... ... ... Қалыптардың технологиялық типі
Суықтай қаңылтырды қалыптау қалыптарын негізгі үш белгісі
... ... ... топтауға болады: технологиялық (үрдістер түрлері мен оларды топтастыру), конструкциялық
... ... ... тәсілі), тасымалдау (дайындаманы қалып бетіне орнату және тетік пен
... ... ... шығару).
Технологиялық белгілері бойынша қалыптар орындалатын үрдістердің ретіне байланысты типтік
... ... ... бөлінеді. Қалыптар үрдістердің топтастырылуына байланысты бір уақытта бірнеше операция
... ... ... қарапайым және күрделі қалыптар болып бөлінеді. Көп жағдайда күрделі
... ... ... пайдаланған тиімді. Күрделі қалыптар үйлестірілген үрдістер сипаттамасына қарай келесідей
... ... ... бірізді орын ауыстыруымен әртүрлі сотандардың бірнеше әсер етуімен өндірілетін
... ... ... жасауға арналған бірізді әсерлі қалыбы;
−дайындаманың бастапқы қалпын сақтай отырып,
... ... ... орнатылған сотандармен баспақтың бір жүрісінде өндірілетін тетік жасауға арналған
... ... ... қалыбы;
−бірізді әсерлі және қосарластырылған қалыптарды біріктіре отырып өндіретін тетік
... ... ... арналған бірізді-қосарластырылған қалыбы.
Қалып тетіктерін негізгі екі топқа бөлуге болады:
−материалмен
... ... ... өніммен әрекеттесетін және негізгі үрдістерді атқаратын технологиялық мақсатта пайдаланылатын
... ... ... жұмысында қосалқы қызмет атқаратын констуркциялық сипаттағы тетіктер.
1.1 Қалыптарды жобалаудың
... ... ... мен этапы
Қалыпты жасаудан бұрын келесідей мағлұматтар болу керек:
− техникалық талаптары
... ... ... қалыпталатын тетік сұлбасы;
− қалыпталатын тетіктің шығару жүйесі;
− тетікті өңдеудің технологиялық жоспары;
− үрдістер
... ... ... техникалық сипаттамасы.
Осы мәліметтерді біле отырып қалыптың типі мен оның
... ... ... таңдаймыз. Қалыпты жобалаудың бұл этапы ең күрделі болып саналады,
... ... ... қалып конструкциясын дұрыс таңдауға көптеген басқа да факторлар әсер
... ... ... Негізгі факторлар қалыпталатын тетік пішіні мен өлшемдері, қалыптау дәлдігі,
... ... ... пішіні (қаңылтыр, жолақ, қалдық), цехтың қалыптау жадбықтары, құрал –
... ... ... цехының техникалық мүмкіндіктері және т.б. болып табылады. Ең шешуші
... ... ... экономикалық, яғни өндірілетін тетік көлемі мен қалыпты жасауға кететін
... ... ... болып табылады.
Көп жағдайда қандайда бір тетік қалыбын үш тәсілмен
... ... ... болады:
− бір ғана үрдісті өндіретін бірнеше қалып жасауға болады;
− бірізді әсерлі
... ... ... әсерлі қалыбы.
Қалыптау әдісі мен қалып түрін дұрыс таңдау үшін
... ... ... аталған факторларды ескерген жөн, әсіресе экономикалық.
Қалып типін таңдағаннан кейін
... ... ... сапасына әсер ететін бағыттаушы бөлшектері (бағыттаушы табақша, бағана), тіреуіш
... ... ... қыспақ, шешіп алушы (съемник) және басқада бөлшектерін таңдау мәселесін
... ... ... керек.
Қалып конструкциясы жоғары дәлдіктегі қалып тетігін алуды, максимальді өндірісті,
... ... ... кезінде қажетті төзімділікті, қалыптың өзіндік құнының жоғары болмауын және
... ... ... қауіпсіздік талаптарын қамтамасыз ету керек.
Қалыпты жобалаудың келесі бөлімі өндіріске
... ... ... технологиялық есептеулерден тұрады. Оның ішінде қаңылтырды пайдалану коэффициентін есептеп
... ... ... қалыптау күшін есептеу, қалыпқа түсетін қысым цетрін анықтау,
... ... ... мен ұяқалып арасындағы саңылау мөлшерін анықтау, сотан мен ұяқалып
... ... ... және оларға сәйкес әдіп мөлшерін анықтау, қалыптың негізгі бөлшектерін
... ... ... тексеру, серіппені зерттеу.
1.2 Бірізді әсерлі шағу қалыбы мен қалыпталатын тетікке
... ... ... технологиялық талаптар
Өндірісте тесуге және шағуға арналған бірізді әсерлі шағу
... ... ... кеңінен пайдаланылады. Мұндай қалыптарда баспақ сырғанығының екі немесе одан
... ... ... көп бірізді жүрісінде тесігі бар тетіктер жасайды. Бұл шағу
... ... ... өнімділікті арттыруға және өндірілетін тетіктің өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік
... ... ... әсерлі шағу қалыптары жолақты бағыттап отыратын тіреуіштерімен немесе жанында
... ... ... қайсышымен болады. Тіреуіштері бар қалыптар материал қалыңдығы 3мм аса
... ... ... пайдаланылады. Егер материал қалыңдығы 2 мм аз болған жағдайда
... ... ... бар қалыптарды падаланбаған жөн. Себебі тіреуіштер сынып кетеді. Сондықтан
... ... ... арналасқан қайшысы бар қалыптар пайдаланылады.
Бірізді әсерлі қалыптары бағыттаушы табақшаларымен
... ... ... бағаналарымен болады.
Технология деп−техника мен эксплуатациялық талаптарды сақтай отырып, қарапайым
... ... ... үнемді тетік жасауды қамтамасыз ететін конструктивті жиынтық.
Қаңылтырды суықтай қалыптау
... ... ... негізгі технологиялық корсеткіштері келесідей:
– материал қалдығын азайту;
– үрдістер санын азайту;
– қалыпталған тетікке
... ... ... өңдеу қажет емес;
– қалыптауға керекті жабдықтар саны аз және өндіріс
... ... ... үлкен емес.
Қалыпталған тетіктің өзіндік құнының арзан болуы басты технологиялық
... ... ... болып табылады.
Пішін өзгертуді қамтамасыз ететін қалыптың жұмысшы бөлшектерін жасау
... ... ... деформациялау күші әсерінен дайындама материалының пішін өзгертуін шағу үрдісі
... ... ... анықтайды. Тетікті қалыптау кезінде тетік материалын таңдау бірінші мәселе.
... ... ... тетіктің түрі мен құрылымын анықтайды, технологиялық факторларына әсер етеді.
... ... ... технологиялық және механикалық қасиеттеріне қарай таңдап алады.
Машина жасау саласында
... ... ... қалыңдығы жұқа болаттар қолданылады. Бұл механикалық және технологиялық қасиеттері
... ... ... арзан металл. Берілген тетік берік әрі төзімді болу керек,
... ... ... себепті қалыпталатын тетік материалы ретінде болат 45 таңдадық
... ... ... 1050 – 88.
1.3 Тікбұрышты және фигуралы тетіктерді пішу
... ... ... әдіп мөлшерін тағайындау
Фигуралы тетіктерді пішу қиындау, тіпті оларды жолақта
... ... ... жолмен орналастыру мүмкін емес. Сол себепті жиі графикалық әдісті
... ... ... Ол үшін қағаздан шағылатын тетік сұлбасын берілген өлшемдерімен кесіп
... ... ... Берілген қаңылтыр қалыңдығына байланысты әдіп мөлшерін ескере отырып қаңылтыр
... ... ... қағаздан кесілген тетік сұлбаларын орналастырып, ең тиімді пішу түрін
... ... ... түрлі әдісін пайдаланып тікбұрышты және фигуралы тетік материалын пішеміз
... ... ... Пішудің түрлері: тура ( 1-сурет, а), көлбеу (1-сурет,б), қарсы
... ... ... (1-сурет, в және г), қарсы көлбеу (1-сурет, д), қиыстырылған
... ... ... е), көп қатарлы (1-сурет, ж), әдіппен кесу (1-сурет, з).
... ... ... әдісіне байланысты жолақты пішу әдіппен немесе әдіпсіз болады.
1-сурет
... ... ... Пішудің түрлері
Әдіп мөлшері шағу үрдісіне және тетік сапасына әсер
... ... ... Сотаннан тетікті түсіріп алатын күшті ескерсек, әдіп мөлшері аз
... ... ... керек. Әдіп қалдық мөлшерін арттыратындықтан әдіптің мөлшерін таңдағанда осыны
... ... ... аз мөлшерін таңдаймыз. Бірақ салыстырмалы аз болмауы тиіс. Әдіп
... ... ... жолақтың төзімді және қатты болуын, жұмысшы қолын жаралап алмауын,
... ... ... бетінің кедір болмауын, материалдың кермелеу кезінде бүрмелену болмауын қамтамасыз
... ... ... керек. Сонымен қоса әдіп мөлшері қалыптың беріктігіне әсер етеді.
... ... ... әдіп аз болса, қалып беріктігі де төмендейді.
Әдіп мөлшері материал
... ... ... қалыңдығына, шағылатын тетік түріне және өлшемдеріне, пішу түріне байланысты.
... ... ... қалыңдығы s=0,2÷0,5 мм дейінгі тетік арасындағы әдіп мөлшері а1=1,2÷2,5
... ... ... ал шетінен а=1,5÷3,0 мм, s=0,5÷4,0 мм әдіп мөлшері а1=(2,0÷0,8)s
... ... ... а=(2,5÷0,9)s болады.
1.4 Қаңылтыр материалды пішу
Металды үнемдеу және қалдық мөлшерін
... ... ... қаңылтырды суықтай қалыптауда аса маңызды, әсіресе ірі өндірісте. Қаңылтырды
... ... ... тетіктің сапалы болуын, металл үнемділігін, жоғары өнімділікті, қарапайым қалыпты
... ... ... ету керек. Пішудің үнемді болуы әдіп мөлшерін тайдауға байланысты.
... ... ...
