... ... ... мекемелерді қаржыландырудың теориялық аспектілері
1.1 Бюджеттік мекемелердің түсінігі, мәні
... ... ... Бюджеттік
... ... ... мүлкі мемлекетке тиесілі және салымдар, үлестер, бойынша бөлінбейтін кәсіпорын.
... ... ... құрған кезде жарғылық капитал теңгерімде бөліп көрсетілмейді. Бюджеттік ұйымдардың
... ... ... мемлекеттік органдар келісімшартқа сәйкес жалдайды және жұмыстан босатады. Бюджеттік
... ... ... смета бойынша бюджеттен қаржыландырылады. Бюджеттік ұйымдарға жедел басқару құқығына
... ... ... кәсіпорындар (қазыналық кәсіпорын, мекеме), шаруашылық жүргізу құқығына негізделген кәсіпорындар
... ... ... Бюджеттік ұйымдарға:
... ... ... 1) шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорындар;
... ... ... 2) жедел басқару құқығына негiзделген (қазыналық
... ... ... кәсiпорындар жатады.
Мемлекеттiк меншiктiң
... ... ... қарай кәсiпорындар:
1) республика
... ... ... кәсiпорындар - республикалық Бюджеттік ұйымдар;
... ... ... 2) коммуналдық меншiктегi кәсiпорындар - коммуналдық Бюджеттік ұйымдар болып
... ... ... [1, 14б].
Басқа Бюджеттік
... ... ... құрған Бюджеттік ұйым еншiлес Бюджеттік ұйым болып табылады.
... ... ... Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi құратын кәсiпорындар
... ... ... Бюджеттік ұйымдар болып табылады.
... ... ... Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi кәсiпорындарының қызметiн құру, реттеу және
... ... ... тәртiбi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерiмен белгiленген
... ... ... ескере отырып, осы Заңмен белгiленедi. .
... ... ... Бюджеттік ұйымдар қызметiнiң негiзгi мiндет-мақсаты қоғам
... ... ... мемлекеттiң қажетiне қарай айқындалатын мынадай әлеуметтiк-экономикалық мiндеттердi шешу болып
... ... ... 1) мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн
... ... ... жағынан қамтамасыз ету және қоғам мүддесiн қорғау;
... ... ... 2) экономиканың жеке меншiк секторы қамтымаған немесе
... ... ... қамтыған қоғамдық өндiрiстiң буындары мен салаларында бiрiншi қажеттiлiктегi тауарларды
... ... ... (жұмыстар атқару, қызметтер көрсету);
... ... ... мемлекеттiк монополияға жатқызылған немесе бақылау және қадағалау функцияларын қоспағанда,
... ... ... функциясы болып табылатын салалардағы қызметтi жүзеге асыру.
... ... ... Республикалық бюджеттік ұйымдардың атаулы тiзбесiн Қазақстан
... ... ... Үкiметi бекiтедi.
Коммуналдық
... ... ... ұйымдардың атаулы тiзбесiн тиiстi жергiлiктi атқарушы органдар бекiтедi.
... ... ... Республикалық Бюджеттік ұйымдарға қатысты республикалық
... ... ... құқығы субъектiсiнiң функцияларын республикалық мемлекеттiк меншiкке билiк етуге Қазақстан
... ... ... Yкiметi уәкiлеттiк берген мемлекеттiк орган, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық
... ... ... (бұдан әрi - уәкiлеттi орган) орындайды.
... ... ... Министрлiктер, агенттiктер, ведомстволар және Қазақстан Республикасының Yкiметi
... ... ... берген өзге де мемлекеттiк органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық
... ... ... республикалық Бюджеттік ұйымдарды мемлекеттiк басқару органдары (бұдан әрi -
... ... ... басқару органдары) болып табылады.
... ... ... меншiк құқығы субъектiсiнiң коммуналдық Бюджеттік ұйымдарға қатысты функцияларын тиiстi
... ... ... бөлiнiстiң әкiмияты (бұдан әрi - уәкiлеттi орган) жүзеге асырады.
... ... ... Тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң әкiмияты
... ... ... жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылатын, әкiм уәкiлеттiк берген атқарушы орган (бұдан
... ... ... - мемлекеттiк басқару органы) коммуналдық Бюджеттік ұйымдарды мемлекеттiк басқару
... ... ... болып табылады.
Республикалық
... ... ... ұйым Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе Ұлттық Банктiң шешiмi бойынша,
... ... ... Бюджеттік ұйым - Қазақстан Республикасы Үкiмет белгiлеген тәртiппен жергiлiктi
... ... ... органның шешiмi бойынша құрылады.
... ... ... ұйымдардың құрылтайшысы уәкiлеттi орган болады.
... ... ... Қызметiн Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратын Бюджеттік ұйымдарды
... ... ... Республикасының заңдарына сәйкес құру монополияға қарсы органның алдын ала
... ... ... жүзеге асырылады.
Бюджеттік ұйым
... ... ... мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден бастап құрылған деп саналады және
... ... ... тұлғаның құқығына ие болады.
... ... ... Бюджеттік ұйымдарды тiркеу заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу үшiн белгiленген
... ... ... жүзеге асырылады.
Бұл
... ... ... тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу және қайта тiркеу туралы заң актiлерiнде
... ... ... жағдайда Бюджеттік ұйым қайта тiркеуге жатқызылады.
... ... ... Жарғы бюджеттік ұйымдардың құрылтайшы құжаты болып табылады.
... ... ... Бюджеттік ұйымдардың жарғысын мемлекеттiк басқару
... ... ... ұсынуы бойынша оның құрылтайшысы (уәкiлеттi органы) бекiтедi .
... ... ... Бюджеттік ұйымдардың жарғысында: кәсiпорынның түрi, оның
... ... ... атауы, құрылтайшысы (уәкiлеттi органы) туралы мәлiмет, кәсiпорынның тұрған жерi,
... ... ... қызметiнiң мәнi мен мақсаты, басшының өкiлеттiгi, жұмыс режимi, кәсiпорын
... ... ... құралуы мен табысты бөлу тәртiбi, кәсiпорынды қайта ұйымдастыру мен
... ... ... қызметiн тоқтату шарттары болуы тиiс. Жарғыда сондай-ақ кәсiпорын мен
... ... ... (уәкiлеттi орган), кәсiпорынның әкiмшiлiгi мен оның еңбек ұжымы арасындағы
... ... ... қарым-қатынастары айқындалады. Жарғыда заңдарға қайшы келмейтiн басқа да ережелер
... ... ... мүмкiн.
Бюджеттік ұйымдардың
... ... ... атауында мүлiк иесi мемлекеттiк меншiктiң қай түрiне (республикалық немесе
... ... ... жататыны және ведомстволық бағыныстылығы көрсетiлуi керек.
... ... ... Жедел басқару құқығындағы кәсiпорынның фирмалық атауында оның
... ... ... болып табылатындығы көрсетiлуi тиiс [3, 115б].
... ... ... Бюджеттік ұйым қызметiнiң мәнi мен мақсатын, мемлекеттiк басқару
... ... ... ұсынуы бойынша, оның құрылтайшысы (уәкiлеттi органы) айқындайды, бұл кәсiпорынның
... ... ... бекiтiледi және шаруашылық жүргiзу құқығындағы кәсiпорындарға қатысты бөлiгiнде -
... ... ... ұйымдардың нормативтік-құқықтық реттелеуі «Бюджеттік ұйым туралы» Қазақстан Республикасының 1995
... ... ... 19 маусымдағы N 2335 Заңның 18-бабының талаптарына, ал қазыналық
... ... ... қатысты бөлiгiнде - Бюджеттік ұйымдардың нормативтік-құқықтық реттелеуі «Бюджеттік ұйым
... ... ... Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 19 маусымдағы N 2335 Заңның
... ... ... талаптарына сәйкес келуi керек.
... ... ... Бюджеттік ұйымдарға мемлекеттiк бақылау және қадағалау функцияларын беруге жол
... ... ... [4].
Бюджеттік ұйымға
... ... ... Жарғысында көрсетiлген қызметiнiң нысанасы мен мақсатына сай келмейтiн қызметтi
... ... ... асыруына, сондай-ақ мәмiлелердi жасауына тыйым салынады.
... ... ... Кәсiпорынның жарғысында айқындалған, қызмет мақсатына қайшы жасаған
... ... ... заңдарда белгiленген тәртiппен оның құрылтайшысының (уәкiлдi органының) талабы бойынша
... ... ... жоқ деп танылуы мүмкiн.
... ... ... Кәсiпорын басшысының кәсiпорынның қызметiнде жарғыдан тыс iс-әрекет жасауы еңбек
... ... ... бұзған болып табылады және белгiленген ретпен тәртiптiк жауапкершiлiкке тарту
... ... ... қолдануға апарып соғады.
... ... ... мемлекеттiк басқару органының мыналарға:
... ... ... Бюджеттік ұйым қызметiнiң басым бағыттарын айқындауға;
... ... ... 2) бюджеттік ұйымдардың қаржы-шаруашылық қызметiнiң жоспарын, оның iшiнде
... ... ... қаржылық көрсеткiштерiн, оларды берудiң мерзiмдiлiгi мен тәртiбiн қарауға және
... ... ... 3) уәкiлеттi органға тиiстi
... ... ... ол белгiлеген мерзiмде табыс ете отырып, бюджеттік ұйымдардың қаржы-шаруашылық
... ... ... жоспарлы көрсеткiштерiнiң орындалуын бақылауға және талдауға;
... ... ... 4) Қазақстан Республикасының Президентi қызметке тағайындайтын және қызметтен
... ... ... жекелеген мемлекеттiк бiлiм беру кәсiпорындарының бiрiншi басшыларын қоспағанда, Қазақстан
... ... ... Yкiметi белгiлейтiн тәртiппен басшыны тағайындауға және оны аттестаттаудан өткiзуге;
... ... ... 5) Бюджеттік ұйым мүлкiнiң мақсатқа
... ... ... пайдаланылуын және сақталуын бақылауды жүзеге асыруға;
... ... ... 6) Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен өзiнiң құзыретiне
... ... ... басқа да мәселелер бойынша шешiмдер қабылдауға өкiлеттiктерi болады.
... ... ... Заңды тұлға ретiнде кәсiпорынның органы
... ... ... басқару органына есеп беретiн кәсiпорынның басшысы болып табылады.
... ... ... Мемлекеттiк басқару органы кәсiпорынның басшысымен
... ... ... Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес еңбек шартын жасасу арқылы
... ... ... Еңбек шартында, Қазақстан
... ... ... еңбек заңнамасында белгiленген талаптардан басқа, кәсiпорын басшысының таза табыстың
... ... ... бөлiгiн бюджетке уақтылы аудармағаны және қаржы-шаруашылық есептiлiгi туралы мәлiметтердi
... ... ... табыс етпегенi үшiн жауапкершiлiгi айқындалады.
... ... ... Кәсiпорын басшысы меншiк иесiнiң (уәкiлеттi органның) және мемлекеттiк
... ... ... органының алдында кәсiпорындағы iстiң жай- күйi үшiн тiкелей жауапты
... ... ... Кәсiпорын басшысы жеке
... ... ... басшылық жасау принциптерi бойынша iс-қимыл жасайды және кәсiпорынның барлық
... ... ... осы Заң мен кәсiпорын жарғысы белгiлеген құзыретiне сәйкес дербес
... ... ... Басшы кәсiпорын атынан
... ... ... iс-қимыл жасайды, барлық органдарда кәсiпорынның мүддесiн бiлдiредi, осы Заңмен
... ... ... шектерде кәсiпорынның мүлкiне өкiмдiк етедi, шарттар жасайды, сенiмхат бередi,
... ... ... есеп-шоттарын ашады және өзге де мәмiлелер жасайды, барлық қызметкерлер
... ... ... мiндеттi бұйрықтар шығарады және нұсқаулар бередi.
... ... ... Басшы өз құзыретi шегiнде және еңбек заңдарына
... ... ... қызметкердi кәсiпорынға жұмысқа қабылдайды және онымен еңбек шартын бұзады,
... ... ... шараларын қолданады және оларды жазаға тартады.
... ... ... Басшының ұсынысы бойынша мемлекеттiк басқару органы лауазымға
... ... ... немесе лауазымнан босататын кәсiпорын қызметкерлерiнiң номенклатурасы кәсiпорынның жарғысында белгiленедi
... ... ... 77б].
Басшының орынбасарларын кәсiпорын
... ... ... ұсынысы бойынша мемлекеттiк басқару органы қызметке тағайындайды және қызметтен
... ... ... Басшының орынбасарларының және
... ... ... басқа да басшы қызметкерлерiнiң құзыретiн басшы белгiлейдi.
... ... ... Басшының орынбасарлары өздерiнiң құзыретi шегiнде кәсiпорынның
... ... ... iс-қимыл жасайды, оны мемлекеттiк органдарға және басқа кәсiпорындарға танытып
... ... ... шаруашылық операцияларын және сенiмхатсыз шарттар жасап, сондай-ақ кәсiпорын қызметкерiне
... ... ... бере алады.
Кәсiпорынның мүлкiн
... ... ... кәсiпорынның дербес балансында көрсетiлетiн кәсiпорынның барлық активтерi құрайды.
... ... ... Бюджеттік ұйымдардың мүлкi бөлiнбейдi және оны
... ... ... (үлестер, пайлар) бойынша, соның iшiнде кәсiпорын қызметкерлерiнiң арасында бөлуге
... ... ... Бюджеттік ұйымдардың мүлкi:
... ... ... 1) оған меншiк иесi берген
... ... ... 2) өз қызметiнiң нәтижесiнде
... ... ... алынған мүлiктiң (ақшалай табыстарды қосқанда);
... ... ... 3) заңдармен тыйым салынбаған өзге де қаражат негiздерiнiң есебiнен
... ... ... Бюджеттік ұйымдардың негiзгi
... ... ... жататын, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығында бекiтiлген мүлiкке,
... ... ... оларға тиесiлi акцияларға қатысты сатуға және сыйға беру мәмiлелерiн
... ... ... құқығы жоқ.
Шаруашылық
... ... ... немесе жедел басқару құқығындағы мүлiктi алып қою туралы шешiмде
... ... ... орган Бюджеттік ұйымға кейiннен мүлiктi баланстан шығара отырып, оны
... ... ... тұлғаға бергенге дейiн ұстаудың және сақталуын қамтамасыз етудiң мерзiмдерiн
... ... ... құқылы [6, 92б].
Бюджеттік
... ... ... нормативтік-құқықтық реттелеуі «Мемлекеттік кәсіпорын туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы
... ... ... маусымдағы N 2335 Заңымен, Қазақстан Республикасның Конституциямен және Азаматтық
... ... ... жүзеге асады.
Заңдарда белгiленген
... ... ... Бюджеттік ұйымды республикалық иелiктен коммуналдық иелiкке бергенде немесе керiсiнше
... ... ... не мемлекеттiк басқарудың бiр органының бағынысынан басқа бiр органның
... ... ... берген кезде ондай кәсiпорын өзiне тиiстi мүлiкке шаруашылық жүргiзу
... ... ... (жедел басқару құқығын) сақтап қалады.
... ... ... Шаруашылық жүргiзу құқығындағы кәсiпорынды құруға, егер ол өзiнiң
... ... ... бойынша осы Заңның 18-бабында айтылған талаптарға сай келген жағдайда
... ... ... берiледi.
Қазыналық кәсiпорынды
... ... ... егер ол өзiнiң мiндет-мақсаты бойынша осы Заңның 32-бабында айтылған
... ... ... сай келген жағдайда жол берiледi.
... ... ... Бюджеттік ұйым тұтас алғанда мүлiк кешенi ретiнде жылжымайтын мүлiк
... ... ... танылады және мемлекеттiк меншiк құқығының объектiсi болып табылады.
... ... ... Мүлiктiк меншiк ретiнде кәсiпорынның құрамына оның
... ... ... етуiне арналған мүлiктiң барлық түрлерi, оның iшiнде үйлер, ғимараттар,
... ... ... құрал-саймандар, шикiзат, өнiмдер, жер учаскесiне құқығы, талап ету құқықтары,
... ... ... сондай-ақ оның қызметiн дараландыратын белгiлерге құқықтар (фирмалық атауы, тауар
... ... ... және басқа да айрықша құқықтар енедi.
... ... ... Республикалық Бюджеттік ұйым жөнiнде ол бiртұтас мүлiктiк кешен
... ... ... болғанда мәмiлелер (кепiлге беру, жалдау және басқалары) жасауы -
... ... ... Республикасы Үкiметiнiң шешiмi бойынша, ал коммуналдық кәсiпорын жөнiнде -
... ... ... атқарушы органның шешiмi бойынша жүзеге асырылады [7, 57б].
... ... ... Бюджеттік ұйым үшiн мемлекеттiң тапсырысын
... ... ... мiндеттi болып табылады.
... ... ... бұл шарттар мемлекеттiң тапсырысында көзделген болса, кәсiпорынның тауарларды (жұмыстар
... ... ... қызметтер көрсетудi) сатып алушы немесе сатушы ретiнде шарттар жасаудан
... ... ... тартуға құқығы жоқ.
Мемлекеттiң
... ... ... Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын ұсыну нысандары мен түрлер бойынша
... ... ... көмек көрсететiн денсаулық сақтау ұйымдарын қоспағанда, кәсiпорынға мемлекеттiк басқару
... ... ... арқылы жеткiзiледi.
Мемлекеттiң
... ... ... қамтылмаған өнiмдердi (жұмыстар атқаруды, қызметтер көрсетудi) кәсiпорын өз бетiмен
... ... ... Заңдарда тыйым салынған, оның
... ... ... көзделмеген, қызметтi жүзеге асырудан кәсiпорынға түскен табыс, сондай-ақ сатылатын
... ... ... (жұмыстар атқарудың, қызметтер көрсетудiң) бағасын көтеру нәтижесiнде түскен табыс
... ... ... Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен республикалық немесе жергiлiктi бюджетке алып
... ... ... Кәсiпорын мемлекеттiк органдардың заңсыз
... ... ... оған қоса ол уәкiлдi органның кәсiпорын пайдасын алып қоюға,
... ... ... қайта бөлуге, мемлекеттiң тапсырысын беруге, кәсiпорын шығаратын тауарларға (жұмыстар
... ... ... қызметтер көрсетуге) баға қоюға байланысты жасаған, сондай-ақ кәсiпорынның құқығы
... ... ... басқадай iс-әрекеттерiне белгiленген тәртiп бойынша сотқа шағым жасауға құқылы.
... ... ... Республикалық Бюджеттік ұйым Қазақстан Республикасы
... ... ... шешiмiмен, ал коммуналдық кәсiпорын - жергiлiктi атқарушы органның шешiмiмен
... ... ... ұйымдастырылады және таратылады.
... ... ... азаматтық заңдарда көзделген басқа негiздемелер бойынша да таратылуы мүмкiн.
... ... ...
