыру бірнеше түрлі болады: проблемалық сұрақ,
... ... ... тапсырма, проблемалық есеп, проблемалық жағдай, проблемалық тұрпат.
Проблемалық сұрақ –
... ... ... мұғалімнің оқушыға жауап алу мақсатында жолдаған қысқаша үндеуі,
... ... ... үндеу оқушыны танымдық әрекетке итермелейді.
Проблемалық тапсырма – оқу материалын
... ... ... біршама күрделі түрі, ол дербес орындауға арналған және оқушыға
... ... ... нұсқауды, орындауды жүктейді. Проблемалық оқу кезінде мұғалім оқушыларға проблемалық
... ... ... түрінде оқу материалын әкеледі және оларды ұғыну мен шешуді
... ... ... етеді. Оқу проблемасы – тапсырма, ол оқушыдан белгісіздікті түсінуге
... ... ... дербес ізденуші қызметті талап етеді. Оқу проблемасын әзірлеу кезінде
... ... ... оны шешетін қажетті деректерді, білімді игеруі ескерілуі қажет.
Педагогикалық сұрақтарды,
... ... ... немесе тапсырмаларды шешу кезінде оқушыда интеллектуалды қиындық
... ... ... туындайды. Олардың алдында ойлану үшін кедергі тұрғандай болады. Бұл
... ... ... танымдық мақсатта арнайы шақырылатын ақыл-ойдың кернеуі.
Оқушы проблемалық жағдайда оқу
... ... ... шешуге өзбетінше тырысады. Проблемалық жағдай – бұл проблемалық
... ... ... тапсырмаларды (орындау) шешу және туындатуды қамтамасыз ететін жағдайлардың қосындысы.
... ... ... оқу үрдісінің өзіндік жағдайлары туындайды,
Проблемалық жағдайға тап болған
... ... ... оқушы белгілі және әлі белгісіз деректер арасындағы танымдық қиындықты
... ... ... кешіреді. Оқушыларға мынадай шарт қойылады: олар берілген тапсырманы шешудің
... ... ... іздеуі, білім алуға талпынуы керек. Олар дайын мәліметті игермейді,
... ... ... іздеп табады, ашады, оларды өздігінен іздейді. Оқу проблемасы мен
... ... ... жағдай оқушылардың оқуға деген қызығушылығын, танымдық қызметін, танымдық
... ... ... арттыруға әсерін тигізеді.
Проблемалық жағдайларды шешу әрқашан мұғалімнің тікелей жетекшілігімен
... ... ... асады. Бұл жерде мұғалім проблемалық жағдайды туындатады, жетелейтін сұрақтар
... ... ... тапсырмалар құрастырады, оқушыларға қажетті қорытынды жасау үшін, проблемалық тапсырманы
... ... ... және оны өзі шешуге көмектеседі.
Проблемалық оқуды ұйымдастыру кезінде
... ... ... проблемалық жағдайды шешудің қай кезеңінде оқушы дербес жұмыс істеуі
... ... ... ал қай кезеңде оның көмегімен жұмыс істеуі керек
... ... ... нақты анықтап алуы тиіс. Дербес іздеу қызметі оқушының
... ... ... қызметін өндіру мен байланысуы тиіс.
Кесте – 2.1- Проблемалық оқытуда
... ... ... мен оқушының өзара әрекеті
Мұғалім қызметі Оқушы қызметі
1) Проблемалық ахуал туғызады;
2) Оқушылардың қойылған
... ... ... бойынша ойлануын ұйымдастырады:
3) Қойылған проблема шешімінің ақиқаттығын дәлелдеуді ұсынады
4) Қажет болған
... ... ... нақтылаушы міндет қояды. Оқушы тапқан проблема шешімін нақтылайды немесе
... ... ... білімді бекіту мақсатында сұрақтар қояды, білімді практикада қолдану бойынша
... ... ... ұсынады; 1) Қиындықты қабылдайды, түсінеді.
2) Проблемалық ахуалды ажыратып көрсетеді және
... ... ... Шешудің болжамын көрсетеді
4) Проблеманы шешудің болжамын дәлелдейді немесе теріске
... ... ... табылған шешмін ақиқаттығын тексереді.
Мұғалім мен оқушы арасындағы
... ... ... өзара қатысты қарастырайық. Оқып үйренушінің жемісті таңымдық қызметіндегі ойлау
... ... ... келесі кезеңдері ажыратылады:
- Проблемалық жағдайдың туындалуы;
- Қиындықтың мағынасын мойындау;
-
... ... ... тәсілін табу немесе ұйғарым жасау және болжамды негіздеу;
- Болжамды
... ... ... Проблеманы шешудің дұрыстығын тексеру [17].
Бұл өз кезегінде өздік оқу
... ... ... басқаша қарауға мүмкіндік туғызады, себебі бұл жағдайдағы оқыту барынша
... ... ... сипатталады, яғни оқытудағы проблемалық деңгей жоғары болады.
Проблемалық оқу тәжірибе
... ... ... оқытудың барлық әдістерін, бірақ бәрінен бұрын эвристикалық және проблемалық
... ... ... әңгіме пайдаланумен жүзеге асырылады. Әңгіме әдісі - оқушыларды жаңаны
... ... ... ұғынуға әкелетін сұрақтар жүйесінің көмегімен ұйымдастырылатын мұғалім мен оқушы
... ... ... сөз. әңгіме кезінде оқушының ойы, мұғалімнің ойынан соң ізінше
... ... ... білімді игеруге жылжиды. Әңгіме ойлауды біршама белсендіреді, танымдық білімді,
... ... ... икемін дамытуға себін тигізеді, таным үрдісін жедел басқару үшін
... ... ... жасайды. Егер эвристикалық әңгімеде мұғалімнің сұрақтары жаңа тақырыптың
... ... ... элементтерінің біріне: түсінік, анықтау, заң және т.б. тиесілі
... ... ... онда іздестіру әңгімесінің проблемасында оқушы проблемалық жағдайдың тұтас
... ... ... шешеді. Проблемалық оқудың әдісі мынадай жағдайларда өте тиімді:
... ... ... үрдісі материалдарының мазмұны түсінікті, теория заңдарын қалыптастыруға бағытталғанда, оқу
... ... ... мазмұны мүмкіндігінше жаңа болып саналмайды, ал ойша бұрын оқығанды
... ... ... жаңа білімді іздеуде оқушылар өздігінен қадам жасай алғанда.
... ... ... «Экономикалық білімдер негіздері» пәнін оқытуда проблемалық оқыту барысында
... ... ... жұмыстын орны
Мұғалімнің сабаққа дайындалу элементтерінің бәрі кезекті сабақты өткізуге
... ... ... қисынды тұжырым табады.
Сабақты ұйымдастырудың осы немесе басқа да әдістері
... ... ... бұрын мұғалім белгіленген дидактикалық мақсатқа бағынады. Қазіргі уақытта
... ... ... оқу сабақты ұйымдастырудың маңызды тәсілі болып саналады да оқу-танымдық
... ... ... белсендіруге, оқу материалын жылдам игеруге септігін тигізеді.
Проблемалық оқытуды
... ... ... ерекше маңыздылығы экономика сабағында оқушылардың өзіндік жұмысың белсендіру кезінде
... ... ... Орта мектептерде «Экономикалық білімдер негіздері» пәнін оқу маңызды
... ... ... саналады. Өйткені қоғамды дамытудың қазіргі деңгейі әркімнен нарықты қалыптастыру
... ... ... экономикалық үрдісін түсіну қабілетін, экономика жұмысының қалыптасқан қағидасын
... ... ... талап етеді.
Бұл пәнді оқу оқушылардың экономикалық сауаттылығын дамытуға, оқушыларға
... ... ... республикамыздың болашақ азаматтары ретінде экономикалық тәрбиені насихаттауға себін тигізеді.
... ... ... білімдер негіздері» пәнін оқу қазіргі кезде оқушыларды қалыптастыру
... ... ... дамытуда маңызды орын алады. Бұдан басқа, оқу үрдісіндегі орны
... ... ... мақсаты, мазмұны, түрі мен оқыту әдістері бойынша жалпы білім
... ... ... пәндермен салыстырғанда өзіндік ерекшелігі бар, сонымен қатар, оның мазмұны
... ... ... әдімтерімен ұйымдастырудың маңызды дәрежесін айқындайды, сондай-ақ, мұғалім мен оқушының
... ... ... қызметін сипаттайды.
Орта оқу мекемелерінде «Экономикалық білімдер негіздері» пәнін
... ... ... мақсаты болып оқушылардың шарушылықтың қазіргі кезеңінде нарықтық экономиканы
... ... ... қалыптастыру қағидасы туралы алғашқы көрініс алуы, сонымен қатар
... ... ... теорияның базалық тұжырымдамасын игеру және оқушылардың экономикалық
... ... ... қағидасын әрі қарай дамыту және қалыптастыру саналады.
«Экономикалық білім негіздері»
... ... ... оқу кезінде оқушыларда қазіргі экономикалық үрдісті талқылау, әртүрлі
... ... ... проблемалар мен тапсырмаларды шешу икемі, статистикалық
... ... ... талдау жасау, экономикалық терминдер мен түсініктерді еркін игеру дағдысы,
... ... ... заңдардың маңыздылығын түсіну, сонымен қатар өмірден және тәжірибеден алған
... ... ... табысты пайдалану қалыптасады.
«Экономикалық білімнің негіздері» пәнін оқу кезінде материалды
... ... ... құру қисыны мен мазмұныны таңдауда өзіндік ерекшелігі кездеседі.
Бұл пәннің
... ... ... – ғылыми білімді жинақтау.
«Экономика» пәні оқушылардың түсінуіне күрделі болып
... ... ... олар бұл пән жөніндегі оқу материалдарының кейбір қиындықтарын бастарынан
... ... ... Сондықтан да мұғалім сабақ барысында әртүрлі
... ... ... пайдалануы қажет. Экономика сабағында оқушылардың танымдық қызметін белсендірудің тиімді
... ... ... бірі болып мәселелі оқу мен оның элементтері саналады.
... ... ... «Экономикалық білімдер негіздері» пәні бойынша сабақта проблемалық оқуды пайдалану
... ... ... мұғалімнің әрекеті мынадан тұрады: біршама күрделі түсініктің мазмұнын түсіндіру
... ... ... қажетті жағдайда жүйелі мәселелі жағдай туындатады да, оқушыларға оқу-танымдық
... ... ... ұйымдастырады және деректерді хабарлай отырып, оқушыларды сабақтың басынан
... ... ... арнайы әдістемелік тәсілдермен белсенді интеллектуалды қызметке енгізеді.
Деректерге талдау жасау
... ... ... оқушылар өздігінен қорытынды жасайды және (мұғалімнің көмегімен) экономикалық түсінікті,
... ... ... экономикалық заңдарды қалыптастырады немесе жаңа жағдайдағы белгілі білімді
... ... ... қабылдайды.
Экономика жөніндегі сабақта проблемалық оқытуды қолдану кезінде мұғалім
... ... ... білімді, икемді, қайталауды, бекітуді және дағдына іріктеуді игеру жөнінде
... ... ... жұмыстарды жүйелі ұйымдастырады. Оқушылар жаңа білімді өздері іздеп табады,
... ... ... назар аудару, шығармашылық ой дамиды, дәйектеме мен болжам жасау
... ... ... арқылы жаңа тәсілдер табады және жаңа білім ашу қабілеті
... ... ... оқу кезінде оқушының сабақта мұғалім ұйымдастырған ойлау қызметі
... ... ... қызмет танытады
