Вы здесь
Басты бет » Экономика » Колледж оқушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары,маңызды ерекшеліктері » 75 бет
Колледж оқушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары,маңызды ерекшеліктері
24 ноября 2014 | 7766Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінгі жаһандану үрдісінде еліміздің алдыңғы қатарлы 50 мемлекеттің қатарынан көрінуге және экономикалық еркін аймаққа мүше болуға ұмтылысы, білім беру жүйесінің Балон декларациясына сәйкес, әлемдік білім кеңістігіне кіруі біздің алдымызға маңызды міндеттер жүктейді. Еуропалық және Азиялық өркениеттің аралығында орналасқан Қазақстанның географиялық-саяси орны, ана тілімізбен, ұлттық мәдениетіміздің қазіргі жай-күйі, еліміздің көп мәдениттілік, көп конфессиялық сипаты ұлт тәрбиесінің даналығынан,философиялық ой тұжырымдарынан, тәуелсіз ұлттық білім мен тәрбие жүйесін құруды талап ету міндеттерден туындайтыны сөзсіз. Олай болса, әлемдік жаһандану ұлттық тәрбие үрдісі тек мемлекеттік тұрғыда ғана емес, әлемдік деңгей тұрғысынан зерттеуді қажет ететін бүгінгі күннің басты талаптарының бірі.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында, озық тұсында болады. Елімізді дамытатын негізгі күш бүгінгі жаста» - деп атап көрсеткен болатын [1,120]. Осыған орай бүгінгі жаһандану жағдайындағы заман талабына сай тәрбие беру, оның мазмұны мен мақсатын, қағидалары мен міндеттерін қайта қарастырып, жаңарту қажеттігі күн сайын артуда.
Зерттеуші ғалымдардың пікірінше, жаһандану-объективті, көп қырлы және күрделі жағдай. Ол мемлекетаралық біртұтастықты арттыратын, ортақ экономикалық, саяси, мәдени тәрбие қалыптары мен ережелердің бірыңғай жүйесін кіріктіретін әлемдік қауымдастық.
Арнаулы оқу орындарында жаһанданудың ықпалы барысында халықтық тәрбие беру саласы ғылыми тұрғыда негізделген нұсқауларға мұқтаж. Сонымен бірге арнаулы орта оқу орындарының оқу-тәрбие практикасын талдау барысында жаһандану жағдайында колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтары ықпалын ескеріп тәрбиелеудің тарихи-педагогикалық және этнопедагогикалық тұрғыдан толық зерделенбеуі мен бүгінгі күнде білім алушылардың ел жанды, отанының нағыз патриоттары болып қалыптасуында этнопедагогиканың қағидаларын пайдаланудың қажеттілігі, қазақ этнопедагогикасы арқылы жастарға тәрбие берудің шынайы мүмкіндіктері мен олардың арнаулы оқу орындарының педагогикалық процесінде жүйелі пайдаланылмауы арасында қарама-қайшылықтар туып отыр. Сондықтан колледж білім алушыларының оқу-тәрбие процесін жаһандану жағдайында колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарының ықпалы негізінде ұйымдастыру арқылы тәрбиелеу біздің зерттеу проблемамызды айқындайды.
Аталған қайшылықтың шешімін зерттеуіміздің тақырыбын «Колледж оқушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары,маңызды ерекшеліктері» деп таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты: колледж білім алушыларын қалыптастыруда ұлттық тәрбие мен құндылықтар ықпалын теориялық тұрғыдан негіздеп, оның әдістемесін жасау.
Зерттеудің нысаны: колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтары
Зерттеудің пәні: жаһанданудың ықпалы негізіндегі арнаулы оқу орнындағы ұлттық құндылықтар тәрбиелеу процесі.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер арнаулы оқу орындарында жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалын анықтап, осы орайда оларды оқытып тәрбиелеудің моделін жасап, оқу-тәрбие процесіне ендірсе, онда жастарға жаһандану ықпалына төтеп бере алатын тәрбие берудің тиімділігі артады, өйткені халықтық тәрбие мен құндылықтың ұлттық педагогикалық тәжірибесі адамзаттық тәрбие өзегі.
Зерттеудің міндеттері:
- жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарының ықпалын анықтаудың теориялық негіздерін ашу;
- колледж білім алушыларына ұлттық тәрбие мен құндылықтарына жаһанданудың ықпалы ерекшеліктерін көрсету, мәнін ашу;
- колледж білім алушыларына жаһанданудың ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалының теориялық моделін жасау;
- жаһанданудың колледж білім алушыларына ұлттық тәрбие мен құндылықтарына ықпалы негізінде әдістемесін жасап, оның тиімділігін эксперимент жүзінде тексеру.
Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: ұлттық педагогикалық ой пікірлерге байланысты философтардың, тарихшылардың, педагогтардың, психологтардың еңбектері мен ой-пікірлері, этнопедагогика және этнопсихологияның теориялық қағидалары, тәрбие теориясы, біртұтас педагогикалық процесс теориясы және кәсіби білім берудің теориясы.
Зерттеудің әдістері: зерттеу проблемасы бойынша тарихи-педагогикалық, әдебиеттерге талдау жасау; оқу орындарында жастардың оқу-тәрбие процесін бақылау; білім алушылармен әңгіме жүргізу; сауалнама алу; модельдеу; әдістемелік жүйенің мақсатқа сәйкестілігін, тиімділігін тәжрибелік-педагогикалық зерттеу жұмысы арқылы тексеру; алынған нәтижелерді сұрыптау әдістері.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:
- жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтары ықпалын анықтаудың теориялық негіздері ашылды;
- «жаһандану» мен «ұлттық тәрбие мен құндылықтар» ерекшеліктері айқындалды және анықтамалары нақтыланды;
- жаһандану негізінде колледж білім алушыларына ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалын анықтаудың әдістемесі жасалды.
Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі: арнаулы оқу орны білім алушыларын тәрбиелеуде жинақталған тарихи-педагогикалық материалдарды орта арнаулы оқу орындарының оқу - тәрбие ісінде, қоғамдық мекемелердің тәрбие практикасында пайдалануға болады.
Зерттеудің базасы: Ақтөбе гуманитарлық колледжі.
Зерттеу құрылымы. Диплом кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
«Колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына жаһанданудың ықпалының ғылыми-теориялық негіздері» атты бірінші тарауда жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалының мәні ашылды, сонымен қатар «жаһандану» мен «ұлттық тәрбие мен құндылықтар» ерекшеліктері қарастырылды, колледж білім алушыларына жаһанданудың ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалы барысында теориялық мазмұны жасалып, сипатталды.
«Жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалын зерттеудің тәжірибелік-эксперименттік жұмыс мазмұны мен әдістемесі» атты екінші тарауда арнаулы оқу орындарында жаһанданудың ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалын анықтау мүмкіншіліктері және оқу-тәрбие процесінде жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалы қарастырылып, тәжірибелік-эксперименттік жұмысты жүргізу әдістемесі көрсетіледі және оның нәтижелеріне талдау жасалынады.
Қорытындыда болжамды дәлелдейтін зерттеудің негізгі нәтижелері мен тұжырымдары қорытындыланып, әдістемелік ұсыныстар берілді және қарастырып отырған мәселенің келешекте зерделенетін бағыттары айқындалды
Қосымшада зерттеу мазмұнына қатысты жұмыстардың үлгілері көрсетіледі.
Төлем түрлері
Жұмыстың құны: 3000 теңге
Kaspi Gold:
|
Қысқаша шолу
| Пән: | Экономика |
| Көлемі: | 75 бет |
| Жұмыстың түрі: | Дипломдық жұмыс |
Колледж оқушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары,маңызды ерекшеліктері
... ... ... БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ ЖОЛДАРЫ МЕН МАҢЫЗДЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ ... ... ... ҒЫЛЫМ – ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ұлттық тәрбие беру жолдарының ... ... ... міндеттері, зерттелуі
... ... ... Жаһандану-әлеуметтанымдық жүйелік және халықаралық қатынастардың саясаттанымдық теорияларының ... ... ... тұсында пайда болды. «Жаһандық» термині xx ғасырдың 60 ... ... ... В.Мурдың («жаһандық әлеуметтану» терминін айналымға енгізген)[2,180] және М.Маклюэннің («жаһандық ... ... ... терминін тұңғыш рет қолданған) жұмыстарында, «әлемдік», «халықаралық», «интернационалдық» ұғымдарының ... ... ... қалыптасқан қоғамдық өзгерістер дискурсында қолданыла бастады [3,4].
... ... ... Қазіргі заманғы жаһандануды зерттеушілер оның ... ... ... тамырында үңіле отырып, алғашқы бастаулары ерте кезеңнен қалыптасқанын айта ... ... ... алғашында туыстықтар тайпаларға, тайпалар халықтыққа, халықтық ұлтқа бірікті ... ... ... Ал осы үрдістің бүгінгі жалғасуы жаһандану ретінде түсініледі. Адамзаттың ... ... ... тарихы- жаһанданудың үздіксіз үрдісі.
... ... ... Ағылшынның «globalization» сөзін әлем әдебиеттерінде өткен ... ... ... 80 жылдары жиі байқала бастады. Атап айтқанда, терминді ... ... ... Гарвард, Станфорд сияқты әлемге танымал университеттеріндегі іскерлік, әкімшілік ... ... ... басқару, саясаттану, экономика саласы профессорлары қолдана бастаған еді.
... ... ... Ағылшын және француз ... ... ... сөздіктерінде «global» сөзі глобусты, сфераны ғана емес, сонымен қатар ... ... ... бүтіндікті білдіреді. Түп төркіні ағылшын сөзінен тарайтын бұл ұғымды ... ... ... әрі ғылыми айналымға енгізген 1983 жылы американдық ғалым ... ... ... болатын.
Ұғым ... ... ... мағынасында әлемдік өркениеттің аса маңызды өлшемдерінің жалпы азаматтық ... ... ... ие болуы деген сөзді білдірсе керек. Сонымен қатар, 80 ... ... ... аяғында «жаһандану» ұғымын қалыптастыра және жұртшылыққа танымал ете бастағандардың ... ... ... Р.Робертсон болады. Сол кезеңде жаһандану теориясының төңірегінде әлемдік трансформациялау ... ... ... саласындағы зерттеулердің көпшілігі шоғырланды. Кейіннен «Жаһандану мәдениеті» атты ... ... ... мақалалар жинағы жарық көріп, жаһанданудың негізгі теориясын сипаттайтын ... ... ... жарық көре бастады. Олардың қатарына Р.Робертсон, М.Фезерстоун, Б.Тернер зерттеулерін ... ... ... өтуге болады. Зерттеулердің нәтижелері жаһандану мазмұнын, оның бағыттырын ашатын ... ... ... монографиялық еңбектер болып табылады.
... ... ... Жаһанданудың мәні мен мазмұнын түсіндіруде зерттеушілер оның көпқырлы ... ... ... назар аударады, қоғамдық ғылыми салалардың әрқайсысында өзіндік зерттеу мәні ... ... ... мазмұнына ие болды. Американдық әлемтанушы Р.Стайкер пікірінше, «жаһандану» ұғымымен ... ... ... мәселелер түйіні зерттеушілерлің жіті назарына салыстырмалы түрде ғана ілініп ... ... ... білім саласындада жалпы мойындалған ортақ постулаттар жоқ деген пікір ... ... ... Жаһанданудың мәні мен мазмұнын түсіндірудегі айырмашылықтар ұғымның көп ... ... ... осылайша дәлелдейді.
... ... ... халқының ұлттық даму тарихы бұл ұғымның алғашқы рет қолданылуы ... ... ... «Жаһаннама» еңбегімен байланысты түсіндіреді. Ал Қазақстан ұлттық энцеклопедиясында: «Жаһандану, ... ... ... әлемдік ауқымдану, глобализация ағылшынның Global – әдемдік, дүние жүзілік, ... ... ... деген сөзінен алынып, жаңа жалпы әлемдік саяси, экономикалық, мәдени ... ... ... ақпараттық тұтастық құрылуының үрдісі» деп көрсетілген [4,154].
... ... ... Көрнекті ғалым – философ Ә.Нысанбаев ... ... ... зкономикалық және мәдени империализмнің жаңа формасы – мәдени вестернизация, ... ... ... деп атап, оған дәлел жаһандану теориясымен айналысушы ағылшын, ... ... ... австралия және америка ғалымдарының зерттеулері деп талдау ... ... ... [5,271].
А.Хамидов ... ... ... модернизация, вестернизация, европизацияға өткенін, сол себепті шынайы жаһандану енді ... ... ... атап көрсетеді.
... ... ... ұғымының мағынасымен қатар, саяси және экономикалық, мәдени мазмұнын тұтастай ... ... ... қазақша нақты баламасын «әлемдік тұтастану» деп қабылдауға болады. ... ... ... қазақша негізгі екі баламасы бар: «жаһандану немесе жаһандастыру» және ... ... ... немесе ғаламдастыру».
... ... ... бұл жөніндегі дискурс екі ұғымды да қатар пайдаланады. Бұл ... ... ... «ғалам» арабшадан көшірілген формада – «әлем» сөзімен мазмұндас, бірақ ... ... ... деп айтылмайды, себебі ол – стилистикалық және конструктивті жағынан, ... ... ... мәні бойынша да қолдануға аса үйлесе бермейді. Ал «жаһан» ... ... ... «жер жаһан» деген тіркеспен айтылатын біріккен ұғымның бір жұбын ... ... ... бөліп қарастырудан туындаған. «Жаһандану» түсінігінің шығу тегімен айналысқан ... ... ... Рим клубының өкілдерінің еңбектерінде ұғым «ғаламдық теңдік» мазмұнына ... ... ... болған.
Сонымен, ... ... ... берген түрлі ғылым салаларындағы анықтамаларға мазмұндық талдау жасай отырып, ... ... ... саяси, мәдени құндылықтар немесе сол құндылықтардың негізінде пайда болатын ... ... ... жағымды тұтастыққа деп түсіндіруге болады. Бір сөзбен айтқанда, бір ... ... ... ерекшелігін екінші елдің мойындалуы. Олай болса, жаһандану ұғымы ... ... ... алғанда, әлемдік өркениеттің аса маңызды өлшемдерінің адамзаттық өлшемге ие ... ... ... Дүниежүзілік экономиканың дамуына, жетілген компьютерлік технологияға, біріккен ақпараттық ... ... ... құруға негізделген жаһандану үрдісі – адам өмірінің барлық саласына ... ... ... саясат, ғылым, білім, тәрбие, мәдениет, тіл, рухани адамгершілік даму, ... ... ... қатынастарға әсер етеді.
... ... ... Адамды қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде танып, оның жан-дүниесінің, ... ... ... біліктілігі мен мәдени құндылықтарының дамуына, жек тұлға ретінде қалыптасуына ... ... ... жасау да бүгінгі қоғам алдындағы жауапты міндеттердің бірі. Олай ... ... ... жаһандану заманындағы біздің басты нысанымыз – өркенит деңгейдегі тәуелсіз, ... ... ... білім үлгілерімен қаруланған ұлттық тұлғаны тәрбиелеу.
... ... ... Жаһандық әлем болашақ үшін бәсекеде дайын ... ... ... қозғаушы күштер, жаңа тетіктер, жаңа қатынастар қалыптастыруда. Қазақстанның әлемдік ... ... ... кірігуі, дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылыстың еліміздің жаңа сапалық ... ... ... өту қажеттілігін туындатуда. Осыған орай, қазіргі кезде жасалып жатқан ... ... ... өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге бағыталған.
... ... ... Жаһандану үрдісінің әлем деңгейінде даму жағдайында ... ... ... дүниежүзілік интеграциялық үрдістерінен оқшаулана алмайды. Сол себепті оның алдымен ... ... ... жүйесіне әсер етуі табиғи жағдай. Жаһандану дәуіріндегі білім мен ... ... ... тәрбие жүйесінің даму бағдарлары мынадай қағидаларға негізделеді: ұлттық ... ... ... байлық, тұлғалық және әлеуметтік табыстың кепілі ретіндегі білім, бейбітшілік ... ... ... келісімді қамтамасыз етуге ықпал ететін білім.
... ... ... Баршаға бағыттылған білім, өмір және еңбек ... ... ... тіршілік етуді қамтамасыз ететін білім, бүкіл өмір барысында ... ... ... қажеттіліктерді өтейтін білім; ашық жүйе ретіндегі білім; ұлттық ойлауды ... ... ... тағлымды тәрбиеге тәуелді білім; патриотизмнің қайнар көзі, ұлттар мен ... ... ... бейбіт қатар өмір сүруінің кепілі болатын ұлттық тәрбие; бәсекеге ... ... ... адамның, бәсекеге қоғамның, бәсекеге қабілетті шығармашылық әлеуеттің дамуының ... ... ... тұтқасы болып табылатын ұлттық тәрбие. Сондықтан да тарихи тәуелсіздік ... ... ... тағлымы біз үшін білім мен ұлттық тәрбие ұстанымы, тарихи ... ... ... парасатты және шығармашылық әлеуетінің, адам ресурстарының негізі ретінде ... ... ... санасын жаңа сапалық даму сатысына көтеретіні анық.
... ... ... Жаһандану үрдісінде, ұлттық тәрбие ... ... ... халықтар мен ұлттардың өз Отанына, мемлекетіне деген сүйіспеншілігімен қатар, ... ... ... дамудың деңгейінде ұлтын паш ету, тілін, ділін, мәдениетін ... ... ... үшін барлық күш жігерін жұмсау тұрғысынан қарастырылады. Өркениетті қоғамда ... ... ... әрі дамыту мақсатында жаһандану дәуірінде ұлттық тәрбие беру жетекші ... ... ... шығады және өз деңгейінде жүзеге асыру оның теориялық-әдіснамалық ... ... ... негізін жасау қажеттілігін туғызады.
... ... ... Халқының мұқтажы мен болашағын әрі дұрыс, әрі көрегендікпен ... ... ... білген, болашақ қамын, халық жағдайын ойлаған Абай идеялары әлемдік ... ... ... жаһандану проблемаларымен үндесіп, ұлттық ерекшелігіміз бен ұлтымызды сақтаудың маңыздылығын ... ... ... түседі. Батыс бағытта жаһандану-ұлттық тәрбие мәселелерін толық талдау, ... ... ... ұғымының мәндік, мағыналық жағын қарастыру қажеттілігін туғызады.
... ... ... Ұлт өзіне тән мәдениетті бар ... ... ... деген ұғым. Ол нәсілге, қауымға, жағрапиялық жағдайға, саясатқа, адамның ... ... ... күшіне байланысты бірлестік емес. Ұлт – тіл, мораль ... ... ... өнер салалары тұрғысынан ортақ тәрбие алған адамдардан тұратын бірлестік. ... ... ... ғасырдың көне түрік ескерткіштерінде ұрпақ, рулы ел деген ... ... ... «Оғуш», «Оғуз» сөздері кездеседі, бұл ұлт сөзі түбірінің «Оғ»- ... ... ... мағынасы болса керек. Энциклопедиялық немесе философиялық сөздіктерден «ұлт» ұғымына ... ... ... ғылыми анықтаманы білумен қатар, халықтың ұғымындағы «ұлт» сөзінің анықтамасы ... ... ... ұғынықты екеніне назар аударуға болады. Ұлттық ұғымдарды ғылыми тұрғыдан ... ... ... негіздеу және сол ұғымдардың мән-мағынасын, ішкі мазмұнын жұртшылықтың, әсіресе, ... ... ... мүмкіндігінше толық түсінуіне көмектесу ұғымды қарапайым ... ... ... тұрғысынан ашуға әкелді. «Ұлт» сөзін өмірдегі қолданылысына ... ... ... пайымдау таразасына артса,оған: «тарихи жағдайларға байланысты белгілі бір аумақты ... ... ... мекендеп иеленуі арқылы тілдің, діннің, мәдениттің, дәстүрдің, әдет-ғұрыптың ортақтастығы ... ... ... қалыптасып, елдің мүддесін біріктірген халықтардың жиынтығы», - деген анықтама ... ... ... [6,345].
Осы ... ... ... бұл пайымдауымыз, халықтық түсінік негізіндегі түрлі көзқарастарға талдау жасау ... ... ... «ұлт» депа аталатын қоғамның неден құралатыны жөнінде өзінідік ой ... ... ... түрік халқының ұлы ойшылы Зия Көкалыптың «ұлт дегеніміз – ... ... ... дін, мораль және барлық көркем өнер салалары тұрғысынан ортақ, ... ... ... тәрбие алған адамдардан тұратын бірлестік», - деп берген ... ... ... мазмұндас екенін байқауға болады [7,58].
... ... ... Олай болса, адамдар бірлестігінің «ұлт» деп аталуы ... ... ... бір аумақта, бір мемлекетте тұратын адамдардың сол ұлтты құрайтын ... ... ... тәрбиесінде өсіп, сол халықтың мұраты жолында еңбек етуді мақсат ... ... ... маңызды шарттардың бірі. Сонда жеке адамның мүддесі ұлт мүддесімен ... ... ... тауып, адамның жанын шабытқа бөлейді. Осылайша қалыптасқан ұлт адамның ... ... ... талқысымен өз ортасынан бөлініп, сыртта жүргеніне қарамастан, өзін сол ... ... ... адамымын деп сезінуін қаматамасыз етеді. Қазақ ұлты үшін қазақы ... ... ... тәрбиеде өскен және қазақ мұраты жолында еңбек етуді мақсат ... ... ... сонымен бірге қазақ халқының қуанышын да, ренішін де бірге ... ... ... жандардың бәрі қайда жүргеніне қарамастан, қазақ ұлтының адамы. Бір ... ... ... ортақтас адамдардың жиынтығын «ұлт» деудің мәні де осында ... ... ... керек. Сондықтан да ұлтты құрайтын адамдардың ой – санасы, ... ... ... намысы жалпылық сипат алып, ортақ деңгейге көтерілгенде оларды әуелі ... ... ... тұлғаға тәндіктен ажыратып, ұлт еншісіне айналдырып, әрқайсысын ұлттық сана, ... ... ... дүниетаным, ұлттық жігер, ұлттық мінез деп ерекшелейді.
... ... ... Ұлттық мінез ұлттың барлық ... ... ... ерекшеліктерінің жиынтығы құраса, ұлттық сана ұлт ерекшелігін, оның тарихи ... ... ... меңгеру, ұлттық жігер ұлтының намысын қорғайтын, ұлтын танытуды мақсат ... ... ... әрекетке әкелсе, ұлттық дүниетаным – ұлттық болмыс, тәрбие, тарихи ... ... ... басқа да дәстүрлі мәдени – рухани көзқарастар жүйесін қалыптастырады, ... ... ... білімділігіміз білім мазмұнындағы ұлттық дүниетанымызды дамытады деп айтуға ... ... ... Ұлтқа тән аталған ұлттық сана, дүниетаным, жігер, мінез үлгілері ... ... ... тәрбие берудің мазмұнын ашуға болады.
... ... ... Қаншалықты кең тараса да, бір қарағанға ... ... ... болып көрінгенімен, «білім» түсінігі көп мəнділігімен ерекшеленеді. Əдетте, бұл ... ... ... мазмұны жағынан келесідей түсініктемелерге ие болуы мүмкін: білім – ... ... ... құбылыс; білім - əлеуметтік мəдени мұра; білім – жүйе; ... ... ... – педагогикалық процесс; білім – нəтиже.
... ... ... Категориялық тұрғыдан білім жалпыадамзаттық құндылық ретінде ... ... ... XX – ғасырдың 60 – жылдарынан адам, мораль, гуманизмге, ... ... ... субъектив жағдаяттар (фактор) проблемасына қызығушылық артудан, бұл категория философиялық ... ... ... қарастырыла бастады. Құндылықтар табиғатын, олардың құндылықты дүние болмысы мен ... ... ... құрамындағы орнын аксиология ғылымы зерттейді.
... ... ... «Құндылық» термині қоғамдық мұраттар қамтыған, сонысымен де ... ... ... өлшемі (эталон) ретінде танылған нысандар мен құбылыстарды, олардың қасиеттерін, ... ... ... бірге бейнақты идеяларды белгілеу, əрі сипаттау үшін қолданылады. Құндылықтар ... ... ... жəне субъектив болып ажыралады. Сан қилы адамзат қызметінің, қоғамдық ... ... ... өнімі жəне олардың аймағына қосылған табиғат құбылыстары заттасқан құндылықтар ... ... ... кіреді. Ал субъектив құндылықтар – бұлар бағалау – баға ... ... ... алынған өлшем-шектері (критерий), өрнек үлгілер, əлеуметтік стандарттар. Бұлардың бəрі ... ... ... принциптер, мұраттар, іс-əрекет мақсаттары ретінде қоғамдық санада бекіп, ол ... ... ... бағыт-бағдарын айқындап отырады [8,89].
... ... ... Құндылық ретінде əлеуметтік ілгерілеумен (прогресс) байланысты ұнамды мəн-мағыналы ... ... ... мен құбылыстар ғана танылады. Əрқандай тарихи нақты қоғамдық формация ... ... ... реттілікті қамтамасыз етуші, өзіне ғана тəн құндылықтар жиынтығына ие. ... ... ... құндылықтарды танып меңгеру негізінде тұлға қалыптасады, қоғамда қабылданған тəртіптер ... ... ... қолдау табады.
... ... ... дамуының əрқилы кезеңдерінде де өзгеріске түспей, тұрақты қалпында сақталатын ... ... ... болады. Мұндай құндылықтар: өмір, бейбітшілік, еңбек, денсаулық, махаббат, əсемдік, ... ... ... жəне т.б. – адамзат қауымының гуманистік бастауы болған бұл ... ... ... мəңгілік, ешбір төңкеріс не идеология, саясат оларды жоюы мүмкін ... ... ... Əр тарих кезеңде олар мəні қайта қарастырылып, жаңа көзқараспен ... ... ... бағалануы ықтимал.
... ... ... құндылықтар арасында педагогикалық құндылықтар өз алдына дербес топ құрайды. ... ... ... мəні тəрбиелеу жəне білім беру қызметінің ерекшелігі, оның əлеуметтік ... ... ... жəне жасампаздық мүмкіншіліктерімен анықталады.
... ... ... Педагогикалық құндылықтар білім саласында қалыптасқан қоғамдық дүниетаным, көзқарастар ... ... ... педагог қызметтері арасында жанама жəне тікелей байланыстырушы ретінде, əрі ... ... ... іс-əрекетті реттеуші талаптар (нормы) ретінде қабылданған.
... ... ... Барша құндылықтар сияқты педагогикалық құндылықтар да ... ... ... əлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастарға тəуелді. Олар тарих желісінде қалыптасып, ... ... ... танымдық бейне жəне ұғымдар түрінде қоғамдық сана формасына енеді. ... ... ... əлеуметтік шарттарының өзгеріске келуімен, тұлға, қоғам қажеттерінің дамуымен педагогикалық ... ... ... да ауысып барады.
... ... ... Білім – қоғамдық құндылықтардың аса маңыздысы. Мұның дəлелі – ... ... ... елдер Ата заңында келтірілген əрбір адамның білім алуға болған ... ... ... Бұл құқық əртүрлі бастау тұжырым, бағыттардың дүниетаным шарттарына сəйкестендірілген ... ... ... дəуір білім жүйесімен қамтамасыз етіледі.
... ... ... Білім, өз кезегінде, мемлекеттік, қоғамдық жəне жеке ... ... ... құндылықтарға ие.
... ... ... мемлекеттік тұрғыдан құндылықты болуының себебі- мемлекеттің адами-инабаттық, ақыл-парасаттық, ғылыми-техникалық, ... ... ... жəне экономикалық мүмкіндіктерінің негізі – білімде. Осыдан, білімді ел- ... ... ... мызғымас ел.
... ... ... ғаламдану процесінде ұлттық құндылықтарды сақтау мен өзінің бет-бейнесін, ізгі ... ... ... сақтау жолындағы күрес ұлттық сананы сақтау күресі екенін түсіну.
... ... ... Ұлттық тәрбие деп ... ... ... тұлғаның ұлттық сана сезімі мен мінез-құлқының ана тілін, ата ... ... ... төл мәдениетін және ұлттық салт-дәстүрлерді меңгеруі негізінде қалыптасуын айтамыз ... ... ... Ұлттық мәдени ... ... ... дегеніміз не? Қарапайым тілмен айтқанда ұлттық мәдени құндылықтар – ... ... ... бір ұлтқа, ұлт азаматына тән зат, адами қадір-қасиет, яғни ... ... ... ғасырлар бойы жинақтаған ұлттық рухани және материалдық құндылықтар.
... ... ... Адамдардың бойында қалыптасқан имандылық ... ... ... рухани құндылықтарға, ал адамдардың қолымен жасалған тұтыну заттары мен ... ... ... материалды құндылықтарға жатады.
... ... ... Өзімізді өзіміз бағалай білуге бет бұру – ұлттық байлығымызды ... ... ... ұлттық санамызды дамыту. Ұлттық құндылықтарды іріктеп, оқыту процесіне енгізу ... ... ... ұлттың тұнып тұрған асыл мұралық рухани байлығынан болашақта ел ... ... ... ұрпақтарды сусындатып, отбасында да, мектепте де ұлтжандалылық пен отаншылдыққа ... ... ... өз халқын, өз мемлекетін көздің қарашығындай қорғайтын тұлғаларды тәрбиелеп ... ... ... Өз ұлтын ... ... ... – қастерлеген, ұлт қадірін білген азаматтың бірі Ж.Аймауытов: «Мен ... ... ... кіндігіммен байланып қалғанмын. Оны үзе алмаймын. Үзу қолымнан келмейді» ... ... ... дейді. Сырым Датұлы: «Мен ағайынды екеумін: бірі - өзім, ... ... ... - дейді.
... ... ... халқының осындай дәріптеуге, қастерлеуге, дамытуға тұрарлық ұлттық рухани ... ... ... материалдық құндылықтары туралы ұлағатты, құнды ойларын жаһандану жағдайында халық ... ... ... келешек ұрпақты, ел – жұртқа ие болар азаматтарды тәрбиелеуге ... ... ... қолданбасқа?
Қоғамдағы ... ... ... жасаған рухани, материалдық, мәдени құндылықтардың алмасуы оқыту – тәрбие ... ... ... арқылы жүзеге асырылады.
... ... ... Ұлттық тәрбие мәселелерінің зерттеулерінде Абай [10,184], Ыбырай [11,12] және ... ... ... [12,25] мұраларының шоқтығы биік. Оларды рухани ұстазы санаған А.Байтұрсынов ... ... ... Ш.Құдайбердиев [14,27], М.Жұмабаев [15,28], Ж.Аймауытов [16,15], Н.Құлжанова [17,23], ... ... ... [18,10] және басқа қазақтың зиялы қауымы ұрпақ тәрбиесі жөнінде ... ... ... еңбек жазған жоқ. Қазақ зиялыларының педагогикалық тағылымдары жөнінде ғылыми ... ... ... әдеби еңбектер жазып, зерттеулер жүргізген Г.Шаймерденова, А.Көбесов, Ш.Жұматаева, К.Ыбыраева, ... ... ... Ф.Бұланова, Р.Көшенова, К.Құламбаева, Б.Күлшімбаева, К.Әбілғазиева, Ғ.Базарғалиев, Қ.Ыбырайымжанов басқа да ... ... ... еңбектерін атап өтуге болады. Ғасырлар тоғысындағы жаһандану үдерісі ұлттық ... ... ... сақтай отырып, әлемдегі барлық елдермен аймақтардың өзара кірігуіне, халықаралық ... ... ... кең серпінмен дамуына, рухани-мәдени,тарихи қатысымдық жүйені жетілдіруге алғышарттар туғызып ... ... ... жаңа дәуірдің жасампаз қуаттың танытады.
... ... ... Жаһандану жағдайындағы ұлттық тәрбие беру мәселесі зерделегенде ... ... ... және жақын шетелдердегі жүргізіліп жатқан жүйелі жұмыстар зерттеуіміздің теориялық ... ... ... практикалық негізін ашуға үлкен септігін тигізді. Әр халықтың ұлттық ... ... ... – тәрбиелік ерекшеліктері жөнінде жазылған Г.Виноградов (1926), А.Хинтибидзэ (1951) ... ... ... 1956 жылы жарыққа шыққан академик Г.Волковтың «Чуваш халқының этнопедагогикасы» ... ... ... ТМД мемлекеттері кеңестігінде этнопедагогика ғылымының көптеген ғалымдардың зерттеу объектісінде ... ... ... себеп болды. Бұл орайда А.Алиевтың (Әзірбайжан, 1968), Я.Ханбиковтың (Татарстан, ... ... ... З.Миртурсунов (Өзбекстан, 1973) А.Гашимовтың (Әзірбайжан 1970), З.Васильцова (Украина 1983), ... ... ... (Польша 1988), К.Пирлиевтің (Түркіменстан 1991), А.Измайловтың (Қырғызстан 1991), және ... ... ... ғалымдардың еңбектерін атап өткен жөн. Олар халықтық педагогика ұғымына ... ... ... беріп, өзіндік талдаулар жасады.
... ... ... Г.Волков: «Халықтық педагогика – тәрбие мәселелері жөніндегі эмпирикалық ... ... ... білім және халықтық бала тәрбиелеу жөніндегі практикалық қызметі» [19,168], ... ... ... деп қараса, А.Гашимов: «Халықтық педагогика – халық бұқарасының тәрбие ... ... ... көзқарастарының, әдет-ғұрыптарының, дәстүрлерінің жиынтығы», - деп түсіндіреді [20,25]. Ал, ... ... ... халықтық педагогика жастардың күнделікті өміріне қажетті білімдерді меңгеруге себебін ... ... ... халық бұқарасы білімдерінің жиынтығы ретінде қарастырады [21,123]. Халықаралық педагогикаға ... ... ... анықтамалардың мазмұнына қарағанда мағынасы бір – бірінен өте алшақ ... ... ... түпкі мәнінде халықтық педагогика ұлттық тәрбие жөніндегі тәжірибелер жиынтығы ... ... ... аңғаруға болады.
... ... ... саласында түбегейлі еңбек еткендердің бірі – К. Піралиев. Ол ... ... ... ұрпаққа халықтың әлеуметтік өмірінен берілетін білім, тәрбие деп қарастырып, ... ... ... халық ауыз әдебиеті туындыларының жеке адамды қалыптастыру мүмкіндіктерін және ... ... ... оқу тәрбие процесінде қолдану жолдарын көрсетеді [22.98].
... ... ... К.Қожахметова зерттеуінде этнопедагогиканың педагогика ғылымдарындағы ... ... ... мен арақатынасын айқындай келіп, «этнопедагогика – педагогиканың құрамдас бөлігі ... ... ... тұрып, өзіндік ерекшелігімен дараланатын әрі кіріккен педагогиканың білімдер саласы», ... ... ... деп қарайды. Сондай-ақ, сирек қарастырылып келген қазақ этнопедагогикасының ... ... ... мәселелерін зерттеп, оның ғылым саласы ретінде нысанасын, пәнін, көздерін, ... ... ... мен қағидаларын және құралдарын айқындайды. К.Қожахметова ұлттық тәрбие ... ... ... кең тарағанда ұғым деп қарастыра отырып, мынадай анықтама ... ... ... «ұлттық тәрбие – жалпыхалықты ұлттық сипаттармен біріктіре алатын ұлттың ... ... ... мүшелерін қалыптастыру, олар, мәдениетті білумен қатар қазіргі заманға сай ... ... ... де игеруі қажет» [23,350].
... ... ... Қазақстанда ұлттық тәрбиеге қатысты тұңғыш зерттеулерге А.Мұқамбаева ... ... ... И.Оршыбеков (1974), Қ.Жарықбаев (1982) және Қ.Сейсембаевтың (1987) еңбектері жатады. ... ... ... өзінің «Национальные обычаи и традици казахского народа и ... ... ... влияние на воспитание детей и молодежи» деген еңбегінде ұлттық ... ... ... тәрбиелік дәстүрлер және оның тарихи жөнінде мәселе көтереді. А.Мұхамбаеваның ... ... ... пікірінше, жас ұрпаққа халықтың сан – ғасырлар бойы ... ... ... келген салт-дәстүрлері негізінде тәрбие беру – алдымен салт-дәстүрлер мен ... ... ... – ғұрыптардың халық тұрмысындағы пайда болу генезисін анықтап алудан ... ... ... керек дейді [24,145]. Оларды зерттеу мен талдау – тақырыптың ... ... ... алғышартын айқындауға негіз болмақ. Әлеуметтік алғышарттардың – қоғамдық ... ... ... екендігі жөніндегі этнограф ғалымдардың теориялық еңбектеріне сүйенген автор - ... ... ... ретінде қазақ халқының салт-дәстүрлерінің қоршаған орта мен тұрмыс жағдайына ... ... ... өзіндік табиғи ерекшеліктерін реттеудің қажеттілігін баяндайды. Зерттеуде қазақ халқының ... ... ... жинақтаған тәжірибелері негізінде жас ұрпаққа жан – жақты тәлім ... ... ... тәрбие беруде адамның жас ерекшеліктері мен танымдық мүмкіндіктеріне аса ... ... ... аударғаны, нәтижесінде тәрбие әрекеттерінің тұрмыста, әулет пен отбасы салтында ... ... ... білім қағидаларын игеру мен қолдану негізіндегі қарапайым педагогикалық тәжірибелерді ... ... ... дәлелді тұрғыда айтылады.
... ... ... Халық тәлім – тәрбиесінің ғылымилық мәнін айқындауда ... ... ... еңбектерінің орны айрықша. Ол қазақ халқының тәлім – тәрбие ... ... ... ден қойып, ресейлік және батыс ғалымдары, Шоқан, Ыбырай, ... ... ... т.б. еңбектеріне талдау жасап, олардың ой-пікірлерін ұрпақ тәрбиесіне құрал ... ... ... теориялық, практикалық жақтарын қарастырады. Қазақ халқының тәрбиесі әлеуметтік құбылыс ... ... ... және оның қоғамдық қажеттіліктерден туындағанын ескере келе ғалым өз ... ... ... былай жеткізеді: "....Адамның өз ұрпағын еңбекке, кәсіпке, өмірге ... ... ... үйретуі адамзат қоғамымен бірге жасасып келе жатқан тарихи процесс ... ... ... белгілі. Ұшы-қиырсыз жазық дала тұрғындары өздерінің үлкен тарихында жас ... ... ... тәрбие беруде бай тәжірибесін жинақтап,өзіндік салт-сана, әдет-ғұрып рәсімдерін туғызды. ... ... ... тұрғындары өздері өмір сүрген ортаның әлеуметтік-экономикалық жағдайына, мәдениеті мен ... ... ... орайлас жас буынға тәлім-тәрбие берудің басқа жұртта қайталанбайтын талап-тілектерін ... ... ... әкелді. Мәселен, жас ұрпақты тәрбиелеудің жалпыға ортақ моральдық –психологиялық ... ... ... белгіленді...". Бұдан біз халық педагогикасының ұлтымыздың тарихи және ... ... ... қалыптасуы кезеңдерімен тығыз байланыста дамып келген аса күрделі қоғамдық ... ... ... әлеуметтік құбылыс екеніне көз жеткіземіз. Демек, халық педагогикасында ұлттық ... ... ... де өзіндік көрініс табуы заңды құбылыс [25,135].
... ... ... Өз алдына дербес мемлекет ... ... ... егемендігін алғаннан кейін елімізде ұлттық рухани мұраларымызға бет бұрып, ... ... ... негізінде тәрбие беруге көңіл қойыла бастады. Осы ... ... ... ұлттық тәрбие атауын өздерінің докторлық диссертацияларында Қ.Бөлеев пен К.Оразбекова ... ... ... жеке тұлға ұлттық тәрбиесінің ғылыми-педагогикалық негіздер мен білім алушыларға ... ... ... тәрбие беруге мұғалімдерді дайындаудың теориясы мен тәжірибелерін негіздеді.
... ... ... Қ.Бөлеевтің пікірінше, "....ұлттық тәрбие ... ... ... ендіру педагогика ғылымында өз шешімін тапқан жоқ. Ол этнопедогогика ... ... ... ұлттық тәлім - тәрбиені жинақтайтын, жүйелейтін теориямен негізделетін ғылым. ... ... ... тәрбие–жеке тұлғаның ұлттық сана – сезімі мен мінез – ... ... ... ана – тілін, тарихын, мәдениетін, ұлттық салт – дәстүрін ... ... ... негізінде қалыптасқан этнопедогогиканың саласы..." [26,178], - болып табылады. Ғалымның ... ... ... ұлттық тәлім – тәрбиенің мектептегі оқу – тәрбие жұмыстарында ... ... ... асырудың тиімділігі-болашақ мұғалімдерді, білікті тәрбиешілерді және олардың білімін қайта ... ... ... жетілдіру жұмыстарына арналған арнайы бағдарламалар мен нақты шараларды қолға ... ... ... артады деп топшалайды.
... ... ... Жаһандану дәуірінде мұғалімдерді ұлттық тәрбие беруге дайындау шартты ... ... ... ұлттық тәрбие мәселелерінің де өзектілігін дәлелдей түседі. Осы ... ... ... ауқымды зерттеулер жүргізген ғалымдардың бірі Ш. Беркімбаева. Зерттеуші ғалым ... ... ... заман талаптарына сай білім жүйесінің реформалануы жағдайында мектептеріндегі оқу ... ... ... тәрбие жұмыстарына ендіріліп келе жатқан авторлық және мемлекеттік бағдарламаларды ... ... ... отыра, ұрпақ тәрбиесінде жаңаша ұлттық тәрбие берудің жүйесі жасалу ... ... ... алға тартады. Автордың зерттеу жұмыстарының ғылыми – теориялық және ... ... ... маңыздылығы қазақ мектебі дамуының соңғы жиырма жылындағы оқу – ... ... ... үрдісінің жай – күйі қоғамдағы саяси – экономикалық ... ... ... әлеуметтік өзгерістер аясында алғаш рет пайымдалуы, қазақ мектебіндегі оқу ... ... ... ұйымдастырудың мазмұндық және үрдістік негіздерінің даму барысы сипатталып, ... ... ... анықталуы, тәуелсіз еліміздің қазақ мектебіндегі тәрбие үрдісін ұлттық болмысқа ... ... ... ұйымдастырудың толыққанды жүйесі (мақсаты, мазмұны, әдіс – тәсілдері, түрлері, ... ... ... нәтижелері) айқындалуы, зерттеу барысында озық тәжірибе жинақталып, жүйелі түрде ... ... ... қауымына ұсынылуы, қазақ мектебіндегі оқу – тәрбие үрдісінің даму ... ... ... жетістіктер мен кемшіліктер пайымдалуы.
... ... ... К. Оразбекованың пайымдауынша ұлттық тәрбие – болашақ ... ... ... құрылысшыларын дайындайтын дарынды, парасатты, жоғары мәдениетті, жан-жақты дамыған жеке ... ... ... қалыптастырудың негізі болуы шарт деп санайды. Ол: "...ұлттық тәрбиенің ... ... ... негіздері адам атадан бастау алып, бүкіл өмірі - өлеңге, ... ... ... - өмірге айналған жыраулар жыраулар арқылы жалғасын тауып, ұрпақтан ... ... ... ұрпаққа жетіп отырды...", - деп ұлттық идеологияны қалыптастыруда шешуші ... ... ... атқаратынын атап өтеді. К. Оразбекова жеке тұлға ұлттық тәрбиесінің ... ... ... ғылыми – педагогикалық негіздерін қалыптастыруға бағытталған еңбектерінде ұлттық тәрбиенің ... ... ... мазмұндық сипаты мен қызметтік мүмкіндіктерін айқындап, тұлға ұғымының толықтырылған ... ... ... мен өзіндік ерекшеліктеріне негізделген үлгісін жасаған [27,18].
... ... ... Әр халықтың тәрбиелік мұрасының негізі ... ... ... ұлттық құндылықтарымен байланысында екендігі анық. Ұлттық тәрбие мазмұнын ұрпақтың ... ... ... – жақты дамып - өсуіне, танымдық қалыптасуына әсер ететінін ... ... ... ғылымы жоққа шығармайды. Ол туралы Қ.Жарықбаев : "Өз ұрпағын ... ... ... ыңғайлап үйретуі адамзат қоғамының бірге келе жатырған тарихы. Тарих ... ... ... ұрпақ тәрбиесінде өзіндік салт-сана, әдет-ғұрып рәсімдерін туғызады..." [28,166]. Бұл ... ... ... шығатын қорытынды, ұлтымыздың тарихи және мәдени қалыптасының күрделі әлеуметтік ... ... ... екеніне көз жеткіземіз. Олай болса, ұлттық тәрбиенің өзіндік сипаты ... ... ... заңды құбылыс.
... ... ... тәрбиенің қазіргі жаһандану дәуіріндегі зерттеулерін талдауда оның әдіснамалық – ... ... ... негіздерін қарастырғын С. Ғаббасов еңбектерін атап көрсетуге болады. Ол ... ... ... ғылыми нәтижелерге сүйене отырып, когнитивтік даму мен қалыптасу, ... ... ... ішкі жан дүниесін жетілдіруі, оның тіршілік әлеміндегі танымын қалыптастырушы ... ... ... тәрбие деп санайды. Осылайша қалыптасу ұлттық тәрбиенің әдіснамалық негіздерін ... ... ... түсіндіре келіп, халық тәрбиесі мен жаратылыстану ілімдерінің байланыстылық негіздерін ... ... ... білген.
Өткенімізді ... ... ... қарағанда, ұлттық мәдениетіміз бен халқымыздың өз сипатына сай отаншылдық ... ... ... өзегіне айналдырған ерліктері де ұлттық тәрбиені жаһандық деңгейде дамытуға ... ... ... болады. Отаншылдық, ұлтжандылық сезімдер ұлттық үрдістерімізді сақтап қалудың және ... ... ... сана, патриоттық жауапкершілікті қалыптастырудың бірден – бір жолы. Жаһандану ... ... ... патриоттық тәрбие мәселелерін зеттеген ғалым С. Иманбаева: "Қазақстан Республикасының ... ... ... даму жағдайында мектеп оқушыларына патриоттық тәрбие берудің ғылыми – ... ... ... негіздері" тақырыбында жазылған докторлық диссертациясында патриоттық тәрбие берудің ғылыми ... ... ... әдіснамалық негіздерінің аксиологиялық, мәдениеттану, өркениеттілік, жүйелілік, тұлғалық, іс - ... ... ... әлеуметтік тұғырнамасын айқындап, патриотизмнің қалыптасуының тарихи алғышарттарын негіздеген. Сонымен ... ... ... мектеп оқушыларына патриоттық тәрбие берудің мотивациялық-тұлғалық, мазмұндық-когнитивтік, іс-әрекеттік-бағалаушылық құрылымына ... ... ... жүйесін жасауы және сол жүйені мазмұндық негіздеуде жасалған оқу-әдістемелік ... ... ... мен ғылыми-әдістемелік ұсыныстары осы саладағы бүгін жаһандану үрдісі талаптарымен ... ... ... жаңа бағыт.
... ... ... халқының ұлттық тәрбиенің мәні туралы идеялары, оның мақсаттары мен ... ... ... туралы көзқарастары халықтың өткендегі әлеуметтік – экономикалық жағдайларымен де ... ... ... және қоғам дамуындағы тарихи қажеттілігін сипаттайды.
... ... ... Халқымыз адам өміріндегі тәрбиенің маңызын жақсы ... ... ... Бұл түсінік ұлттық тәрбиенің бағыттаушы күші болып саналады. Өйткені ... ... ... бір жағынан, қоғамның ұрпағына қойып отырған талаптарының жүйесін, екінші ... ... ... адамгершілікті бағалау жүйесін қарастырады. Осылардың көмегімен еңбексүйгіштік қасиет тәрбиеленді, ... ... ... тәрбиенің тәжірибесіне бейімдеу үрдісі және оны қоғам өміріне араластыру ... ... ... асты. Ұлттық тәрбиедегі еңбектің мақсаты мен міндеттері проблемасын жан ... ... ... жақты қарастырған ғалым Қ. Шалғынбаева [29,320]. Автордың зерттеулерінде қазақ ... ... ... педагогикасындағы еңбек тәрбиесінің ерекшеліктері, халық педагогикасындағы ұлттық тәрбиенің мақсаты ... ... ... міндеттері халықтың ғасырлар бойы жинақталған еңбек тәжірибесінің маңызы, қалыптасқан ... ... ... дәстүрлері, ұлттық тәрбиенің мақсаты адамзат тіршілігінің бірінші және негізгі ... ... ... еңбек болып саналады деген терең ұғымдық түсініктері анықталған. Халық ... ... ... еңбек тәрбиесінің негізгі мақсаты жас ұрпақты еңбекке, қоғамдық ... ... ... еңбексүйгіштікке тәрбиелеу идеялары мен тәжірибесі екендігі зерттеу мазмұнында көрініс ... ... ... Аталған ғылыми ... ... ... талдау және негіздеу нәтижесінде, жоғары мектепте ұлттық тәрбие беруді ... ... ... қазіргі ұлттық талаптармен кіріктіре оны жүзеге асырудың жолдарын қарастыратын ... ... ... шараларының жүйесін жасау басым қажеттілікті байқатты. Әлемдегі әр халықтың ... ... ... мұраларының түпнамасы – оның ұлттық құндылықтармен мыңғасырлық байланыстығының тұтастығында ... ... ... сөзсіз. Халық педагогикасындағы ұрпақтың жан-жақты дамып-өсуіне, таным кеңістігінің ұлғаюына ... ... ... ықпал жасап келгенін педагогика ғылымы жоққа шығармайды.
... ... ... Этнотәлімдік құндылықтардың тарихи сабақтастығының халық ... ... ... бейнесі – ұрпақ тәрбиесі жөніндегі ата-бабаларымыздың эмпирикалық тәжірибелері. Демек, ... ... ... тәрбие ата-бабаларымыздың көне дәуірден бүгінге дейін жас ұрпақ ... ... ... жалпыадамзаттық құндылықтар мен ұлттық қасиеттер негізінде сапалы білім және ... ... ... тәрбие беру жөніндегі тәжірибелер жиынтығы деп тұжырым беруімізге әкеледі. ... ... ... ойымызша ұлттық тәрбие дүниесін қалыптастырушы екі заңдылық бар деп ... ... ... Бірі - халықтың тәлім-тәрбие жетістіктерінің жалпыадамзаттық таным және ұлттық ... ... ... бірлігі мен тұтастығы, екіншісі – аталған дүниелер синтезінен туындаған ... ... ... – тәсілдер жиынтығы. Ұлттық тәрбие мұраларының көне замандардан бері ... ... ... қилы белестерден өтіп бірде идеологиялық құралдарға айналып, бірде прогрессивтік ... ... ... демократиялық роль атқарып келе жатқанынақарамастан, оның білімтану және тәлімтану ... ... ... арқау болып келе жатқаны шындық.
... ... ... Сонымен жоғарыда талданған зерттеулерге қорытынды жасай отырып, ... ... ... тәрбие берудің педагогикалық маңызы жөніндегі мәселелер Қ. Жарықбаев, С. ... ... ... Ж. Наурызбай, Ш. Беркімбаева, Қ. Бөлеев, С. Ұзақбаева, К. ... ... ... К. Қожахметова, Р. Дүйсембінова, Қ. Шалғымбаева, С. Иманбаева, Ш.Джанзакова, ... ... ... Хасанова және басқа да ғалымдар еңбектерінде қарастырылғанын атап көрсетуге ... ... ... Жаһандану жағдайында ... ... ... тәрбие беруде атап көрсетілген зерттеу жұмыстары осы мәселенің әдіснамалық ... ... ... құрайды.
"Жаһандану", ... ... ... "ұлттық тәрбие", "Жаһандану жағайындағы ұлттық тәрбие" ұғымдарына жасалған талдаулар ... ... ... ұлттық тәрбие берудің мазмұны төмендегі тұрғыда қарастырылады:
- әрбір тұлғаның бойында ... ... ... халқының әдет-ғұрпын, салт – санасын, ұлттық өнерін, дәстүрлерін меңгерте ... ... ... қалыптастыру, оларды тұлға бойына дарыту;
- ұлттық мінез – құлқын, ... ... ... – қасиетін қалыптастыру;
- өз елі алдында жауапкершілігін сезіну;
- мемлекет рәміздеріне, ... ... ... тілге, тарихқа, мәдениетке құрметпен қарау;
- барлық отандастарды ұлты мен конфессиясына ... ... ... олардың салтын, дәстүрін, тарихы мен мәдениетін, тілін құрметтеу;
- ұлттық ... ... ... пен өркениеттік даму үрдісін өзара сабақтастыра отырып тұлғаның бойындағы ... ... ... құндылықтарды қалыптастыруда ұлттық қатынастар жүйесі тұрғысынан – тұлғаның мемлекетке ... ... ... халқына қатынасы (халықтың негізгі менталитетін, құндылық бағдарын, ұлтжандылық көріністерін ... ... ... білуі) негізінде айқындалды.
... ... ... Ұлттық тәрбие берудің ғылыми – теориялық зерттелу бағыттарын кесте ... ... ... ( кесте 1) көрсеттік.
... ... ... Жаһандану жағдайында ұлттық тәрбие беру мазмұнын айқындау барысында ... ... ... тәрбие тәжірибесін зерттеу кезеңдеріне негізделген алыс және жақын шетел ... ... ... мен ойшылдарының практикалық іс – тәжірибелік жүйелері мен берген ... ... ... теориялық-әдіснамалық тұрғыдан саралай келе, біз жаһандану жағдайында ұлттық тәрбие ... ... ... дегеніміз – тұлғаның өркениеттің құндылығы ретінде ұлттық санасы, төл ... ... ... және салт-дәстүрлерінің әлемдік жаһандану үрдісінде рухани қалыптасуы, - деген ... ... ... береміз.
Мемлекеттің ... ... ... әрі өркендеуінің негізгі тұтқасы болатын демократиялық қоғамды құратын парасатты ... ... ... білімді студент тұлғасын дайындауда ұлттық тәлім – тәрбиенің атқаратын ... ... ... зор екені сөзсіз. Озық жетістіктерге негізделген білім нәрімен қатар, ... ... ... тәрбие құндылықтарын бойына сіңірген ұрпақ қана ұлт тағдырын терең ... ... ... болашағын барынша болжайтын қоғам сұраныстарына жауап беретін әлеуметтенген тұлға ... ... ... танылатыны анық. Сонымен, қоғам жүйесін толық түсінетін, қазіргі әлемнің ... ... ... дамуын ғылыми – тәжірибелік тұрғыдан қабылдай алатын студент тұлғасын ... ... ... барысында жүргізілген теориялық және қолданбалы зерттеулер нәтижелері оқу ... ... ... жағдайында ұлттық тәрбие берудің тұжырымдамалық қағидаларын ұсынуға негіз болды. ... ... ...
1.2 Колледж білім алушыларының ... ... ... ұлттық тәрбие берудің маңызды ерекшеліктері
... ... ... Бүгінгі күні жаһандану жағдайында өркениеттіліктің өлшемі, ... ... ... құндылығы ретінде шығармашылық сипаттағы білімнің орны үлкен. Оны өлшем ... ... ... қабылдауымыздың себебі, кез келген мемлекеттің рухани да, әлеуметтік-экономикалық дәрежесі ... ... ... өмір сүретін халықтың білім деңгейі мен меңгерген білім, біліктерін ... ... ... қолдана алуына байланысты. Себебі әлемдегі ғажайып жаңалықтарды өзі білім, ... ... ... шығармашылық құндылық ретінде бағалаумен, оны ізгі мақсаттарға сәйкес қолданып, ... ... ... табумен мүмкін болады.
... ... ... Еліміздегі орта білім беру жүйесінің әлемдік білім беру ... ... ... бағдар тұтуы білімге деген көзқарасты жаңаша тұрғыдан қарастыруды көздейді. ... ... ... сәйкес қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - білімді, бәсекелестік ... ... ... бар, шығармашыл, дербес, ізденімпаз, өзін-өзі жүзеге асыра алатын, жан-жақты ... ... ... жеке тұлға қалыптастыру.
... ... ... Колледж білім алушыларының ақыл-ойы, рухани дамуының негізі – оқылатын ... ... ... мазмұнына, оқу-тәрбие жұмысының мақсатқа сәйкестігі мен меңгеретін ғылыми білімдер ... ... ... шығармашылық сипатына байланысты.
... ... ... Білім беру саласындағы реформалар бір жағынан әлемдік білім беру ... ... ... сай өркендеуге ұмтылса, екінші жағынан ұлттық болмысты қалыптастыру мақсатында ... ... ... құндылықтарға сай өзіндік бет бейнесін сақтауды көздейді.
... ... ... Қазіргі кездегі білім берудің жаңа ... ... ... жағдайында жеке тұлғаның шығармашылық бағыттылығы мен шығармашыл тұлғасын қалыптастыру ... ... ... қызығушылықтың артуы осы міндеттерді шешудің бағдары ретінде қарастырылып отыр.
... ... ... «Парадигма» латын тілінен ... ... ... «үлгі» деген мағынаны білдіреді [30,236]. Ал қазіргі педагогикада ... ... ... берудің концептуальдық моделі ретінде қолданылып келеді. Білім беру парадигмаларының ... ... ... түрлері бар. Кейбір ғалымдар білім беру парадигмаларының көптүрлілігін педагогикалық ... ... ... байланыстырады, адамзат қоғамы көптеген сатылардан: табиғи және репродуктивті–педагогикалық өркениеттен ... ... ... креативті–педагогикалық өркениетке енуде деген пікірлер айтылуда. Бұл педагогикалық өркениет ... ... ... іс-әрекетінің жаңа қырларын аша отырып, кәсіби педагогикалық сапалары мен ... ... ... түбегейлі түрде жаңартуды талап етеді. Бұл ізденістердің жарық жұлдызы ... ... ... педагогикалық парадигма, яғни адамзат қоғамының әлемдік әсер тәсілдерін меңгеруі ... ... ... педагогикалық ой-өріс пен қарым-қатынастың онтологиялық және жеке аспектілерін қамтитын ... ... ... ретінде алға шығады.
... ... ... Антропологиялық, археологиялық мәліметтер бойынша, алғашқы кезеңде «педагогикалық іс-әрекет» ересектер ... ... ... бала өмірінің тұрмыстық қарым-қатынасына негізделді. Қоғамның әрбір мүшесі тіршілігін ... ... ... үшін білім, білік, дағды, өмір сүруге қажетті қатынастарды білуі ... ... ... оны кейінгілерге үйретуін қажет етті. Табиғи педагогика алғашқы қоғамдық ... ... ... сәйкес болды. Табиғат пен адам ақпараттық байланыс ретінде қарым-қатынаста ... ... ... адам еңбек іс-әрекеті нәтижесінде өмір сүру дағдылары қалыптаса бастады, ... ... ... инстинг арқылы реттеліп отырды.
... ... ... Кейінірек жыныстық ерекшеліктер, еңбекке үйрену, дене дамуы мен ... ... ... қызмет ету әрекеттерін меңгеруге байланысты адамзат өзінің даму ... ... ... репродуктивті-педагогикалық өркениетке аяқ басты. Оның ерекше белгісі – арнайы ... ... ... педагогикалық процесс құралдары арқылы іс-тәжірибені «әкеден-балаға» мақсатты түрде үйрету ... ... ... Адамзат қоғамы ақпаратты ұрпақтарына жалғастыру тәсілдерін, біліктері мен білімдерін ... ... ... жаңаша жолдарын іздестіруге, ойлап табуға бет бұра бастады. Алғашқы ... ... ... адамдардың тасқа қоршаған әлем жөніндегі өз түсініктерін бейнелеуі, өмірлік ... ... ... сипаттайтын, оны үйретуде таңбалар мен символдарды пайдалануы адам дамуының ... ... ... сипатын көрсетті.
... ... ... уақытта адамның әлемдік тануы мен өзін-өзі тануындағы қасиеттері «жансыз» ... ... ... алмасып отыр. В.С. Кукушиннің пікірінше, адам мен табиғаттың арасында ... ... ... қабырға» пайда болды, оның өткізгіштігі «ақпараттық тазалық» дәрежесінің әр ... ... ... байланысты [31,97].
... ... ... ақпарат ағымдары мен қорларының қарыштап өсуі адамзат баласын табиғаттан ... ... ... “өлі табиғатпен” қатынасын нығайта түсті десе де болады. Репродуктивті-педагогикалық ... ... ... шеңберінде білім беру өлшемдері мен оның мазмұнына қойылатын талаптарды, ... ... ... өзгерту туралы сөз қозғалды. Ғалымдар адамның космо-био-әлеуметтік феномен ретіндегі ... ... ... сақталуына, оқыту мен тәрбиелеу міндеттеріне көңіл аудару қажеттігіне тоқталады.
... ... ... Дегенмен, табиғи, әсіресе, ... ... ... бастаулардың кейінгі жоспарға қалдырылуы, білім беру мазмұнының тереңдігінен адамда ... ... ... механизмдерінің пайда болуы көрініс берді. Бұл репродуктивті-педагогикалық өркениеттің ішкі ... ... ... таусылып, алға қарай креативті-педагогикалық өркениетке қадам жасау қажеттілігін көрсетеді. ... ... ... «Адам-Космос» жүйесіндегі біртұтас ақпараттық-энергетикалық механизмдерді игеру қажеттілігіне орай, ... ... ... мәдениеттің дамитындығын болжауға болады. Мұның нәтижесінде «Адам-Адам» жүйесіндегі түрлі ... ... ... қайшылықтар шешіліп, «Адам-Табиғат» жүйесінің экологиялық жайлы формалары түзіледі.
... ... ... «Креативті-педагогикалық өркениет кезінде субъект-объект ... ... ... адамзат тәрбиесінің біртұтастығы, инновациялық тәжірибені бағалау мен талдау арқылы ... ... ... индивидті табиғи педагогикалық іс-әрекетке әкеледі. Іс-шаралар педагогикасы тұрмыстық падагогикасына ... ... ... береді. Философиялық түсініктегі “шығармашылық мектеп” кезеңі басталады»,-дейді В.С. Кукушин. ... ... ... білім беру парадигмаларының бірінен-бірі артық, не қалыс қалған түрлері ... ... ... Олар өз кезеңіндегі әлемді түсіну мен педагогикалық нысандардың мәні, ... ... ... процесінің құрылымына байланысты болады.
... ... ... “Парадигма” ұғымының енуі Бергманның және оны терең талдау, ... ... ... философ Т. Кунт есімдерімен байланысты. Т. Кунт парадигма идеясын ... ... ... дамуының кезеңдерін анықтауда пайдаланды. Парадигма – ғылым дамуының негізгі ... ... ... бірлігі ретінде түсіндіріледі. Т. Кунт бойынша, ғылыми білім дамуы ... ... ... сызба бойынша жүреді: қалыпты ғылым ... ... ... ғылымдағы ауытқушылық ... ... ... ... ... ... ғылымдағы тоқырау ... ... ... ... ... ... парадигма (альтрнативті теориялар бәсекелестігі және бұрынғы парадигманың ауысуы) ғылыми ... ... ... қайтадан ... ... ... қалыпты және одан әрі ... ... ... жаңа тарауы.
... ... ... – ғылым дамуының белгілі бір кезеңдерінде ғылыми қоғамның қабылдаған ... ... ... және теориялық қағидаларының жиынтығы, ғылыми зерттеудің үлгісі, стандарты, зерттеу ... ... ... болжамдар мен ғылыми міндеттердің жиынтық үлгісі ретіндегі көрінісі[32,253].
... ... ... А.Е. Әбілқасымова пікірінше, қазіргі ... ... ... «білімді адам» (білім, білік, дағдыны меңгерген) парадигмасының «өмірлік іс-әрекеттерге ... ... ... адам» парадигмасына ауысуда, яғни белсенді, шығармашылық ой-санасы қалыптасқан, өзін-өзі ... ... ... интеллектуалдық тұрғыда өзін жетілдіретін адамның қалыптасуы [33,78].
... ... ... Ш. Таубаева өз зерттеулерінде «парадигма» ... ... ... философиялық, педагогикалық, психологиялық тұрғыда саралануын ... ... ... [34,38], ол жалпы орта білім беру жүйесінің даму тенденциялары ... ... ... дамуының «Мәдениет – Білім – Тарих» атты микропарадигмасы, педагогика ... ... ... мен білім берудің қалыптасушы жаңа әдіснамасы аясындағы білім берудің ... ... ... парадигмасы пәнаралық түсінігі тұрғысынан мұғалімнің зерттеушілік мәдениетінің теориялық - ... ... ... негіздерін айқындайтын бағыттар ретінде ашып көрсетеді.
... ... ... Парадигма мәтінінде зерттеушілік қана емес, практикалық ... ... ... міндеттердің шешімін табу мақсатында қолданылатын модель және де әсіресе, ... ... ... мәселеге де тұрақты түрде ден қоятындығын атап өтпеуге болмайды. ... ... ... байланысты білім беру стратегиясы немесе базалық модель ретінде оқыту ... ... ... жобалауға көзқарас, негіз, идея мәнінде түсіндірілетін білім беру (тәрбиелеу) ... ... ... ұғымы қолданылады.
... ... ... өзге ғылыми түсініктерден ажыратылатын, өзінің педагогикалық дербес құқығына ... ... ... екендігі жөнінде пікірлер айтылуда. Осы көзқарасқа сәйкес, парадигма ... ... ... екі түрлі ұғымды анықтау үшін керек: біріншіден, парадигманы классикалық ... ... ... жалпы ғылыми түсініктерді ұғынуға бағытталған ғылыми әрекет, зерттеу нормалары, ... ... ... стандарттары жиынтығы ретінде түсіну; екіншіден, «білім беру (тәрбиелік) парадигмасы ... ... ... Өзіндік дербес түсінік «құқығын» жүзеге асыра отырып, парадигмалардың мынадай ... ... ... ажыратылады: қалыптастырушы және ізгіліктіліктік, жеке тұлғалық және рухани бағдарланған, ... ... ... гуманитарлық және эзотериялық, авторитарлық, дәстүрді-қалыптастырушылық, дәстүрлі–дамытушылық, рухани және зиялылық, ... ... ... андрагогикалық, акмеологиялық және коммуникативтік және т.б. Осыған байланысты жоғарыда ... ... ... келтірілген педагогикалық түсініктің полипарадигмалығы немесе парадигмалық ауысуы жөніндегі кең ... ... ... пікірлердің астарында, әдетте, ғылым парадигмасы жайына емес, білім беру ... ... ... туралы түсініктер болады деген пікірлерді толық құптаймыз.
... ... ... Ұлттық тәрбиенің түп төркіні ... ... ... педагогикасымен байланысып жатқандықтан, ол халықтың рухани әрекетінің барлық саласын ... ... ... «Қазіргі қоғамның жаңаруында 2030 бағытына сәйкес әрбір ұрпақтың жеке ... ... ... болып қалыптасуында ұлттық тәрбие шешуші фактор болуы заңдылық» [35,6] ... ... ... деп, Елбасы өз жолдауында нақтылағанындай, қазіргі заманның жаһандану сипатымен ... ... ... адамның ұлттық қасиетін қалыптастырудың ең тиімді мүмкіндіктерін, жолдарын зерттеу, ... ... ... өзекті мәселелердің бірі. Қоғам жаңарған сайын адам да ... ... ... түседі, оның мінез-құлқы да жаңарып отырады. Ол заңды да. ... ... ... және әлеуметтік табыстардың түп қазығы жаһандану сипатындағы моральдық және ... ... ... сипатында екендігі түсінікті. Білім берумен қатар, қоғамға адал, арлы ... ... ... мол адам тәрбиелеу оқу орындарының міндеті. Осы жолда ұлттық ... ... ... негіздеп, білім беру сипатының жолдарын айқындап алғанымыз жөн. ... ... ... тәрбиелік білім беру ғасырлар бойы жалғасқан мол халықтық мұра ... ... ... тәлім-тәрбие негіздері қайта қаралып, ғылыми сипатқа ие болу деген ... ... ... болуы тиіс. Оның басты түйіні халық ауыз әдебиетінің түрлері ... ... ... аңыз-әңгімелерінде, ертегілерінде, батырлық жырларда, ғибраты мол би-шешендердің нақыл сөздері ... ... ... тәрбиелік ой-пікірлерінде жатыр. «Әрбір ұлттың баласы өз ұлтының ... ... ... өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы сол ... ... ... тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті» [36,56], - деп, кезінде ... ... ... М. Жұмабаев айтып өткеніндей, ұлт тәрбиесін білім алушыға дұрыс ... ... ... бере білсек, бүгінде белең алып жатқан жастар арасындағы келеңсіз ... ... ... арылуға жол салған болар едік. Дегенмен де, еліміз тәуелсіздік ... ... ... кейін қазақша оқытатын мектептер көптеп ашылып, жастарға сапалы білім ... ... ... саналы тәрбие беру ісімен айналысу жағы дұрыс жолға қойылуда. ... ... ... білім ең алдымен ұлттың игілігіне, одан әрі адамзаттың, жеке ... ... ... игілігіне бағытталуы тиіс. Ұлттық білімнің өзектілігі де осында. Ұлттық ... ... ... беру жүйесінің негізі болып педагогикалық дәстүр, білім беру дәстүрі, ... ... ... ғасырлар бойы қалыптасқан біздің бойымыздағы құндылықтарымыз саналады. Яғни, нағыз ... ... ... та, педагогика да халықтың өз ішінде жатыр. Сондықтан ... ... ... ұлттық тәрбиені білім алушы жастардың бойына сіңіру – біздің ... ... ... міндетіміз.
Адамның ... ... ... қандай да қасиеттер, мейлі жақсы, мейлі жаман болсын ол ... ... ... білім-парасаты, инабаттылық, кісілік мінез, еңбек дағдысы, – бәрі-бәрі үлгі-өнегені ... ... ... арқылы жұқпақ. Оның негізі ұлттық тәрбие беруде. Бұрынырақта ... ... ... баласын тәрбиелеу мақсатында адамның өмірі мағыналы болсын деп, ұлы ... ... ... қасына қосып қойып, солардың қасында жүру арқылы, аталы сөздерін ... ... ... өсу арқылы тәлім-тәрбие үйренуге ықпал еткен. Сондай адамдардан тәрбие ... ... ... адамдардың біразы кейіннен халқымыздың біртуар азаматы болып ержетіп отырған. ... ... ... ел ісі де осындай жастардың қолына өтіп отырған. Жалпы ... ... ... кездегі мәселе халыққа, яғни, ұрпаққа ұлттық тәрбиені қалай береміз, ... ... ... қалай ұйымдастырса болады және оған деген біздің зиялы қауым ... ... ... ой-пікір, тұжырымдамалары қандай? Міне, осы сияқты сұрақтарға жауап іздеп ... ... ... Алдымен, тәрбие ... ... ... ұғымға тоқтала кетсек. Тәрбие – жеке адамдардың тұлғалық қасиеттерін ... ... ... үшін мақсатты түрде жүргізілетін қоғамдық өмірдегі ең басты әрекет. ... ... ... тұлғаны өмірге бейімдеп, жан-жақты дамыта даярлау үшін бұл қасиетті ... ... ... жеке адам, ұжым, топ, жалпы әлеумет жауапкершілікпен қатысады. Тәрбиеге ... ... ... халық тәжірибелері (халық педагогикасы), әдебиет, өнер, кино, радио, теледидар, ... ... ... мүмкіндіктері пайдаланылады. Тәрбие тәжірибелерінің негізгі тірегі – ұлттық тәрбие. ... ... ... отбасында ұлттық тәрбие ана құрсағынан басталып, адамды өмір бойы ... ... ... оны ол дүниеге шығарып салумен аяқталатын әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер ... ... ... жүргізіліп, іс-әрекеттер мен қарым-қатынастар арқылы жүзеге асады. Ұлттық тәрбиені ... ... ... барысында балаға берілетін ұлттық психологияның құрылымдық элементтерінің күрделі әрі ... ... ... бірі – ұлттық мінез-құлық болып табылады. Жастарға халықтың қоғамдық-өндірістік ... ... ... арқылы тарихи тұрғыда қалыптасқан әдеттердің жиынтығы мен еліміздегі басқа ... ... ... да ұлттық мінезін мәдениеті мен тұрмысынан, әдет-ғұрып, салт-дәстүрлерінен байқату ... ... ... оқытылады.
Ұлттық ... ... ... жастарға өз ұлтының әлеуметтік мәнін түсінуі, ұлтаралық қатынастарда қандай ... ... ... ие екендігін, жалпы адамзат дамуында қандай үлесі бар екендігін ... ... ... отырып, әрі өзге халықтармен бірдей бостандықта өмір сүруін және ... ... ... жағдайларды жете түсіндіру қарастырылады. Сонымен бірге, қазір жаһандану жағдайында ... ... ... мінезінде бұзылу қаупі бар, олардың бірсыпырасының әрекеттері ұлттық психологиядан ... ... ... бара жатқандары байқалады. Сезім адамның тіршілік қажетіне, өзара қарым-қатынасына ... ... ... түрлі формада көрінетінін сезіндіріп, оның түрлерін, ұлттық сезімді, адамның ... ... ... деген сүйіспеншілік сезімдерін жастарға кең түрде мағлұмат бере отырып ... ... ... қарастырылады.
Көңіл-күй ... ... ... барлық толғаныс тебіреністері мен әрекетіне өң беретін біршама ұзақ ... ... ... күй екендігі белгілі. Жалпы, қазақ халқына тән өзіндік көңіл-күйдің ... ... ... жете тоқталып, оның басқа халықтардан ерекшелеп тұратын қасиеттерін ашып ... ... ... қарастырылады. Мәселен, қуанышты, ашулы, жайбарақат көңіл-күйлері т.с.с.
... ... ... Жастардың ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар ... ... ... тұлғалық дамуының негізгі параметрлері – оның жалпыадамзаттық құндылықтарға бағытталуы, ... ... ... зиялылық, белсенділік, жеке басының намыс сезімі, ой-пікіріндегі тәуелсіздігі т.б. ... ... ... тұлғалық кәсіби сапаларды түсіндірумен қатар, оның әлеуметтік деңгейі ... ... ... біліктілігін қалыптастыратын сапалардың мәнін ашу.
... ... ... Әр адамды басқалардан айқындап, ерекшелеп тұратын жеке ... ... ... бөлек, тұлғалық ерекшеліктері болады. Ондай ерекшеліктерге сенім, дүниетаным, мұрат, ... ... ... қызығу, түрткі, қабілет, талғам, көзқарас тағы басқа қасиеттер жатады. ... ... ... бойындағы әр түрлі осы тәріздес ерекшеліктерге тоқталып, оның саналы ... ... ... тәрбиелі азамат болудағы алар орны жайлы кеңінен ашып, мән-маңызын ... ... ... қарастырылған.
Ұлттық ... ... ... сана ұлттық дүниетанымға негізделеді. Ал, ұлттық дүниетаным дұрыс таным-түсінік ... ... ... өріс жайып, ұлттық дәстүр арқылы өз болмысын танытады. Өз ... ... ... деген құрметтің көрсеткіші – ұлттық сана-сезімнің қалыптасу деңгейіне байланысты. ... ... ... ұлттық сана төмен болса, халық халықтық қасиетінен айрылып, мылқау ... ... ... айналатынын түсіндіре отырып, оның алдын алу жайы және оны ... ... ... тәрбиелеу көзделеді.
... ... ... таңда біздің еліміздің көркейіп, өркениетті елдердің қатарына қосылып, халықаралық ... ... ... шығуымыз үшін ұлтжанды, отансүйгіш ұрпақ тәрбиелеуіміз қажет. Басты міндетіміз ... ... ... колледж қабырғасында – рухани және әлеуметтік, адамгершілік дүниесі бай, ... ... ... шығармашылық ойлау қабілеті мен ұлттық дүниетанымдық мәдениеті жетілген зерделі ... ... ... қалыптастыру. Сондықтан да, Отанымыздың болашақ дамуына үлес қосатын ұлтжандылыққа, ... ... ... тәрбиелеу. Ұлтжандылық дегеніміз – адамның өзінің араласқан белгілі бір ... ... ... мәдени және әлеуметтік ортасына – Отанына деген аса терең ... ... ... Ұлтжандылыққа тәрбиелей отырып, жастардың азаматтық санасын қалыптастыру, білім алушылардың ... ... ... білімдерін жетілдіруге, өз азаматтық құқықтары мен міндеттерін, туған жердің, ... ... ... елдің табиғатын аялай білу сезімін қалыптастыра білуге тәрбиелейміз.
... ... ... Отансүйгіштік – азаматтық санамен ... ... ... қасиет. Жастардың азаматтық санасын біліммен қаруландыра отырып, аға ұрпақтың ... ... ... мәдени-тәлім мұраларынан сусындаған, туған жері мен елінің рухани-материалдық, мәдени ... ... ... бойына сіңіре отырып, ақыл мен парасаттылығы жетілген, ұлтжанды, саналы ... ... ... тәрбиелеу жолға қойылады.
... ... ... Ұлттық рухты үнемі ұлықтап жүретін қазақтың тәлім-тәрбиесінің қайнар көзі ... ... ... тереңнен басталады. Ұлттық тәрбие алған ұрпақтың дені сау, ... ... ... білімді, ұлтжанды, еңбекқор, кішіпейіл болып өседі. Халықтың өмірін, рухын ... ... ... тілдерінен тұратын ішкі заңдары, оның ұлттық мінезін, болмысын таныту ... ... ... таңда жастарымыздың тәрбиесіне берер пайдасы мол. Ұлттық тәрбие берудегі ... ... ... тетіктерін айырып, білім беру үрдісіне ендіру жолын дұрыстау – ... ... ... күндегі елеулі мәселелердің бірі. Ол тетіктерге біріншіден – мемлекетшілдік ... ... ... дамыту, оны ұлттық тәрбиемен ұштастыру, сөйтіп, алдымен отаншылдық рухын ... ... ... керектігін айта кету қажет. Ұлттың мәңгілік болуы оның уақытқа ... ... ... және ұлттың мәңгілік болуы халқын, жерін, елін сүйетін азаматтарды ... ... ... тәрбиелеуде болмақ. Сондықтан да, жаңа ғасырды жақсы қарқынмен бастап ... ... ... жатқан егеменді еліміздің болашағы үшін саналы да, ұлтжанды ұрпақты ... ... ... ұлттық сипатын жандырып, дамыту жолында ұлттық болмысты қалыптастыру жолын ... ... ... жөн. Өркениетке қадам басқан тұстағы оның алғышарттарының бірі ұлттық ... ... ... мен сапалы білім беру болып табылады. Себебі, жастарға ұлттық ... ... ... негізінде жан-жақты тәрбие беру – сол өркениетке жету жолындағы ... ... ... кепілі. Біз – жаңадан аяғына тұрып келе жатқан дамушы ... ... ... Егер де, қазіргі жағдайымыз бен күш-қуатымызды білім-білік пен рухы ... ... ... жастарды отаншыл етіп тәрбиелер өнегелі білім беру жолына негіздегеніміз ... ... ... Бұл жайында еліміздің ертеңі – жастарымыздың өмірден өз ... ... ... тауып, қарым-қабілеттерін шыңдап, әлеуетін анықтап, танытуына барынша жағдай жасау ... ... ... екендігі туралы Елбасы өзінің халыққа жолдауында да ашық айтқан ... ... ... Мұның өзі жастарды қоғамда белсенділігін арттыруға, олардың бойында ұлттық ... ... ... мен отаншылдық қасиеттердің дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуы үшін ... ... ... ақ жол тәрізді, рухты демеп отыратынына септігін тигізбек. Біз ... ... ... тәрбиелегенде шынайы отаншылдарды тәрбиелеуді естен шығармағанымыз жөн, себебі, солар ... ... ... еліне игілікті істер тындырып ауқымды үлес қоса алады. Жалпы, ... ... ... ұрпақтың қамын бүгін ойлау – аға ұрпақ борышы.
... ... ... Егемендік алып, тәуелсіз ел ... ... ... тұста біз тәрбие процесін ұлттар мен халықтардың, тайпалар мен ... ... ... ғасырлар бойы қалыптасқан этностық белгі-қасиеттеріне, салт-санасына, дәстүрлеріне негіздеуге ден ... ... ... халықтардың өткен тарихы мен салт-дәстүрлерін жаңғыртып, тәлім-тәрбиелік істерін қазіргі ... ... ... талабына сай қайта құруға бет бұруымыз – әлеуметтік өмір ... ... ... туындап отырған мәселе. Бұлар этнопедагогикалық зерттеулерде ұлттық тәлім-тәрбие істерінің ... ... ... тереңдетіп, объективті түрде шындықтың бетін ашып көрсетеді. Ал, біз ... ... ... отырған ұлттық тәрбиелік білім беру – жаңа сипатта білім ... ... ... бағдарламасында зерттеліп келе жатқан ғылыми сала.
... ... ... Ұлттық тәрбиелік білім беру болашағымыздың рухани ... ... ... қамтамасыз етеді. Оның тарихи қырын қарастыру туралы мәселенің қажеттілігі ... ... ... тұрғыда айқындалады.
... ... ... халқының тәрбиесіндегі адами құндылықтарды меңгеріп, өз бойына ұлттық ... ... ... сіңіріп, жаһандану үрдісіндегі даму сипатын түсіндіре білім беру, әлемдік ... ... ... хабары бар, ұлттық мазмұнды білім алған болашағымызды белең алған ... ... ... қылықтардан арылтудың бірден бір жолы. «Әлемдік тәжірибеде мойындалған ... ... ... ақиқат бар. Ол – ел болудың биік мағыналы ұғым ... ... ... Оның іргетасы – мемлекет, анығырағы ұлттық мемлекет. Әділіне көшсек, ... ... ... мемлекет құрған ел ғана әлемдік көшке ілесе алады, өзіндік ... ... ... бар өркениет жасай алады, өз кезегінде өркениет жасай алған ... ... ... ғана басқа өркениетті елдермен терезесі теңесе алады. Олай болса, ... ... ... тап бүгінгі болмысы мен әлемдік кеңістіктен өз орнын табуға ... ... ... мемлекетшілдік бастаулары деп айтуға толық негіз бар. Ресейге отар ... ... ... болып тұрғанымызда «туған ұлт», «ұлттық», «ұлтшылдық», «ұлттық идея», ұлттық ... ... ... «ұлттық тәрбие» мәселесі туралы сөз қозғау мүмкін болмады. Өйткені, ... ... ... жайында сөз қозғау отарлаушы елдің «жасампаз» интернационалистік идеологиясына қарсы ... ... ... деп есептелетін. Қазір уақыт өзгерді, заман басқа, уақыт сұранысына ... ... ... беретін талап та басқа» [22,12], - деп, академик ... ... ... Піралиев айтып өткеніндей, бүгіндегі ұлттық мәселеге заманауи сипатта қарауға, ... ... ... зор мүмкіндік бар.
... ... ... Атам заманнан жалғасып, ар-ұжданымызға ұялаған, қанымызға сіңген қастерлі қазақ ... ... ... ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын мұра ретінде кейінгі ұрпаққа қалдыру – бәріміздің ... ... ... борышымыз. Ұрпақ тәрбиесіне айрықша мән берген ата-бабамыз асыл сөздің ... ... ... сәби жүрегін тербеп, ой-санасын игі адамгершілікке жетелей білген дана ... ... ... Сондықтан кең байтақ ата жұрттан ертеден жас буынға жалғасып ... ... ... ар-ұят сақтау, мейірімді, шарапатты болу салтанатын ұғындыра білген. Адамдар ... ... ... арасында тату, кішіпейіл, қатынастарды қамтып тәрбиелеудің жөн екендігіне ежелден-ақ ... ... ... қойған.
Ұлттық ... ... ... білім жас ұрпақты әсемдікті игеруге, сұлулықты сезініп, қастерлей білуге, ... ... ... өз бойына дарыта білуге, яғни, эстетикалық тәрбие бере білуге, ... ... ... бастысы рухани даму сипатына жетелейді. Ұлттық тәрбиелік білім ... ... ... арқылы, жас өскелең ұрпақты халықтың тұрмыс-салты, әдет-ғұрпымен таныстырып, адамның ... ... ... сезімін, жан дүниесін түсіне білуге бағыттауға ұмтыламыз. Жастардың айнала ... ... ... ортадағы сұлулыққа ерекше әсерленуін, көз алдында болып жатқан түрлі ... ... ... мен табиғат сұлулылығын сезінуін, түсінуін, оны бағалап, танымдық, қызығушылық ... ... ... қалыптастыруға негіздейтін – осы ұлттық тәрбие. Жас ұрпақты елжандылыққа ... ... ... тағылымды тәлім – ұлттық рухта тәрбиелеу мен оқыту. Ұлттық ... ... ... білім алған жеткіншек ұлттық тұлға болып қалыптасып шығады. Ұлттық ... ... ... берудің өзі – ұлттық қауіпсіздік пен мәдениеттің құрамдас бөлігі. ... ... ... ұлттық білім берудің құндылығы толығымен саяси күрес, қалыптасқан дәстүрлермен, ... ... ... дамумен, отандық және батыстық ғылымның бірігу дәрежесінен көрініп, анықталған. ... ... ... сан ғасырлардан келе жатқан ұлттық мұрасын оқу-тәрбие ісімен сабақтастыра ... ... ... тәрбиелеу, ұмыт қалған салт-дәстүр, ұлттық ерекшелігімізді насихаттап, олардың бойына ... ... ... психологияны қалыптастыру – әрбір ұстаздың міндеті.
... ... ... Ұлттық тәрбиенің ғылыми-теориялық негіздерін анықтау үшін ... ... ... өзіндік ерекшеліктерін ескеру қажет. Академик Г.Н. Волковтың анықтамасы бойынша, ... ... ... ерекшеліктерге мыналар жатады: «Ұлттық тәрбиенің адам баласының дүниеге келген ... ... ... бастап бірге жасап келуі (қоғамды құру, қоршаған ортаны, табиғатты, ... ... ... икемдеп игеруде еңбек тәрбиесінің алғашқы адамдар өмірінде де басты ... ... ... атқарады) [19,120]. Тәрбиенің басқа түрлерінің кейін тууы, бұл – ... ... ... тәрбие жөніндегі қағидаларының өмірлік тәжірибеге негізделген эмпирикалық білім болып ... ... ... Оның ұлттар мен ұлыстардың жазу мәдениеті шықпай тұрған кезінде ... ... ... болып, халық арасында ауызша тарауы, сондықтан да оны шығарушы ... ... ... аты-жөні халық жадында сақталмай, бүкіл халықтық мұраға айналып кетуі, ... ... ... ұрпақ тәрбиелеудегі озық тәжірибелері мен ой-түйіндері сол халықтың ой-тілегімен, ... ... ... ұштасып келгендіктен, озық үлгілерінің сақталып, ал тозығының біртіндеп тәрбие ... ... ... шығып қалуы. Халық педагогикасы өнерге, еңбекке негізделгендіктен, үнемі жетілу, ... ... ... үстінде болуы; сондай-ақ, халық педагогикасының ғылыми жүйеге, теорияға емес, ... ... ... бас тәрбиесінің үлгілеріне және оның нәтижелеріне қарай құрылып, тәрбие ... ... ... ғасырлар бойы жалғасып келуі, алған тәрбие түрлерінің қоғамда бөлінбей, ... ... ... түрде берілуі»
... ... ... боламын десең, бесігіңді түзе» деп дана М. Әуезов айтпақшы, ... ... ... бәсекеге қабілетті талап еткен қоғамда жас ұрпақты сол қоғам ... ... ... сай білім нәрімен сусындатып, сол қоғам мүддесіне лайықты, оның ... ... ... өтерлік, елін, жерін, халқын көзінің қарашығындай қорғайтын ұлтжанды, отаншыл ... ... ... етіп тәрбиелеу көзделетіні баршамызға мәлім. Сол себепті тәуелсіз еліміздің ... ... ... кемеңгерлерін заман талабына сай етіп тәрбиелеу өз өмірін ұрпақ ... ... ... арнаған әр ұстаздың парызы болып табылады [37,6].
... ... ... Білім мен тәрбие – егіз ... ... ... Осы екі ұғым ажырамай қарастырылғанда ғана өздерінің толық мақсатын ... ... ... алады. Сонда «Бұл ұғымдардың мақсаты, көздеген нысанасы қандай?» деген ... ... ... туындайтыны даусыз. Бұл ұғымдардың мақсатты нысанасы – адам, оның ... ... ... орны, тыныс-тіршілігі. Білім мен тәрбиенің қатар жүруі – «адам» ... ... ... тұлғаны жан-жақты, тәрбиелі, білімдар етіп қалыптастырудың басты шарты. Орыс ... ... ... Л. Толстой «Тәрбие мен білім ажырағысыз. Білім бермей тәрбиелеу ... ... ... емес, ал білім тәрбие арқылы бойға сіңеді» десе, ұлы ... ... ... Әбунасыр әл Фараби «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие ... ... ... керек, тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы, ол ... ... ... оның өміріне апат әкеледі» деп жеке тұлғаның қалыптасуына осы ... ... ... ұғымның қаншалықты қажет екенін нақты дәлелдермен айтып өткен. Бұл ... ... ... сөздер ұстаздар мойнында үлкен жауапкершіліктің бар екенін, осы қасиеттерді ... ... ... ұрпақтың бойына қалыптастыра білу керек екенін көрсетеді.
Тәрбие адам етеді,
Тәрбиесіздік ... ... ... етеді.
Шынында, ... ... ... баласының бойына біткен қасиет атаулының барлық нышаны біздің әрқайсысымызға ... ... ... бірақ әрқашан қуанышқа бөленіп ақжарқын күйде жүре бермейміз, сондықтан ... ... ... уақытта кемшілік те жіберіп аламыз. Ол үшін өзімізді-өзіміз тәрбиелеуіміз ... ... ... Сонау ерте ... ... ... бері адамдар өзін-өзі тәрбиелеу мәселесіне ой жүгіртіп, тәрбие ісіне ... ... ... іздеген. Еліміздің болашағы ұрпақ тәрбиесіне тікелей байланысты. Бүгінгі таңда ... ... ... ұрпақты болашақ қоғамның тұлғасы етіп тәрбиелеу, оның білім алып ... ... ... сүруіне қажетті де қолайлы жағдай туғызу, жастардың рухани байлығы ... ... ... мәдениеттілігін жетілдіру, іскерлігі мен білімділігін арттыру қоғамның міндеті болып ... ... ... Тәрбие – ... ... ... ғасырлар бойы жинақталған ізгі қасиеттерін жас ұрпақтың бойына сіңіру, ... ... ... қоршаған ортадағы қарым-қатынасын, өмірге деген көзқарасын қалыптастыру. Ал тәрбиенің ... ... ... мақсаты – дені сау, ұлттық сана-сезімі, рухани ойлау дәрежесі ... ... ... мәдениетті, ар-ожданы мол, іскер, бойында игі қасиеттер қалыптасқан адам ... ... ... Жалпы оқушылардың өмірінде мектептегі тәрбиенің рөлі зор. Мектептегі басты ... ... ... ұстаздың міндеті тек білім беру ғана емес, сонымен қатар ... ... ... оқушының жүрегіне жол тауып, оларды тәлім-тәрбиемен сусындату болып табылады. ... ... ... тұрғыда тәрбиенің мынадай құралдарын қолданғанымыз жөн: сөз, өнер, ойын, ... ... ... орта, еңбек құралдары, спорт. Әсіресе сөз бен әлеуметтік ортаның ... ... ... айрықша. Себебі сөз әрдайым көңіл құлпын ашатын кілт боп ... ... ... яғни оқушыға кейде сын көзбен қарап, қоғамдық пікір айта ... ... ... талап қойып, болашаққа ұмтылуға сендірсек, келешекте абзал азамат шығары ... ... ... Атам заманнан ... ... ... ар-ұжданымызға ұялаған, қанымызға сіңген қастерлі қазақ салтын ұрпақтан-ұрпаққа жалғасатын ... ... ... ретінде кейінгі ұрпаққа қалдыру – бәріміздің де борышымыз. Ұрпақ ... ... ... айрықша мән берген ата-бабамыз асыл сөздің кестесімен сәби жүрегін ... ... ... ой-санасын игі адамгершілікке жетелей білген дана халық. Сондықтан кең ... ... ... ата жұрттан ертеден жас буынға жалғасып келген ар-ұят сақтау, ... ... ... шарапатты болу салтанатын ұғындыра білген. Адамдар өздерінің арасында тату, ... ... ... қатынастарды қамтып тәрбиелеудің жөн екендігіне ежелден-ақ ден қойған.
... ... ... Әлемдегі әр ұлттың көне ... ... ... келе жатқан өзіндік салт-дәстүрлері мен рухани-мәдени құндылықтары, ұлттық тәлім-тәрбие ... ... ... бар. Осы орайда, көрнекті чуваш ғалымы Г.Н. Волковтың «Ұлт ... ... ... ғұмыр кешсе, тәрбие онымен бірге дамиды» деген тұжырымы еске ... ... ... Демек, ұлттық ... ... ... туралы тәлімдік ой-тұжырымдар аталмыш жетекші идеялар мен тәжірибелерге сүйенері ... ... ... Халық педагогикасындағы салт-дәстүрлердің қолданылу аясы туралы бірқатар ғалымдар еңбектерінде ... ... ... Салт-дәстүр сипатын ұлт тәрбиесінің негізі, инабаттылықтың бастауы ретінде ... ... ... ғалымдар еңбектерінде жан-жақты сараланған. Түркімен ғалымы К.Піралиев «ұлт тәрбиесінің ... ... ... өзегі инабаттылықтан бастау алу керек» екенін қадап айтады [22,215]. ... ... ... ғалым К. Оразбекова «инабаттылық иірімі жеке тұлға тәрбиесінің қайнар ... ... ... болуы керек» екеніне назар аударды [27,154].
... ... ... Ұлттық тәрбиелік қасиетінің ұрпақ бойында қалыптасуы ... ... ... өзі қоршаған ортасындағы түрлі қарым-қатынастардың ықпалына байланысты деуімізге негіз ... ... ... Себебі, әр халықтың өсіп келе жатқан ұрпағына ең алдымен ... ... ... үлкен талабы – оның шынайы адам болып қалыптасуы дегенге ... ... ... Осыған байланысты, Ә. Садуақасовтың зерттеуіндегі «әулет дәстүрінің» негізгі өзегі ... ... ... мағынасында адамгершілік қасиеттердің негізгі арнасы болуы керек» деген тұжырымы, ... ... ... жағдайда инабаттылық жағдаяттармен тұспалдасып тұр.
... ... ... Қазіргі кезде ата-бабамыздың бойымызға сіңірген ұлттық тәрбиесіне ... ... ... деңгейінде көңіл бөлінбейді деп айтуға болады. Оған бір жағынан, ... ... ... таңдағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың даму ықпалының жастарға әсерін ескерсек, екінші ... ... ... саяси ықпалдың жастар тәрбиесіне дұрыс ден қоя білмеуі тұрғысынан ... ... ... болады. Кеңес үкіметі күйрегеннен кейін ұзақ жылдар енгізген тәрбие ... ... ... құрту мақсатында шетелдік идеология өз ықпалын жүргізуге кірісті. Ал ... ... ... өзінің үрдісінен, ата-дәстүрінен жеріп, «демократия» деп, ұл-қыздардың өктем, өрескел ... ... ... ашық-шашық киінуі, келіссіз боянуы, ішімдікпен, шылыммен, есірткімен әуестенуі демократияның ... ... ... әкелген жағымсыз жақтары екені баршаға мәлім. Ақпарат ғасырының дамуына ... ... ... болатын азаматтық қоғам құру барысында, дамыған батыстық мемлекеттердің ең ... ... ... ел ішіндегі саясатқа араласары сөзсіз. Даму бағытын жаңа айқындап, ... ... ... жоспарларын енді ғана іске асыра бастаған жас мемлекет –экономикасы ... ... ... дамыған мемлекеттер үшін, өз саясатын жүргізуге қолайлы аймақ болып ... ... ... тарихта жаңалық емес. Олар қызды ардан, ұлды намыстан айырып ... ... ... жат, ұятты істерге итермелеп санасын уландыруда. Қазір демократия деп ... ... ... ақпарат құралдары арқылы ұлттық дәстүрімізді бұзатын қолайсыз хабарлар көп ... ... ... Еліміздің табиғатында жоқ бұл ақпарат ағынын тезге салу демократия ... ... ... қайшы деп екпірін ұғым тарататындар бар. Демократия ойға келгенді ... ... ... емес, ол егеменді елді дамытуға бағытталуы керек. Оның көмескі ... ... ... тосқауыл қойған дұрыс болар еді. Сондықтан, жастарымыз алды-артын бажайлап, ... ... ... ойлап, өзінің ұлттық негізгі салтына сәйкес салмақтап, дұрысын бойына ... ... ... байсалды, байыпты болғаны жөн. Өйткені, көп ұлтты еліміздегі қазақтар ... ... ... демократияның маңызды өлшемі — ұлттық құндылықтар екені сөзсіз.
... ... ... Жалпы білім беру процесінде ... ... ... мен оқытуды қатар алып жүру колледждің білім алушысын рухани ... ... ... дамыта отырып, кәсібилілікке жетелейді. Осы тұрғыдан алып қарағанда тәрбиенің ... ... ... шарт екенін түсінуіміз керек, өйткені тек тәрбиені, ұлттық құндылықтарды ... ... ... терең сіңірген, рухани байлығы дамыған адамнан нәтижелі еңбек, кәсіби ... ... ... күтуге болады. Тәрбие мен оқу арнаулы орта оқу ... ... ... оқылатын оқу курстарының негізгі мақсаты болғанымен, оның ішінде ұлттық ... ... ... қосар үлесі мол, себебі, ұлттық тәрбие – тұлғаның тілін ... ... ... дінін қастерлеуге, ділін қалыптастыруға, әдет-ғұрып, салт-дәстүрге бейімдеуге ұлттық құндылық ... ... ... үйренуге, бүгінгі күн талабындағы жетістіктерді нақты жағдайда пайдалануға үйрететін ... ... ... Сонда ұлттық тәрбиеде білім алған жеке тұлғаның Ана ... ... ... тарихын, төл мәдениетін, ұлттық салт-дәстүрлерін меңгеру арқылы ұлттық сана-сезімінің, ... ... ... мінез-құлқының, дүниетанымының дамып, қалыптасуын айтамыз. Тіл қазақ болуымыз үшін, ... ... ... адам болуымыз үшін, ал, салт-дәстүр ұлт болуымыз үшін, осылардың ... ... ... ұлттық діліміз қалыптасары хақ. «Рух» деген сөз, діни түсінік ... ... ... адамның «жаны» деген ұғымды білдірсе, ғылымда оны адамның ішкі ... ... ... дүниесінің шабыт-сезімнің көрінісі деуге болады. Адам баласының рухани ... ... ... мен тәрбиесі туралы мәселелерді көптеген ғылым салалары: философия – ... ... ... педагогика – тәлім-тәрбиесін, психология – оның жан-дүниесінің қалыптасу ерекшеліктерін ... ... ... ұлттық тәрбиелік ғылым саласы – ұлттық құндылықтарды жаңару сипатымен ... ... ... меңгеру жолдарын қарастыратын ғылым. Ендеше біз ғылыми еңбегімізді осы ... ... ... саралап, халықтық педагогика мен психология ғылымдарының философиялық теориялық көзқарастарымен ... ... ... сипатына негіздедік. Ұлттық тәрбие ұлттың қолданбалы тәжірибелік, теориялық негізі ... ... ... қалыпқа орайластырады. Себебі, адам алдымен отбасында, одан кейін ел ... ... ... қоғамда жетіле түседі. Қоғам ұжымнан, ұлттан, ұлыстан, халықтан құралады.
... ... ... Ұлттық құндылық дегеніміздің ... ... ... халықтың ұлттық ерекшелігі, ол алдымен мәдениет, мәдениет жалпыадамзаттық мүдде ... ... ... дамиды. Ендеше, осы құндылықты ескермеу, мәдениеттің негізін бөлшектеу – ... ... ... арасындағы діннен безу, тілін қастерлемеу, ұлттық әдепті білмеу сынды ... ... ... жайттардың белең алуына алып келді. Отбасы өнегесі төмендеп, қазақ ... ... ... жан-дүниесі өзгеріске ұшырады. Ұлт психологиясы сансырап тексіз, ұлтсыз, тілсіз ... ... ... тәрбиелеуге бет алған замана алысын өзгерту мақсатында адам бола ... ... ... тұлғалық сипат қалыптастыруға әрине, ұлттық тәрбиенің берер үлесі мол. ... ... ... қамын ойлайтын болашақтың кемеңгер ойшылдары да ұлттық тәрбиеден дәріс ... ... ... жастар арасынан шығары анық. Кемелденген, қуатты мемлекет болсын десек, ... ... ... қоғамның діңгегі жастар тәрбиесі дұрыс жолға қойылғанын қамтамасыз етуіміз ... ... ... Ал, жастар тәрбиесі білім алу ордасында ғылыми және тәжірибелік ... ... ... нақтылана көрініс табуы тиіс. Сондықтан да, қазіргі ғаламдану заманында ... ... ... әлеуметтік-экономикалық даму кезеңіндегі мәдени-тарихи, рухани құндылықтарымызды бойына сіңіре отырып, ... ... ... жетістіктерін өркениетті елдердің білім деңгейіне көтеру қажеттігі алға тартылды. ... ... ... құндылықтарға туған жер, отан, халық, туған ошақ, ұлттық мәдениет, ... ... ... тіл, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптар жатады. Сонымен қатар, оны тұлғааралық қатынастар, ... ... ... және қолөнер аясындағы құндылықтармен (тамақ, ұлттық киім) толықтырамыз.
... ... ... Дана халқымыз өзінің үлкен ... ... ... жас ұрпаққа тәрбие берудің бай тәжірибесін жинақтап, өзіндік салт-сана, ... ... ... дәстүр рәсімдерін туғызды. Бұлар – халықтың іс-әрекеттерінің қоғамдық ортада ... ... ... нормалары мен ұстанымдарының көрінісі деп түсінген дұрыс. Қазақ халқы ... ... ... сүрген ортаның әлеуметтік-экономикалық жағдайына, мәдениеті мен тарихына сай жастарға ... ... ... мен тәрбие берудің басқа халықтарда қайталанбайтын талап-тілектерін дүниеге әкелген. ... ... ... халқының ең құнды байлығы – салт-дәстүрі. Салт-дәстүрлердің пайда болуы ... ... ... қалыптасуының өзінің тарихы бар екені белгілі. Себебі, қазақ елі ... ... ... ұлт ретінде құрылғанға дейін небір қиын-қыстау кезеңдерді бастан өткеріп, ... ... ... таңда өзіндік сипатымен орныққан бүгінгі күнге жетіп отыр. «Аға ... ... ... пен болашақ ұрпақтың арасында ешқандай байланыс болмаған жағдайда, әрбір ... ... ... ұрпақ тарихи өткен мұраты, дәстүрлерді, қол жеткен жетістікті білмесе, ... ... ... сақтамаса қоғамның алға дамуы мүмкін еместігі ақиқат. Осыған байланысты ... ... ... ұрпақ бұрынғының барлық құндылығын сақтап, жаңа жаңалықтармен байытып, ... ... ... отырады. Бұл сабақтастықта ұрпақтар бірлігінде халықтардың дәстүрінің өміршең мәңгілігі ... ... ... сақталып, жаңа ұрпақтың әлеуметтік және адамгершілік құныдылықтарға қарым-қатынасы оның ... ... ... тұлғалық қалыптасуына негіз болады» [38,131 ], - деп, Р. ... ... ... орынды көрсеткен өз еңбегінде. Яғни, тарихи оқиғалар негізінде ұлт ... ... ... айқындайтын дүниелер тізбегін білім алуға түсіндіру тұрғысы ұлттық тәрбиенің ... ... ... екені анық.
... ... ... сынынан екшеліп, ұрпақтан ұрпаққа ұласып келе жатқан ұлттық мәдениеттің ... ... ... бөлігі салт-дәстүрлердің озық үлгілері жеке тұлғаның жан-жақты дамуына септігін ... ... ... анық. Бүгінгі таңда халықтың ежелден келе жатқан дәстүрлерін жинақтап, ... ... ... мен зерттеудің, оның тәжірибесі негізінде жастарды тәрбиелеудің қажеттігі орынды. ... ... ... да, сондай қажеттіліктердің бірі – дәстүр мен салттың тәрбиелік ... ... ... қазіргі таңда ұрпақ тәлімінде шығармашылықпен қолдану жүйесін қалыптастырып, оның ... ... ... мұғалімдердің толық білім сапасынан және оны оқушылар тәрбиесінде пайдалана ... ... ... іскерлігінен, дағдысынан байқауға болады. Біз қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлерін ... ... ... байланыстыра қолдана отырып, ұлттық санасы биік, толық кемелденген, дамыған ... ... ... көшіне ілесер жан-жақты, заман талабына сай тұлғаны қалыптастырғанымыз.
... ... ... Жасөспірімдерге халықтық тәлім-тәрбие берудің ... ... ... қолдану жүйесін қалыптастыру негіздеріне қоғам және ой дамуының жалпы ... ... ... жалпы бұқара халықтың материалдық және рухани мәдениетінің тәрбие жұмысындағы ... ... ... туралы бүкіл адамзаттық және ұлттық құндылықтардың өзара бірлігі жөніндегі ... ... ... қатар, жеке тұлға туралы теория мен оны дамытудағы іс-әрекет, ... ... ... педагогикалық, философиялық және психологиялық тұжырымдамалары мен табиғаттың заңдылықтары жатады.
... ... ... Ұлттық тәрбиені салт-дәстүр, ... ... ... дәріптеп оқыту арқылы білім алушының бойына күнделікті өмір тұрғысындағы ... ... ... нақыштарының сан белесінен хабардар етеміз. Сол дәстүр нақыштарымен, әдет-ғұрыптардың ... ... ... таңдағы ролін айқындай отырып, жастардың халық үрдістеріне деген сүйіспеншілігін ... ... ... мақсат етуді негіздеу. Жалпы, салт-дәстүр, әдет-ғұрып адам психологиясымен етене ... ... ... замана жаңаруына сай өзгеріп отыратын құбылыс. Қазақ – салт-дәстүрге ... ... ... халықтардың бірі. Жалпы адам өмірі салт-дәстүр, той-томалақ рәсімге, ырымдар ... ... ... наным, ән мен күйге толы. Салт-дәстүр халықтың ғасырлар бойы ... ... ... бір саласы. Ол адамдармен бірге туып, дамып қалыптасқан. Адам ... ... ... келген күнінен баста өмірінің соңғы демі шыққанға дейін салт-дәстүрдің ... ... ... болады. Ол бір адамның шығарған ой-түйсігі емес, халықтық сана-сезімнің ... ... ... үрдісі іспеттес. Халықтың сан ғасырлар ұлттық тағылымына қатысты өзіндік ... ... ... туындаған салт-дәстүр, әдет-ғұрыптары мол. Салт-дәстүрлер қоғамның дамуына орай толысып ... ... ... қолданыстан шығып қалып отыратын құбылыс болғандықтан, біз ұлттық тәрбиені ... ... ... барысында оларды шығу тарихын, қолдану заңдылықтарын ескере келіп, адам ... ... ... өзектілігіне көңіл бөлуіміз қажет. Оқыту барысында қамтылатын материалдардың ұлттық ... ... ... жүйесін жетілдіруде оның тарихи мәнін ғана ашып беру емес, ... ... ... заман жетістіктеріне сүйене отырып, өмір тынысына сай келетінін жаңғыртып ... ... ... білуге үйретуді мақсат еткен орынды.
... ... ... Өркениеттер тарихына ой жіберсеңіз, қай халықтың да ... ... ... тағылымы бар екеніне көз жеткізесіз. Белгілі бір халық тағылымы ... ... ... сол халықтың ұлттық негізі. Ұлттық негіздің бір қыры ұлттық ... ... ... әдет-ғұрпымен тікелей байланысты деп жоғарыда айттық. Сондықтан да, ... ... ... қалам тартпас бұрын оған түсінік бере кетейік.
... ... ... «Салт-дәстүр дегеніміз – халықтардың кәсібіне, ... ... ... тіршілігіне байланысты қалыптасқан ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыратын қоғамдық құбылыс. Ол ... ... ... ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан ... ... ... және көне үрдіс. Адамның бүкіл өмірі мен іс-әрекеттері салт-дәстүрлерден ... ... ... орын алып, адамның дүниетану көзқарасын қалыптастыратын тәрбие мектебі болып ... ... ... [39,34].
«Салт ... ... ... кәсіпке, сенімге, тіршілікке байланысты әдет-ғұрып, дәстүр. Ол ұрпақтан-ұрпаққа ауысып ... ... ... Уақыт өткен сайын салтқа өзгеріс еніп, өзгеріп, қоғамға байланысты ... ... ... келеді. Жаңа қоғамдық қатынасқа сай келмейтін салт-дәстүрлер ығысып, өмірге ... ... ... жаңалары дамып отырады.
... ... ... Ал, Қазақ Кеңес энциклопедиясында салт ұғымына төмендегідей анықтама берілген: ... ... ... – халықтар кәсібіне, сеніміне, тіршілігіне байланысты қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа ауысып ... ... ... әдет-ғұрып, дәстүр. Уақыт озған сайын оған жаңалық еніп, өзгеріп ... ... ... болмыс ұстанымына бейімделіп отырады. Ал, жаңа қоғамдық қатынастарға қайшы ... ... ... жойылып, өмірге қажеттілері жаңа жағдайда ілгері дамиды.
... ... ... Дәстүр – ұрпақтан-ұрпаққа ауысатын, тарихи ... ... ... нормалар мен үрдістер. Ол – қоғамдық ұйымдар мен халықтың ... ... ... іс-әрекетінің рухани негізі. Жалпы адамзат есіндегілерді және әлеуметтік тарихи ... ... ... ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші және жинақтаушы. Дәстүрде бірнеше ұрпақтың мәдениеті мен ... ... ... көп түрлігі және бірлігі жинақталған. Ол қоғамдық өмірдің барлық ... ... ... тәжірибесін қамти отырып, қоғамның әр деңгейіндегі ақылды даналықты бейнелейді. ... ... ... мәдениетпен тығыз байланысты, сондықтан мәдениеті дамыған ел дәстүрге де ... ... ... Ата-ананы құрметтеу, үлкенді сыйлау, адалдық, әділеттілік, мейірімділік сезімдері озық ... ... ... жатады.
Дағды, ... ... ... деген ұғымдар адамның мінезі мен тіршілігіне байланысты қанға сіңген ... ... ... білдіреді» – деп түсінік берілген.
... ... ... Жеке анықтама беріп қарастырылғанымен мағыналары бір-біріне жақын ... ... ... мен әдет-ғұрыптардың пайда болу жолы тұрмыс-тіршілікпен тығыз байланысты екендігі ... ... ... Ғалым С. Қалиев: «Салт – адам өмірінің күнделікті ... ... ... отбасынан бастап қоғамдық өмірдегі қатынастар жиі қолданылатын мінез-құлық, қарым-қатынас ... ... ... мен жол-жора, рәсім заңдарының жиынтығы – деп түсіндіре келе ... ... ... …ол жеке адам өмірінде еңбек, іс-әрекет, адамгершілік, құқық, діни ... ... ... байланысты көрініс береді де, біртіндеп ауыл-аймақ, ру, тайпаға, ортақ ... ... ... айналады. Ал, дәстүрдің өрісі салттан әлдеқайда кеңірек. Ол қоғамдық ... ... ... барлық салаларымен байланыста дамыған, топтасқан қауымның қалыптасқан бірыңғай көзқарасын, ... ... ... марапаттайтын ритуал. Ол ғылымда, әдебиетте, мектепте, халықтың ортақ өнерде ... ... ... қоғамдық қатынаста көрініс беретін құбылыс. Дәстүр идеалогияға жақындау да, ... ... ... қоғамдық психологияға жақын. Мысалы: үлкенді сыйлау, қонақжайлылық – дәстүрлер. ... ... ... көптеген салттардан, ырымдардан, жол-жоралардан рәсімдерден тұрады» [25,460], - ... ... ... деп, ой түйіндейді.
... ... ... Демек, ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді сараптау арқылы салт-дәстүр туралы мынадай қорытынды ... ... ... болады:
• салт-дәстүр, әдет-ғұрыптар тек адамдарға ғана тән;
• салт пен дәстүр – ... ... ... қырлы қоғамдық құрылыс, ол адамзат пен жеке тұлғаның ... ... ... мәдени дамуының көрсеткіші болып табылады, әлеуметтік жетістігі;
• әр халықтың салт-дәстүрлері ... ... ... негізгі сипатына қарай ерекшеленеді: ол ұрпақтан ұрпаққа жалғасады, ... ... ... уақыт, тарих көшіне сай ілесе отырып, ырғақтық көшіне ілеседі; ... ... ... ұжымдық қарым-қатынастың құралы болып табылады.
... ... ... Қазақ халқы ерте заманнан-ақ салтын берік ұстанып, ... ... ... қадірлеп келген. Қай халықтың болмасын өзіне ғана тән, қайталанбас ... ... ... салт-дәстүрлері, әдет-ғұрып, жөн-жоралғылары бар. «Ұрпақтың ана бойына біткен кезінен ... ... ... «құрсақ той» немесе «құрсақ шашу» ырымдарынан бастап, бала ер ... ... ... ел қатарына қосылғанға дейінгі аралықты қамтитын түрлі ырым, жол-жоралғы, ... ... ... тұтас бір тәрбие жүйесіне құралады.
... ... ... Әдет-ғұрып жыры халықтың наным-сенімін, тұрмыс-тіршілігін бейнелейтін мәдени ... ... ... бір саласы. Бесік жырынан басталатын түрлі өлең-жырлар бала психологиясына ... ... ... жас ерекшеліктеріне лайықты айтылады. Діни және тұрмыс-салт жырлары халықтық ... ... ... наным-сенім, түрлі тіршілікке өзектесе оның рухани байлығын, ішкі жан ... ... ... бейнелейді. Той бастар, жар-жар, сыңсу, беташар, үйлену тойына байланысты ... ... ... естірту, көңіл айту, жоқтау кісіні соңғы сапарға шығарып салу ... ... ... байланысты. Бата беру игі тілек, ақ ниетті білдіреді. ... ... ... дәстүрлердің аса бір үлгілі нұсқасы мақал-мәтелдер, жұмбақтар, шешендік сөздер, ... ... ... сияқты жанрлар ұтымды сөз, ұшқыр ой, терең де жан-жақты ... ... ... қасиеттерге баулып, төрелі сөзге тоқтай білуді үйретеді. Ертегі, дастан, ... ... ... жыры жасөспірімдердің қиялын шарықтатып, дүниетанымын кеңітіп, жерін қорғай білуге ... ... ... [40,195].
Осы ... ... ... көнеден келе жатқан қазақ патриотизмінің негізі болып табылады. Тамыры ... ... ... тереңде жатқан әр әдет-ғұрып, салт-дәстүрдің астарында үлкен мән жатады. ... ... ... күнде, қазір салт-дәстүрдің түріне байланысты «озығы мен тозығы» жеткен ... ... ... айтып жүретіндер де бар, бірақ оның ішінен екшеп, сұрыптап, ... ... ... басын ауыртып жүргендері шамалы. Салттың, дәстүрдің әрқайсысының өзіндік орны, ... ... ... бар екенін ескерген халық, оны қажетіне қарай пайдаланады. Сол ... ... ... ол бізді басқа халықтардан оқшаулап, айшықтап тұрады. Ол халықтың ... ... ... һәм тамыр соғысы тәрізді, ол тоқтаса халық та өзінің ... ... ... сүруін тоқтатады. Ол халықтың дүниетанымынан туады.
... ... ... Біз ұлттық психикалық құрылым дейміз, ол ... ... ... үш бөліктен тұрады: ұлттық мінез, ұлттық сезім, салт-дәстүрлер. Осы ... ... ... бірлестік ұлттық мәдени ерекшеліктердің шарттары, егер осы аталғандардың біреуі ... ... ... табылмаса, онда елдің рухани жақтан дамуына кедергі болар еді. ... ... ... сақтап, сыйлап, оны аялай, сыртқы бөгде күштерден қорғай білгенде ... ... ... елдің еңсесі жоғары, болашаққа деген үміті зор болады.
... ... ... Біздің халқымыз әр нәрсеге ... ... ... беріп, көзден таса қалдырмай, қуанышын да, қайғысын да қатар ... ... ... жүрген. Мысалы, шыр етіп сәби дүние есігін аша салысымен ... ... ... бесік той, тұсау кесер, сүндет тойын, ол өскесін қыз ... ... ... келін түсіру, беташар, құда түсу, бата беру, сыңсу, жар-жар ... ... ... т.б. сынды көптеген салттың түрлерін бәрін пайдаланып, ол салтқа ... ... ... ұрпағының бағынуына, қатаң сақтап отыруына баулып отырған. Қоғамның ... ... ... байланысты қазір оның біразы қолданылса, енді біразы қолданыстан шығып ... ... ... Ал, кейбір жерде ұстанатын салттар, енді бір жерде пайдаланылмайды.
... ... ... Ұлттың өз қалпын ... ... ... бірлігін нығайтатын ұстанымының бірі - әдет-ғұрып, салт-дәстүр болатын болса, ... ... ... жаһанданудың батыстық жөне шығыстық үлгісіне шалдыққандар қазақтың бүкіл дәстүрлерін ... ... ... шығарады. Олардың айтуынша, ұлттық мәдениеттің өзегі болып саналатын салт-дәстүрі ... ... ... консерваторлық мәдениеттің үлгісі, артта қалушылықтың белгісі екен.
... ... ... Педагогикалық үрдіс барысы кезінде жинаған ... ... ... сүйене отырып, қазақ халқының салт-дәстүрлерінің мынадай мүмкіндіктерін аштық.
• Қазақ халқының ... ... ... жастарға ұлттық құндылықтарды бойына сіңірте отырып, оны меңгерген, жас ... ... ... сай өмірде жүзеге асыра білетін шығармашылық тұлға қалыптастырудың кепілі.
• Халық ... ... ... – адамгершілік, ақыл-ой, еңбек, дене және эстетикалық тәрбиенің жүзеге ... ... ... құралы.
• Халық педагогикасының мазмұны оқу-тәрбие, тәлімдік жұмыстардың негізі бола алады.
... ... ... Сондықтан тіл мен ... ... ... ділді, дәстүрді қатар алып жүргенде ғана біз нағыз ұлттық ... ... ... әлемдік төрге шыға аламыз. Елімізді кемелдендіріп, рухани жағынан өсуіне ... ... ... етуге және дамыған елдің бірі болуға мүмкіндігіміз болады. ... ... ... осылардың бірі де болмаса онда әлемдік сахнадан, әсіресе жаһандану ... ... ... араңдай ашып отырғанда халықтың жер бетінен жоқ боп жойылып ... ... ... қаупі бар екенін оқушы санасына құйып, түсіндіріп отыру біз ... ... ... парыз. Ол үшін, ең алдымен, тәрбиені тал бесіктен бастаған ... ... ... Салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарды оқытуды үшке бөліп қарастырған дұрыс: бала тәрбиесінде, ... ... ... әлеуметтік-мәдени өмірде. Бала тәрбиесінде салт-дәстүрді қолдану аясы дүниеге сәби ... ... ... уақыттан бастап жасалынатын іс-шараның барлығы дерлік салт-дәстүр аясында болады. ... ... ... арналып жасалынатын әрбір тойдың да ата-бабамыздан қалған игі істермен ... ... ... тәрбиемен тығыз байланысты. Тұрмыста салт-дәстүр сипатын қолдану дегеніміз күнделікті ... ... ... салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптардың қолданылу сипатын негізге аламыз. Әлеуметтік-мәдени өмірдегі ... ... ... сипатын қолданудағы оның жастарға тәрбиелік мәніне үңілу қажеттігін саралаған ... ... ...
Салт-дәстүр, ... ... ... қолданылу аясы әр қырлы болғанымен, олардың адам тәрбиесіне оң ... ... ... әсер ету мақсатында пайда болғаны түсінікті. Адам өмірі ақ ... ... ... қараның араласып, кезектесіп жүруімен мәнді, сонысымен сәнді. Олай ... ... ... өмірдің қызығы қалмас та еді?! Тұрмыста ұстанатын салттар қазақ ... ... ... өмірінен ойып тұрып өзінің орнын алған. Адам өмірі жалпы ... ... ... циклдан тұратынын білеміз: дүниеге келу, салауатты өсіп жетілген кезеңі, ... ... ... өту. Осы бөлінген циклдардың өзіне тән салт-жоралғылары бар. Мысалы: ... ... ... бірінші кішкене сәби күнінен бастасақ, бала шыр етіп дүниеге ... ... ... ашқанда шілдехана тойын жасау, бесікке салу рәсімдері, тұсауын кесу, ... ... ... отырғызу, сырға тағу, көрімдік сұрау. Үйленіп үй болу, келін ... ... ... қыз ұзату, сыңсу айту, жар-жар айту т.б. Одан кейін ... ... ... мына жалған пәниден қош айтысуы. Оның да өзіндік ... ... ... бар: хабар айту, қонақасын беру, дауыс салу, жоқтау айту, ... ... ... қойнына беру, асын беру т.с.с. Мұның бәрінің астарында мән ... ... ... бәрінің өзіндік жөн-жосықтары бар. Бірақ, мұның біразы қазір қолданыстан ... ... ... қалған. Оны сонда да өскелең жас ұрпаққа түсіндіріп, әрқайсысына ... ... ... тоқталып, түсінік берген дұрыс. Өйткені, ол тарихтың бір беті, ... ... ... білмей оның мән-мағынасына бару қиын. Ол үшін балабақшада, мектепте ... ... ... сабақтарға кірістіріп, ұлттық салт-дәстүрлер жайлы ашық сабақтар, тәрбие жұмыстарын ... ... ... отыру керек. Десек те, тұрмыста қолданылатын салт-дәстүр, әдет-ғұрыптар белгілі ... ... ... нәрсені қадап, отырғызып қойып үйрету емес, ол үлкендердің өмірде ... ... ... қарай тәжірибе жүзінде бала көзбен көре жүре үйреніп, қалыптасатын ... ... ... Қазіргі кезде ... ... ... халық үшін өзінің тарихына терең үңілу, ата-бабалардың ғасырлар бойы ... ... ... қалдырған салт-дәстүрлерінің мол мұрасы қоғам және орта талаптарына сай ... ... ... күнделікті оқу-тәрбие ісінде пайдалану арқылы жан-жақты жетілген ұрпақ тәрбиелеуге ... ... ... тигізуде. Жалпы, осы салт-дәстүр негізінде білім мен тәрбие беру ... ... ... біріншіден, бүгінгі өркениетті дүниеде болып жатқан өзгерістерді ескеріп отыруға, ... ... ... өз халқының ұлттық мәдени-тарихи, әлеуметтік-экономикалық ахуалын терең танытуға айрықша ... ... ... аудару керек. Осындай мұраттар басшылыққа алынған жерде адамзаттық және ... ... ... құндылықтарды бойына дарытқан жоғары интеллектуалды, парасатты тұлға тәрбиеленері анық. ... ... ... келе жатқан ұлттық мәдениетіміз халықтың әдет-ғұрып, салт-дәстүрі есебінде жетілетіні ... ... ... Сол себепті де біздің бүгінгі таңда жас ұрпақты рухани ... ... ... олардың бойына имандылық, инабаттылық қасиеттерін сіңіру, оның негізін қалау ... ... ... талабынан туып отырған қажеттілік. Осыған орай, халқымыздың рухани қайта ... ... ... жағдайында жас ұрпақты тәрбиелей отырып, ұлттық қадір-қасиеттерді сіңіру – ... ... ... күттірмейтін міндеттердің бірі.
... ... ... Ұрпақ тәрбиесі қай заманда да маңызды әлеуметтік-педагогикалық құбылыс. Себебі, ... ... ... бала күнінде алған тәрбиесі оның болашақта барлық саналы өмірінің ... ... ... болары сөзсіз. Бала тәрбиесі, ұлт тәрбиесінде К. Ушинский жас ... ... ... тәлім-тәрбие беріп, олардың жан-дүниесін дамыту жайында «әрбір халық пен ... ... ... өз ана тілі мен салт-дәстүрін қастерлеп, тарихи даму жағдайына ... ... ... білім беріп, тәрбиелеу керек» деп ой қорытқаны мәлім [41,30].
... ... ... Қазіргі таңда салт-дәстүрлердің ... ... ... мәнін ашып, оны бүгінгі таңда жан-жақты жетілдірудің қажеттігінің маңызы ... ... ... Себебі, ұлттың болашағы бүгіннен қаланатыны бәріне де айтпаса да ... ... ... Болон декларациясына ... ... ... қойған кез келген еуропалық елдің білім беру жүйесі жаһандану ... ... ... төл халқының тарихына, мәдениетіне және рухани өміріне, ана тіліне ... ... ... пен құрмет сезімін қалыптастыратын ұлттық ерекшелікке тән. Басқаша айтсақ, ... ... ... елдердің білім беру жүйесі – өз халқының нағыз патриоттарын ... ... ... негізделген. Осыған байланысты біз дүниежүзілік білім сахнасына бір жағынан ... ... ... өркениетті байытатын, екінші жағынан ұлттық білім беру моделін жетілдіруге ... ... ... көкжиек ашатын, өзімізге тән мәдени және рухани құндылықтармен енуіміз ... ... ... Осыған байланысты біз білім беру мекемелеріндегі тәрбие мен ... ... ... саласының барлық деңгейіндегі мемлекеттік стандарттарда ұлттық ерекшеліктерге, яғни тек ... ... ... тілі және отандық тарихты оқыту ғана емес, сондай-ақ ұлттық ... ... ... мәдениет және өнер, ұлттық салт-дәстүр, этнопедагогика, этнопсихология, қазақ халқының ... ... ... рухани мұраларын зерттейтін тұтас бір пәндер жүйесін құратын ұлттық ... ... ... негізделген білім стандартын қалыптастыруға баса назар аударуымыз керек.
1.3 ... ... ... Колледж білім алушыларының ұлттық ... ... ... беру жолдарын тиімді пайдаланудың маңызыды ерекшеліктері
... ... ... ХХІ – ғасырдың шынайы кілті ... ... ... жаһандану білім саласына келді. Соның арқасында әлемдік экономиканың интеграциялануы, ... ... ... ақпараттық технологиялардың пайда болуы оның пайдалану өрісінің кеңейгені белгілі. ... ... ... мектептегі білім алу ғылымның іргетасы және мемлекет дамуының ... ... ... қазығы екені белгілі. Тәуелсіз еліміздің кезең-кезеңмен атқарып жатқан білім ... ... ... іс-шаралары мемлекеттің өре мен қуатының ізденісін аңғартады. Жаhандану заманында ... ... ... азамат қалыптастыру, қойылған міндеттер бойынша жастардың дүниетанымын ... ... ... олардың жаңаша ойлау қабілетін арттыруға, білімге деген құштарлығын оятуға, ... ... ... қасиетін одан әрі дамытуға бағытталып отыр, бәсекеге қабілетті азаматтарды ... ... ... ғана қатысты емес, оларды ел экономикасын, мәдениетін алға тартатын ... ... ... ретінде орнықтыруға да байланысты. Білім жүйесін әлемдік дамыған инновациялық ... ... ... жабдықтау, білім мен ғылымның халықаралық стандартын меңгеру, сапалы білім ... ... ... қол жеткізу, қоғам сұранысына жауап беретін білікті маман даярлау. ... ... ... және шетелдік зерттеушілердің ойына қарағанда, жаһандану жағдайында өмір ... ... ... болашақтың адамы ерекше құзыреттілік ие болуы керек олар: ... ... ... ынтымақтастық, мотевациялық факторларды нұсқау етіп пайдалану, барлық жағдайда да ... ... ... тілдерге бейім, азаматтық борышы мықты болу міндет.
... ... ... Жаһандану жағдайында ұлттық білім беру ... ... ... дамуы және интеграциялануының мақсаты:
1. Әлемдік жаhандану жағдайында ұлттық білім ... ... ... жүйелерінің дамуы және интеграциялануының кезеңінде жастарға берілер білімнің ... ... ... ұлттық құндылықтармен, мәдениетаралық түсінік-пайыммен, ақпараттық жетістіктермен, тілдік (ана тілі ... ... ... шетел тілдері) байлықпен толықтыру.
2.Жастардың бойында қоғамның экономикалық және әлеуметтік ... ... ... деген практикалық таным негізін қалыптастырып, өзінің, отбасының, достарының, айналасының, ... ... ... қоғамның әл-ауқатын ойлайтын жауапкершілігін сезіндіру.
3. Шыққан әлеуметтік тегіне қарамай, ... ... ... да белсенді, білімді де ойлы жастарды толық қолдау арқылы ... ... ... әлеуметтік икемділігін қамтамасыз ету қажет. Осы арқылы жас буынның ... ... ... адам денсаулығы зор, рухани дүниесі бай, адамгершілікті, тәуелсіз жеке ... ... ... қалыптастыру.
4.Білім мәдениеті мен қоғам алдындағы жауапкершілікке бағытталған кешенді іс-шараны ... ... ... нәрселерді (наркомания, бейәдептілік, т.б.) аластатуға бағыттап құру.
5.Білім – еркіндік ... ... ... таңдаудың көзі әрі дем берушісі. Білімге әлеуметтік тапсырыс беруші ... ... ... жалғыз мемлекет емес, мүдделі мекемелер, ойлы да іскер адамдар ... ... ... тиіс [42,98].
... ... ... арнаулы оқу орындары жаһандану заманындағы білім экономикасының өзегі болып, ... ... ... инновациялық дамуының қозғаушы күшіне айналуының шарты болуы қажет. ... ... ... колледждерде неғұрлым білім беру жүйелерінің дамуы және интеграциялануы ... ... ... серпінді, шығармашыл, толыққанды болса, ол келіп құятын білім айдыны ... ... ... сондай дәрежеден табылады. Нәтижесінде отбасында, қоғамдағы өмірлік құндылықтар ... ... ... сапалық көрсеткіштер жоғарылайды. Бүгінде дүние жүзі мемлекеттері мен ... ... ... білім жүйелері жаhандану үдерісіне үн қосып, бұдан әрі дамудың ... ... ... стратегиялары мен бағдарламаларын ұсынып отыр. Жалпы әлемдік даму бәсекелестікке ... ... ... Білім саласындағы жаңа ойлар мен жаңалықтар – әлемнің бейбіт ... ... ... кепілі. Әрине, бұл дамудың және интеграциялануын уақыт пен ... ... ... анықтайтыны өз межесімен, өз бағамы аз емес екені ... ... ... Сондықтан әлем айдынындағы тәуелсіз Қазақстан саясатта болсын, білім-ғылым ізденісінде ... ... ... осы меже мен бағамның үдесінен шығуға бағыт ұстанғаны айдай ... ... ... Алдағы уақытта да заман талабына сай білімді әлемдік деңгейге ... ... ... бірден-бір жолы, бұл – инновациялық қызмет. Сол үшін ... ... ... ұстаздың алдында оқу мазмұнын жаңарту, өзінің шығармашылығын дамыту мен ... ... ... шыңдап, озық технологияны жетік меңгеріп, әр күнгі сабағына тиімді ... ... ... – тәсілді пайдалану, тәуелсіз еліміздің ертеңі саналатын – білімді ... ... ... тәрбиелеу міндеті болып табылады. Біздің мектепте де оқытудың тиімді ... ... ... мен әдіс-тәсілдерін іздестіру жұмыстары кең көлемде жүргізіліп келеді. Жас ... ... ... топтық, ойын, тірек сигналдары, модульдік тестік жүйе, интерактивті, оқытудың ... ... ... дамыта оқыту технологиялары бойынша білім беруде. Бұл Елбасы алға ... ... ... міндет, заман талабына сай ғылыми – техникалық ... ... ... қалыптастыру. Әр дамыған мемлекет жаһандану жағдайында ұлттық білім беру ... ... ... дамуы мен интеграциялануы бәсекеге қабілеттілігі оның ғылыми әлеуетімен ... ... ... Осы мәселе бойынша білім саласында инновациялық даму ұлтымыздың ... ... ... және биотехнологиясын дамыту. Білімге қызығушылығы жоғары білім алушыларды ... ... ... Шетелдік тәжірибелерге сүйенсек, оқу процесін ұйымдастыру кез келген білімді ... ... ... жүйесінің орталық тізбегі болып табылады. Қазақстандағы білім беру ... ... ... әлемдік аренаға шыққан сайын, алған белестерге тұйықталмай, кезеңдік ... ... ... бармай, сапа баспалдақтарынан өтіп, икемділікпен және академиялық ұшқырлықпен жұмыс ... ... ... білім беру жүйесінің дамуы мен интеграциялануы орындалатын және орындалған ... ... ... айналар еді
... ... ... білім беру процесінде тәрбиелеу мен оқытуды қатар алып жүру ... ... ... алушыны рухани жағынан дамыта отырып, кәсібилілікке жетелейді. Осы тұрғыдан ... ... ... қарағанда колледждерде тәрбиенің алдыңғы шарт екенін түсінуіміз керек, өйткені ... ... ... тәрбиені, ұлттық құндылықтарды бойына терең сіңірген, рухани байлығы дамыған ... ... ... нәтижелі еңбек, кәсіби маман күтуге болады. Тәрбие мен оқу ... ... ... орта оқу орындарында оқылатын оқу курстарының негізгі мақсаты болғанымен, ... ... ... ішінде ұлттық тәрбиенің қосар үлесі мол, себебі, ұлттық тәрбие ... ... ... тұлғаның тілін құрметтеуге, дінін қастерлеуге, ділін қалыптастыруға, әдет-ғұрып, салт-дәстүрге ... ... ... ұлттық құндылық қасиеттерін үйренуге, бүгінгі күн талабындағы жетістіктерді нақты ... ... ... пайдалануға мүмкіндік береді. Сонда ұлттық тәрбиеде білім алған ... ... ... тұлғаның Ана тілін, тарихын, төл мәдениетін, ұлттық салт-дәстүрлерін меңгеру ... ... ... ұлттық сана-сезімінің, намысының, мінез-құлқының, дүниетанымының дамып, қалыптасуын айтамыз. Тіл ... ... ... болуымыз үшін, дін адам болуымыз үшін, ал, салт-дәстүр ұлт ... ... ... үшін, осылардың негізінде ұлттық діліміз қалыптасары хақ. «Рух» деген ... ... ... діни түсінік бойынша адамның «жаны» деген ұғымды білдірсе, ғылымда ... ... ... адамның ішкі жан дүниесінің шабыт-сезімнің көрінісі деуге болады. Адам ... ... ... баласының рухани қалыптасуы мен тәрбиесі туралы мәселелерді көптеген ғылым ... ... ... философия – дүниетанымын, педагогика – тәлім-тәрбиесін, психология – оның ... ... ... қалыптасу ерекшеліктерін зерттесе, ұлттық тәрбиелік ғылым саласы – ұлттық ... ... ... жаңару сипатымен байланыстыра меңгеру жолдарын қарастыратын ғылым. Ендеше біз ... ... ... еңбегімізді осы тұрғыда саралап, халықтық педагогика мен психология ғылымдарының ... ... ... теориялық көзқарастарымен даму сипатына негіздедік. Ұлттық тәрбие ұлттың қолданбалы ... ... ... теориялық негізі осы қалыпқа орайластырады. Себебі, адам алдымен отбасында, ... ... ... кейін ел ортасында, қоғамда жетіле түседі. Қоғам ұжымнан, ұлттан, ... ... ... халықтан құралады.
... ... ... құндылық дегеніміздің өзі халықтың ұлттық ерекшелігі, ол алдымен мәдениет, ... ... ... жалпыадамзаттық мүдде тұрғысынан дамиды. Ендеше, осы құндылықты ескермеу, мәдениеттің ... ... ... бөлшектеу – жастардың арасындағы діннен безу, тілін қастерлемеу, ұлттық ... ... ... білмеу сынды жағымсыз жайттардың белең алуына алып келді. Отбасы ... ... ... төмендеп, қазақ ұлтының жан-дүниесі өзгеріске ұшырады. Ұлт психологиясы сансырап ... ... ... ұлтсыз, тілсіз ұрпақ тәрбиелеуге бет алған замана алысын өзгерту ... ... ... адам бола білуге, тұлғалық сипат қалыптастыруға әрине, ұлттық тәрбиенің ... ... ... үлесі мол. Халық қамын ойлайтын болашақтың кемеңгер ойшылдары да ... ... ... тәрбиеден дәріс алған жастар арасынан шығары анық. Кемелденген, қуатты ... ... ... болсын десек, сол қоғамның діңгегі жастар тәрбиесі дұрыс жолға ... ... ... қамтамасыз етуіміз керек. Ал, жастар тәрбиесі білім алу ордасында ... ... ... және тәжірибелік тұрғыдан нақтылана көрініс табуы тиіс. Сондықтан да, ... ... ... ғаламдану заманында еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму кезеңіндегі мәдени-тарихи, рухани құндылықтарымызды ... ... ... сіңіре отырып, білім жетістіктерін өркениетті елдердің білім деңгейіне көтеру ... ... ... алға тартылды. Ұлттық құндылықтарға туған жер, отан, халық, туған ... ... ... ұлттық мәдениет, ұлттық тіл, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптар жатады. Сонымен қатар, ... ... ... тұлғааралық қатынастар, шаруашылық және қолөнер аясындағы құндылықтармен (тамақ, ұлттық ... ... ... толықтырамыз.
Ғасырлар ... ... ... екшеліп, ұрпақтан ұрпаққа ұласып келе жатқан ұлттық мәдениеттің бір ... ... ... салт-дәстүрлердің озық үлгілері жеке тұлғаның жан-жақты дамуына септігін тигізетіні ... ... ... Бүгінгі таңда халықтың ежелден келе жатқан дәстүрлерін жинақтап, зерделеу ... ... ... зерттеудің, оның тәжірибесі негізінде жастарды тәрбиелеудің қажеттігі орынды. Сондықтан ... ... ... сондай қажеттіліктердің бірі – жаһандану жағдайында дәстүр мен салттың ... ... ... мүмкіндіктерін қазіргі таңда ұрпақ тәлімінде шығармашылықпен қолдану жүйесін қалыптастырып, ... ... ... нәтижесін мұғалімдердің толық білім сапасынан және оны оқушылар тәрбиесінде ... ... ... алу іскерлігінен, дағдысынан байқауға болады. Біз қазақ халқының ұлттық ... ... ... шығармашылықпен байланыстыра қолдана отырып, ұлттық санасы биік, толық кемелденген, ... ... ... өркениеттің көшіне ілесер жан-жақты, заман талабына сай тұлғаны қалыптастырғанымыз.
... ... ... Ұлттық тәрбиені салт-дәстүр, ... ... ... дәріптеп оқыту арқылы білім алушының бойына күнделікті өмір тұрғысындағы ... ... ... нақыштарының сан белесінен хабардар етеміз. Сол дәстүр нақыштарымен, әдет-ғұрыптардың ... ... ... таңдағы ролін айқындай отырып, жастардың халық үрдістеріне деген сүйіспеншілігін ... ... ... мақсат етуді негіздеу. Жалпы, салт-дәстүр, әдет-ғұрып адам психологиясымен етене ... ... ... замана жаңаруына сай өзгеріп отыратын құбылыс. Халықтың сан ғасырлар ... ... ... тағылымына қатысты өзіндік ерекшеліктерінен туындаған салт-дәстүр, әдет-ғұрыптары мол. Салт-дәстүрлер ... ... ... дамуына орай толысып немесе қолданыстан шығып қалып отыратын құбылыс ... ... ... біз ұлттық тәрбиені оқыту барысында оларды шығу тарихын, қолдану ... ... ... ескере келіп, адам тәрбиесіне өзектілігіне көңіл бөлуіміз қажет. Оқыту ... ... ... қамтылатын материалдардың ұлттық тәрбие жүйесін жетілдіруде оның тарихи мәнін ... ... ... ашып беру емес, қазіргі заман жетістіктеріне сүйене отырып, жаһандану ... ... ... өмір тынысына сай келетінін жаңғыртып пайдалана білуге үйретуді ... ... ... еткен орынды.
... ... ... тәрбиедегі адам баласын тәрбиелеудегі маңызы мен мәні салт-дәстүрлік нақыш ... ... ... сараланып, тәжірбиелік қырымен байланыстыра талданылады. Ата-баба мұрасындағы салт-дәстүрдің ... ... ... аясы мен пайда болу негізін, тәрбиелік мәнін білу жастарды ... ... ... елінің ұлттық қадір қасиетін терең меңгеруге септігін тигізеді [43,127].
... ... ... Зерттеу барысында теориялық ... ... ... негізделіп, іс-тәжірибеде алынған нәтижелер төмендегідей тұжырым жасауға ... ... ... берді:
Қазіргі ... ... ... жаһандануды зерттеушілер оның тарихи тамырында үңіле отырып, алғашқы бастаулары ... ... ... кезеңнен қалыптасқанын айта келе, алғашында туыстықтар тайпаларға, тайпалар халықтыққа, ... ... ... ұлтқа бірікті дейді. Ал осы үрдістің бүгінгі жалғасуы ... ... ... ретінде түсінілді. Адамзаттың бүкіл тарихы – жаһанданудың үздіксіз үрдісі.
... ... ... Жаһандық әлем болашақ ... ... ... бәсекеде дайын жаңа қозғаушы күштер, жаңа тетіктер, жаңа қатынастар ... ... ... Қазақстанның әлемдік үрдістерге кірігуі, дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылыстың ... ... ... жаңа сапалық деңгейге өту қажеттілігін туындатуда. Осыған орай, қазіргі ... ... ... жасалып жатқан реформалар өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге бағыталған.
... ... ... Жаһандану үрдісінің әлем ... ... ... даму жағдайында Қазақстан дүниежүзілік интеграциялық үрдістерінен оқшаулана алмайды. Сол ... ... ... оның алдымен білім жүйесіне әсер етуі табиғи жағдай. Жаһандану ... ... ... білім мен ұлттық тәрбие жүйесінің даму бағдарлары мынадай ... ... ... негізделді: ұлттық байлық, тұлғалық және әлеуметтік табыстың кепілі ... ... ... білім, бейбітшілік пен келісімді қамтамасыз етуге ықпал ететін білім.
... ... ... Категориялық тұрғыдан білім ... ... ... құндылық ретінде танылады. XX – ғасырдың 60-жылдарынан адам, мораль, ... ... ... жалпы субъектив жағдаяттар (фактор) проблемасына қызығушылық артудан, бұл категория ... ... ... деңгейде қарастырыла бастады. Құндылықтар табиғатын, олардың құндылықты дүние болмысы ... ... ... оның құрамындағы орнын аксиология ғылымы зерттейді.
... ... ... Сан қилы адамзат қызметінің, қоғамдық қатынастардың ... ... ... жəне олардың аймағына қосылған табиғат құбылыстары заттасқан құндылықтар сатына ... ... ... Халықаралық педагогикаға ... ... ... анықтамалардың мазмұнына қарағанда мағынасы бір-бірінен өте алшақ емес, түпкі ... ... ... халықтық педагогика ұлттық тәрбие жөніндегі тәжірибелер жиынтығы екендігін аңғаруға ... ... ... Халық тәлім-тәрбиесінің ... ... ... мәнін айқындауда С. Қалиев еңбектерінің орны айрықша. ... ... ... қазақ халқының тәлім-тәрбие ісіне ден қойып, ресейлік және батыс ... ... ... Шоқан, Ыбырай, Абай т.б. еңбектеріне талдау жасап, олардың ... ... ... ұрпақ тәрбиесіне құрал етудің теориялық, практикалық жақтарын қарастырады. Қазақ ... ... ... тәрбиесі әлеуметтік құбылыс екенін және оның қоғамдық қажеттіліктерден туындағанын ... ... ... келе ғалым өз ойын былай жеткізеді: "....Адамның өз ұрпағын ... ... ... еңбекке, кәсіпке, өмірге икемдеп үйретуі адамзат қоғамымен бірге жасасып ... ... ... жатқан тарихи процесс екені белгілі. Ұшы-қиырсыз жазық дала тұрғындары ... ... ... үлкен тарихында жас ұрпаққа тәрбие беруде бай тәжірибесін жинақтап,өзіндік ... ... ... әдет-ғұрып рәсімдерін туғызды. Дала тұрғындары өздері өмір сүрген ортаның ... ... ... жағдайына, мәдениеті мен тарихына орайлас жас буынға тәлім-тәрбие берудің ... ... ... жұртта қайталанбайтын талап-тілектерін дүниеге әкелді. Мәселен, жас ұрпақты тәрбиелеудің ... ... ... ортақ моральдық-психологиялық нормасы белгіленді... ". Бұдан біз халық педагогикасының ... ... ... ұлтымыздың тарихи және мәдени қалыптасуы кезеңдерімен тығыз байланыста дамып ... ... ... аса күрделі қоғамдық-әлеуметтік құбылыс екеніне көз жеткіземіз. Демек, халық ... ... ... ұлттық тәрбиенің де өзіндік көрініс табуы заңды құбылыс. ... ... ... жағдайында ұлттық тәрбие беру мазмұнын айқындау барысында тарихнамалық тәрбие ... ... ... зерттеу кезеңдеріне негізделген алыс және жақын шетел педагогтары мен ... ... ... практикалық іс-тәжірибелік жүйелері мен берген анықтамаларын теориялық-әдіснамалық тұрғыдан саралай ... ... ... біз жаһандану жағдайында ұлттық тәрбие беру дегеніміз - тұлғаның ... ... ... құндылығы ретінде ұлттық санасы, төл мәдениеті және салт-дәстүрлерінің әлемдік ... ... ... үрдісінде рухани қалыптасуы, - деген анықтама бердік.
... ... ... Педагогикалық үрдіс барысы кезінде жинаған ... ... ... сүйене отырып, қазақ халқының салт-дәстүрлерінің мынадай мүмкіндіктерін аштық.
• Қазақ халқының ... ... ... жастарға ұлттық құндылықтарды бойына сіңірте отырып, оны меңгерген, жас ... ... ... сай өмірде жүзеге асыра білетін шығармашылық тұлға қалыптастырудың кепілі.
• Халық ... ... ... – адамгершілік, ақыл-ой, еңбек, дене және эстетикалық тәрбиенің жүзеге ... ... ... құралы.
• Халық педагогикасының мазмұны оқу-тәрбие, тәлімдік жұмыстардың негізі бола алады. ... ... ... КОЛЛЕДЖ БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ ЖОЛДАРЫ МЕН ... ... ... ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЗЕРТТЕУДІҢ ТӘЖІРИБЕЛІК – ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 ... ... ... Колледж білім алушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары мен маңызды ... ... ... анықтау әдістемесі
... ... ... Зерттеу мақсаты – Колледж білім алушыларының ұлттық тәрбие ... ... ... жолдары мен маңызды ерекшеліктерінің көрсеткіштерін анықтау.
... ... ... Зерттеу объектісі – Ақтөбе ... ... ... гуманитарлық колледжі 1 курс студенттері.
... ... ... Зерттеу пәні –ұлттық тәрбие жолдары ... ... ... маңызды ерекшеліктері
... ... ... ерекшелігіне байланысты экспериментальды және бақылау топтары құрылды. ... ... ... зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті үш кезеңге бөлініп қарастырылды.
... ... ... І – кезең ... ... ... Зерттеушілердің коммуникативті ... ... ... социометрлік әдістері арқылы диагностика өткізіп, нәтижесін анықтау.
... ... ... ІІ – кезең қалыптастырушы.
... ... ... Зертеуші топтың ерекшеліктерін ... ... ... мақсатында.
... ... ... кезең Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс бойынша алынған нәтижелер талданып, қорытындылар жасалды,
... ... ... Зерттеудің негізгі кезеңдері: ... ... ... кезеңде тақырып анықталды, зерттеудің мақсаты, нысаны, пәні, міндеттері, әдістері ... ... ... тұжырымдалды. Тақырып бойынша теориялық-педагогикалық негіз зерттелді, жаһанданудың колледж білім ... ... ... ұлттық тәрбиесі мен құндылқтарына ықпалы бойынша деректер жинақталды.
... ... ... Екінші кезеңде ... ... ... теориялық және деректі материалдарға жүйелі ғылыми талдау беріліп, сұрыптаудан ... ... ... тәжірибелік-эксперименттік жұмыс мазмұны мен әдістемесі анықталып, практика кезінде ... ... ... Ақтөбе гуманитарлық колледжінде жүзеге асырылды.
... ... ... Үшінші кезеңде жиналған материалдар теориялық тұрғыда ... ... ... Жаһанданудың білім алушылардың ұлттық тәрбиесі мен құндылқтарына ықпалын анықтауға ... ... ... байланысты педагогикалық құнды ой-пікірлер сараланып, жүйеге келтірілді. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс ... ... ... алынған нәтижелер талданып, қорытындылар жасалды, зерттеу тұжырымдамалары анықталды. Іріктелген ... ... ... ғылыми зерттеу жұмысы болып жинақталды.
... ... ... Колледж білім алушыларының ұлттық тәрбие беру жолдары ... ... ... маңызды ерекшеліктерін анықтайтын компоненттер көрсеткіштері (анықтауыш эксперимент)
... ... ... Тәжірибиелік-педагогикалық жұмыс Ақтөбе гуманитарлық ... ... ... «Бастауыш мектеп-1курс» мамандығы студенттерімен жүзеге асырылды.
... ... ... Экспериментке 41 студент қатысты. Оның ... ... ... эксперименттік, 13-бақылау тобына кіреді. Анықтаушы эксперимент барысында сауалнама көмегімен ... ... ... компонент бойынша (мотивациялық, когнитивтік, мінез-құлықтық) колледж білім алушылары ... ... ... қалыптасқан халықтық және жеке құндылықтарына жаһанданудың әсері ... ... ... анықтадық.
... ... ... халықтың тарихи өмірінде қол жеткізген ең құнды дүниелері – ... ... ... және адами қасиеттер, құлықтылық (моральдық нормалар) үлгілері бар. Сондықтан ... ... ... әрбір жаңа ұрпақ үшін мәнді тәрбие-ұлттық тұрғыдағы тәрбие үлгісі ... ... ... табылады. Өйткені, мұнда тәрбиенің негізін замандар бойы қалыптасып келген ... ... ... рухани құндылықтар және биік ізеттілік пен құлықтылық тұрғысындағы ұрпақтан-ұрпаққа ... ... ... жататын, адамның адамдық қасиетін нығайтып әрі асылдандыра түсетін, халықтың ... ... ... өмір–салтынан туындап отыратын бұлжымас ережелер мен қағидалар құрайды. Ұлттық ... ... ... – адам өмірінің алтын арқауы. Ұлттық тәрбие жалпы–адамзаттық рухани ... ... ... жоққа шығармайды, қайта солармен үндесіп жатады. Бұлар бір-бірін байытып, ... ... ... отырады. ұлттық тәрбиеден тереңдеп нәр алған адам – рухани ... ... ... адам. Ондай адам жалпы адамзаттық тұрғыдан мәдени және рухани ... ... ... бойына тезірек сіңіреді, сөйтіп, толық әрі кәміл адам дәрежесіне ... ... ... жетеді. Ұлттық менталитет – тұнып тұрған рухани қазына. Халықтың ... ... ... мен мәдениеті болсын, салт-дәстүрі мен наным-сенімі болсын – мұның ... ... ... де әрбір халық үшін асыл да қымбатты рухани дүниелер. ... ... ... наным-сенімнің әрбір халықтың өмірінде алатын орны өзгеше.
... ... ... Колледж білім алушыларға қойылған алғашқы ... ... ... тақырыбы “Жаһанданудың ұлттық және құндылықтарына ықпалы дегенді қалай түсінеміз?” ... ... ... атаумен ұсынылды. Эксперименттік топтар арасында жүргізген сауалнаманың алғашқы қорытындысы ... ... ... көрсеткіштермен анықталды (3 кесте).
Кесте 3.
... ... ... “ Жаһанданудың ұлттық және құндылықтарына ықпалы дегенді ... ... ... түсінеміз ” тақырыбы бойынша білім алушылардың білім, білік, дағдыларын ... ... ... деңгейлік көрсеткіштері
... ... ... Бақылау тобындағы колледж білім алушыларының деңгейлік көрсеткіштерінің ... ... ... білім алушыларының жаһанданудың ұлттық тәрбие мен жеке тұлға ... ... ... ықпалы жөнінде біршама білетіндігін айғақтайды Эксперимент нәтижелері бойынша анықталған ... ... ... білім алушылардың жаһандану жағдайындағы ұлттық тәрбие үлгілерін орнықтыру ... ... ... мұғалімдердің көмегімен білім алушылармен шығармашылық-педагогикалық жұмыс бағыттарын жүргізу қолға ... ... ... Аталған тұжырымымыздың растығына көз жеткiзу үшiн төмендегi кестелерге назар ... ... ... (4 кесте).
... ... ... сіздің ұлттық тәрбиеңіз бен жеке басыңыздың қалыптасуына әсері бар ... ... ... тақырыбы бойынша білім алушылардың халықтық тәлім тәрбиелік дағдыларына жаһанданудың ... ... ... анықтаудың деңгейлік көрсеткіштерін анықтадық
... ... ... Эксперимент барысында жоғарғы деңгей көрсеткіштерінің айтарлықтай арта ... ... ... – білім алушылар ұжымы арасында кейбір балалардың ұлттық тәрбиеге ... ... ... ерекше ықыластарының белең алуы, екіншіден олардың санасында мұндай жақсы ... ... ... орын тебуі – алдын-ала жоспарланып жүргізілген жұмыстар әсерлерінен болды ... ... ... болжадық. Жыл бойына жүргізілген шығармашылық-педагогикалық жұмыстардың нәтижесінде эксперименттік топтардағы ... ... ... алушылар арасында оң өзгерістер байқалды. Ол өзгерістерді мынадай ... ... ... бойынша баяндаймыз:
-колледж білім алушыларының белгілі бір ортақ іске ... ... ... кірісу, сынып жетекшісіне қолқабыс тигізуге деген азаматтық көзқарасы (позициясы) ... ... ... оқу тобы және өзі өмір сүріп жатқан ортаға пайдалы ... ... ... етуге және жеке үлесін тигізуге деген сезімдері қалыптасты;
-білім алушылар ... ... ... халықтық тәрбиенің маңыздылығына көз жеткізді;
-еліннің салт-дәстүрін дәріптеуде ұйымшыл және ... ... ... болуға деген парасаттық сезімдерінің қалыптасуына ұйытқы болды;
- халықтың тарихи-мәдени, ... ... ... мұраларын оқып-тануға, үйренуге деген ынтасы қалыптасты;
-халықтың жазба және бейнелеу ... ... ... этномузыкалық және фольклорлық, ауызекі-поэтикалық құндылықтарын тануға деген ықыластары қалыптасты;
... ... ... Сауалнама жауаптарын сараптау, ... ... ... колледж білім алушыларының халық педагогикасының мәні, жалпы ұлттық тәрбие ... ... ... субьективті көзқарастары мен білімдері туралы хабардар етті. Колледж білім ... ... ... халық тәрбиесі туралы білім деңгейлері қанағаттанарлық болғанымен қазақ этнопедагогикасы ... ... ... ұлттық таным жайындағы білім деңгейлерінің төмендігі ... ... ... Анықталған жағдайды ... ... ... ала отырып біз білім алушылардың жаһандық ықпал жағдайында ұлттық ... ... ... тереңдету мақсатында, қалыптасушы тәжірибе алдында біз эксперименталды және бақылау ... ... ... алдында халықтық тәрбиенің қалыптасу деңгейлеріне жаһанданудың қаншалықты ықпалына ... ... ... шараларын жүргіздік.
... ... ... келген ғылыми–зерттеу жұмысы дайын тұрған, болмаса бір нәрсені қосып, ... ... ... тастаудан туындайтын зат емес. Сондықтан ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесін алдын ... ... ... жобалау, яғни зерттеу жұмысымыздың орындалу барысындағы әдіс-тәсілдерді іске асыру ... ... ... нәтижелі, практикалық пайдасын болжамдаймыз.
Сурет 1. Білім алушылардың халықтық тәрбиелілігін ... ... ... анықтайтын компоненттер көрсеткіштері (анықтаушы эксперимент нәтижелері)
2.2 Колледждің оқу-тәрбие ... ... ... ұлттық тәрбие беру жолдары мен маңызды ерекшеліктерін анықтайтын компоненттер ... ... ... мен көрсеткіштер
... ... ... Жан-жақты тәрбие негізінде жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық ... ... ... мен құндылықтарына ықпалын анықтау мақсатында жан-жақты жұмыстар жүргіздік.
... ... ... Соның ішінде сын ... ... ... ойлау жобасы арқылы оқыту – саналы процесс екенін айтуға ... ... ... Интеллектуалдық деңгейі жоғары тұлғаны қалыптастыру үшін, оны оқытып қана ... ... ... жеткіліксіз. Оны тұлға ретінде жан – жақты дамытуға қолайлы, ... ... ... шығармашалақ түрін жасау қажет, яғни шығармашылық оқу әрекетін туғызу ... ... ... Бұл білім алушыны, берілген оқу материалын жаттап алу ғана ... ... ... керісінше өз бетімен білім алу үшін ізденуге үйретеді.
... ... ... Жеке тұлғаны ұлттық тәрбие ... ... ... дамыта отырып, нақты әрекет арқылы оқытуда төмендегі құндылықтардың болуы ... ... ... белсенді қарым-қатынас: білім алушы мен мұғалімнің әрбір мәселеде ... ... ... көзқарастарын білдіріп отыруы;
- индивидтік: мұғалімнің әр жеке білім алушының ... ... ... дамытуы, қоғам алдындағы жауапкершілігінің болуы;
- өзіндік тәртіп: өзіндік бақылау ... ... ... бағалауды, шешім қабылдауды үйрену және оны дамыту;
- шыдамдылық: әр ... ... ... пікірлерді қабылдай алу, бір-бірінің пікірлері мен ерекшеліктерін құрметтеу, қабылдау.
... ... ... «Адам мен адамның ... ... ... араласу, өзара қарым-қатынасында ғана адамның адамдығы өзі үшін де,өзгелер ... ... ... де ашылады», - дейді философ М.М. Бахтин [44,158]. Оның ... ... ... диалог тұлғаны қалыптастырудың құралы ғана емес, оның адамдық болмысын ... ... ... көрсетеді. Тұлғаның белсенділігі, өзін-өзі дамытып отыруға ұмтылуы өзгелерден бөлек ... ... ... емес, өзге адамдармен диалогтық қатынастарға түсу кезінде жүзеге асырылады. ... ... ... қарым-қатынас негізінде оқушы-оқушы, мұғалім-мұғалім, оқушы-мұғалім арасында өзара құрметтеу, мойындау, ... ... ... білу және сыйластық әрекеттері пайда болып, толеранттық пен мейірімділік ... ... ... қалыптасады.
Сонымен ... ... ... сыни ойлау арқылы тұлға бойында рефлексиялық сапаларды қалыптастыру. Рефлексиялық ... ... ... дегеніміз білім мен тәрбиені өзіндік сана арқылы қабылдап, тұлғаның ... ... ... дамуы, ғылыми ақпараттарды игеруі болып табылады.
... ... ... Білім алушы бойында рефлексиялық сапалардың ... ... ... білім беруді ізгілендірудің нәтижесі болып табылады. Білім алушының өзін ... ... ... үшін және өмірлік проблемаларын шешудің бірден-бір тәсілі - рефлексиялық ... ... ... жүргізе алуы. Ол үшін төмендегі басты ерекшеліктерді дағдыға айналдыруың ... ... ... зор:
• өз тәжірибесін пайдалана отырып, жаңа білім арқылы дүниеге өзіндік ... ... ... пен танымды қалыптастыру;
• өзге адамдардың ұсынатын идеяларына конструктивтік көзқараспен қарай ... ... ... қарама-қарсы идеяларды жоққа шығаруға емес, түсінуге ұмтылу, одан өзі ... ... ... нәтиже шығару;
• өз біліміндегі олқылықтарын көре білу және оны жоюдың ... ... ... табу.
Рефлексиялық ... ... ... барысында оқытудың жолдары талданады, өзіндік шешім қабылдауға жағдай туғызылады. ... ... ... бала өзін-өзі дамыту, тәрбиелеу, өз әрекеттерін ұйымдастыру мүмкіндігін алады. ... ... ... ерекшелігі мен деңгейін таниды.
... ... ... Сонымен бірге білім алушы тұлғасына шоғырланған білім беру ... ... ... тарапынан әр оқушының өзіндік жақын даму аймағында дербес қабілетін ... ... ... түрткі болу, оларды оқыту мен оқу құндылықтары жүретін практикалық ... ... ... баулу, баланың қолынан келетін істерін қолдау арқылы қиын проблемаларын ... ... ... көмектесу болып табылады.
... ... ... Білім алушы тұлғасына шоғырланған білім берудің мәні неде?
1.Білім алушы ... ... ... шоғырланған білім беру – адамның қалыптасуы, тұлғаның өз мәдениетінің ... ... ... болуына көмектесу, шығармашылық өмірге үйрету.
2.Білім алушы тұлғасына шоғырланған білім ... ... ... сырттан келетін тәрбиелеу емес, адам бойынан адамдықты табу,оны қолдау ... ... ... дамыту негізінде өзін-өзі реттеуге, тәрбиелеуге әкеледі. Сол арқылы өзіндік ... ... ... санасы бар тұлғалық бейне қалыптасады.
3.Білім алушы тұлғасына шоғырланған білім ... ... ... – адамның дене және рухани денсаулығы, адамгершілігі, бостандығы. Ол ... ... ... тұлғаны түсіну, өзара түсіністік, ынтымақтастық қарым-қатынастың, салауатты өмір мен ... ... ... өзіндік қатынастың негізін қалау.
4.Білім алушы тұлғасына шоғырланған білім беру ... ... ... қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағыттлады. Сондықтан оның мазмұны баланың өзін тұлға ... ... ... дамыту үшін, өз өмірінің субьектісі болу үшін жағдай туғызуға ... ... ... Білім алушы ... ... ... шоғырланған білім беруде мұғалімнің құзырлылығы қандай?
... ... ... «Тәрбиелеу үрдісі оқушыны тәрбиелеуге емес, оқушы ... ... ... -өзі тәрбиелеуге әкелетін үрдіс болуға тиіс» - деп көрсетеді ... ... ... Оқыту процесіне ... ... ... кездері жаңа жобалар мен озық технологиялар енгізіліп жатыр. Оның ... ... ... – тұлғаны өзінің әрекеттеріне талдау жасауға,өзі үшін маңызды мәселелерді ... ... ... алуға және шешу жолдарын таба білуге бағыттау. Осы орайда ... ... ... Дьюи философиясының идеясын айтар болсақ, яғни өмірлік тәжірибеге негізделген ... ... ... білімін білім алушының да, оқытушының да пайдалана білуі жүзеге ... ... ... Сондықтан жаңа үрдісті тәжірибеге енгізуде мұғалімдердің сыртқы форманы ғана ... ... ... алмай, оның философиясын ұғыну маңызды шарт. Өйткені оқытудағы басты ... ... ... – алдындағы білім алушыларға таза білімнің өзін бере білу ... ... ... бүгінгі алған білімін өмірлік қажеттіліктеріне сай қолдана білуге үйрету ... ... ... Осыған сәйкес ... ... ... мазмұны құндылықтық, танымдық, әрекеттік-шығармашылық және тұлғалық қызметтерді қамтиды:
• құндылықтық қызмет: ... ... ... үшін мәнді бағдар жүйесін, өзіндік даму траекториясын таңдап алуы;
• танымдық ... ... ... тұлғаның рухани дамуының негізі ретінде ұлттық мәдениет, дәстүр, жан-жақты ... ... ... білімдерін игеруі;
• әрекеттік-шығармашылық қызмет: тұлғаның оқу, еңбек ету, ғылыми, көркемдік ... ... ... басқа да әрекет түрлерінде өз мүмкіндіктерін жүзеге асыруы, шығармашылық ... ... ... қалыптастыру және дамытуы;
• тұлғалық қызмет: өзіндік санаға бағытталған рефлексиялық қабілетті ... ... ... арқылы өзінің өмірлік мұратын дұрыс қалыптастыруды қамтамасыз етуі.
... ... ... Білім беру үрдісіндегі демократиялық ... ... ... гуманитарлық қарым-қатынастар білім алушының танымдық қабілетінің дамуына, өз әрекеттеріне ... ... ... енгізе алуына, өзін үнемі жетілдіріп отыруына ықпал етеді. Оқытудың ... ... ... тұрғыда ұйымдастырылуы әр оқушының жеке тұлғасындаағы өзіндік ерекшеліктері, өзіндік ... ... ... тәжірибесі мен өзіндік құндылықтрын ескеру арқылы өзіндік және өзара ... ... ... дамытуға жол ашады.
... ... ... Осылайша қарастыру негізінде білім беру үрдісінде білім алушының өзіндік ... ... ... өзіндік таным, өзіндік білім алу, өзара қарым-қатынас, өз өмірінің ... ... ... сияқты педагогикалық рефлексиялық сапалары пайда болады және одан әрі ... ... ... деген тұжырым жасауға болады.
... ... ... Эксперименттік топ білім алушыларымен біздің зерттеу болжауымыздың мүмкіндіктерін ... ... ... арнайы сабақтар мен тәрбиелік жұмыстар жүргізілсе, ал бақылау ... ... ... жаһандану жағдайында халықтық тәрбиенің қалыптасуының мәнін анықтауға арналған сабақтар ... ... ... Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың нәтижелері эксперименталды топ білім алушыларында да халықтық ... ... ... көрсеткіштерінің қалыптасу деңгейін әруақытта жоғарылатуға мүмкіндік беретіні біз ... ... ... әдістемелер негізінде өзінің жоғары нәтижелігін көрсетті. білім алушыларды жалпы ... ... ... негізінде жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен ... ... ... ықпалын қалыптастырудың деңгейлері анықталды .
... ... ... Қазіргі жан-жақты тәрбиелеу негізінде колледж білім ... ... ... бойында қалыптасқан халықтық тәрбие идеясы компонентері қалыптасу деңгейлері (эксперименттің ... ... ... болашақ мамандарда халықтық тәрбиенің қалыптасуы деңгейі эксперименталды топпен бақылау ... ... ... арасында көп айырмашылық бар. Эксперименттің басы мен соңында ... ... ... бақылау кесінділерінің нәтижелері тәжірибелік жұмыстың елеулі өзгеріс әкелгенін көрсетті.
... ... ... Анықтаушы эксперимент нәтижелерін ... ... ... бізге колледж білім алушыларының халық педагогикасы, ұлттық таным көрсеткіштері ... ... ... салт-дәстүрлерін ардақтап сақтау туралы субьективті көзқарастары мен білімдері, ... ... ... сана-сезімінің қалыптасуы, ұлттық сал-дәстүр қағидаларын үнемі сақтау туралы ... ... ... етті. Диагностикалау нәтижелері эксперименттік және бақылау топтарындағы білім алушылардың ... ... ... тәрбиелілігінің қалыптасуының жоғары деңгейін көрсетті. Мұның себептерінің бірі ... ... ... орта оқу орындарында білім алушыларға ұлттық тәрбие беру ... ... ... өз деңгейінде ұйымдастырылуы және колледж білім алушыларының көпшілігі ұлттық ... ... ... қаймағы бұзылмаған ауыл тәрбиесінің өкілдері болғандықтан болар деген шешімге ... ... ... Қалыптастыру экспериментiнің ... ... ... жан-жақты тәрбие негізінде халықтық тәрбиеге жаһанданудың ықпалы тәрбие беру ... ... ... барысында өткізу және оның тиiмдiлiгiн тексеру болды. Бұл ... ... ... жету төмендегiдей мiндеттердiң шешiмiн табумен байланысты:
-арнайы пәндердiң мүмкiндiктерiн пайдалану;
-арнайы ... ... ... бағдарламасын жасап, сынақтан өткiзу;
-аудиториядан тыс әртүрлi тәрбиелік шараларды ұйымдастыру.
... ... ... Қалыптастыру экспериментi бiр-бiрiмен ... ... ... тығыз байланысты үш кезеңде өткiзiлдi, олардың әрқайсысы білім алушылардың ... ... ... тәрбиесі мен құндылықтарына жаһанданудың ықпалының анықтау деңгейлерін сатылап қалыптастыруды ... ... ... Жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен құндылықтарына ықпалын ... ... ... белгiлi бiр мақсатқа бағыттылығын қамтамасыз ету үшiн әрбiр кезеңнiң ... ... ... мақсаты мен мiндеттерi бөлiп көрсетiлдi, сол кезеңде қандай сапалар ... ... ... көрсеткiштер қалыптасу қажеттiгi анықталды.
... ... ... Жаһанданудың колледж білім алушыларының ұлттық тәрбиесі мен ... ... ... ықпалы негізінде тәрбие беру моделі моделдеу әдістерінің арасынан ... ... ... зерттеуімізге тиімді колледж білім алушыларының ұлттық сана-сезімін қалыптастыруда оқу-тәрбие ... ... ... ықпалын ескере отырып әзірленді.
... ... ... Мотивациялық компонент жаһандану жағдайында колледж білім алушыларының ұлттық ... ... ... тәрбие қағидаларын сақтау және елінің салт-дәстүрін қадірлеуге деген құлшынысымен, ... ... ... ұлттық рухты сақтау маңызын түсінумен, өздігімен халқы туралы ... ... ... білімін жетілдіруге ұмтылуымен анықталады.
... ... ... Мотиавциялық компонентіне сонымен қатар өздігімен білім алу, қызығушылық, ... ... ... түсіну қабілеті жатады.
... ... ... Когнитивтік компонент – немесе танып білу компоненті колледж білім ... ... ... қазақ халқының ұлттық тәрбиесінің міндеттерін шешу үшін қажетті теориялық ... ... ... игеру.
Мінез-құлық ... ... ... ұлттық тәлім тәрбиедегі іс-шаралардың мәнін түсініп, бағалай білуі. ... ... ... білім алушыларын тәрбиелеудегі ұлттық салт-сана, әдет-ғұрыптардың ерекшелігін бағалай ... ... ... елі үшін өзіндік мақтаныш сезімінің қалыптастыруы ... ... ... Сөйтіп, біздің ... ... ... көзқарасы тұрғысынан алғанда, колледж білім алушыларын жаһандану әсерінде ұлттық ... ... ... мен құндықтарына ықпалы негізде құнды ұлттық тәрбие беру сапасын ... ... ... өлшемдердің жиынтығы, біріншіден тәрбиелеудің мотивациялық компонентімен байланысты болып, ұлттық ... ... ... қызметін жүзеге асыруға ұмтылысымен және оның тиімділігіне талпынумен, колледж ... ... ... алушыларының халықтық тәрбиелілігін жалпы деңгейін көтеруге және жоғары нәтижелерге ... ... ... жеткізуге құштарлығымен сипатталады. Екіншіден, зерттеліп отырған тәрбиенің когнитивтік компоненті ... ... ... тәрбиені танып білу туралы теориялық, әдістемелік, білімдерінің кешенді жиынтығы, ... ... ... отырған процестің мүмкіндігі ретінде қарастырылады. Үшіншіден, мінез-құлық компоненті колледж ... ... ... алушыларының тәлім-тәрбиелік қызыметі барысында жүзеге асырылатын халықтық мінез-құлық, менталитет ... ... ... ұлттық тәрбие беру процесінің практикалық іскерлігі мен дағдыларын меңгеруде ... ... ... табады.